BIBLIOTECZKA MONOGRAFICZNA
MARIA BRUDNIK
Wzorcowy zapis
scenariusza
 lekcji wychowania
fizycznego
PROMAN OTTO, ELśBIETA OTTO,
BARTA
OMIEJ KARGULEWICZ
A
aweczki pływackie
 pomoc w nauczaniu
elementów techniki
pływania
????
47
BIBLIOTECZKA MONOGRAFICZNA
MARIA BRUDNIK
Wzorcowy zapis
scenariusza
 lekcji wychowania fizycznego
Zebrane wskazówki mogą być pomocne podczas programowania ró\
nych
lekcji wychowania fizycznego. W artykule opracowano kolejne etapy
budowania i następnie zapisu konspektu lekcji wf, zgodnie z systemem
obowiÄ…zujÄ…cym w Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie.
aproponowane poni\
ej metody konstru- ru adekwatnych metod i form pracy z uczniami
Zowania scenariuszy (po uogólnieniu)  mo- umo\
liwiających realizację zało\
onych zadań.
\
na wykorzystać przygotowując ró\
ne typy lek- Szczególnie wa\
ne jest przemyślenie zajęć
cji oraz zajęcia, podczas których realizowane są pod kątem rozwiązań organizacyjnych pozwa-
ró\
norodne formy aktywności ruchowej1. W ar- lających na płynne manewrowanie grupą
tykule pokazano jak powstaje zapis lekcji za- i optymalne wykorzystanie czasu lekcji. Prze-
baw i gier ruchowych. Jako przykład posłu\
yła chodzenie z ustawień (podziały) w ustawienia
lekcja wf dla dziewczÄ…t z III klasy gimnazjum2. tak, aby ka\
de następne wynikało w logiczny
sposób z poprzedniego; sposób rozdania, peł-
Zasady projektowania lekcji
nego wykorzystania i kolejno zebrania przybo-
wychowania fizycznego
rów, najlepiej poprzez zabawę.
1. Przystępując do konstruowania lekcji, 2. Zgodnie z aktualnymi tendencjami w edu-
kierujemy się programem nauczania dla danej kacji fizycznej, projektując lekcję pamiętamy
klasy  uwzględniając: zainteresowania, po- o kształtowaniu kompetencji kluczowych ucznia3:
ziom sprawności fizycznej grupy, stopień a) stwarzając uczniom mo\
liwości wykazania
wdro\
enia do samodzielności, liczebność, wa- się podczas wykonywanych zadań rucho-
runki bazowe, jakimi dysponuje szkoła. Ta naj- wych pomysłowością (metody proaktywne
prostsza diagnoza ułatwia wyznaczenie szcze- i kreatywne), jak równie\
w doborze za-
gółowych zadań lekcji z działów programu: baw i gier;
umiejętności (U), sprawność motoryczna (S), b) wdra\
ajÄ…c do samokontroli i samooceny
wiadomości (W), postawy (P). Zadania lekcji sprawności fizycznej i umiejętności ru-
muszą być skorelowane. Mówiąc obrazowo, chowych;
podobnie jak puzzle powinny  uzupełniając c) umiejętnie anga\
ując uczniów do organi-
się nawzajem  zapewniać, przy poprawnej re- zowania i prowadzenia gier, zabaw rucho-
alizacji zadań, spójność i efektywność zapla- wych; przeprowadzania rozgrzewek i bu-
nowanej lekcji. Kolejna decyzja dotyczy dobo- dowania stanowisk ćwiczebnych;
1
Prezentowany w dalszej części artykułu sposób notacji scenariusza lekcji wf jest wzorcową autorską propozy-
cjÄ…. W publikacjach ukazujÄ…cych siÄ™ na Å‚amach  Wychowania Fizycznego i Zdrowotnego stosujemy zazwyczaj
zapis uproszczony  akcentując formą graficzną przekazywane treści (przyp. red.).
2
M. Brudnik, A. Bubula, Jak postępować, aby ładnie wyglądać być sprawnym i zdrowym, Wychowanie Fi-
zyczne i Zdrowotne, 2008, 7, s. 190 197 (Biblioteczka Monograficzna).
3
W szczególności: rozwiązywanie problemów w sposób twórczy; planowanie, organizowanie i ocenianie wła-
snego uczenia się; efektywne współdziałanie; skuteczne porozumiewanie się w ró\
nych sytuacjach.
48
nr 2/2009
???
d) ucząc zasad współpracy i odpowiedzial- w opierając się na toku, wypełniamy ćwicze-
ności za zdrowie i bezpieczeństwo innych niami  puste miejsca w zapisie, o ile jakiekol-
(praca w dwójkach, zastępach itp.); wiek jeszcze zostały.
e) respektując podmiotowość ucznia w pro- Podczas projektowania zajęć ruchowych
cesie nauczania  uczenia się (indywidu- najwięcej problemów nastręcza studentom
alizacja!); rozpracowanie i, kolejno, realizacja zadań wy-
f) przekazując wiedzę z zakresu kultury fizycz- chowawczych  przekaz wiedzy zało\
onej
nej i kształtowaniu proaktywnych postaw; w zadaniach lekcji (W) oraz kształtowanie dys-
g) oraz przede wszystkim o umo\
liwiajÄ…c pozycji kierunkowych ucznia (P).
młodzie\
y radosne wy\
ycia się ruchowego Przekaz wiadomości, w postaci krótkich
podczas lekcji wychowania fizycznego! wypowiedzi (komentarzy) nauczyciela powi-
3. Punktem wyjścia przy konstruowaniu za- nien przewijać się podczas całej jednostki lek-
jęć ruchowych, jest rozpracowanie części cyjnej towarzysząc i nawiązując do zadań wy-
głównej, następnie części wstępnej i części konywanych w danym momencie przez dzieci
końcowej lekcji4. Lekcja, niezale\
nie od kolej- tak, aby motywujÄ…c nie nu\
yć uczniów i nie
ności zapisywania ćwiczeń podczas powsta- spowalniać tempa lekcji. Warto pamiętać, \
e
wania konspektu, ma układ zgodny z przyję- pogadanka, jako metoda przekazywania wie-
tym tokiem. dzy jest, niezale\
nie od niskiej efektywności
W części wstępnej  odpowiedni dobór ćwi- najmniej atrakcyjna dla uczniów. Przekaz
czeń powinien zapewniać pobudzenie układu słowny (maksymalnie skondensowany) warto
krÄ…\
eniowo-oddechowego uczniów, przygoto- wspierać środkami dydaktycznymi, dostępny-
wanie aparatu ruchu oraz ukierunkowane mi podczas zajęć wf. Będą to przykładowo:
i emocjonalne przygotowanie ćwiczących plansze, kinogramy, tabele norm itp., a na-
do zadań występujących w dalszej części lek- wet& owoce (podczas lekcji propagującej
cji5. W rozgrzewce, szczególnie podczas lekcji zdrowe od\
ywianie siÄ™). Osobnym proble-
podającej gimnastyki przyrządowej, w ramach mem jest umiejętność rozpracowania wpro-
ćwiczeń kształtujących, nale\
y dobrać kilka za- wadzanych stopniowo w trakcie zajęć wiado-
dań strukturą ruchu zbli\
onych do nauczanego mości, rozszerzając, wraz z kolejnymi ćwicze-
w części głównej ćwiczenia stosowanego niami, przekazywane treści.
(przygotowanie techniczne). Ćwiczenia te po- Największego doświadczenia wymaga or-
słu\
Ä… za podstawÄ™ do opanowania przez ganizowanie procesu nauczania  uczenia siÄ™
uczniów nowego elementu i właśnie od zapisu w taki sposób, aby uczeń zdobywał lub utrwa-
tych ćwiczeń rozpoczynamy konstruowanie lał wiedzę poprzez działanie praktyczne7
rozgrzewki, oznaczając w rubryce trzeciej ko- lub ćwiczył po\
Ä…dane zachowania (P). W tym
lumny konspektu (Interpretacja treści w od- przypadku niezbędna jest umiejętność rozpra-
niesieniu do realizowanych zadań lekcji), sym- cowania rozwiązań, którymi mo\
na posłu\
yć
bolem  U . W podobny sposób (symbol  U ), się podczas lekcji, w postaci zadań rucho-
oznaczamy ćwiczenia przygotowujące aparat wych, tematycznych zabaw, gier itd., jak rów-
ruchu uczniów do realizacji zaplanowanego za- nie\
korzystania z krzy\
ówek rebusów, rozsy-
dania lekcji. Kolejno, poprzez odpowiedni do- panek, zagadek itp.  atrakcyjnych w ka\
dym
bór ćwiczeń, rozpracowujemy pozostałe zada- wieku. W jaki sposób planować i kolejno reali-
nia lekcji, zamieszczając stosowną informację zować najtrudniejsze zadanie lekcji zobowią-
w rubryce Interpretacja treści6. Następnie, zujące do ukierunkowanego kształtowania
4
E. Fabiś, S. Jachnik, E. Wodniak, Wskazówki do ćwiczeń z metodyki wychowania fizycznego (Cz. I.), Mo-
nografie, podręczniki, skrypty, AWF Poznań 1976.
5
Demel M., Skład A. (1976), Teoria wychowania fizycznego, PWN Warszawa.
6
Szczegółowe opracowanie scenariusza klasycznej lekcji gimnastyki znajdzie czytelnik w pracy: Brudnik M.
(1995), Propozycja zapisu konspektu lekcji,  Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne , nr5, s. 190-197 (wkładka).
7
Patrz: metody zdobywania wiadomości  S. Strzy\
ewski, Proces kształcenia i wychowania kulturze fizycznej,
Warszawa 1986.
49
wychowanie fizyczne i zdrowotne
BIBLIOTECZKA MONOGRAFICZNA
proaktywnych postaw uczniów (P) znajdzie przez to właśnie ćwiczenie (zadanie ruchowe)
czytelnik w opublikowanych pracach8. realizowane. W tym przypadku korzystamy
ze skrótów symbolizujących zadania lekcji
System zapisu scenariusza lekcji
(patrz: scenariusz): umiejętności  U , spraw-
Scenariusz powstaje w ujęciu tabelarycz- ność (motoryczna)  S , wiadomości  W , po-
nym, który umo\
liwia uporządkowany, czytel- stawy (wobec aktywności ruchowej)  P .
ny zapis. Ujednolicona formuła zapisu jest wy- Ka\
dy z symboli nale\
y opisać informując,
godna w przypadku korzystania z tekstu. w jaki sposób poprzez dane ćwiczenie osiąga-
Zadania lekcji oraz informacje wstępne, takie my zało\
ony cel. Interpretacja jest szczególnie
jak: wiek, płeć, stan grupy, czas lekcji, miej- wa\
na podczas realizowania zadań wychowaw-
sce (prowadzenia) lekcji, sprzęt wykorzysty- czych (W, P). Planując przekaz wiedzy (posta-
wany podczas zajęć  podajemy w tzw.  czo- wy) zapisujemy w postaci krótkiej notatki wyłącz-
łówce konspektu (patrz: przykładowy zapis). nie treść tych wypowiedzi nauczyciela (uwaga!
W kolejnych kolumnach umieszczamy na- nie mylić z informacjami, przekazywanymi gru-
stępujące informacje: pie podczas trwania całej jednostki lekcyjnej).
Kolumna 1.  Tok  wpisujemy ćwiczenia Niezale\
nie od przyjętych zadań lekcji, w ru-
kształtujące, korekcyjne, stosowane, zabawy bryce podajemy równie\
informacjÄ™ o zada-
i gry ruchowe zgodnie z kolejnością przewidzia- niach pozostawiających uczniowi margines
ną przez przyjęty przez nauczyciela tok lekcji; swobody (inwencja ucznia) oraz rozwiązaniach
Kolumna 2.  Treść  zapisujemy kolejne wymagających samokontroli lub umo\
liwiajÄ…-
ćwiczenia (z metodyką nauczania w lekcji po- cych samoocenę (np. samoocena skoczności).
dającej), podajemy nazwę i opisujemy prze- Rubryka  Interpretacja treści&  obowiązuje
bieg zabawy (gry ruchowej); obowiązuje słow- wyłącznie w systemie zapisu przyjętego na AWF
nictwo fachowe. w Krakowie! Celem jest ułatwienie ukierunkowa-
Zapis ćwiczeń kształtujących zgodnie nego doboru środków dla realizacji zało\
onych
z przyjętym schematem9: Pw droga ruchu zadań lekcji, z czym studenci zazwyczaj mają
Pk (zró\
nicowanym, w zale\
ności od zasto- najwięcej trudności, traktując lekcję wf, wyłącz-
sowanej metody realizacji zadań ruchowych): nie jako zbiór ćwiczeń, zabaw i gier uporządko-
a) ścisła: Pw droga ruchu (ruch rozliczany wanych w oparciu o wybrany tok lekcyjny.
na tempa) Pk; Kolumna 4.  Uwagi  podajemy informacje
b) zabawowa naśladowcza: Pw droga ruchu związane z organizacją lekcji:
(obraz, który dziecko interpretuje ruchem); l ustawienia grupy: zbiórka, ćwiczenia
c) zadaniowa: Czy potrafisz? Pw droga ru- kształtujące itp;
chu (dziecko samodzielnie szuka rozwiÄ…za- l informacje dotyczÄ…ce przebiegu rozgrzew-
nia zadania ruchowego) Pk (w zale\
no- ki: w parach, w truchcie dookoła sali itp.;
ści od potrzeb). l sposób rozdania i zebrania przyborów (je\
e-
W przypadku ćwiczeń technicznych i roz- li nie posłu\
ono siÄ™ w tym celu np. zabawÄ…);
wiązań taktycznych (zgs), gier ruchowych, l sposób podziału na dru\
yny (zastępy itp.),
ćwiczeń na przyrządach, rysunek (schemat) liczebność;
ustawienia dru\
yn, kierunek poruszania się l wykorzystywany np. podczas zabawy (ćwi-
ćwiczących (itp.) umieszczamy pod opisem. czeń) sprzęt, podkład muzyczny;
Kolumna 3.  Interpretacja treści (ćwiczeń) l zasady punktacji, sposoby nagradzania
w odniesieniu do realizowanego zadania lek- grupy;
cji  na wysokości zapisu ćwiczeń umieszcza- l oraz wszystkie informacje, które pomogą
my informację, które z zadań lekcji jest po- nauczycielowi w prowadzeniu lekcji.
8
M. Brudnik, Przygotowanie dziewczÄ…t do samousprawniania siÄ™, w: pod red. R. Muszkiety, M. Bronikow-
skiego, Wychowanie fizyczne w nowym systemie edukacji, Poznań 2000.
9
Mazurek L. (1980), Gimnastyka podstawowa: słownictwo  systematyka, Wydawnictwo  Sport i Turystyka ,
Warszawa.
50
nr 2/2009
???
Zasady konstruowania zajęć ruchowych, planowania rozwiązań, poprzez które realizo-
traktowane uniwersalnie, odniesiono w prak- wane są zadania lekcji. Ideałem są tak opraco-
tycznej części tekstu do lekcji zabaw i gier ru- wane zajęcia, gdzie jedno rozwiązanie (zaba-
chowych (tok mieszany). Ta atrakcyjna dla wa, gra, ćwiczenie) skupia w sobie dwa, trzy,
uczniów formuła zajęć, w zbyt małym stopniu czasem wszystkie cztery zadania lekcji. Warto
wykorzystywana jest przez nauczycieli pod- pamiętać, \
e przewidywana w toku lekcyjnym
czas realizacji celów kształcenia i wychowa- zabawa/gra wspomagająca zało\
one zadanie
nia. Lekcje zabaw i gier wypełniane są zazwy- lekcji  mo\
e być wykorzystana ró\
nokierun-
czaj nowymi lub ulubionymi rozwiÄ…zaniami, kowo, stosownie do definiujÄ…cej jÄ… nazwy (za-
często bez szerszej refleksji, co do mo\
liwo- dania: U, S, W, P).
ści, jakie stwarzają tego typu zajęcia. W omawianej lekcji pokazano równie\
, jak
w najprostszy sposób, zgodnie z potrzebami,
Kolejne kroki opracowania
mo\
na modyfikować tok zajęć honorując
konspektu lekcji wf
przy tym zasady budowy lekcji, wprowadzajÄ…c
A. UKA
AD CZ
ÅšCI GA
ÓWNEJ LEKCJI w miejsce zabaw/gier ruchowych elementy
ĆWICZENIA STOSOWANE (ORAZ DODATKOWE): akrobatyki (budowanie piramid: zadania lekcji
1. W lekcji podającej, w pierwszej kolejności W, U, P, S!) i stwarzając mo\
liwość do dokona-
dobierz ćwiczenia (metodyka nauczania) nia samooceny w oparciu o proste testy spraw-
dla zastępu, w którym realizowane jest za- ności fizycznej (P, S). Nale\
y równie\
zazna-
danie lekcji z działu umiejętności. czyć, \
e większość przyjętych rozwiązań
2. Zapisz ćwiczenia stosowane lub dodatko- organizacyjnych i realizowanych zadań konsoli-
we poprzez które realizujesz zadania lekcji duje zespół i wymaga współdziałania (P): np.
z działu programu wiadomości i kształtowa- rozgrzewka w parach, zbudowanie torów prze-
nie dyspozycji kierunkowych ucznia. szkód i piramid, czy zmiana składu dru\
yn pod-
3. Uzupełnij zadania dla pozostałych zastępów: czas prowadzonej w trakcie zajęć rywalizacji.
A. Ćwiczenia stosowane: doskonalące pozna-
ne elementy  (młodzie\
mo\
e asekurować B. OPRACOWANIE CZ
ÅšCI WST
PNEJ
się wzajemnie, sędziować); ćwiczenia pro- LEKCJI
ste, atrakcyjne, wymyślone z wykorzystaniem 1. Zapisz przebieg zbiórki; je\
eli jest to mo\
li-
przyrządów i przyborów (np.  stacja rado- we przeka\
wstępne wiadomości (W, P).
ści ), które młodzie\
mo\
e wykonywać bez 2. Zaplanuj jedną lub dwie zabawy o\
ywiajÄ…-
bezpośredniego nadzoru nauczyciela. Posta- ce (zabawę kierowaną powiązaną z zada-
raj się dobrać ćwiczenia tak, aby w miarę niami lekcji; orientacyjno-porządkową; do-
mo\
liwości realizować równocześnie zada- wolną, zaproponowaną przez dzieci).
nie lekcji z działu sprawność motoryczna (S). 3. Dobierz ćwiczenia kształtujące zgodnie
B. Ćwiczenia dodatkowe (obowiązkowe z ogólnymi zaleceniami:
w lekcji gimnastyki):  przygotowujÄ…ce aparat ruchu do realiza-
 atrakcyjne, dobrane pod kątem realizacji cji zadania głównego lekcji;
zadania z działu programu sprawność mo-  strukturą ruchu zbli\
one do zadań lekcji
toryczna (S) lub pozostałych zadań lekcji; z działu umiejętności (przygotowanie
 umo\
liwiajÄ…ce samoocenÄ™ i samokon- techniczne);
trolę sprawności fizycznej;  poprzez które, mo\
na realizować zada-
 dajÄ…ce uczniom mo\
liwość wykazania nia lekcji z działów programu W lub P;
się inwencją twórczą.  uzupełnij pozostałe ćwiczenia kształtują-
4. Opracuj wyścig lub zabawę bie\
ną (lekcja ce, stanowiące część ogólnorozwojową
gimnastyki)  w miarÄ™ mo\
liwości skorzy- rozgrzewki, pozwalając uczniom na wy-
staj z propozycji uczniów. kazanie się inwencją twórczą.
W lekcji zabaw i gier ruchowych część W lekcji zabaw i gier ruchowych (tok mie-
główną wypełniamy zabawami i grami według szany) realizujemy wybrane ćwiczenia kształ-
identycznego klucza  rozpoczynamy od za- tujące łącząc płaszczyzny ruchu; zalecane me-
51
wychowanie fizyczne i zdrowotne
BIBLIOTECZKA MONOGRAFICZNA
tody: zadaniowa, zabawowa-naśladowcza; tywności ruchowej jest nawiązywanie w lekcji
wprowadzamy atrakcyjny przybór, podkład do systemu wartości młodych kobiet. Wprowa-
muzyczny. W przykładowej lekcji po wstęp- dzane podczas lekcji wiadomości wspierają
nym omówieniu podczas zbiórki  Piramidy starania dziewcząt o ładny wygląd, urodę
Zdrowego śywienia (W) i zachęceniu dziew- i zdrowie, zachęcają do kontrolowania, a zara-
cząt do aktywności ruchowej, zabawa o\
ywia- zem dbania o poziom sprawności fizycznej
jąca, a szczególnie kolejne ćwiczenie (tuł. +
nn) rozszerzajÄ… i utrwalajÄ… przekazywane tre- Konspekt lekcji zabaw i gier
ruchowych dla dziewczÄ…t
ści (patrz: przykładowy konspekt).
III klasy gimnazjum
C. Opracowanie części końcowej lekcji Zadania lekcji:
1. Zaplanuj zabawę lub ćwiczenie uspokajają- 1. Wiadomości: Jak postępować, aby ładnie
ce, rozluz
niając mięśnie najbardziej obcią- wyglądać, być sprawnym i zdrowym? Po-
\
one podczas lekcji; znajemy Piramidę Zdrowego śywienia
2. Ćwiczenia korekcyjne lub oddechowe 2. Postawy: współpraca w grupie  integra-
(skoryguj postawę ciała uczniów podczas cja zespołu; samoocena skoczności.
zbiórki końcowej!); 3. Umiejętności: budowanie piramid gimna-
3. Wpisz co realizujesz podczas zbiórki koń- stycznych opartych na znanych układach.
cowej podsumowując lekcję; nie zapomi- 4. Sprawność: wzmacnianie mm ramion
naj o pochwaleniu uczniów najbardziej za- i nóg, praca nad skocznością.
anga\
owanych podczas zajęć! Liczba ćwiczących: 16 dziewcząt.
W prezentowanej lekcji podczas zbiórki Czas: 45 minut.
końcowej podsumowano przekazywane Miejsce: sala gimnastyczna.
w trakcie zajęć wiadomości podawane w ra- Przybory: 20 kapeluszy, 16 koszulek z na-
mach zadań lekcji (W, P)  motywując zara- klejkami  rysunki produktów \
ywnościowych
zem uczennice od zdrowego trybu \
ycia (zdro- (po 4 w kolorach: \
ółtym, zielonym, niebieskim
wa dieta + aktywność ruchowa). i czerwonym), 48 balonów (po 12 w kolorach
W zamieszczonym poni\
ej konspekcie lekcji koszulek), 32 szt. drobnych przyborów (lotki,
zabaw i gier ruchowych (lekcja doskonaląca), piłeczki, woreczki), 8 krą\
ków (podstawki), 14
oznaczając kolorem zaplanowane zadania lek- obręczy hula hop (łącznie), 2 zestawy przybo-
cji pokazano, jak poprzez dobór ró\
norodnych rów i przyrządów do budowania toru prze-
rozwiązań realizowane są kolejne zadania lek- szkód schowane w dwóch skrzyniach gimna-
cji. Przyjęto zało\
enie, \
e jedną z najskutecz- stycznych (skrzynia: 1 lina, 5 szarf, 2 płotki,
niejszych dróg motywowania dziewcząt do ak- 2 kije do unihokeja, 3 piłki lekarskie, 3 obręcze
hula-hop, 4 stepy, 4 sto-
jaki, 1 skakanka), 2 ma-
terace, odskocznia, 2
piłki siatkowe, 2 liny, ni-
ci, 7 parasoli, 3 koloro-
we peleryny, magneto-
fon + płyty CD, 16
jabłek; na drabinkach:
Piramida Zdrowego śy-
wienia (plansza), bry-
stol i pisak do zapisywa-
nia wyników, 2 plansze
 opis prób i normy
umo\
liwiajÄ…ce dokona-
nie samooceny skocz-
ności
52
nr 2/2009
???
Interpretacja treści w odniesieniu
Tok Treść Uwagi
do realizowanego zadania lekcji
Część I. Wstępna
Organizacja Zbiórka, przywitanie, podanie zadań W:  Co to znaczy zdrowo się Dwuszereg:
lekcji lekcji. od\
ywiać? Czy spotkałyście się na parkiecie
z PIRAMID
ZDROWEGO śYWIENIA? le\
Ä… kapelusze
 omówienie  PZś oparte (20 szt.) pod ka-
na schemacie: produkty spo\
yw- peluszami sÄ…
cze umieszczone symbolicznie ukryte ko-szulki
na kolejnych poziomach PZÅ› do- (12 szt.) po 4
starczajÄ… organizmowi wszystkich w 3 kolorach:
niezbędnych dla zdrowia składni- \
ółtym, niebie-
ków; ka\
da z grup pokarmów, skim, zielonym).
spo\
ywana w odpo-
wiednich proporcjach odgrywa
specyficznÄ… rolÄ™ w codziennej
diecie; podstawÄ™ PZÅ› stanowi ak-
tywność fizyczna.
Zabawa o\
y-  Co kryje kapelusz? podkład muzyczny
wiająca Dziewczęta poruszają się po sali mię-  rytmiczna melodia
o charakte- dzy kapeluszami w rytm muzyki. Pod rozło\
onymi
rze organiza- Na sygnał nauczyciela:  śółty!  mu- na parkiecie ka-
cyjno-po- szÄ… znalez
ć koszulki w tym kolorze. peluszami znaj-
rządkowym Osoby, które jako pierwsze znalazły dują się koszulki
koszulki  ubierajÄ… je, odchodzÄ…c w 3 kolorach
na bok; kapelusz pozostaje na parkie- (4 kapelusze
cie. Zabawa trwa dalej. Nauczyciel  puste ).
podaje jeszcze kolejno dwa hasła
wyłączenie muzyki
 Niebieski! ,  Zielony! . Ostatnie czte-
ry uczennice otrzymujÄ… od nauczycie-
la koszulki w kolorze czerwonym.
(metoda zabawowa)
Zabawa  Taniec w deszczu (W):  Spacer w deszczowy dzień, Podkład muzycz-
o\
ywiająca Dziewczęta, w kapeluszach improwi- to znakomity sposób na ładną ny:  Deszczowa
zują taniec (spacer) na ulicy podczas i świe\
ą cerę bez konieczności piosenka . Do
deszczu: np. radosny bieg wśród kro- zaglądania do puderniczki... dyspozycji przy-
pel, przeskoki przez kału\
e, lub bieg (inwencja twórcza) bory: parasole, ko-
po kału\
ach :& itp. lorowe peleryny
(metoda ruchowej ekspresji twórczej)
Ćwiczenia  Powitanie (W):  Zastanówcie się, z jakiego Podkład muzycz-
tułowia Dziewczęta w kapeluszach spacerują poziomu piramidy pochodzi pro- ny
w płaszczyz
- po sali szukając osoby ze znaczkiem dukt, którego rysunek znajduje się Ustawienie: do-
nie strzałko- produktu \
ywnościowego na koszulce na Waszej koszulce i spróbujcie wolne pary (odle-
wej w przód z tego samego poziomu PIRAMIDY znalez
ć kole\
ankę w koszulce głość ok. 6 m)
+ ćwiczenia ZDROWEGO śYWIENIA. Kiedy znajdują z produktem tego samego pozio- wzdłu\
linii środ-
nn odpowiednią osobę witają się: mu PIRAMIDY ZDROWEGO śYWIENIA . kowej.
1. Pw.  postawa swobodna, kapelusz (inwencja ucznia)
na głowie: Zdjęcie kapelusza rp ob-
szernym ruchem, głęboki skłon
w przód, z przeniesieniem nl bo-
kiem w tył. Zmiana r i n.
2. Pw.  postawa swobodna: Wymyśl
ciekawy, dworski ukłon; złó\
ukłon
przed kole\
ankÄ… .
(metoda ruchowej ekspresji twórczej)
Ćwiczenia rr  Latające kapelusze Staramy się zła-
Pw.  postawa swobodna:  Która dwój- pać wszystkie ka-
ka potrafi wyrzucać kolejno kapelusze pelusze  rów-
tak, aby nie upadły na parkiet? nie\
te, które
Rzuty dwoma kapeluszami w parach: w naszÄ… stronÄ™
A. Wyrzuca kolejno dwa kapelusze: zbli\
ajÄ… siÄ™ przy-
jeden rp, drugi rl. padkowo&
B. Chwyta kolejno kapelusze i próbuje
wyrzucić kapelusze rp i rl.
(metoda zadaniowa)
53
wychowanie fizyczne i zdrowotne
BIBLIOTECZKA MONOGRAFICZNA
Interpretacja treści w odniesieniu
Tok Treść Uwagi
do realizowanego zadania lekcji
Część I. Wstępna
Ćwiczenia  Egzamin dla błędnika Odległość
mm grzbietu A. Pw.  le\
enie przodem, rr w przód, ok. 3 m.
+ ćwiczenia kapelusz trzymany oburącz. Wznos Przybory przy-
równowa\
ne rr i tułowia; wytrzymanie. gotowane na ła-
B. Pw.  post. swobodna, kapelusz weczkach usta-
na głowie, 2 przybory w rp.  Kto po- wionych wzdłu\

trafi po wykonaniu dwóch (trzech) sali.
szybkich obrotów w prawo wrzucić Zwrócenie uwa-
posiadany przedmiot rp do kapelu- gi, aby podczas
sza trzymanego przez kole\
ankę? ćw. mm grzbietu
Zmiana kierunku obrotu i ręki rzuca- nie dotykać łok-
jÄ…cej. Zmiana w parach. ciami parkietu!
(metoda zadaniowa)
Ćwiczenie  Wymiana kapeluszy
mm brzucha Pw.  siad ugięty w parach, stopy
splecione:  Która para potrafi
rytmicznie zamieniać się
kapeluszami, umieszczajÄ…c je sobie
nawzajem na głowie? Pamiętaj, aby
po zamianie kapeluszy wykonać
opad tułowia w tył, z rr w bok .
(metoda zadaniowa)
Podskoki  Teatr lalek w lustrzanym odbiciu (inwencja ucznia) Zmiana podkładu
A. Pw.  postawa swobodna. uczenni- muzycznego
ca wykonuje w rytm muzyki ró\
ne  wesoła, skocz-
podskoki strojąc śmieszne miny na polka.
(dowolne wykorzystanie kapelu- Po zmianie w pa-
sza). rach: rozsypka
B. Stoi naprzeciwko i naśladuje  A . z poruszaniem się
Zmiana w parach. po całej sali.
(metoda ruchowej ekspresji twórczej)
 Wędrujące kapelusze Z szeregów
 Który rząd, w rytm muzyki ładniej  dwa rzędy
i sprawniej zbierze kapelusze?
Pw.  postawa swobodna, kapelusz
na głowie.
T1  zdjęcie swojego kapelusza;
T2  wło\
enie kapelusza na gło-wę
kole\
anki przed sobÄ… itd. Zebranie
Pierwsza osoba zbiera po kolei przyboru.
wszystkie kapelusze. Wyłączenie mu-
(metoda problemowa) zyki.
Część II. Główna
Zabawa  Bieg z linką (P): W kolejnych grach rywalizują Podział na dwie
bie\
na 1. Dru\
ynÄ™ tworzÄ… dwa dwukoloro-we ze sobÄ… dwie dru\
yny w innym dru\
yny wg kolo-
zespoły. składzie  tworzone z czterech ru koszulek:
Pw.  siad skrzy\
ny w szeregu zespołów, zestawionych wg  A  zielone +
za linią końcową boiska do siat- kolorów koszulek. \
ółte;
kówki, rr na kolanach; lina le\
y W ten sposób uczymy się  B  czerw-one
na parkiecie rozciągnięta wzdłu\
. współpracy bez niezdrowej ry- + niebies-kie.
Zadaniem dru\
yny jest przebiegnię- walizacji i podziałów na  my Punktacja:
cie dookoła 5 ustawionych na poło- i  oni  aby szybciej i lepiej I m.  po 2 pkt.;
wie boiska do siatkówki pachołków wykonać zadanie. Wa\
na jest II m.  po 1 pkt.
(koperta)  trzymając w dłoniach li- świadomość, \
e zespół inne- Punktacja ciągła:
nę. Wygrywa zespół, który po obie- go koloru, obecnie będąc punkty przydzie-
gnięciu koperty w całości, usiądzie sprzymierzeńcem, w kolejnej lane są ka\
dora-
w siadie skrzy\
nym twarzą do środ- grze współ-pracować będzie zowo  oddziel-
ka sali, RR z liną w górę. z przeciw-ną dru\
ynÄ…& nie dla
2. Powtarzamy bieg (w przeciwną Pamiętamy, aby szybkość wszystkich czte-
stronę) z& nitką. Nitki nie wolno biegu z linką dostosować rech zespołów.
zerwać. do mo\
liwości wszystkich za-
54
nr 2/2009
???
Interpretacja treści w odniesieniu
Tok Treść Uwagi
do realizowanego zadania lekcji
wodniczek; nale\
y równie\
Podsumowanie
zastanowić się wspólnie, ja- podczas zbiórki
ką przyjąć taktykę podczas końcowej.
obiegania pachołków.
(metoda zabawowa)
Gra rzutna  Zbijany w obręczach (P): Współdziałanie na rzecz Dru\
yny:
Zawodniczki dru\
yny zbijajÄ…cej  A dru\
yny  z kole\
ankami  A  koszulki zie-
ustawione w obręczach. Podając piłki z innego zespołu. lone + niebie-
jednorącz, mają za zadanie zbić poru- Grając podaniami wypracowuje- skie;
szajÄ…ce siÄ™ po boisku kole\
anki  B . my dogodnÄ… sytuacjÄ™ do zbicia  B  \
ółte +
Wygrywa dru\
yna, która w ciągu mi- kole\
anki z przeciwnej dru\
yny. czerwone.
nuty zbije więcej graczy. Na parkiecie 8
obręczy; 1 (2) pił-
ki do siatkówki.
Punktacja  jw.
Uwaga! Gra bez autów  piłka odbita
od ściany wraca w pole gry.
(metoda zabawowa)
Zabawa  Piramidy (W): Umiejętność przyporządko- Dru\
yny:
(ćwiczenie)  Zbudujcie piramidę gimnastyczną wania poszczególnych pro-  A  koszulki zie-
koordynacyj- w taki sposób, aby poszczególne duktów spo\
ywczych do od- lone + czerwone;
na + zaba- produkty spo\
ywcze umieszczone powiednich poziomów  B  \
ółte + nie-
wa (ćwicze- na Waszych koszulkach były poło-\
o- w PZÅ›. bieskie.
nie) ne względem siebie tak, jak w PIRAMI- (P): Integracja grupy, współ-pra- Piramidy po-wsta-
z mocowa- DZIE ZDROWEGO śYWIENIA . ca w grupie rówieśni-czej ją na dwóch poło-
niem i dz
wi- (metoda problemowa) podczas rozwiÄ…zywa-nia za- -wach sali gimna-
ganiem dań ruchowych. stycznej.
(U): Budowanie piramidy gimna- Punktacja  jw.
stycznej ze znanych elemen-
tów.
(S): Wzmocnienie mm nn i rr.
Zabawa  Tor przeszkód (P): Współdziałanie z kole\
anka- Dru\
yny  A ,  B
(ćwiczenie) Zadaniem dru\
yn jest zaprojekto-wa- mi podczas projektowania  jw.
skoczna nie, ustawienie i pokonywanie zgod- i ustawiania toru przeszkód. Sala podzie-lona
nie z własnym pomysłem skoczno- (S): Kształtowanie skoczności, wzdłu\
.
ściowo zwinnościowego toru wzmacnianie mm nn. Sprzęt przy-goto-
przeszkód wykorzystując przybory (P): Samoocena skoczności wany w 2 skrzy-
i przyrządy znajdujące się na własnej w oparciu o normy dla grupy niach gimna-
połowie sali. wiekowej stycznych
(W): U podstawy PZÅ› jest co-  ustawionych
Zespół A: dzienna aktywność fizyczna, w naro\
nikach
Zadanie dodatkowe  samoocena bowiem prócz zbilansowanej sali (patrz: przy-
skoczności: wyskok dosię\
ny z odbi- diety, ruch stanowi nie- bory); za skrzy-
cia obunó\
. odzowny warunek zachowa- nią 2 płotki lekko-
nia zdrowia i urody na długie atletyczne.
lata. Ka\
dy codziennie powi- Na bocznych
nien ćwiczyć, co najmniej ścianach sali
pół godziny  samodzielnie plansze pomoc-
trenować mo\
na na wiele ne podczas do-
sposobów np. ze skakanką, konywania samo-
obręczą hula-hop, warto wy- oceny
brać się na jogging do par- skoczności.
ku. Co jakiÅ› czas dobrze jest
samodzielnie skontrolować
55
wychowanie fizyczne i zdrowotne
BIBLIOTECZKA MONOGRAFICZNA
Interpretacja treści w odniesieniu
Tok Treść Uwagi
do realizowanego zadania lekcji
Zespół B: poziom sprawności fizycznej
Zadanie dodatkowe  samoocena wykorzystujÄ…c proste testy.
skoczności: skok w dal z miejsca.
(metoda problemowa)
Gra kopna  Balonowa wojna (P): Współdziałanie z kole\
anka- Cztery dru\
yny
Ka\
da dru\
yna, wyłącznie przy pomo- mi z dru\
yny w celu wypra- (podział wg
cy nóg, ma za zadanie zgromadzić jak cowania dogodnej sytuacji kolorów szarf)
najwięcej balonów w kolorach rywa- do umieszczenia swoich ba- 48 kolorowych
lek, w swojej skrzyni (2 części skrzyni lonów w skrzyni: wyjście balonów na
gimn.), ustawionej w rogach sali na pozycjÄ™, obrona strefÄ…. parkiecie
w odl. 1 m od Å›cian. Dopóki balony (po 12 × 4).
nie znajdÄ… siÄ™ koszu mo\
na odbierać Punktacja:
je przeciwnikom. I m.  4 pkt.
II m.  3 pkt.
III m.  2 pkt.
IV m.  1 pkt
(metoda zabawowa)
Zabawa  Piramida Zdrowego śywienia (W): Umiejętność przyporządko- Wykorzystanie
wspomaga- Zadaniem grupy jest zbudowanie jed- wania poszczególnych pro- przeplotni (kraty
jąca zało\
o- nej, du\
ej piramidy gimnastycznej, duktów do odpowiednich gimnas-tyczne).
ne zadania która obrazuje w sposób symboliczny poziomów w PZś.
lekcji PIRAMID
ZDROWEGO śYWIENIA. (U): Piramida gimastyczna ze
(metoda problemowa) znanych elementów.
(S): Wzmacnianie mm nn i rr.
(P): Integracja grupy, współpra-
ca w grupie rówieśniczej,
podczas rozwiązływania za-
dań ruchowych
Część III. Końcowa
Zabawa  Marionetki (inwencja twórcza)
uspokajająca Dziewczęta dowolnie dobierają się
w pary. Jedna osoba z pary le\
y bez-
władnie na podłodze i udaje ma-rionet-
kę, którą porusza kole\
anka za pomocÄ…
 wirtualnych sznureczków  przywią-
zanych do ró\
nych części cała partner-
ki. Zmiana w parach po 1 min.
(metoda zabawowa)
Zakończenie Omówienie lekcji: podliczenie (W): Warto pamiętać, \
e zbilanso- Półkole  siad
lekcji punktów (ka\
da uczennica otrzy- wana, ró\
norodna dieta z przewa- skrzy\
ny,
muje jabłko)  jest to nagroda gą produkttów pełnoziarnistych skorygowana
za dobrą pracę podczas zajęć oraz (np. chleb razowy), owoców i wa- postawa ciała.
promocja zdrowego od\
ywiania siÄ™. rzyw sprzyja urodzie oraz zapew-
nia zdrowie, energiÄ™ i dobre sa-
mopoczucie, przy czym
niezbędna jest aktywność rucho-
wa w wymiarze minimum 30
w ciÄ…gu dnia. Nie nale\
y zapomi-
nać o spo\
ywaniu 2 litrów wody
stołowej lub mineralnej dziennie.
(P): Podsumowanie wyników
próby skoczności: dziew-częta
dokonujÄ… analitycznej oceny pre-
zentowane go poziomu  majÄ…c
świadomość znaczenia pracy
nad utrzymaniem wysokiego lub
wyrównaniem ni\
szego poziomu
własnej sprawności fizycznej.
56
nr 2/2009
???
Dla osób, które cenią sobie taką właśnie wskazówki dla potrzeb dydaktyki  ściągę
formÄ™ przekazu, zamieszczono poni\
ej napisa- dla studentów, stawiających pierwsze kroki
ne przed paroma laty w \
artobliwej formie w zawodzie.
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWANIA FIZYCZNEGO  KONSTRUOWANIE I ZAPIS
( Ściąga dla studentów i nie tylko!)
1. REALIZACJA ZAA
OśONYCH ZADAC
LEKCJI Z POSZCZEGÓLNYCH DZIAA
ÓW PROGRAMU NAUCZANIA:
ä UmiejÄ™tnoÅ›ci (U):
l Część wstępna lekcji powinna zawierać ćwiczenia (zabawy, gry):
 przygotowujÄ…ce technicznie (lub zbli\
one strukturą ruchu) do realizowanych w części
głównej lekcji nowych elementów;
 ćwiczenia pozwalające na utrwalenie (doskonalenie) prostych (podstawowych) ele-
mentów techniki poszczególnych dyscyplin sportowych (np. zespołowe gry sportowe:
ćw. oswajające z piłką, kozłowanie, przyjęcie i podanie piłki itp.).
Uwagi dodatkowe dotyczące części wstępnej lekcji:
 ćwiczenia kształtujące z przyborem lub z wykorzystaniem przyrządów (drabinki, ła-
weczki), sporadycznie rozgrzewka w truchcie typu  bieg dookoła sali z krą\
eniami ra-
mion w przód... itd.
 wykorzystanie muzyki.
l Część główna:
 poprawny dobór ćwiczeń z zakresu metodyki nauczania nowego elementu;
 zastosowanie odpowiednich rozwiązań w celu doskonalenia techniki (fragmenty gry
o zało\
eniu technicznym/taktycznym, małe gry itp.; tor przeszkód, obwód stacyjny; war-
to wyeksponować metodę zabawową  szczególnie w pracy z młodszymi grupami).
ä Sprawność motoryczna (S):
l Dobierając ćwiczenia w części głównej  nale\
y przemyśleć odpowiednią siłę i częstotliwość
bodz
ca (przykładowo w lekcji gimnastyki umiejętnie dobrane ćwiczenia na przyrządach oraz za-
dania dodatkowe; wykorzystywać rozwiązania organizacyjne  obwód stacyjny, tor przeszkód);
l W lekcjach zespołowych gier sportowych, z uwagi na specyfikę wykonywanych czynno-
ści ruchowych, proponuję przyjęcie koordynacji wzrokowo-ruchowej jako wiodącej
(a mo\
e jedynej?) sprawności motorycznej, akcentowanej w ramach zało\
onego zadania
lekcji, podczas zajęć wf w warunkach szkolnych (wyjątek: obwód stacyjny, dający więcej
mo\
liwości w tym zakresie  lekcja doskonaląca);
ä WiadomoÅ›ci (W):
l Przekaz wiedzy warto zaplanować w sposób uwa\
ny i przemyślany (przekaz powinien
przewijać się w postaci króciutkich wstawek podczas całych zajęć), tak aby informacja
bezpośrednio towarzyszyła aktywności ruchowej (unikać schematu trzech rozmów: prze-
kaz wiedzy  zbiórka początkowa, przykładowo: omówienie przepisów gry!?; część głów-
na lekcji: tu ju\
student przed grą często zapomina o nawiązaniu do wcześniej podanych
przepisów...; zakończenie lekcji: odpytanie z przepisów...);
l Wykorzystywać ró\
norodne rozwiązania podczas przekazu i sprawdzenia wiedzy uczniów
(np. rozsypanki, zadania problemowe, krzy\
ówki) w celu podsumowania i utrwalenia
przekazanych wiadomości, dostosowując je do wieku uczniów;
l W ramach zało\
onego do realizacji zadania lekcji sugerować rozwiązania (podając prak-
tyczne przykłady!!!), które mo\
na wykorzystać podczas aktywności rekreacyjnej; nauczyć
jak dbać o własną sprawność fizyczną i zdrowie (np. zasób stosownych ćwiczeń, podstawy
treningu rekreacyjnego, organizacja podwórkowych imprez sportowo-rekreacyjnych itp);
57
wychowanie fizyczne i zdrowotne
BIBLIOTECZKA MONOGRAFICZNA
l Ograniczać  w ramach zadania lekcji wiadomości  przekaz wiedzy dotyczący techniki
i taktyki ruchu, wspomagając poprzez podawane stosownych informacji kształtowanie po-
zytywnych postaw wobec szeroko pojętej kultury fizycznej
ä Postawy wobec kultury fizycznej  akcenty wychowawcze (P):
l Podobnie jak w przypadku przekazu wiedzy, nale\
y bardzo starannie zaplanować aspekt
wychowawczy lekcji (wyeksponować jeden problem, który powinien w ró\
norodny spo-
sób przewijać się przez całą lekcję), trudno tu o podanie reguł;
l Kształtując zamiłowanie do aktywności ruchowej nale\
y zadbać o atrakcyjność i dobrą at-
mosferÄ™ lekcji:
 grupom młodszym zapewnić  podró\
do baśniowej krainy fantazji głównie poprzez
zabawę (metoda zabawowa, zabawowa  naśladowcza, zadaniowa, problemowa, eks-
presji ruchowej i szerokie wykorzystanie muzyki);
 starszym (prócz troski o atrakcyjność zajęć) umo\
liwić decyzje co do kształtu i treści
lekcji (metoda problemowa, dowolne ćwiczenia, uwzględniać propozycje uczniów np.
co do zabaw, gier itp., wykorzystanie muzyki), dając równocześnie szansę wykazania
się nie tylko sprawnością fizyczną lecz przede wszystkim pomysłowością w ekspery-
mentowaniu własnym ciałem;
l Pracować nad świadomym stosunkiem uczniów do własnej sprawności fizycznej, o czym
zadecyduje umiejętność samokontroli i dokonywania samooceny oraz wyciągania po-
prawnych wniosków, wraz z podejmowaniem stosownych działań zaradczych na rzecz
własnej sprawności fizycznej i zdrowia;
l Wykorzystując zajęcia ruchowe nauczyć odpowiedzialności za siebie i innych, uczciwej ry-
walizacji podczas osiągania upragnionego celu (nie tylko zwycięstwa), uczyć kultury bycia,
poprawnego stosunku do innych (równie\
mniej sprawnych kolegów!), współpracy i współ-
działania poprzez stosowanie odpowiednich rozwiązań tzn. zadania wymagające zaanga\
o-
wania i współpracy (np. ćwiczenia w dwójkach, trójkach itp.), bynajmniej nie pozornej!
2. ORGANIZACJA LEKCJI (RUBRYKA  UWAGI ):
l Przemyślany sposób rozdania i zebrania przyborów (najlepiej poprzez zabawę lub grę)
 informacje dot. rozdania i zebrania przyborów zamieszczamy w rubryce  Uwagi .
l Logiczne manewrowanie grupą  zaplanowane od początku zajęć (np. kolejne ustawie-
nie/podział wynika z ustawienia poprzedniego).
3. ZAPIS RUCHU (RUBRYKA  TREŚĆ ):
l Poprawna terminologia  w granicach zdrowego rozsÄ…dku (np. mostek, niekoniecznie
podpór le\
ąc tyłem łukiem).
l Poprawny i czytelny zapis zadań ruchowych  rysunki umieszczone poni\
ej opisu.
4. OCZEKIWANIA WOBEC STUDENTÓW ZALICZAJ
CYCH KONSPEKTY POSZCZEGÓLNYCH LEKCJI ORAZ PRA-
CUJ
CYCH Z MA
ODZIEÅ›
W RAMACH KOLEJNYCH PRAKTYK STUDENCKICH:
l W pierwszym roku pisania scenariuszy (opracowywania lekcji) obowiÄ…zujÄ… wszystkie po-
dane powy\
ej zasady, które decydują o poprawnym i nowoczesnym widzeniu lekcji przez
studenta, autora pracy.
l W miarę nabierania doświadczenia i poszerzania wiedzy merytorycznej i metodycznej (zasób
ćwiczeń i rozwiązań z zakresu techniki i taktyki ruchu poszczególnych dyscyplin sportu obję-
tych programem  i nie tylko!  studiów) mile widziane oryginalne, autorskie rozwiązania!
l Przy zapisie konspektu  opanowanie umiejętności sprawnego i bezkolizyjnego porusza-
nia się w obrębie poszczególnych rubryk, obowiązującego na AWF Kraków schematu.
POWODZENIA! * POWODZENIA! * POWODZENIA! * POWODZENIA!
58
nr 2/2009