Świat obozów koncentracyjnych i łagrów, ratowanie człowieczeństwa w sytuacjach
ekstremalnych.
I. Wojna i jej konsekwencje - jako główne zagrożenie dla człowieka
1. Totalitaryzm - określenie systemów politycznych, które ingerują w osobiste
życie człowieka i podporządkowują go odgórnym prawom , są oparte o rozbudowany
system kontroli, odziaływują poprzez starch i przemoc.
2. Osobowość człowieka wychowanego w systemie totalitarnym.
A. Łagry - Stan bezprawia - Inny świat Grudzińskiego - praca jako środek
deprawacji i niszczenia człowieka
B. Człowiek zlagrowany - przyzwyczajony do warunków panujących w obozie.
3. Literatura łagrowa i lagrowa to literatura, która wyrosła z doświadczeń
obozowych zarówno po stronie sowieckiej jak i hitlerowskiej.
II. Świat obozów koncentracyjnych i łagrów, ratowanie człowieczeństwa w
sytuacjach ekstremalnych.
1. Ujemny wpływ wojny na psychike ludzką.
A. Medaliony Nałkowskiej. W opowiadaniu Przy torze kolejowym człowiek chce
pomóc drugiemu zabijając go bez poczucia zbrodni.
Dno - udawadnia, że w straszliwym głodzie człowiek zdolny jest do ludożerstwa
B. Borowski w swoich opowiadaniach ukazuje człowieka zlagrowanego, czyli
takiego, którego psychika przystosowała się do warunków obozowych. Vorarbeiter
Tadek - myśli o tym jak się dostosować, jak przetrwać. Nie tylko - w obozie,
ale i w powstańczej Warszawie, w codzienności wojennej, ludzie byli zmuszeni
obojetnieć na śmierć, bo następowała ciągle.
2. Świat obozów koncentracyjnych i łagrów.
A. Tu otwierał się inny, odrębny świat, do niczego niepodobny, tu panowały
inne, odrębne prawa, inne obyczaje, inne nawyki i odruchy: tu trwał martwy za
życia dom, a w nim życie jak nigdzie i ludzie niezwykli. Inny świat
Grudzińskiego, przedstawia świat łagru sowieckiego, w którym człowiek popada w
stan tępoty, posłuszeństwa i uległości - po to by przeżyć lub choćby uniknąć
bólu czy głodu.
Prawa, nawyki i obyczaje funkcjonujące w obozie nie można przenieść do świata
rzeczywistego.
Obozowe zniewolenie - to fizyczne i psychiczne złamanie człowieka.
Warunki w obozie są bardzo trudne: ciasnota, brud, prymitywizm warunków,
niedbałość o higienę, odebrano człowiekowi jego prywatne życie.
Realia obozu sowieckiego przedstawionego przez Grudzińskiego to - selekcja i
niszczenie słabszych (selekcja według kotłów).
Śmierć: obecna wszędzie i stanowiąca cały proces, od chorób i głodu.
Samobójstwo staje się aktem wolności.
B. Pojawia się pojęcie człowieka zlagrowanego w opowiadaniach Borowskiego Lagry
czy nie dla ludzi? - człowiek zlagrowany jest bezsilny wobec ciągłej śmierci i
zbrodni.
Jest zobojetniały na ból i rozpacz.
Upadły moralnie fizycznie i egoistycznie w obronie własnego życia.
Rzeczywistość obozowa okazuje się sumą przemocy, a ludzie którzy w niej
uczestniczą to mocni i słabi, ci którzy gwałt zadają i ci którzy mu ulegają.
C. Jeden dzień Iwana Denisowicza Sołżenicyna.
Opowiadanie jest odtworzeniem jednego dnia obozowego życia (przebieg dnia
ujawia realia obozu).
Prawami obozu są donosicielstwa, kradzieże i nikogu tu nie dziwią wieczne
wyroki, warunki i polityka władz obozowych powoduje, że więzeiń staje się
wrogiem więźnia.
3. Rola pracy w systemie zbrodni.
A. Warunki pracy przedstawione w Innym świecie.
Praca przy wyrębie drzewa, przy temperaturze -30o -40oC, nieodpowiednie
ubrania, więżniowie muszą dochodzić do miejsca pracy 6-7 km, czas pracy 12h,
brak wolnych dni, normy zbyt wysokie nawet dla finskich drwali.
Nie może nikt się przełamać i nie iść do pracy, ludzie wzajemnie się pilnowali.
Praca prowadzi do upodlenia, do zezwierzęcenia, praca zabija, odwrócenie roli
pracy, praca nie daje możliwości rozwoju.
B. Rola pracy w opowiadaniu Jeden dzień Iwana Denisowicza - w pracy ludzie
zapewniaja sobie miejsce, które należy szanować. Tu praca wymaga odpowiedniego
podejścia, należy mieć dobre układy z brygadzistą: Dobry brygadzista drugie
życie podaruje, przy złym nogi wyciągniesz.
4. Próby ratowania człowieczeństwa, próby zachowania godności w warunkach
ekstremalnych.
A. Opowiadanie Dwojra Zielona w Medalionach. Dwojra chciała przeżyć by
opowiedzieć co Niemcy wyrabiali.
B. Ratowanie godności przedstwaiono w opowiadaniach Borowskiego. Człowiek chce
być traktowany jako jednostka.
Każdy chce decydować o swojej śmierci, a nie żeby decydowli o tym okupanci. Tak
jak to było w przypadku matki, która nie przyznaje się do swojego dziecka, gdyż
wszystkie matki idą od razu do gazu, a ona nie chce iść na śmierć.
C. Inny świat Grudzińskiego. Ratowanie człowieczeństwa widoczne u Kostylewa,
który walczy o swoją niezależność o samookaleczenie.
Natalia Lwowna uważa, iż to ona powinna wybrać moment śmierci próbując popełnić
samobójstwo.
Możliwą formą wyrażenia sprzeciwu była głodówka, rezygnacja nawet z tak małej
porcji żywnościowej dowodzi heroizmu.
III. Deprawacja człowieka, unicestwienie go, narzucenie racji silniejszego
ukazane w literaturze powojennej.
1. Ukazanie zmarnowanego życia, spatrzonej psychiki w utworach Borowskiego i
Nałkowskiej.
2. Ukazanie okrutnego, bezprawnego świata obozów, w których człowiek popada w
stan pozornego posłuszeństwa, po to by przeżyć.
3. Człowiek zlagrowany - jednostka przyzwyczjona do życia w obozie.
4. Głodówki, wybór włąsnego momentu śmierci - jedynymi rzeczami do zachowania
godności.

[e-mail] http://republika.pl/marbara