Marta Tarnowska
TRZEBA WALCZYĆ
Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą,
wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
Wydano
w ramach
programu
H
C
Y
D
O
A

M
O
O MA
ODYCH
2 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
OD AUTORÓW
Na początku chcę podziękować moim dzieciom, a jest ich około pięćdziesiątki, za inspirację do napisania
tej książeczki, za pomoc w jej tworzeniu i za wszelkie zmiany, jakich mogłam dzięki ich pomocy dokonać.
Szczególne podziękowania kieruję w stronę Mileny Winiarczyk, Magdaleny Strefner, Dominiki Miciuły
 uczennic Publicznego Gimnazjum w Fajsławicach, których teksty posłużyły przygotowaniu poniższego
 poradnika .
O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ  taki tytuł daliśmy poniższej  pisemnej prezentacji
doświadczeń związanych z ponad dwuletnią pracą metodą projektu. W poradniku można znalez
ć
przemyślenia, rady, odczucia, relacje z wydarzeń, nasze idee  wszystko, z czym mieliśmy styczność i nad
czym pracowaliśmy w czasie realizacji projektu  Jak wędrować na rolkach i szczudłach...? realizowanego
w ramach programu  Równać Szanse 2005 Ogólnopolski Konkurs Grantowy.
W poradniku chcemy poprzeć tytułową tezę, że o  młodych trzeba walczyć .
Poprzez  krótkie kroki ukażemy drogę, jaką przeszliśmy tworząc konkretną rzeczywistość pozalekcyjną.
Mamy nadzieję, że nasze opracowanie pomoże wam lepiej zrozumieć młodych i stanie się inspiracją do jeszcze
efektywniejszej pracy z młodym człowiekiem.
Nasze pomysły, przemyślenia, doświadczenia, kierujemy przede wszystkim do osób podejmujących działania
na rzecz młodzieży i poszukujących nowych rozwiązań i pomysłów na twórczą pracę z młodymi.
W poradniku zawarte są wypowiedzi gimnazjalistów realizujących projekt, ich myśli i spostrzeżenia. Na bazie
rozmów, dyskusji, wspólnych spotkań udało nam się rozwinąć kilka tez dotyczących idei  równania szans .
Jednocześnie w czasie całego  procesu odkrywania i poznawania przeżyliśmy niejedną ciekawą przygodę.
Dzięki doświadczeniu realizacji projektu możemy przedstawić nasze doświadczenia, porady, myśli, wizje,
przeżycia i wnioski.
Cały projekt był przygodą  za której przeżycie dziękujemy POLSKO-AMERYKAC
SKIEJ FUNDACJI WOLNOŚCI
I POLSKIEJ FUNDACJI DZIECI I MA
ODZIEŻY.
ZASTOSOWANIE: Dobra kawa + wygodny fotel = dobrej lektury!
Marta Tarnowska
prezes Stowarzyszenia Młodych Twórczych,
koordynator projektu:  Jak wędrować na rolkach i szczudłach?
realizowanego w ramach programu  RÓWNAĆ SZANSE 2005
Ogólnopolski Konkurs Grantowy
oraz młodzi współpracownicy
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
3
DROGA DO POMYSA
U  KROK PIERWSZY
W szkole jako nauczyciel często słyszę od uczniów, że te lekcje są okropnie
nudne, że nauczyciele  gadają od rzeczy , że nie ma nic ciekawego, że po szko-
le trzeba do domu i nic się nie dzieje. Nuda! Uwierzcie mi, że słyszałam to nieraz.
I nie ma się co rozczulać nad prawdziwością czy nieprawdziwością tych stwier-
dzeń, ale po prostu wyjść im naprzeciw. Taka też była moja reakcja na  dziecięce
zarzuty.
Ale od początku. Jestem młodym nauczycielem (staż pracy  3 lata) pracują-
cym w małej miejscowości pod Lublinem - Fajsławice. Do szkoły dojeżdżam 35
km  codziennie. Fajsławice mają bogatą historię - oraz rozwiniętą uprawę ziół.
Oprócz kościoła, budynku gminy, banku i remizy, dwóch mieszkalnych bloków
i boiska znalez
ć tu można dwa sklepy i kilkanaście domów. Nie ma domu kultu-
ry, placu zabaw, klubu czy jakiegokolwiek innego miejsca dla dzieci i młodzieży,
w którym mogłaby spędzać wolny czas. Jest na szczęście szkoła, a w szkole dzie-
ciaki od przedszkola do 3 klasy gimnazjum.
Z każdym dniem mojej pracy przybywało mi małych przyjaciół, którzy kręcili
się koło mnie po lekcjach. Na początku tylko gadaliśmy  potem to  gadanie przy-
niosło konkretne efekty, a przede wszystkim uświadomiło mi, że coś sensowne-
go trzeba z tymi moimi młodymi przyjaciółmi  zrobić . Czegoś więcej ich nauczyć,
pokazać, zająć wolny czas, rozbudzić pasje, dać możliwości.
4 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
1.  Czego dzieciaki tak naprawdę chcą?
 takie pytania zadawałam sobie na po-
czątku  potem zadałam je dzieciakom
 & Chciałam coś zmienić w swoim ży-
ciu& nudzi mnie już ta codzienna ruty-
na& Chciałam coś stworzyć& coś nowe-
go (Magda, kl. IIG)
 & Marzyły mi się regularne spotkania,
jeden lub dwa razy w tygodniu o tej samej
porze. Żeby każdy z nas miał swoją odpowie-
dzialną rolę, żeby brać pod uwagę wszystkie
nasze pomysły (Natalia, kl. IIG)
 & Chciałam, żeby były takie spotkania, żeby było
można pogadać o ważnych rzeczach z kolegami, a przede wszystkim ujawnić swoje
talenty (Dominika, kl. IIG).
Nad tym problemem trzeba się
głęboko zastanowić. Czego dziecia-
kom i młodzieży w waszym środo-
wisku potrzeba, a co mają i czym
dysponują. Jeśli dogłębnie przemy-
ślimy te dwie kwestie, czyli: jakie są
braki i czym dysponujemy, możemy
spokojnie przejść do weryfikacji na-
szych przemyśleń, a mianowicie 
do rozmowy z samą młodzieżą.
Tutaj dokonuje się konfrontacja naszych
przemyśleń i wniosków ze stanem rzeczywi-
stym. Młodzi ludzie w dyskusjach nad kon-
kretnymi pomysłami wnoszą wiele świeżości
i  koloru - trzeba dać im szansę i możliwość
wypowiedzi. Tę wypowiedz
najlepiej uzy-
skać przez osobiste rozmowy i dyskusje.
Po osobistej rozmowie z Kamilą, Magdą, Mi-
leną, Natalią i jeszcze paroma dzieciakami
stwierdziłam, że mają w sobie masę energii
i bardzo chcą, żeby ktoś je oglądał  podziwiał
ich pracę. Pomyślałam wtedy, że teatr byłby
świetnym rozwiązaniem dla tych dzieciaków.
Ale czy zwykły teatr?
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
5
Zanim zaczniemy planować jakieś działania  SPYTAJMY MA
ODYCH, CO O TYM
MYŚL
, jak się czują, czy podoba się im to, co proponujemy. GRUNT to porozumie-
nie. Taki proces poszukiwania działań, które w swej istocie będą głębokie w prze-
słaniu i bogate w treści edukacyjne, a jednocześnie nauczą konkretnych umiejęt-
ności jest nie lada problemem, szczególnie dla nauczycieli z długim stażem pracy.
Niektóre planowane przez nauczycieli działania często są skazane na niepowo-
dzenie, gdyż nie były wcześniej konsultowane z młodzieżą. To ważny i niezbędny
moment do twórczej pracy oraz budowania prawdziwych i głębokich relacji. Jeśli
najpierw nie odkryjemy prawdziwych potrzeb i zainteresowań młodych, ich cha-
rakterów, zdolności i zamiłowań, nasze zaplanowane działania mogą zostać od-
rzucone przez samą młodzież już w punkcie wyjścia.
POMYSA

 PRZYGOTOWANIE DO
REALIZACJI  KROK DRUGI
Może się zdarzyć, że młodzi nieko-
niecznie będą wiedzieli, co chcieliby ro-
bić w swoim wolnym czasie, nie mają po-
mysłów i czekają na kogoś, kto im coś
zaproponuje. Moje doświadczenie doty-
czy takiej właśnie sytuacji. Młodzi chcieli
 ale nie bardzo wiedzieli co.
Jednak i to już jest dużo  jeśli chcą,
to tego nie wolno zmarnować. Trzeba
przyjąć wyzwanie i samemu się potrudzić,
6 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
by dać im pomysł, który porwie ich do działania. A
atwo mówić, ale skąd czerpać
pomysły? Przyznaję, że nie jest to wcale łatwe, ale są na to sposoby.
1. Wiemy już, jaką mamy młodzież, czego potrzebuje, jakie ma zainteresowa-
nia, czego oczekuje.
2. Wiemy też, z jaki cechami charakteru mamy do czynienia w grupie mło-
dych.
3. Mamy też (jeśli się porządnie rozejrzymy) do dyspozycji gotowe pomysły,
z których możemy korzystać. Pozwolę sobie tutaj przytoczyć najciekawsze, z któ-
rymi spotkałam się podczas różnych spotkań, rozmów czy konferencji (są to tylko
krótkie opisy samych pomysłów):
OLBRZYMIE SZACHY  tworzą dzieciaki przebierając się za postacie z szachow-
nicy. Same tworzą stroje (konie, rycerze, damy), same opracowują scenariusze bi-
tew do gry. Cała niesamowitość tego pomysłu polega na rozmiarze szachownicy,
która wielkością przypomina podłogę w sali gimnastycznej. Na olbrzymiej plan-
szy młodzi gracze (pionki szachowe) rozgrywają bitwę, której scenariusz sami
wcześniej stworzyli. Młodzi  szachiści przenoszą widzów w świat nieco inaczej
widzianych gier szachowych, w świat fantazyjnej baśni o rycerzach, wojnach, da-
mach i koniach.
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
7
CAG  Centrum Aktywności Gimnazjalisty  czyli praca w grupach, w których
poszukuje się słowa (klucza), nad którym się pracuje. Młodzi wybierają sobie sło-
wo np.:  zegarki ,  wszechświat ,  fryzury ,  makijaż ,  samochody ,  myszki i inne,
nad którym pracują. Praca ta polega na zdobyciu szerokiej informacji o danym
słowie i przedstawienia jej w różnej formie. Młodzi przeprowadzają szereg wywia-
dów z różnymi ludz
mi, czytają, a następnie prezentują swoje projekty rodzicom,
władzom czy rówieśnikom.
BASEBALL  to młodzi chłopcy i dziewczęta grający w baseball i włączający
w grę swoich niepełnosprawnych przyjaciół. Organizują rozgrywki dla innych
drużyn oraz organizują szereg festynów i imprez kulturalnych.
BOCIANY  badaniem tych ptaków zajmują się młodzi ludzie. Obserwują bo-
cianie życie, fotografują, zapisują informacje. Organizują zajęcia w plenerze, rajdy
rowerowe w poszukiwaniu bocianów.
To tylko niektóre z pomysłów
przedstawione w bardzo dużym
uproszczeniu. Więcej informacji na
temat powyższych projektów moż-
na znalez
ć na stronie www.rownac-
szanse.pl
Specyfika przedstawionych po-
wyżej pomysłów polega na  wyła-
maniu się twórców ze schematycz-
nego myślenia o pracy pozalekcyjnej
z młodzieżą. Wszystkie one od-
powiadają założeniu, że młodzież
trzeba zaskoczyć, zadziwić. Osobi-
ście nad propozycją zaangażo-
wania dla mojej młodzieży
z Fajsławic myślałam bar-
dzo długo. Dzięki obser-
wacji wywnioskowa-
łam, że potrzeba nam
działań, które prze-
de wszystkim pod-
niosą w dzieciakach
 poczucie włas-
nej wartości , da-
dzą inne spojrzenie
na rzeczywistość
8 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
którą zamieszkują  jako na miejsce, któro trzeba  obudzić , pozwolą im sponta-
nicznie działać i dadzą możliwość prezentacji dzieła, które stworzą. Stąd pomysł
na szczudlarski teatr.
 & Teatr daje mi inne spojrzenie na świat. Po-
zwala a przynajmniej pomaga zauważyć
w sobie dobre cechy (Magda, kl. IIG)
 & Kiedyś bałam się występować
publicznie, wszystko mnie stresowało.
Dzięki grze aktorskiej nabyłam pew-
ności siebie, mam odwagę wypowie-
dzieć swoje zdanie (Anna, kl. IIG)
 & Niektórzy pytają mnie,
po co się angażować, dlaczego
to robię? Odpowiedz
jest prosta
i odnalazłam ją właśnie w działa-
niach teatru. Pomógł mi on odna-
lez
ć cel życia. Gdy wracam póz
no
do domu zmęczona, rodzice krzyczą,
ale ja wiem, że jest w tym sens (Mile-
na, kl. IIG).
Tutaj przejdziemy do kolejnego
kroku:
WYOBRAy
NIA POMYSA
U
 KROK TRZECI
Wyłamać się ze schematycznego my-
ślenia o standardach pracy z młodzieżą
nie jest łatwo. Jako nauczyciel zdaję sobie
sprawę, że nie wszystkie proponowane po-
mysły młodych są mądre i twórcze, ale za-
wsze należy dać im możliwość wypowiedzi
lub przedstawienia swojej wizji. Z twórczoś-
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
9
cią nie chodzi o to, żeby zrobić coś niezwy-
kłego, ale o to żeby robić coś pozytywne-
go, takiego co sprawia radość drugiemu.
Radość, którą zarażamy wszystkich naoko-
ło. Nie musi być to działanie o wielkim na-
kładzie materialnym, ale istotne jest w nim
podłoże duchowe. I to, na ile wkładamy
w to serce i siebie.  Im bardziej wchodzimy
w siebie, swoją wyobraz
nię, myśli  tym po-
mysły i ich realizacja będą ciekawsze i bar-
dziej wartościowe w odbiorze dla innych
(Magda, kl. IIG)
Wyobraz
nią obdarowany jest każdy człowiek, ale wraz z biegiem czasu, naby-
waniem doświadczeń, napotkanymi problemami, zatraca ją. Dziecko jest w na tyle
w dobrej sytuacji, że poważniejsze problemy, sytua-
cje pomaga mu rozwiązać dorosły. Dlatego to ono ma
o wiele więcej czasu na wyobrażenia, marzenia czy my-
śli odbiegające od rzeczywistości. Taka jest przecież
specyfika osobowości człowieka w tym okresie życia.
I tu przed dorosłym, któremu powierzone jest dzie-
cko (młody) stoi nie lada zadanie: ODKRYWAĆ NA CO
DZIEC
WYOBRAy
NI
DZIECKA.
Jeśli nie mamy pomysłu na zagospodarowanie
wolnego czasu swoim uczniom  zapytajmy każdego
z nich, o czym marzy. Czasami takie odkrycie wymaga
dużo pracy i powolnego procesu odkrywania.
WYOBRAy
NIA  jest wtedy, gdy
wychodzimy poza ramy tego
co jest, co już odkryto,
co już zastosowano.
 & najlepsza byłaby tu gra
świateł z muzyką i dym& 
(Ania, kl. IIG)
 & może doczepiliby-
śmy sobie do włosów taki
kolorowy długi papier,
do rąk też i będziemy ma-
chać wszyscy razem w rytm
muzyki&  (Dominika, kl.
10 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
IIG) W samej fazie tworzenia pomysłu zajęć pozalekcyjnych trzeba się mocno za-
stanowić, czym moglibyśmy młodych zaskoczyć. Znalez
ć bodziec, który pokaże
im inną rzeczywistość. Rzeczywistość ciekawą, pociągającą, niesamowitą, ale za-
razem obfitującą w głębokie treści.
W moim projekcie tym  czymś zaskakującym, niestandardowym, obcym i cie-
kawym zarazem były szczudła. Sam pomysł szczudeł
nie narodził się z przemyśleń dzieci, ale powstał w wy-
niku wielu przeprowadzonych przeze mnie rozmów
o ich marzeniach, zainteresowaniach czy pasjach.
 & Nauczyłam się chodzić na szczudłach. Kiedy byłam
w grupie, łatwiej uczyłam się tekstu. Współpraca układała
nam się doskonale. Zgranie i cierpliwość - to było najważ-
niejsze (Natalia, kl. IIG).
POMYSA
TO NIE WSZYSTKO  KROK
CZWARTY
Szczudła.  & Sorka przyniosła szczudła na wf,
przestaliśmy ćwiczyć i wręcz rzuciliśmy się, by natych-
miast nauczyć się chodzić. Mnie nie wychodziło na począt-
ku, ale pani Marta powiedziała, że niedługo będę na nich
biegać (Magda, kl. IIG).
Sam pomysł był dla mło-
dych czymś zaskakującym
 nowym. Ale był to też ważny moment, w którym
uświadomili sobie, że robią i uczą się czegoś ory-
ginalnego. Młodość lubi być oryginalna, niepo-
wtarzalna, to buduje poczucie własnej war-
tości.  & Teatr w moje życie wprowadził dużo
nowych rzeczy, wzbudził we mnie uczucia,
jakich wcześniej nie było. Mogę wreszcie po-
kazać, jaka jestem naprawdę&  (Milena, kl.
IIG)
Potem zaczęły się spotkania wokół
szczudeł i poszukiwania działań, które moż-
na za ich pomocą wypromować.
 & Przychodzę na spotkania, bo nie chce
mi się siedzieć pod blokiem& Można pogadać
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
11
i trochę się powydurniać& To wszystko jest ciekawe&  (Grzesiek, kl. IIIG).
 & Wreszcie zrozumiałam, że coś znaczę, że mogę coś osiągnąć, nawet mieszka-
jąc w małej miejscowości, że coś znaczę dla innych&  (Milena, kl. IIG).
 & Najlepsze jest to uczucie, gdy stoisz na scenie, patrzysz na te wszystkie zacie-
kawione twarze i pytasz siebie, czy zdołasz zachwycić widzów. Masz małą tremę,
ale to już kolejny występ i wiesz, że jesteś najlepsza, że zrobisz wrażenie na widzach,
jesteś dumna, że potrafisz tak dużo& Jesteś dumna, że nie zmarnowałaś kolejnego
dnia stojąc przed blokiem. Mam satysfakcję z tego (Dominika, kl. IIG).
RELACJA Z MA
ODYMI - działanie pozalekcyjne i praca z młodymi wymaga tak-
że pewnej  bliskości nauczyciela z uczniami. Oni muszą wiedzieć, że są dla niego
ważni. Sami musimy obudzić w sobie potrzebę odkrywania  osobowości każde-
go powierzonego młodego człowieka. Bardzo ważne
w procesie współpracy nauczyciela z uczniem, bądz

młodego z dorosłym, jest szczerość, otwartość, burze-
nie barier i schematów obowiązujących w relacji:
PRZY DOBREJ WSPÓA
PRACY NIE MA RE-
LACJI: GURU  PODWA
ADNY
JEST RELACJA: CZA
OWIEK  CZA
OWIEK
 & zrozumienie, cierpliwość, zoorganizo-
wanie, tego potrzeba do dobrej współpracy
nauczyciela z uczniem&  (Milena, kl. IIG)
 & Aby dobrze pracować z nauczycielem potrzebna
jest wzajemna wyrozumiałość i zrozumienie. Musimy so-
bie nawzajem ufać i musimy być szczerzy wobec siebie.
Odkrywać tajemnice przed sobą  będzie nam się lepiej
pracować (Winiar, kl. IIG)
 & Według mnie nauczyciel powinien dbać o rozwój
zainteresowań ucznia. Powinien kształcić się nie tylko
z przedmiotów ścisłych, ale także z in-
nych  młodzieżowych dziedzin życia (te-
atr, dziennikarstwo, sport itp.) Często
jest tak, że nauczycielom bardzo prze-
szkadzają nowości w szkole, nie potra-
fią się na nie otworzyć. A często nie po-
trafią pewnych działań zaakceptować.
Dobry nauczyciel to taki, który uczy
nas wytrwałości pomimo złych opinii 
to otwarty nauczyciel. Koordynator na-
12 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
s z e - go projektu, pani Marta, zawsze szukała
sensu dla naszego życia. Poświęcała
swoje prywatne życie dla nas (na-
wet czasami noce  wyglądała
na drugi dzień jak  zmora 
prosimy o wybaczenie) (Mi-
lena, kl. IIG)
SAM DOBRY POMYSA

nie wystarczy do dobrej
współpracy. W nas sa-
mych, którzy jesteśmy
inicjatorami zajęć poza-
lekcyjnych, musi nastąpić
GOTOWOŚĆ OTWARCIA SI

NA MA
ODYCH. To znaczy go-
towość bycia z każdym - w każdym (prawie) momencie jego istnienia. Wtedy, gdy
się zakocha lub gdy rodzice go  zleją , wtedy gdy zapali pierwszego papie-
rosa i gdy dostanie szóstkę.
Jeśli deklarujemy się rozpocząć pracę z młodymi, musimy być świado-
mi głębokiego zakorzeniania się  nas w ich rzeczywistości. Zanim to na-
stąpi, minąć musi dużo czasu, ale ważnym wydaje mi się posiadanie świadomo-
ści tego  naturalnego prawa relacji . Oczywiście trzymając się granic  wchodzenia
przez młodych w nasze życie prywatne  tu trzeba ustalić jasną granicę.
SZCZUDA
A TO NIE WSZYSTKO  KROK PI
TY
(koordynator + dzieciaki)
 & Szczudła były  haczykiem , który pociągnął nas na  głębokie wody pomysłów
i inicjatyw. Dzięki spotkaniom w  klubie szczudlarzy mieliśmy szanse nauczyć się
wielu konkretnych umiejętności i zachowań (Winiar, kl. IIG)
Dzięki tym spotkaniom powstał pomysł na na-
pisanie projektu:  Fabryka przygód , który uzyskał
w Konkursie Regionalnym na  MAA
E GRANTY RE-
GIONALNE w Programie  RÓWNAĆ SZANSE 
MAA
E GRANTY REGIONALNE 2004 dotację na dzia-
łania w wysokości 8 tysięcy złotych. W drugiej
edycji konkursu  OGÓLOPOLSKI KONKURS GRAN-
TOWY w programie  RÓWNAĆ SZANSE 2005 uzy-
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
13
skaliśmy dotację na nasze działania w wysokości 20 tysięcy złotych.
W podsumowaniu projektu młodzi opowiadali:  & ważne jest to, że możemy
się spotkać nie tylko po to, żeby pogadać, ale coś sensownego stworzyć, potem
to pokazać& wtedy czujesz, że coś znaczysz (Milena, kl. IIG).
Pokazy teatralne znaczyły wiele na początku naszych spotkań. Możliwość
pokazania swoich umiejętności i efektów pracy innym, dawały nam wszystkim
niesamowitą pewność siebie. O wiele łatwiej jest wtedy podejmować konkret-
ne wyzwania, bo czujesz się mocniejszy. Ale na samym pokazaniu swojej pracy
nie możemy zakończyć. Trzeba wiedzieć, co dalej zrobić z dziełem, które powsta-
ło. NIE MOŻEMY ZACHOWAC GO DLA SIEBIE  TRZEBA JE  PODAĆ DALEJ .  Często
ludziom z miasta wydaje się, że są lepsi od nas. To tylko złudzenie oczywiście, tak my-
ślę. Faktem jest to, że młodzi z miasta mają łatwiejszy dostęp do mediów, środków
kultury, edukacji. Mają to wszystko, ale nie mają świeżego powietrza. Może nie mam
wysokiego mniemania o sobie, i nie chodzę z  nosem w chmurach , ale dzięki spotka-
niom w  klubie szczudlarza zaczęłam wierzyć w siebie (Magda, kl. IIG)
 & Mogę pokazać innym to, co sama osiągnęłam. Pierwsze przedstawienie
na szczudłach p.t.:  Opowieść wigilijna było dla mnie najlepsze. Obejrzały go setki
uczniów. Podobał mi się w nim nastrój. To niesamowite, jak oświetlenie może wpły-
nąć na występ i widownię. Może dlatego wypadło tak dobrze, że miało taką głęboką
tematykę, która jest bliska nam wszystkim  Boże Narodzenie&  (Magda, kl. IIG)
Myślę, że sedno tkwi w głębi naszego przesłania, któro chcieliśmy ukazać wi-
dzom. Promowanie wartości takich jak prawda, dobro, miłość, troska, odpowie-
dzialność, piękno i mądrość było najważniej- s z e
nie tylko w naszych pokazach, ale głównie
w naszym obcowaniu ze sobą i inny-
mi.
Ważne wydaje się też głębsze
spojrzenie na okolicę, w której
mieszkamy, działamy. Oprócz
dzieci, nauczycieli, młodzie-
ży istnieją i żyją obok nas
dorośli, starsi, młodzież,
których nasze działania
mogą dotyczyć.
Przedstawienie, po-
kaz, prezentacja  udo-
stępnione całej społecz-
ności lokalnej  mogą
przyczyniać się do tworze-
14 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
nia bliższych relacji, zdobywania kontaktów, podnoszenia poziomu intelektual-
nego całej społeczności. Nad takimi działaniami trzeba myśleć, planować, szukać
współorganizatorów, szukać gości.
Przykładowym wydarzeniem o zasięgu terytorialnym jest organizowane przez
Stowarzyszenie Młodych Twórczych  FORUM MA
ODYCH TWÓRCZYCH , a także
szkolenia  RÓWNAĆ SZANSE ,  DZIEC
DZIECKA ,  PORA NA NAS , czy warsztaty in-
tegracyjne.
Jeśli stworzymy przedstawienie, widowisko, spektakl  jakieś dzieło - zasta-
nówmy się, gdzie znajdziemy szerokie grono odbiorców, które skorzysta z naszej
twórczości:
- Szkoły z pobliskich miejscowości.
- Domy Dziecka, Domy Pomocy Społecznej, szpitale, Domy Kultury itp.
Waszym dziełem mogą  zarazić się inne grupy nie mające pomysłu bądz
szu-
kające konkretnych propozycji.
NIE JESTEŚMY SAMI WE WSZECHŚWIECIE
 KROK SZÓSTY
 Naszym dziełem były przedstawienia
na szczudłach, rolkach z wykorzysta-
niem bębnów, piłek, instrumen-
tów muzycznych. W ciągu roku
stworzyliśmy pięć widowisk
i pokazaliśmy je w sześ-
ciu miejscach na terenie
Polski. Ważnym wystę-
pem dla nas był pobyt
w Lublinie w tydzień
po śmierci Jana Pa-
wła II (Magda i Mi-
lena, kl. IIG)
 Dla młodych
występ tańczących
szczudlarzy był moż-
liwością pokazania in-
nym młodym z miasta,
z małych miejscowości,
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
15
że  można inaczej niż tylko zabawa i komputer (Magda, kl. IIG) Tak opowiadali
młodzi po występie. A może w głębi serca chcieli powiedzieć, że trzeba inaczej?
Przed kilkutysięcznym tłumem  manifesto-
waliśmy to, co jest dla nas ważne: zaanga-
żowanie, twórczość, pasja, oddanie, od-
powiedzialność i wrażliwość.
NIE ZAMYKAJMY SI
ZE
SWOIMI DZIAA
ANIAMI
W BUDYNKU SZKOA
Y
 pokażmy je innym.
Nawet najmniejsze
działania mogą stać się in-
spiracją dla obserwatorów
do podjęcia wyzwania sa-
modzielnego tworzenia.
Są miejsca, gdzie panują
stagnacja i bierność. To tyl-
ko od nas zależy, czy rzeczy-
wiście coś przełamiemy i po-
budzimy. W swojej książce  Co
z tą Polską? Tomasz Lis zwrócił
uwagę na powszechny problem
Polaków:  my uwielbiamy czekać, aż
ktoś inny za nas to zrobi , a tymczasem
problem się sam nie rozwiąże. I zamiast
czekać na reakcję innych - trzeba sa-
memu zareagować natychmiast.
PROBLEMY  NIEUNIKNIONY
KROK W TYA

1. Przychodzi taki moment,
kiedy młodzi mają dosyć prób,
spotykania się, rozmawiania,
ustalania, planowania itd.  Zmę-
czenie materiału - tak ktoś kie-
dyś nazwał ten stan. I nie jest tak
pięknie, jak było na początku,
młodzieży jest mniej, spotkania są
rzadsze i mniej się  chce . Taki okres
trzeba także wziąć pod uwagę przy
16 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
planowaniu działania. Nie mam recepty
na ten  trudny moment , ale wiem, że mło-
dych trzeba ostrzec i uświadomić, że coś ta-
kiego też pewnie w ich pracy nastąpi.
2. W naszej nastąpiło. W takim momen-
cie próbowałam odwołać się do poczucia
odpowiedzialności za podjęte dzieło. Pró-
bowaliśmy szukać nowych form i metod
działania. Czegoś, co  od-
świeżyłoby nasz
zapał.
3. Naj-
ważniejsze to nie przestawać i nie poddawać
się  to jasne, ale też zdawać sobie sprawę
z trudności, jakie wcześniej czy póz
niej nas
dotkną.
4. Traktować  trudność jako kolejne do-
świadczenie.
5. Kiedy wszystko idzie nie tak, jakbyście
chcieli  podwójcie swój wysiłek.
WSPÓLPRACA Z  WAŻNYMI
 WAŻNY KROK
W standardowej dyskusji o rządzących na-
szą szkołą, gminą, powiatem, miastem, państwem padają różne opinie  zazwy-
czaj trudno jest się dogrzebać jakieś dobrej. Zdarzają się
jednak wyjątki. Na stu nauczycieli, przedstawicieli orga-
nizacji pozarządowych, pracowników oświaty słyszałam
cztery głosy, które wypowiadały się w sposób pozytyw-
ny np. o wójcie. Zastanówmy się tylko nad tym, ile na-
szej dobrej energii pochłaniają teksty  marudzące i  na-
rzekające . Jak znalez
ć płaszczyznę porozumienia, jeśli
jest ona ukryta albo oddalona? Osobiście nie wiem, bo za-
leży to od konkretnego przypadku, ale wiem, jak ważna
jest współpraca z władzami.
Podczas realizacji naszego projektu kontakt z wła-
dzami odbywał się głównie w obecności młodych. To oni
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
17
opowiadali o przebiegu danego przedsięwzięcia, przedstawiali
program, komunikowali potrzeby.
Chciałaby m jednak skupić się na istocie obecności
powiatowych, gminnych, czy państwowych  głów
w podejmowanych działaniach. Nie bójmy się za-
praszać władz na  opłatek wigilijny czy przedsta-
wienie szkolne. Wszystko co robimy, nad czym
pracujemy, powinno  ujrzeć światło dzien-
ne i zostać docenione. Może nie nagrodzo-
ne czy wychwalone  ale odtajnione. Jeśli nasz
trud, zaangażowanie zobaczy  ktoś ważny , pod-
nosi to nasz poziom satysfakcji a przede wszyst-
kim podnosi  wartość osobową wykonawców
(czyli dzieci). A z drugiej strony nasz pracodawca
widzi, że jesteśmy twórczy, zaangażowani, energicz-
ni. Jest to ważne w budowaniu zaufania, bo stajemy się
 bardziej przejrzyści .
 & Proszę Pani, Pan wójt jeszcze nie przyjechał, ale Pan dyrektor powiedział,
że już jest w drodze& mamy mu przygotować kawę?... (Kamila, kl. IIG)
DYPLOMACJA  ODWAGA  PEWNOŚĆ SIEBIE
Dlaczego udział władz w przygotowanych wydarzeniach jest ważny
dla naszych podopiecznych? Jeśli np. powierzymy młodym opiekę nad  VI-
Pami w czasie konkretnej uroczystości, łatwo zdamy sobie sprawę, że uczą się
oni kultury bycia, dyplomacji, otwarcia i przede wszystkim przełamują barie-
rę strachu w relacjach z dorosły-
mi. Czują się wtedy bardzo waż-
ni i jednocześnie wyróżnieni tak
odpowiedzialną funkcją. Tym bu-
dujemy ich  ja i bardziej otwarte
spojrzenie na świat.
Możemy delikatnie towarzy-
szyć młodym w trudnym zada-
niu, ale zawsze wcześniej należy
ich do tego zadania przygotować.
FAJSA
AWICZANIE W GMINIE
Jedną z czynności orga-
nizacyjnych w czasie przy-
gotowywania ostatniej z imprez
projektowych  PIERWSZY SZTAFE-
18 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
TOWY BIEG POKOLENIA JANA PAWA
A II było poszukiwanie
nagród dla uczestników biegu. Ktoś w czasie zebrania or-
ganizacyjnego powiedział: to jez
dz
my do wójta.
Postanowiliśmy pojechać do gminy. Opowiedzieli-
śmy o przedsięwzięciu, które planujemy, o jego istocie
i celach. Wyjaśniliśmy, czym dysponujemy i na końcu
rozmowy przedstawiliśmy, czego nam brakuje do orga-
nizacji wydarzenia. Po 20 minutach mieliśmy puchary.
Potem młodzi opowiadali, jak bardzo się bali przed wej-
ściem do gabinetu wójta, ale także jak wiele dała im ta wi-
zyta: bliższe relacje z  najważniejszym człowiekiem gminy ,
 poczucie bycia potrzebnym i ważnym w środowisku ,  pokonanie
lęku i stresu (Milena, Agnieszka, Winiar, kl. IIG).
KONKRENTNE UMIEJ
TNOŚCI
W NASZYM PROJEKCIE  KROK SIÓDMY
Współpraca w zespole  poprzez rozmowy, wymianę
doświadczeń, organizację imprez, przygotowywa-
nie widowisk uczyliśmy się dzielić zadania mię-
dzy sobą, dopasowywać zadania do swoich pa-
sji, uczyliśmy się na nowo odpowiedzialności
za powierzone zadania
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
19
Kreatywność  uczyliśmy się realizacji swoich włas-
nych pomysłów, próbowaliśmy wyjść poza schema-
ty myślenia  typowo szkolnego , pokonywaliśmy
strach przed samodzielnym rozwiązywaniem
problemów, a w efekcie - rozwiązywaliśmy je
Komunikatywność  uczyliśmy się dyplo-
macji i kultury w relacjach z innymi, odwagi
i bezpośredniego kontaktu z obcymi, poszu-
kiwaliśmy nowego słownictwa
Organizowanie  nauczyliśmy się pla-
nować działania, dzielić się zadaniami, na-
uczyliśmy się pisać zaproszenia, podzię-
kowania, zaświadczenia, nauczyliśmy się
układać plakaty i opracowywać identyfika-
tory, opiekować ważnymi osobistościami
i rozmawiać z nimi
Wysokie poczucie własnej wartości
 nauczyliśmy się patrzeć na siebie jako
na równych wobec naszych rówieśników
z miasta, z każdym spełnionym zadaniem
rosła w nas zdolność patrzenia na siebie  jako na kogoś wyjątkowego i znaczą-
cego
Obsługa nowoczesnego sprzę-
tu elektronicznego  nabyliśmy
zdolności obsługi komputera,
aparatu cyfrowego, rzutnika
multimedialnego, obsługi
sprzętu nagłaśniające-
go, laserów, świateł
Umi ej ętności
 ekstremalne  na-
uczyliśmy się pro-
fesjonalnej jazdy
na rolkach, chodu
na szczudłach, tańca
oraz układów i róż-
nych pozycji w gim-
nastyce artystycznej
20 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
CO WEDA
UG NAS OZNACZA RÓWNIANIE SZANS
EDUKACYJNYCH?  KROK ÓSMY
Najpierw:  dlaczego równać?
W Polsce zorganizowano wiele różnych ba-
dań dotyczących startu życiowego mło-
dzieży wiejskiej. Udowodniono, że dzieci
i młodzież zamieszkujący tereny wiej-
skie i małomiasteczkowe mają mniej-
sze szanse na dostanie się do do-
brego liceum czy na dobre studia
ze względu na brak pewnych umie-
jętności i zachowań, które posiada-
ją dzieci z miasta.
Młodzież wiejska:
- charakteryzuje się brakiem pew-
ności siebie,
- nie ma dostępu do podstawowych
dóbr kulturalnych,
- charakteryzuje ich bardzo realne i konkret-
ne spojrzenie na świat,
- mają słabo rozwinięty słownik,
- mają kłopoty z nawiązywaniem kontaktów z dorosłymi, szczególnie
z osobami na znaczących stanowiskach,
- mają trudności z akceptacją  novum ,
- okrojony dostęp do książek, gazet, czasopism, programów telewizyjnych
Patrząc na te kilka wybranych problemów młodych z małych miejscowości
można zauważyć, że nagląca jest potrzeba zmiany a przynajmniej częściowej re-
dukcji wymienionych powyżej cech.
Projekt:  Jak wędrować na rolkach i szczudłach...? właśnie takie zadania so-
bie stawiał. W jakimś stopniu odpowiedział na potrzeby młodych poprzez umoż-
liwienie im rozwoju konkretnych umiejętności (twórcze myślenie, rozwiązywanie
problemów, prezentacji, poznania nowych miejsc itd.).
Dziś młodzi z projektu napisali pod tym  krokiem :  & nie zgadzamy się  ni-
czym nie różnimy się od miastowych dzieci& 
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
21
TROSZECZK
O TYM CO BYA
O  czyli co
zrobiliśmy w projekcie  Jak wędrować na rolkach
i szczudłach?... - KROK DZIEWI
TY (koordynator
+ dzieciaki)
1 czerwca 2005   DZIEC
DZIECKA
DLA KAŻDEGO DZIECKA  współorga-
nizowaliśmy dzień dziecka dla ponad
400 dzieciaków z gminy Fajsławice. Zor-
ganizowaliśmy zawody szczudlarskie
dla dzieci i rodziców, zawody strzelania
z łuku do balonów, przeprowadziliśmy
szereg zabaw integracyjnych dla dzie-
ciaków oraz pomagaliśmy przy prowa-
dzeniu innych konkurencji i punktów
programu.
Było przy tym dużo śmiechu i za-
bawy.  Codziennie widujemy dzieciaki 
ale teraz już nie są dla nas  rozwydrzony-
mi dzieciakami , ale kimś, komu potrzebna jest nasza obecność (Magda, kl. IIG).
Lipiec 2005  WARSZTATY TEATRALNE nad jeziorem Krasne z grupą młodych
gimnazjalistów z Lublina. Ponad pięć dni pracowaliśmy nad przedstawieniem
szczudlarsko tanecznym:  Szukałem was  jesteśmy . Dowiedzieliśmy się także
od pracowników Polskiego Radia Lublin, jak two-
rzyć informacje, jak je przetwarzać i w ja-
kich aspektach przedstawiać. W wol-
nym czasie nauczyliśmy się pływać
na kajakach i żaglówkach. Pod
koniec pobytu wystawiliśmy
dla mieszkańców, pracowni-
ków i naszych młodych to-
warzyszy z Lublina przed-
stawienie:  Szukałem was
 jesteście .
 & warsztaty były
momentami bardzo mę-
czące, bo musieliśmy po-
wtarzać te sceny w kółko,
ale to co wyszło, zaskoczyło
22 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
nas wszystkich, więc chyba
było warto (Maciek, kl. IIIG)
Sierpień 2005  uczest-
niczyliśmy w pokazach
młodzieżowych grup
na  PRZEGL
DZIE PIO-
SENKI PIELGRZYMKOWEJ
w Wąwolnicy.
Wrzesień 2005  spot-
kania w  klubie szczud-
larza , podczas których
planowaliśmy dalsze dzia-
łania. Opracowaliśmy wy-
stęp na  DZIEC
EDUKACJI
NARODOWEJ oraz prezentację multimedialną o stowarzyszeniu.  & Zajmowali-
śmy się gośćmi podczas Dnia Nauczyciela, obsługiwaliśmy nagłośnienie, prowadzi-
liśmy imprezę. Dyrektorzy widząc nasze podczas pokazu dzidy byli przerażeni. Posa-
dziliśmy ich na środku sali i tańczyliśmy wokół nich (Magda, kl. IIG)
 WARSZTATY AFRYKAC
SKIE  czyli weekendowy wyjazd na warsztaty tań-
ca afrykańskiego i gry na bębnach do Częstoborowic. Na warsztaty zaprosiliśmy
lubelską grupę gimnazjalistów z parafii p.w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy.
Wspólnie przygotowaliśmy stroje na występy, opracowaliśmy scenariusz, nama-
lowaliśmy dziesiątki obrazków (jako wystrój siebie i sceny) oraz nauczyliśmy lub-
linian chodzić na szczudłach.
10 paz
dziernika 2005 
wspólnie z  PAPIESKIM DZIEA
EM
MISYJNYM DZIECI współorgani-
zowaliśmy  bal dla dzieci, mło-
dzieży, rodziców i mieszkańców
gminy w parafii p.w. Św. Jana
Nepomucena w Fajsławicach.
Prowadziliśmy zabawy i konkur-
sy dla dzieciaków, pomogliśmy
w przygotowaniu poczęstunku.
12 paz
dziernika 2005 
przygotowaliśmy salę, nagłoś-
nienie, sprzęt multimedialny,
zaświadczenia, podziękowania
oraz opiekowaliśmy się grupą
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
23
ponad trzydzie-
stu nauczycie-
li biorących udział
w warsztatach:  Jak
stworzyć dobry pro-
jekt? organizowanych
z Polską Fundacją Dzieci
i Młodzieży w Fajsławicach
23 paz
dziernika 2005  zorga-
nizowaliśmy występ grupy  FULL
POWER SPIRIT . Przygotowa-
liśmy sprzęt nagłaśniający,
salę do występu i poczęstu-
nek dla gości. Po koncercie
przeprowadziliśmy wywiad
z Picią, Mirem i Dzyrem i za-
jęliśmy się promocją płyt
 FPSów wśród uczniów.
Cały dochód ze sprzedaży
płyt zasilił konto Caritas.
2 grudnia 2005  repre-
zentacja naszej grupy odwie-
dziła grupę młodych z Krasne-
gostawu z teatru  DYDEK .  Dydki
to młodzi, którzy tworzą przedsta-
wienia od ponad 6 lat. Mieliśmy szan-
sę obejrzeć jeden z ich spektakli -  O ka-
czorku . Rozmawialiśmy o tremie, strachu
przed wyjściem na scenę  obejrzeliśmy
zdjęcia i opowiadaliśmy o swoich do-
24 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
świadczeniach związanych z aktorstwem (zjedliśmy 2 kg ciastek).
6 grudnia 2005  jedno z najtrudniejszych doświadczeń, jakie zaproponowała
nam Pani Marta   MIKOA
AJKI W OŚRODKU DLA CUDZOZIEMCÓW .
 Mama nawet nie chciała mnie puścić do tego domu, chyba się o mnie bała, ale ją
uprosiłam (Kamila kl. IIG).
 & Na początku się bałam, kiedy zobaczyłam te ma-
lutkie dzieciaczki i ich oczy  rozumiałam, że są
słodkie i bardzo potrzebują mojej obecności.
Po kilku minutach trzymały mnie za ręce
i nie chciały odstąpić na krok&  (Magda,
kl. IIG)
Wydarzenie to organizowaliśmy
wspólnie z grupą wolontariuszy
z Centrum Wolontariatu w Lublinie,
młodzieży z lubelskich liceów. Pro-
wadziliśmy zabawy integracyjne i po-
mogliśmy w przedstawieniu  Królo-
wej śniegu a także nauczyliśmy dzieci
i młodzież chodu na szczudłach.
 & to są wspaniałe dzieciaki, szkoda
tylko, że jest im tak ciężko, że tak wiele prze-
żyły (Magda, kl. IIG)
Druga połowa grudnia 2005  trochę inne działania. Po wizycie pani Marty
w GOPS dowiedzieliśmy się, że w naszej gminie jest pan, który potrzebuje pomo-
cy w robieniu zakupów, porządkach, ponieważ nie ma nogi.
Zgodziliśmy się natychmiast na pomysł, by zorganizo-
wać dla niego pomoc przedświąteczną.
Nie sądziłam, że dzieciaki, które chodzą
na szczudłach i jeżdżą na rolkach  moje zwa-
riowane dzieciaki  będą w stanie tak szyb-
ko i jednomyślnie wejść w głębszy wymiar
współpracy i zorganizować pomoc dla nie-
pełnosprawnej osoby. Przed świętami repre-
zentacja  szczudlarzy pomogła w robieniu
zakupów, porządków, wykupieniu lekarstw
i opłaceniu rachunków panu S. Myślę,
że w tym momencie nasz projekt nabrał jesz-
cze głębszego wymiaru i poprzez te małe dzia-
łania bardzo nas zjednoczył.
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
25
27 29 grudnia 2005  ma-
lowanie. Wreszcie pomalo-
waliśmy swój malutki klubik.
Dziesiątki litrów farby, różo-
we mazaje na ścianach i nasze
włosy też różowo żółte. Malo-
wanie szkoły w ferie jest nie-
zwykle ciekawym doświad-
czeniem:  można chodzić
po szkole wybrudzonym i plot-
kować na całego (Wioleta kl.
IIG)
Do działań remontowych (o
ile są bezpieczne) można spokojnie wykorzystać dzieciaki. Wiele się wtedy uczą.
Pamiętam moment, kiedy od trzymania pędzli i innych przyrządów mdlały nam
ręce. Sama chciałam rzucić malowanie i dokończyć po feriach  niestety młodzi
ustami Pauliny zdopingowali mnie do wytrwałości:  oj sorko, jeszcze tylko pół go-
dzinki i skończymy!
 To my pomalowaliśmy  kawałek szkoły i to jest nasz kawałek! (Wioleta, kl. IIG)
 & Nasz  klub w trzy dni był gotowy. Rzeczywiście teraz czuję, że klub jest nasz,
daje mi  power do działania, twórczego myślenia. Uwierzcie, że ściany ko-
rytarzy  o dziwnym kolorze nie pobudzają do działania tak jak
nasz Ciapkowy klub&  (Magda, kl.IIG)
21 stycznia 2006  wyjechaliśmy na  FORUM EDU-
KACYJNE do Warszawy, gdzie prezentowaliśmy nasz
 afrykański taniec ze szczudłami.  & Oprócz własnej
prezentacji mieliśmy szansę zobaczyć pracę i twór-
czość innych grup młodzieżowych, które realizują
projekty w ramach programu:  RÓWNAĆ SZANSE .
Wzięliśmy też udział w warsztatach z flażoletu i war-
sztatach Klanzy. Pan prowadzący warsztaty z flażo-
letu uświadomił nam, że byle flażolet
może sprawić, że przez godzinę wszyscy
uczestnicy będą się świetnie bawić bez
względu na wiek i zainteresowania& 
(Magda, kl. IIG)
28 stycznia 2006  współorgani-
zowaliśmy w porozumieniu z dyrek-
cją Szkoły Podstawowej i Gimnazjum
26 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
w Fajsławicach   Gminną Choinkę . Była to impreza, na której przedstawiliśmy
prezentację multimedialną o naszej dotychczasowej działalności oraz pokaz  rol-
karzy dla władz powiatu, gminy, chełmskiego kuratorium, rodziców, dzieci i mło-
dzieży z gminy Fajsławice. Następnie prowadziliśmy  bal dla wszystkich dziecia-
ków i młodzieży gminnej  zabawy i konkursy. Pomogliśmy w obsłudze sprzętu
nagłaśniającego i multimedialnego.
30 stycznia  4 lutego 2006  wyjazd do Zwieprzyc na  ekstremalne warszta-
ty z gimnastyki i tańca. Dowie-
dzieliśmy się  krok po kroku
jak tworzyć  małe projekty .
Przeszliśmy przez szereg kon-
ferencji o motywacji i potrzebie
naszych działań oraz odpowie-
dzialności za tworzenie projek-
tu. Poznaliśmy też idee pracy
wolontarystycznej. W wolnym
czasie udało nam się ćwiczyć
równowagę na nartach. Mamy
już nawet pomysł na projekt,
tylko czy nam się uda? (Magda
+ Milena, kl. IIG).
9 lutego 2006  wyjazd re-
prezentacji naszego teatru
na spotkanie z prezesami Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Archidiece-
zji Lubelskiej w Motyczu. Tam opowiedzieliśmy młodym
o swoich działaniach, problemach i marzeniach. Poka-
zaliśmy prezentację multimedialną dotyczącą na-
szego projektu i odpowiadaliśmy na szereg pytań
odnoszących się do istoty twórczości.
2 marca 2006   II FORUM MA
ODYCH
TWÓRCZYCH - forum gościło ponad osiem-
dziesiąt osób z powiatu krasnostawskiego 
w większości młodzież z Izbicy, Małochwieja,
Rejowca, Lublina, Krasnegostawu oraz Oża-
rowa. Nasi koledzy prezentowali swoją dzia-
łalność pozalekcyjną. Były występy szczudlarzy
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
27
i młodych chemików oraz prezentacje multimedialne. Nad całością organizacyj-
ną czuwaliśmy my. Wysłanie listów (zaproszeń),
obsługa sprzętu nagłaśniającego, opieka nad
gośćmi, prowadzenie forum, przygotowanie po-
częstunku, wykonanie plakatów i bilbordów, wy-
konanie zaświadczeń i ogólna bieganina.
 & dziewczyny z teatru  olbrzymów nauczyły
nas chodzić na szczudłach  innych  trochę więk-
szych niż nasze& Byłam chora, ale do szkoły na fo-
rum musiałam przyjść. Powiedziałam sobie: praco-
wałaś na to tak długo, poświęciłaś tak wiele czasu,
więc teraz nie pozwól, żeby błaha choroba zabrała
ci owoc twojej pracy (Magda, kl. IIG).
3 marca 2006  wizyta w Gminie Fajsławice.
Razem z panią Martą gościliśmy u wójta Gminy
Fajsławice, by załatwić niezbędne papiery doty-
czące bezpieczeństwa biegu oraz sponsoringu
nagród.
8 marca 2006  wyjazd
do Lublina na spotkanie z grupą
wolontariuszy licealnych. Wymia-
na doświadczeń organizacyjnych.
Wspólne zaplanowanie dzia-
łań przy organizacji  PIEWSZEGO
SZTAFETOWEGO BIEGU POKOLE-
NIA JPII .
 Kamil  wolontariusz z Lubli-
na ma w plecaku: bandaż, sprzęt
do reanimacji, chustę ratunkową 
jak z nim rozmawiałam, to powie-
dział, że będzie na trasie biegu słu-
żył pierwszą pomocą (Ania kl. IIG)
 & Wolontariusze z Lublina
nie wiedzą, co znaczy wybić się
z wiejskiej rzeczywistości. Ale cel
w życiu mają ten sam, tak jak my 
pomagać innym (Magda, kl. IIG)
28 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
PRZYKA
ADOWE PLAKATY,
OGA
OSZENIA, INFORMACJE,
ZAŚWIADCZENIA  KROK
DZIESI
TY  na płycie CD
TECHNICZNE PORADY - JE-
DENASTY KROK
 & namalujemy takie olbrzy-
mie słońce, pokolorujemy na żółto,
w środku zrobimy dziurę, żeby Domi-
nika mogła wsadzić je przez głowę&
nie będzie chodzić na szczudłach, tyl-
ko skakać na wielkiej żółtej piłce, takiej
co dzieci w przedszkolu skaczą& wy-
tniemy też z twardego kartonu takie ko-
perty białe  dwie na jedną i drugą stronę,
potem to się sczepi drutem i można będzie
wejść pomiędzy te dwie koperty i chodzić z nimi
na szczudłach&  (Kamila, kl. IIG)
To jeden z pomysłów gimnazjalistów, którzy opra-
cowywali przebrania do przedstawienia  Romeo i Ju-
lia .
I.  Opowieść wigilijna :
Wystrój sceny: zawieszony biały ak-
samitny materiał, na nim naklejone
złote gwiazdki. Fotel, namalowany
piec z olbrzymiego pudła, choin-
ka, stół z nakryciami. Ciemność
 każdą scenę otwierały zapa-
lające się kolorowe reflektory
oraz fioletowa lampa, dzięki któ-
rej białe anioły i makieta świe-
ciły się prawdziwym blaskiem,
laser z wyświetlaczem choinki,
gwiazdki fruwające po całej sce-
nie, napisy: czułość, miłość, wrażli-
wość, prawda, życie, oddanie, bezin-
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
29
teresowność. Pochodnie. Szczudła. Pieniądze
Aktorzy poprzebierani w stare stroje: palta, spódnice, szerokie spodnie, suknie
aniołów, czarne stroje diabła, kolędnicy.
II.  Romeo i Julia
Wystrój sceny: trzy olbrzymie bilbordy z pomarańczowym materiałem,
a na nich wyklejone z kolorowego błyszczącego papieru znaki, światła, które pa-
dając na znaczki dawały wrażenie setki  odblasków . Olbrzymie  koperty ,  serca ,
 kwiaty ,  słońca jez
dziły na rolkach i chodziły na szczudłach
Aktorzy: kolorowe spodnie z jedwabiu, koszulki z naklejonymi  odblaskami ,
kolorowe włosy, Romeo i Julia na rolkach, reszta na szczudłach
III.  Taniec afrykański :
Wystrój sceny: ekran do prezentacji multimedialnych, w tle prezentacja
ze zdjęciami aktorów pokazywana w rytm muzyki tańczących aktorów, szczud-
ła, dzidy, mamucie skóry, bęben afrykański, grzechotki, przeszkadzajki, afrykań-
ska muzyka
Aktorzy: długie materiały pomalowane we wzorki afrykańskie, dzwonki, flety,
bębenki, przepaski, paski, sandały
IV.  Z dzidami na mamuta :
Wystrój sceny: ekran do prezentacji
multimedialnych, prezentacja z akto-
rami i dotyczącymi ich działaniami,
mamucia skóra, maska mamu-
ta, wojownicy, dzidy, szczudła,
materiały oplatające aktorów,
włochate materiały, peruki,
kamienie, drewniane narzę-
dzia, kije, worki po ziemnia-
kach, stara słoma
30 Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą, wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
Aktorzy: peruki siwe, czarne i białe, pomazane na czarno twarze,
nogi i ręce, podarte materiały i narzuty z  miśków , mamucia maska
i mamucie futro (do przedstawienia zapraszamy dyrektorów, wój-
tów)
V.  Cheerliderki na rolkach : kilkunastoosobowy układ taneczny
na rolkach, gdzie w rytm muzyki wszyscy wykonują podobne ruchy.
Jest jazda w kole, układy tańca w parach,  ślimak , przejazdy pod
partnerami, koła, przeskoki, układ rąk z pomponami. Do pokazu po-
trzeba: kolorowych pomponów, rolek i szybkiej muzyki tanecznej.
Scenariusze do powyższych prezentacji znajdziecie w załączniku
do  poradnika na płycie CD.
 O MA
ODYCH TRZEBA WALCZYĆ
31
OSTATNI KROK  REFLEKSJE  koordynator
 & Dzisiejsze  więcej być młodego człowieka to od- w a g a
trwania pełnego inicjatywy! Nie możecie z tego zrezyg- n o w a ć &
Od tego zależy przyszłość każdego i wszystkich, trwania pulsującego świade-
ctwem wiary i nadziei&  Jan Paweł II
Myślę, że w tym zdaniu Jana Pawła II znajduje się odpowiedz
na pytania: dla-
czego? Po co? W imię czego? Dlaczego praca z młodzieżą po lekcjach, pisanie
i wymyślanie projektów (czasami zarywając kilka nocy), dlaczego ciągła walka
o każdego z nich, walka o kawałek dobra, piękna w ich życiu. Od każdego mo-
jego działania  działania skierowanego na ubogacanie osobowości młode-
go człowieka, jego doświadczeń, wiedzy i umiejętności zależy przyszłość kraju,
w którym żyjemy, od energii, pasji i sił, jakie włożymy w pracę nad młodym czło-
wiekiem, będzie zależał kształt przyszłego pokolenia. Z tego procesu szczegól-
nie nam, młodym nauczycielom, wychowawcom, pedagogom nie można się wy-
cofać  nie można na żadnym etapie zaprzestać walczyć o młodego człowieka.
Tak o moje pokolenie walczył Jan Paweł II. Walczył o pasję, wrażliwość, twórczość,
energię, prawdę i wiarę.
Ta walka jest szczególnie ważna w małych miejscowościach i wsiach, gdzie mło-
dzież jest pozbawiona dostępu do informacji (brak książek, czasopism, publikacji,
programów TV), gdzie brak jest propozycji spędzania wolnego czasu, gdzie często
panuje przekonanie:  nic nie znaczę . Trzeba nam wchodzić w takie środowiska i sta-
wiać wyzwania młodym. Delikatnie ich prowadzić  być przy nich i dawać im siebie.
Tak rzadko słyszy się, że nauczyciel jest nie tylko osobą, która prowadzi do wiedzy 
ale jest osobą, która także służy. Ma być darem dla młodego. Darem, który on będzie
cenił i chronił.
Oby tak było.
Z wielką wdzięcznością patrzę na ponad dwuletnią pracę metodą projektu. My-
ślę, że mnie i młodym pozostawi w głębi serca  wielką dobrą
skazę . I wierzę, że z tych młodych ludzi wyrośnie mądre i do-
bre pokolenie.
Marta Tarnowska
Misją fundacji jest działanie na rzecz umacniania
społeczeństwa obywatelskiego, demokracji, gospodarki
rynkowej w Polsce, w tym wyrównywania szans rozwoju
indywidualnego i społecznego. Jednym z obszarów
programowych są inicjatywy w zakresie edukacji. Fundacja
finansuje program  RÓWNAĆ SZANSE , którego celem jest
wyrównywanie szans edukacyjnych młodzieży z obszarów
wiejskich i małych miast.
Powstała w 1992 roku przy wsparciu International Youth
Fundation. Celem działań jest wszechstronny rozwój
dzieci i młodzieży. Fundacja pomaga w formowaniu się
pokolenia odpowiedzialnych i twórczych ludzi, aktywnie
kształtujących własne życie i środowisko lokalne, a tym
samym przyszłość kraju. Administruje i koordynuje program
 RÓWNAĆ SZANSE . Realizuje programy:  Przyjazna szkoła ,
 Godzina tysiąclecia ,  Wyrównywanie szans ,  Make a
connection . W ciągu 12 lat działalności objęła pomocą 700
organizacji pracujących na rzecz dzieci i młodzieży.
Marta Tarnowska  magister pedagogiki
i wychowania fizycznego, nauczyciel, prezes
Stowarzyszenia Młodych Twórczych, członek
zarządu Stowarzyszenia Centrum Wolontariatu,
członek Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży
w Archidiecezji Lubelskiej, koordynator
programu  wolontariatu licealnego przy
Centrum Duszpasterstwa Młodzieży w Lublinie.
Uczestniczy w projektach aktywizujących
społeczność lokalną wokół problemów dzieci i
młodzieży.
STOWARZYSZENIE MA
ODYCH TWÓRCZYCH
w Fajsławicach
przy współpracy z Polską Fundacją Dzieci i Młodzieży
oraz Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności
Marta Tarnowska
TRZEBA WALCZYĆ
Poradnik dla nauczycieli, pracujących z młodzieżą,
wszystkich poszukujących przygód i sensu tej pracy
Wydano
w ramach
programu
O MA
ODYCH