PROTET. STOMATOL., 2008, LVIII, 1, 35-39
Licówki porcelanowe w rehabilitacji estetycznej uzębienia
Porcelain veneers in an aesthetic rehabilitation of dentition
Magdalena Tańska, Elżbieta Mierzwińska-Nastalska
Z Katedry Protetyki Stomatologicznej IS Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik: prof. dr hab. E. Mierzwińska-Nastalska
HASA
A INDEKSOWE: KEY WORDS:
licówki porcelanowe, mock-up, wax-up porcelain veneers, mock-up, wax-up
Streszczenie Summary
Licówki porcelanowe są uznaną i stosowaną formą Porcelain veneers are applied and recognized as an
poprawy estetyki uzębienia. Umożliwiają uzyskanie appropriate form of improving the denture aesthetics.
satysfakcjonujących wyników leczenia przy niewielkim They allow to achieve satisfactory results with small
ubytku tkanek zęba. Praca przedstawia zalety i wady tooth loss. This paper presents advantages and disa-
tego typu uzupełnień, możliwości przedstawienia pa- dvantages of veneers, possibilities of presenting the ac-
cjentowi realnych rezultatów planowanej rehabilitacji, tual results of planned treatment to the patient, as well
sposób preparacji zęba oraz przygotowanie powierzch- as the method of tooth and veneer preparation for the
ni filaru i licówki do cementowania uzupełnienia. cementation process.
Współczesny pacjent posiada coraz większą wie- czym sposobem rozjaśnienia uśmiechu, niestety
dzę z zakresu stomatologii. Często z
ródłem infor- również uzyskiwany efekt nie jest gwarantowany
macji na temat istniejących możliwości poprawy (1). Inną metodą zmiany estetyki uzębienia jest za-
zdrowia i estetyki jamy ustnej jest internet. Na fo- stosowanie licówek porcelanowych, które stano-
rach internetowych wymieniane są doświadcze- wią alternatywę dla materiałów kompozytowych
nia dotyczące zastosowanych u danej osoby metod i koron protetycznych, a także niekiedy dla lecze-
leczniczych oraz ich efektów. Potencjalni pacjenci nia ortodontycznego (2, 3, 4). Początki stosowania
dyskutują nad rozwiązaniami, które zapewnią im licówek sięgają lat 30 ubiegłego wieku, kiedy to
nie tylko piękny, biały uśmiech, ale również będą Charles Pincus  lekarz z Hollywood miał popra-
mało inwazyjne w stosunku do tkanek własnych wiać aktorom wygląd zębów, stosując do tego celu
zębów. Dodatkowa popularność programów tele- akryl (5, 6). Uzupełnienie okazało się problema-
wizyjnych z rodzaju  Chcę być piękna i stosowa- tyczne, ponieważ nie można było uzyskać silnego
nie w ramach proponowanego leczenia wybielania połączenia akrylu z zębem. Wprowadzenie metod
zębów i licówek porcelanowych, przyczynia się do adhezyjnych w 1955 r. przez Buoaocore, zmieniło
wzrostu zainteresowania tą formą leczenia. ówczesne spojrzenie na leczenie stomatologiczne
Wybielanie zębów jest najbardziej zachowaw- (6). Lata 80-te i opracowanie technik trawienia oraz
35
M. Tańska, E. Mierzwińska-Nastalska
silanizowania porcelany dały początek łączenia ce- Mimo szeregu zalet, uzupełnienia te nie są po-
ramiki z tkankami twardymi zęba. Pierwsze liców- zbawione wad. Wytrzymałość mechaniczna licó-
ki porcelanowe wypalane przez Horna na folii pla- wek przed połączeniem z zębem jest mała, przez
tynowej, nie zyskały zwolenników wśród lekarzy co cementowanie  do tego adhezyjne  nie jest ła-
stomatologów (1). Jednakże prace nad ulepszaniem twe. Dobór koloru może stanowić pewien problem,
stosowanych materiałów, a także metod cemento- szczególnie gdy zęby filarowe są mocno przebar-
wania, doprowadziły do uzyskiwania współcześnie wione lub sąsiadują z koronami protetycznymi o
nawet 95% pozytywnych wyników leczenia po 5 la- podbudowie metalowej. Także wcześniejsze wy-
tach użytkowania uzupełnienia (5). Magne w swo- bielanie zębów może być przyczyną trudności w
ich badaniach donosi o 100% powodzeń stosowa- doborze koloru licówek (5). Znaczne zniszczenie
nia licówek przez okres 4,5-letni (7). Friedman w tkanek twardych zęba, uniemożliwiające preparację
badaniach retrospektywnych dotyczących licówek w obrębie szkliwa lub liczne, rozległe wypełnienia
porcelanowych napalanych warstwowo przedsta- kompozytowe na powierzchni wargowej zęba, sta-
wił wskaz
nik sukcesu o wartości 94%, przy czym nowią przeciwwskazanie do wykonania licówek
okres kontrolny wynosił 15 lat, a badani pacjen- (11). Kolejnym ograniczeniem jest obniżenie wy-
ci nie wykazywali obecności bruksizmu czy para- sokości zwarcia, które wymaga kompleksowej re-
funkcji (2). habilitacji protetycznej. Także niektóre zaburzenia
Licówki porcelanowe posiadają szereg zalet, a okluzyjne oraz parafunkcje zwarciowe i niezwar-
wskazania do ich stosowania stale ulegają rozsze- ciowe wymagają rozważenia innych form terapii.
rzeniu. Dzięki nim możliwa jest zmiana wielkości, Pacjenci powinni utrzymywać wzorową higienę
kształtu, ustawienia i koloru zębów przy niewiel- jamy ustnej. Nie ma zgodności wśród autorów co
kim ubytku tkanek. Preparacja pod licówki porce- do możliwości zastosowania licówek w przypad-
lanowe wymaga utraty od 3 do 30% tkanek zęba, kach zębów leczonych endodontycznie (5, 8, 9, 10,
zaś pod korony protetyczne od 63 do 72% (6, 7, 8). 14). Problematyczna lub niemożliwa bywa napra-
Licówki mogą być stosowane do odbudowy zębów wa licówek (5, 15, 16). Najczęściej napotykanym
zbyt krótkich, ze startymi lub pourazowo odłama- problemem jest złamanie ceramiki. Przyczyną tego
nymi brzegami siecznymi. Uzupełnienia te są wy- typu komplikacji może być nieprawidłowa prepa-
korzystywane do zamykania diastem i trem oraz do racja, niedostateczna ilość miejsca dla masy cera-
poprawy estetyki zębów z zaburzeniami genetycz- micznej lub nieprawidłowe mocowanie uzupełnie-
nymi lub dysplazjami rozwojowymi (amelogenesis nia (15).
imperfecta, hipoplazje szkliwa). Dzięki nim można Kluczem do sukcesu w leczeniu protetycznym
skorygować nieznaczne rotacje i przechylenia zę- z zastosowaniem licówek ceramicznych jest do-
bów, poprawić symetrię łuku zębowego. Licówki kładne badanie stomatologiczne, wnikliwa anali-
dają również szansę zamaskowania przebarwień o za wskazań do leczenia, przestrzeganie procedur
średniej intensywności niepodatnych na wybiela- w kolejnych etapach pracy oraz wizualizacja efek-
nie. Pozwalają na wyeliminowanie nieestetycznych tu możliwego do osiągnięcia (6, 10, 12). W celu
wypełnień na powierzchniach licowych, jednak- zobrazowania końcowego rezultatu wykorzystu-
że wypełnienia te nie mogą obejmować więcej niż je się modelowanie z materiału kompozytowego
80% powierzchni wargowej zębów (5, 7, 9, 10, 11). lub z wosku. Tak zwany  mock-up jest modelem
Licówki charakteryzują się wyjątkową szczelnością kompozytowym wykonanym techniką bezpośred-
i dużą odpornością na ścieranie. Są korzystne pod nią bez stosowania wytrawiania i systemów wiążą-
względem biologicznym, ponieważ w przypadku cych. Dzięki takiemu postępowaniu możliwa jest
porcelany obserwuje się mniejsze osadzanie płyt- wewnątrzustna zmiana kształtu, długości, szero-
ki nazębnej. Zachowują stabilność koloru, a dzięki kości, a nawet koloru zębów (17). Pacjent może
temu, że nie mają podbudowy metalowej, odbija- wyrazić opinię o swoim nowym uśmiechu jeszcze
nie światła jest podobne jak w naturalnym zębie. przed właściwą preparacją zębów, natomiast lekarz
Uzyskiwany efekt estetyczny jest bardzo zadowa- dodatkowo kontroluje uzupełnienie pod względem
lajÄ…cy (4, 5, 12, 13). funkcji i fonetyki (2, 3, 10, 17, 21). Alternatywnie
36 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 1
Licówki porcelanowe
do tej metody można wykonać  wax-up , czyli (5, 11, 18). Dodatkowo stosuje się od strony podnie-
diagnostyczny model woskowy. Jest to metoda po- biennej lub językowej preparację o głębokości 0,5-
średnia, w której wspólnie z technikiem, uwzględ- -0,7 mm (5) lub tworzy retencję w obszarze skróco-
niając uwagi pacjenta, tworzymy woskowy model nego brzegu siecznego. Niektórzy autorzy uważają,
zmiany estetyki uzębienia, który jest kontrolowany że punkty styczne powinny pozostać nienaruszone.
w ustach pacjenta. W przypadku doprzedniego wy- Jeżeli odtwarza je kompozyt, jedni zalecają usu-
chylenia zębów lub ich rotacji, należy przed przy- nięcie wypełnień i odtworzenie powierzchni styku
stąpieniem do modelowania skorygować zęby na z porcelany, inni proponują wymianę wypełnień i
modelu gipsowym. Uzyskujemy wówczas informa- preparację pod licówkę częściowo w kompozycie
cję odnośnie wielkości zakresu preparacji w najbar- (1, 8). Istnieją również opinie, że korzystniejsze ze
dziej przedsionkowo wysuniętej części zęba (17). względów estetycznych i łatwiejsze dla póz
niejszej
Posiadając taką wiedzę wykonujemy tzw. wstępne pracy technika, jest każdorazowe otwarcie punktów
przemodelowanie (konturowanie) estetyczne, czyli stycznych (10, 14). W każdym przypadku prepa-
korektę tkanek zębów zaburzających symetrię łu- racja powinna posiadać wyraz
ną granicę brzeżną
ku zębowego (2, 15). Z modelu woskowego moż- (15). Stopień rozwarty typu chamfer umiejscawia
na uzyskać wycisk silikonowy mogący służyć jako się nad lub dodziąsłowo (11). Poddziąsłowy za-
indeks pomocny przy preparacji oraz przy weryfi- sięg preparacji jest stosowany przy zębach prze-
kacji poprawności zasięgu wstępnego przemodelo- barwionych lub z dużymi przestrzeniami między-
wania. Nawoskowany model można powielić i wy- zębowymi (2). W literaturze spotyka się rozbież-
konać na nim szynę termoplastyczną (10, 17), która ności na temat stosowania kalibrowanych wierteł
może być wykorzystana po oszlifowaniu zębów w nacinających, które mimo zapewnienia dokładnej
celu przygotowania uzupełnienia tymczasowego z głębokości preparacji, nie uwzględniają grubości
materiału szybkopolimeryzującego oraz  podob- szkliwa (8, 12, 15). Wykorzystanie tych wierteł jest
nie jak wycisk silikonowy  jako tzw.  prowizo- przydatne gdy zęby są ustawione prawidłowo w
rium diagnostyczne do kontroli preparacji (7, 10, łuku zębowym. Oszczędność preparacji i cienkość
17). Dodatkową metodą wizualizacji planowane- licówki porcelanowej powoduje, że kolor zęba ma
go leczenia jest symulacja komputerowa. Zdjęcia duży wpływ na kolor uzupełnienia (3). Jeżeli kolor
uśmiechu wykonane aparatem cyfrowym podlega- zęba filarowego różni się o trzy lub więcej odcie-
ją obróbce komputerowej z wykorzystaniem odpo- ni od docelowego, oprócz zmiany zasięgu redukcji
wiednich programów. Tą metodą można zobrazo- tkanek zęba, konieczne jest maskowanie filaru z
wać zmianę estetyki zarówno białej jak i różowej wykorzystaniem domieszki porcelany maskującej.
(9, 17, 21). Należy przy tym pamiętać, że zwiększenie ilości
Na początku stosowania licówek ceramicznych tej porcelany zmniejsza efekt półprzezroczystości
praktycznie nie zalecano preparacji zęba przez co i odbicia światła naturalnego (3). Kolor można pró-
uzyskiwano efekt przekonturowania koron (15). bować korygować przy pomocy cementów opake-
Obecnie uważa się, że granica preparacji powin- rowych (14). Niektóre zestawy cementów adhezyj-
na znajdować się w szkliwie, co zapewnia większą nych zawierają materiał do testowania, tzw. pasty
wytrzymałość mechaniczną i odporność na obcią- typu  try in . Dzięki nim można precyzyjnie dobrać
żenia (1, 2, 5, 8). Zaobserwowano, że przy połą- odcień cementu. Część klinicystów rezygnuje z ich
czeniu 80% powierzchni licówki z zębiną, mogą stosowania, uważając, że do cementowania należy
występować mikroprzecieki i utrata wiązania (1). używać kompozytu o neutralnej barwie (6, 7, 10,
Głębokość preparacji zależy od ilości szkliwa oraz 14, 18, 19). Przy precyzyjnie wykonanej licówce
od stosowanego typu ceramiki. Przy zastosowaniu warstwa cementu jest bardzo cienka i nie wpływa
porcelany feldszpatowej redukcja tkanki zęba jest na kolor uzupełnienia. Cementy do mocowania li-
mniejsza i wynosi 0,3-0,5 mm, zaś przy ceramice cówek porcelanowych powinny charakteryzować
lanej i tłoczonej  0,6-0,8 mm. Najczęściej przy- się przede wszystkim dużą siłą adhezji do porcela-
szyjkowo znosi się 0,1-0,3 mm szkliwa, wargowo ny i tkanek zęba. Inne ważne parametry to: wysoka
0,3-0,7 mm, a brzegi sieczne skraca o 1,0-1,5 mm wytrzymałość mechaniczna, łatwość użycia, moż-
PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 1 37
M. Tańska, E. Mierzwińska-Nastalska
liwość doboru kolorów, minimalna zmiana barwy wcześniejsza prezentacja oczekiwanych efektów
po spolimeryzowaniu oraz niska rozpuszczalność i leczenia i ewentualne korekty uzupełnień tymcza-
ścieralność. Preferowane są cementy światłoutwar- sowych aż do uzyskania modelu satysfakcjonują-
dzalne. Cienka warstwa porcelany umożliwia do- cego obie strony.
tarcie światła do cementu. Dodatek katalizatora
do cementów chemoutwardzalnych lub typu dual, Piśmiennictwo
może powodować przebarwienia cementu (7, 19).
Jednak jeżeli licówki są grubsze i mniej przezier- 1. Filho A. M., Vieira L. C. C., Baraterii L. N., Lopes
G. C.: Licówki porcelanowe jako alternatywa metoda
ne, konieczne jest użycie cementów wiążących che-
estetycznego leczenia przebarwionych zębów przed-
micznie (8).
nich. Raport kliniczny. Quintess. 2005, XIII, 2, 88-93. 
Przed ostatecznym osadzeniem uzupełnienia
2. Gürel G.: StaÅ‚e diagnostyczne uzupeÅ‚nienia tymcza-
należy przymierzyć pojedynczo każdą licówkę i
sowe: przewidywalne wyniki stosowania licówek por-
ocenić dobór koloru porcelany (6, 19). Licówki
celanowych napalanych warstwowo. Quintess., 2007,
kontroluje się na mokro, zwilżając ich wewnętrz-
XV, 2, 74-83.  3. Hayashi, Hahn C. W.: Postępowanie
nÄ… stronÄ™ wodÄ… lub glicerynÄ… (19). Przymierzane
z przebarwionymi zębami w trakcie leczenia licówkami
w stanie suchym będą się wydawały jaśniejsze
porcelanowymi. Quintess., 2005, XIII, 3, 181-192.  4.
niż po zacementowaniu (10, 14, 19). Ząb filaro-
Tejchman H., Nawrocki M., Bogurski M.: Zastosowanie
wy należy odizolować od zębów sąsiednich uży-
licówek porcelanowych u pacjentów z hipoplazją szkli-
wając koferdamu lub ewentualnie pasków celulo-
wa  wybrane przypadki. Prot. Stom., 2002, LII, 6, 349-
idowych. Powierzchnię zęba powinno się oczyścić
-352.  5. Nawrocki M.: Stosowanie licówek porcela-
pumeksem, wytrawić roztworem kwasu fosfora- nowych w leczeniu protetycznym część I. Prot. Stom.,
nowego i pokryć systemem wiążącym (10, 14, 19). 2001, LI, 1, 27-30.  6. Gemel T., Szymański R., Pąsiek
Wewnętrzną powierzchnię licówek należy wytra- S., Laskowska A.: Zastosowanie licówek porcelano-
wych na podstawie wybranych przypadków klinicz-
wić roztworem kwasu fluorowodorowego. W ce-
nych. E-dentico 2006, 4, 12, 14-17.  7. Rafiy C., Vock
lu dokładnego wypłukania kwasu umieszcza się
T.: Licówki ceramiczne w przypadku siekaczy cen-
licówki w płuczce ultradz
więkowej. Silanizacja
tralnych w retruzji. Quintess., 2007, XV, 2, 109-119.
zwiększa siłę połączenia kompozytu z powierzch-
 8. Witek P.: Zastosowanie licówek ceramicznych 
niÄ… ceramiki i eliminuje skurcz polimeryzacyjny
opis procedury postępowania klinicznego. Poradnik
(20). Przed i po silanizacji można podgrzać po-
Stomatol., 2003, 10(24), 5-10.  9. Nagadowski P.:
wierzchnię licówek ciepłym powietrzem, gdyż
Licówki ceramiczne. E-dentico 2006, 4, 12, 8-13. 
ciepło sprzyja połączeniu ceramiki z tkankami zę-
10. Borczyk D.: Współczesne możliwości wykorzysta-
ba. Kolejną czynnością jest aplikacja żywicy łą-
nia licówek porcelanowych w stomatologii estetycznej.
czącej (bez utwardzania) i pokrycie licówki war-
Mag. Stomatol., 2004, 9, 16-20.
stwą cementu. Po umieszczeniu licówki na zębie
11. Majewski S., Gronkiewicz K.: Zastosowanie no-
wstępnie usuwane są nadmiary cementu, po czym
wych technologii wytwarzania stałych protez zębo-
przed polimeryzacją niektórzy lekarze pokrywają
wych w odniesieniu do konstrukcji wkładów, licówek,
całą powierzchnię licówki wazeliną (10) lub pre-
koron i mostów  na zębach własnych i filarach implan-
paratem chroniącym przed dostępem tlenu (12),
towanych. Implantoprotet., 2007, VIII, 1-2, 49-53.  12.
inni wygładzają granicę łączenia pędzelkiem za-
Morr T., Heindl H.: Estetyczna rehabilitacja protetycz-
nurzonym w bondzie (8). Po utwardzeniu cemen-
na z zastosowaniem licówek porcelanowych. Quintess.
tu, powierzchnia zęba pokrytego licówką jest osta-
2004, XII, 5, 271-282.  13. Karasiński A., Marczak-
tecznie opracowywana (8, 9, 10, 12).
Prośniak I.: Przyleganie licówek do tkanek twardych
Licówki porcelanowe stanowią sprawdzoną me-
zęba. Badania mikroskopowe. Mag. Stomatol., 2003,
todÄ™ rehabilitacji estetycznej i funkcjonalnej zÄ™-
7-8, 62-64.  14. Chmielewski K.: Estetyka uśmiechu.
bów w odcinku przednim. Dzięki rozwojowi ma-
Licówka porcelanowa na ząb z martwą miazgą? Opis
teriałów i adhezji wykonana rekonstrukcja zębów
przypadku. Mag. Stomatol., 2004, 6, 14-18.  15. Gürel
jest trwała. Osiągany rezultat jest zadowalają- G.: Planowanie preparacji pod licówki ceramiczne w
cy dla lekarza i pacjenta, ponieważ możliwa jest skomplikowanych przypadkach. Quintess. 2003, XI, 1,
38 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 1
Licówki porcelanowe
5-13.  16. Bücking W.: Uszkodzenie licówki ceramicz- Stosowanie licówek porcelanowych w leczeniu prote-
tycznym część II. Prot. Stom., 2001, LI, 1, 31-34.
nej. Quintess. 2002, X, 1, 45-47.  17. Romanowicz
M., Milczarek A.: Licówki porcelanowe  wizualizacja
21. Bloom D. R., Padayachy J. N.: Smile lifts  A
 nowego uśmiechu . Stom. Współcz., 2006, 13, 1, 34-
functional and aesthetic perspective. Brit. Dent. J.,
38.  18. Hager B., Oden A., Andersson B., Andersson
2006, 200, 4, 199-203.
L.: Procera AllCeram laminates: A clinical report. J.
Prosth. Dent., 2001, 85, 3, 231-232.  19. Chmielewski
Zaakceptowano do druku: 15.XI.2007 r.
K.: Licówki porcelanowe  zasady cementowania.
Adres autorów: 02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59
Mag. Stomatol., 2000, 11, 46-48.  20. Nawrocki M.: © ZarzÄ…d Główny PTS 2008.
KOMUNIKAT
Komisja Odznak i Godności Zarządu Głównego PTS ma zaszczyt podać do wiadomości
Czytelników  Protetyki Stomatologicznej , że decyzją Nadzwyczajnego Walnego Zebrania
Delegatów oraz Plenum ZG Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego w 2007 roku zostały nada-
ne honorowe wyróżnienia naszego Towarzystwa niżej wymienionym Koleżankom i Kolegom:
Godność Bene Meritum
Grażynie Gałka-Manet, Joannie Jassak-Gagaczowskiej, Annie Malik i Annie Sobolewskiej
ZÅ‚ota Odznaka Honorowa PTS
Barbarze Gawrońskiej, Urszuli Kaczmarek, Bartłomiejowi Losterowi, Annie Malepszy, Hannie
Nowak-Malinowskiej, Małgorzacie Radwan-Oczko, Zofii Sozańskiej, Marcinowi Tatrzańskiemu
i Barbarze Warych
Srebrna Odznaka Honorowa PTS
Bogusławowi Karpiszowi, Teresie Matthews-Brzozowskiej, Justynie Otulakowskiej-Skrzyńskiej,
Annie Surdackiej, Małgorzacie Szulc, Markowi Wasiakowi i Jackowi Węgrzynowi.
Wszystkim Wyróżnionym składamy serdeczne gratulacje!
PrzewodniczÄ…cy
Komisji Odznak i Godności
Zdzisław Krysiński
PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 1 39