WYŻSZA SZKOŁA HUMANISTYCZNA

TOWARZYSTWA WIEDZY POWSZECHNEJ

W SZCZECINIE











Rola pracy

w życiu człowieka i społeczeństwa







Szczecin 2000

Znaczenie pracy w życiu człowieka uwarunkowane jest zróżnicowaniem psychicznym i społecznym ludzi, zależnym od ich dziedzictwa genetycznego i kulturowego, poziomu wykształcenia, przynależności społecznej, doświadczenia życiowego, zmian społecznych, następstw postępu technicznego oraz przeobrażającej się rzeczywistości.

Praca stanowi podstawowe źródło wiedzy człowieka, jego przeżyć i umiejętności wartościowania. Człowiek w pracy widzi nie tylko czynności zapewniające środki materialne potrzebne do życia, lecz traktuje ją jako naturalną potrzebę, obowiązek społeczny i warunek własnego rozwoju. Praca głównym czynnikiem decydującym o wykorzystaniu możliwości życiowych człowieka, odgrywa zasadniczą rolę w jego rozwoju i stanowi naturalną podstawę życia społecznego.

Ważnym charakterem pracy jest jej wychowawcza rola w przygotowaniu człowieka do współpracy i współżycia w otaczającym go społeczeństwie. W przygotowaniu takim liczy się zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności oraz motywacja i postawa wobec stawianych zadań.

Za pośrednictwem pracy człowiek zostaje wprowadzony w układ stosunków i zależności występujących w życiu społecznym, poprzez nią kształtuje się w człowieku postawa szacunku do pracy i jej owoców, przekonanie, że jest moralną powinnością każdego człowieka i stanowi źródło jej społecznej wartości.

Warunkiem aktywnego udziału w twórczym przekształcaniu i doskonaleniu samego siebie oraz otoczenia człowieka jest właściwy rozwój zawodowy człowieka. Rozwój ten ukierunkowany jest na przemiany w świadomości człowieka, powstające w wyniku poszukiwania swojego miejsca w podziale pracy, odbywa się to w ciągu całego życia. Jest procesem społecznie pożądanym i oczekiwanym, każdy bowiem człowiek powinien dążyć do takiego kierowania swoim życiem, aby zająć określone miejsce w hierarchii zawodowej.

Można stwierdzić, że obecnie jakościowo nową wartością staje się praca wysoko kwalifikowana, zakładająca wysoki poziom kompetencji i odpowiedzialności. Tak więc praca zawodowa i jej kariera jest dla człowieka drogą realizacji życiowych pragnień i zarazem środkiem do zdobycia i utrzymania pewnych wartości. Do wartości tych, odmiennych dla każdego człowieka, zaliczyć można między innymi: bezpieczeństwo, prestiż, wiarę, władzę, niesienie pomocy innym, życie rodzinne, zdrowie, dobrobyt, szczęście, miłość, przyjaźń, rozwój, spokój, czas wolny, wolność i twórczość. Hierarchia tych wartości jest wyrażana w przyjmowaniu przez człowieka tzw. dewiz życiowych dotyczących stosunku danego człowieka do swojej pracy.

Bardzo ważną rolę w procesie rozwoju zawodowego człowieka spełnia rodzina. To właśnie w rodzinie kształtują się pierwsze wiadomości człowieka o pracy, pierwsze umiejętności wykonywania prac prostych, pierwsze przyzwyczajenia do porządku i pomagania innym oraz zainteresowania pracą zawodową najbliższego otoczenia. Oczekiwania społeczne, dotyczące wychowania przez pracę w rodzinie zmierzają w kierunku takim, aby dzieci wzrastały w atmosferze rodzinnej, która sprzyjać będzie wychowaniu przez pracę i przyczyni się do ukształtowania człowieka, który lubi pracować, ceni każdą pracę, rozumie jej sens i znaczenie.

Współczesne rozwinięte społeczeństwa oferują człowiekowi i jego rodzinom zwiększony zestaw dóbr związanych z życiem rodzinnym. Człowiek ma możliwości realizowania swoich indywidualnych celów i życiowych programów, niezależnie od interesów rodziny. Rodzina sama niejednokrotnie aprobuje pozarodzinne, indywidualne cele. Coraz bardziej uwidacznia się uniezależnienie dochodów członków rodziny. Jest powszechnym współcześnie, iż zarobkują oboje małżonkowie, nierzadko też zwiększają dochody rodzinne dorastające dzieci. Zatem do wspólnego „portfela” rodziny trafia tylko część uzyskiwanych dochodów, reszta pozostaje w gestii poszczególnych członków rodziny i może być przeznaczana na indywidualne cele.

Z drugiej jednak strony obecnie uważa się, iż życie rodzinne utrudnia planowanie i osiąganie celów zawodowych. Niektóre przejawy życia – jak choćby opieka i wychowanie dzieci, życie towarzyskie, czy zainteresowania człowieka niekiedy po prostu poświęca się dla kariery zawodowej.

Omawiając zagadnienia związane z rolą pracy w życiu człowieka i społeczeństwa należy wziąć pod uwagę fakt silnego wpływu środowiska zewnętrznego na organizm człowieka, na jego funkcje fizjologiczne i psychiczne, a w konsekwencji również na zdolność człowieka do pracy i poziom jej wydajności. Człowiek w pracy przeżywa różne napięcia emocjonalne, które wywołują zarówno zwiększoną chęć do jej wykonywania, jak i spadek zainteresowania. Te różne napięcia zarówno pozytywne, jak i negatywne, wywołują u człowieka stres rozumiany jako brak równowagi między tym, czego się od niego wymaga, a tym co ma on do swojej dyspozycji. Stres związany z pracą może być bardzo groźnym zjawiskiem, niszczącym nie tylko pozytywne stosunki interpersonalne istniejące między ludźmi, ale i ich zaangażowanie, sprawne działanie w zakładzie pracy, a więc także ograniczającym sprawność i efektywność jego funkcjonowania. Należy przy tym pamiętać, że w każdym przecież zakładzie pracy mają miejsce nie tylko procesy produkcyjne, czy usługowe, ale również odbywa się tam wychowanie i samowychowanie korygujące postawy, zachowania i systemy wartości osób tam zatrudnionych. Mamy więc tu do czynienia z istotnym wpływem zakładu pracy na osobowość człowieka wykonującego w tym zakładzie pracy pracę zawodową.

Aby uświadomić sobie ważne znaczenie pracy w życiu człowieka należy zwrócić uwagę na stale narastające zjawisko bezrobocia, godzącego w istotę człowieka zdolnego i pragnącego realizować swoje naturalne prawo do pracy oraz związane z nim powinności zawodowe. Potrzeba uznania, samorealizacji, kompetencje oraz aktywność zawodowa dobrze oceniana przez kolegów i przełożonych są bardzo istotną dla zaspokojenia potrzeb człowieka – sferą życia. Człowiek bezrobotny pozbawiony jest nie tylko dochodów z pracy ale i tych wszystkich pozostałych gratyfikacji. W naszej cywilizacji zawód i miejsce w hierarchii zawodowej są podstawowym wyznacznikiem miejsca zajmowanego w strukturze społecznej i społecznej przydatności człowieka.

Reasumując można stwierdzić, że rola pracy w życiu człowieka i współczesnego społeczeństwa jest ogromna. Stanowi niezbędny warunek egzystencji, wyznacznik kształtujący osobowość, wpływa na rozwój człowieka, wyzwala w nim inicjatywę i twórczą aktywność myślową, dostarcza przeżyć estetycznych, przynosi radość i zadowolenie, ale i stanowi też źródło trudności, zmartwień i niepowodzeń oraz wprowadza człowieka w stan niezadowolenia i zniechęcenia.















BIBLIOGRAFIA:



1. Wiatrowski Z.: Podstawy pedagogiki pracy. Bydgoszcz 2000.

2. Pedagogika społeczna, pod redakcją T. Pilcha i I. Lepalczyk. Warszawa 1995.

3. Podoska-Filipowicz E.: Podstawy zawodoznaswtwa orientacji i poradnictwa zawodowego. Bydgoszcz 1996.

4. Encyklopedia pedagogiczna, pod redakcją W. Pomykało. Warszawa 1994.

5. Goźlińska E. i Szlosek F.: Podręczny słownik nauczyciela kształcenia zawodowego. Radom 1997.

6. Dobrowolska D.: Wartość pracy dla jednostki w środowisku przemysłowym. Wrocław. 1984.

7. Encyklika Jana Pawła II Laborem exercens. 1981.