Praca przy komputerze
Chocia\
praca przy komputerze nie wymaga podnoszenia, przenoszenia, pchania lub ciągnięcia cię\
arów, tak\
e ona
jest przyczyną dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego osób ją wykonujących. Zwrócenie uwagi na
ten problem jest o tyle wa\
ne, \
e liczba osób obsługujących monitory ekranowe podczas pracy stale rośnie i nie
wydaje się mo\
liwe, aby trend ten uległ odwróceniu w najbli\
szych latach.
W przypadku wysiłku dynamicznego, który występuje np.: przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu cię\
arów,
włókna mięśniowe ulegają naprzemiennemu rozciąganiu i kurczeniu się (napinaniu i rozluz
nianiu). Dzięki temu
mięśnie są dobrze ukrwione - dopływa do nich wystarczająca ilość tlenu i środków od\
ywczych, a toksyczne produkty
przemiany materii mogą być z nich usuwane. Z tego powodu prace w których przewa\
a wysiłek dynamiczny,
oczywiście przy zachowaniu norm i zasad bezpiecznego podnoszenia cię\
arów, mogą trwać stosunkowo długo nie
wywołując urazów oraz objawów zmęczenia.
Odwrotnie jest w sytuacji wysiłku statycznego, dominującego np.: podczas pracy przy komputerze. Podczas wysiłku
statycznego mięśnie ulegają skurczeniu oraz utrzymywane są w stanie długotrwałego napięcia. Powoduje to ich ucisk
na naczynia krwionośne i nerwy obwodowe. Z tego powodu zmniejszeniu ulega dopływ krwi do napiętych mięśni, ich
utlenowienie i od\
ywianie. Gromadzące się w mięśniach toksyczne produkty przemiany materii nie są usuwane. Jest
to nienaturalne, sprzeczne z fizjologią człowieka zjawisko, które powoduje występowanie szybszego zmęczenia
mięśniowego.
Praca przy komputerze powoduje min.:
" Statyczne obcią\
enie mięśni stabilizujących kręgosłup w pozycji siedzącej,
" Statyczne obcią\
enie mięśni barków i rąk obsługujących klawiaturę,
" Statyczne obcią\
enie mięśni karku utrzymujących głowę podczas obserwacji monitora, dokumentów i
klawiatury,
" Rotację miednicy ku tyłowi, odcinka lędz
wiowego kręgosłupa ku przodowi, a tym samym spłycenie lordozy
lędz
wiowej, zwiększenie nacisku i zniekształcenie znajdujących się w niej dysków międzykręgowych.
Siła nacisku na dyski kręgosłupa w ró\
nych pozycjach ciała oraz podczas pracy przy komputerze, [N] *
* Chaffin D.B., Andersson G.B.J.: Occupational biomechanics. A Wiley-Interscience Publication, 1991.
DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY UKA
ADU MI
ŚNIOWO- SZKIELETOWEGO
Wynikające z pracy przy komputerze dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego przyjmują postać dolegliwości
bólowych umiejscowio-nych głównie w okolicy:
" szyi, karku,
" barków,
" odcinka lędz
wiowego kręgosłupa,
" rąk.
Je\
eli praca jest wielokrotnie kontynuowana mimo występowania sygnałów bólowych, z biegiem czasu mo\
e
prowadzić do zmian zapalnych lub degeneracyjnych takich jak np.:
" bóle i sztywnienie mięśni (mialgie),
" zapalenia stawów,
" zapalenia pochewek ścięgnistych,
" zwyrodnienia stawów kręgosłupa.
Poza obcią\
eniem statycznym mięśni i siedzącą pozycją ciała, wystąpienie dolegliwości mięśniowo-szkieletowych u
operatorów monitorów ekranowych potęgowane jest przez kilka dodatkowych przyczyn. Są to: nieergonomiczne
stanowisko pracy, wiek, płeć, sytuacja rodzinna oraz przebyte choroby. W czasie pracy przy komputerze dochodzi
tak\
e do obcią\
enia narządu wzroku oraz obcią\
enia psychicznego wynikającego z treści, sposobu i organizacji pracy.
Osoby pracujące przy obsłudze monitorów ekranowych lub zlecające taką pracę innym osobom powinny mieć
świadomość, \
e wykonywanie tego typu pracy jest z
ródłem wielu ucią\
liwości. Długotrwała praca przy komputerze
zwiększa ilość odczuwanych przez operatorów dolegliwości bólowych, a tym samym wpływa na jakość i
efektywność wykonywanych przez nich zadań. Wykonywana przy nieprawidłowo zaprojektowanym stanowisku, w
nieprawidłowej pozycji i/lub przy nieprawidłowej organizacji pracy praca tego rodzaju, z biegiem lat, mo\
e
prowadzić do trwałych zmian w stanie zdrowia.
ETAP 1. ERGONOMICZNE STANOWISKO KOMPUTEROWE
Je\
eli planujesz zorganizowanie stanowiska komputerowego, zwróć uwagę czy:
Zapewnione jest właściwe wyposa\
enie
" klawiatura stanowi oddzielny element wyposa\
enia stanowiska oraz posiada mo\
liwość regulacji kąta nachylenia
(co pozwala na: dopasowanie stanowiska do indywidualnych potrzeb; zachowanie wyprostowanej pozycji ciała
podczas pracy; zmniejszenie obcią\
enia mięśni rąk),
" krzesło posiada regulację wysokości siedziska, regulację wysokości i pochylenia oparcia, wyprofilowane oparcie
- odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa oraz podłokietniki (dostosowanie do indywidualnych
potrzeb; okresowe odcią\
anie mięśni kręgosłupa; zmniejszenie napięcia mięśni karku),
" konstrukcja stanowiska umo\
liwia zró\
nicowaną wysokość ustawienia monitora (np.: regulowana wysokość
podstawy monitora, regulowana wysokość stołu) i klawiatury (np.: oddzielny blat pod klawiaturę) (dopasowanie
do indywidualnych potrzeb; zmniejszenie napięcia mięśni karku).
Zapewnione jest właściwe ustawienie
" monitor ustawiony jest na wprost osoby pracującej (odcią\
enie mięśni szyi)
" klawiatura jest usytuowana przed pracująca osobą (zachowanie naturalnej, nieskręconej pozycji ciała),
" podczas obsługi klawiatury zachowany jest co najmniej kąt prosty między ramieniem i przedramieniem
(zmniejszenie obcią\
enia mięśni ramion),
" pomiędzy klawiaturą, a przednią krawędzią stołu znajduje się przerwa o szerokości min. 10 cm (mo\
liwość
okresowego podparcia nadgarstków),
" kąt obserwacji monitora zawiera się w przedziale 200  500 w dół, a górna krawędz
monitora nie znajduje się
powy\
ej poziomu oczu pracownika (zmniejszenie obcią\
enia mięśni karku),
" elementy potrzebnego do pracy wyposa\
enia znajdują się w zasięgu rąk, a ich obsługa nie zmusza do
długotrwałego przyjmowania wymuszonej pozycji (zachowanie naturalnej, swobodnej pozycji tułowia podczas
pracy),
" zapewniona jest odpowiednia przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu (zachowanie naturalnej pozycji
nóg podczas pracy; właściwe ukrwienie kończyn dolnych),
" na stanowisku zapewniona jest dostateczna przestrzeń pracy, a wszystkie elementy obsługiwane ręcznie znajdują
się w zasięgu kończyn górnych.
ETAP 2. WA
AŚCIWA POZYCJA PRZY PRACY - ZALECENIA
Je\
eli pracujesz przy obsłudze monitora ekranowego, pamiętaj aby:
" dostosować wysokość siedziska, poło\
enie oparcia, ustawienie monitora i klawiatury za pomocą dostępnych
regulacji do własnych potrzeb i indywidualnych wymiarów ciała,
" zachowywać jak najbardziej naturalną (wyprostowaną, nieskręconą, niezgarbioną) pozycję ciała podczas pracy,
" jak najczęściej korzystać z oparcia i podłokietników,
" stopy opierać płasko o podło\
e lub wspierać na specjalnym podnó\
ku (nie powinny być podkurczone pod
siedziskiem ani wisieć w powietrzu),
" korygować pozycję siedzącą, okresowo zmieniając grupy mięśni poddawane obcią\
eniu statycznemu (tzw.
dynamiczne siedzenie).
ETAP 3. WA
AŚCIWA ORGANIZACJA PRACY
Jeśli zlecasz pracę polegającą na obsłudze monitora ekranowego innym osobom lub wykonujesz taką pracę na własny rachunek,
zadbaj aby:
" okres nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego nie trwał dłu\
ej ni\
godzinę,
" po ka\
dej godzinie pracy zapewniona była co najmniej 5-minutowa przerwa wliczana do czasu pracy lub
" praca przy obsłudze monitora ekranowego była łączona z pracami wykonywanymi w innych - ni\
siedząca -
pozycjach ciała.
ETAP 4. ĆWICZENIA W CZASIE PRZERW W PRACY PRZYKA
ADY
Aby zapobiegać dolegliwościom mięśniowo-szkieletowym, przerwy w pracy powinny być wykorzystywane w sposób
aktywny. Najlepiej, aby mo\
liwe było czasowe zastępowanie pracy w pozycji siedzącej pracą w ruchu. Gdy ze względu
na rodzaj czy sposób pracy jest to niemo\
liwe, warto w czasie planowanych przerw wykonywać choćby kilka prostych
ćwiczeń z listy umieszczonej poni\
ej.
Ćwiczenie rozluz
niające - ogólne
" Przerwij na chwilę pracę. Wyprostuj plecy. Ramiona opuść swobodnie wzdłu\
ciała. Powoli wez
kilka głębokich
wdechów.
Ćwiczenie rozluz
niające mięśnie szyi
" Wykonaj kilka spokojnych przechyleń głowy w prawo i w lewo, powoli próbując dotknąć policzkiem do
ramienia.
" Powoli pochylaj głowę w dół i odchylaj do tyłu, próbując najpierw dotknąć brodą do klatki piersiowej, a potem
unieść brodę jak najwy\
ej.
Ćwiczenie rozluz
niające mięśnie barków
" Wykonaj barkami kilka krą\
eń w przód i w tył. Na zakończenie ściągnij barki ku tyłowi i wytrzymaj tak 10  20
sekund.
Ćwiczenia rozluz
niające mięśnie pleców
" Siedząc na krześle wykonaj powolny skłon w przód, tak aby klatką piersiową dotknąć kolan. Oddychaj spokojnie,
a ramiona opuść swobodnie wzdłu\
ciała.
" Siedząc prosto na krześle przenieś obie ręce za głowę. Spróbuj dotknąć dłońmi łopatek. Oddychając swobodnie
wytrzymaj tak chwilę.
Ćwiczenie rozluz
niające mięśnie rąk
" Wyciągnij ramiona przez siebie. Następnie spleć razem palce obu rąk. Nie rozpuszczając chwytu wypchnij kilka
razy dłonie od siebie.
" Wykonaj kilkakrotnie ruch  strzepywania dłoni.
Ćwiczenie poprawiające krą\
enie w stopach i podudziach
" Wykonaj kilkakrotnie stopami ruch wspinania na palce.
" Trzymając stopy płasko na ziemi, unieś kilkakrotnie przednią część stóp do góry. Pięty utrzymuj cały czas na
ziemi.
Na podstawie:
* Bugajska J. (red.), Komputerowe stanowisko pracy. Aspekty zdrowotne i ergonomiczne, Centralny Instytut Ochrony
Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2003.
* Zawieska D., Nowotny J., Niesłuchowski W., Liu D., Owczarek S., Kręgosłup, a zdrowie,. Centralny Instytut
Ochrony Pracy, Warszawa 2002.
ETAP 5. PROFILAKTYKA - PROPOZYCJE
Jak najwięcej ruchu. W zapobieganiu dolegliwościom mięśniowo-szkieletowym wynikającym z pracy w pozycji
siedzącej niezmiernie wa\
ną rolę odgrywa aktywny sposób spędzania czasu wolnego. Uprawianie ćwiczeń ruchowych
pozwala pozbyć się z mięśni toksycznych produktów przemiany materii powstałych w czasie pracy siedzącej, co
zapobiega wystąpieniu dolegliwości bólowych. Dodatkowo, ćwiczenia fizyczne wzmacniają mięśnie, ścięgna i stawy i
w naturalny sposób utrzymują je w w dobrym stanie, co zmniejsza ryzyko zmian zwyrodnieniowych w przyszłości. W
profilaktyce dolegliwości mięśniowo-szkieletowych szczególnie polecane są następujące rodzaje aktywności: marsze,
marszobiegi, pływanie, jazda na rowerze czy narciarstwo biegowe.
Aby uniknąć dolegliwości mięśniowo-szkieletowych nie wystarczy jednorazowe zastosowanie się do powy\
szych rad.
Czasami zmiana dotychczasowych nawyków mo\
e wymagać krótkiego treningu i wytrwałości, tak aby organizm
przyzwyczaił się do nowego wyposa\
enia stanowiska, sposobu pracy czy sposobu spędzania wolnego czasu.
Badania lekarskie. Ze względu na ucią\
liwości związane z pracą przy komputerze, wszystkie osoby ją
wykonujące mają obowiązek poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim sprawdzającym
ich zdolność do tego rodzaju pracy oraz jej wpływ na ich stan zdrowia. Badania lekarskie powinny być
przeprowadzane w poradniach medycyny pracy przez lekarzy posiadających stosowne uprawnienia oraz kończyć się
wydaniem zaświadczenia stwierdzającego brak lub istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania takiej
pracy.
Szkolenia bhp. Aby móc właściwe chronić swoje zdrowie i wykonywać pracę jak najdłu\
ej, osoby pracujące przy
komputerze powinny posiadać odpowiednią wiedzę dotyczącą wynikających z niej ucią\
liwości oraz sposobów
zapobiegania im. Osoby te powinny więc odbywać specjalnie przygotowane dla nich szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed jej rozpoczęciem oraz powtarzać je okresowo co 5 - 6 lat.
Ocena warunków pracy. Osoby tworzące nowe stanowiska komputerowe, wprowadzające zmiany w ich
wyposa\
eniu lub w organizacji pracy - zobowiązane są do przeprowadzenia oceny warunków pracy uwzględniającej
organizację stanowiska, stan elementów wyposa\
enia, obcią\
enie narządu wzroku, obcią\
enie układu mięśniowo-
szkieletowego oraz obcią\
enie psychiczne wynikające ze sposobu organizacji pracy.
W celu dokonania oceny warunków pracy w powy\
szych aspektach i wypełnienia obowiązku prawnego
proponujemy zapoznanie się z listą kontrolną opracowaną przez Centralny Instytut Ochrony Pracy  Państwowy
Instytut Badawczy w Warszawie pt. Sprawdz
, czy Twoje stanowisko pracy przy komputerze jest ergonomiczne,
www.ciop.pl/10981.html
CO SPRAWDZA INSPEKTOR PRACY W CZASIE KONTROLI?
Poni\
ej prezentujemy rodzaje zagadnień, które inspektor pracy sprawdza podczas kontroli stanowisk pracy
wyposa\
onych w monitory ekranowe.
Zapoznanie się z nimi mo\
e pomóc Państwu w pełniejszej realizacji obowiązujących w Polsce przepisów prawa oraz
przygotować się do kontroli inspektora pracy. Zapraszamy do zapoznania się z nimi.
Uwaga! Od 1 lipca 2007 r. inspektorzy pracy Państwowej Inspekcji Pracy będą upowa\
nieni do nadzoru i kontroli
zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy tak\
e:
" osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie ni\
stosunek pracy oraz osobom wykonującym na
własny rachunek działalność gospodarczą w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub przedsiębiorcę,
niebędącego pracodawcą, na rzecz którego taka praca jest świadczona,
" przez podmioty organizujące pracę przez osoby fizyczne na innej podstawie ni\
stosunek pracy, w ramach prac
społecznie u\
ytecznych,
" osobom przebywającym w zakładach karnych, zakładach poprawczych, wykonującym pracę, a tak\
e
\
ołnierzom w słu\
bie czynnej wykonującym powierzone im prace,
" podczas zajęć odbywanych na terenie pracodawcy przez studentów i uczniów niebędących pracownikami.
 LISTA KONTROLNA  PODSTAWOWA
ANKIETA DOTYCZ
CA ZAGADNIEC
BEZPIECZEC
STWA
I HIGIENY PRACY