ZARZ
DZANIE RYZYKIEM ZAGROŻ E C

na
STANOWISKACH PRACY
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
Czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychofizyczne
i inne jako z
ródła zagrożeń na stanowiskach pracy
Materiały pomocnicze do wykładu
[e-mail]
Plik:ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 1 / 12
Podstawowymi elementami uczestniczącymi w procesie szacowania ryzyka zagrożeń
bezpieczeństwa są:
 czynniki stanowiące z
ródła zagrożeń,
 zagrożenia,
 zdarzenia niepożądane.
Wymienione tu elementy są w relacjach przyczynowo-skutkowych
z
ródła zagrożeń  zagrożenia  zdarzenia niepożądane (dalej zwanych krócej łańcucha
(relacjami) y
Z Z ZN). W ramach łańcucha (relacji) y
Z Z ZN zachodzą m.in. procesy
rozpoznawania (identyfikacji) zagrożeń i aktywizacji zagrożeń (rys. 1).
Zdarzenie
y
ródła
Zagrożenie
niepożądane
zagrożenia
Rozpoznawanie
Aktywizacja
zagrożenia
zagrożenia
Rys. 1. Schemat ideowy łańcucha (relacji) z
ródła zagrożenia  zagrożenie  zdarzenie niepożądane
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 2 / 12
OGÓLNY PODZIAA
CZYNNIKÓW
STANOWI
CYCH y
RÓDA
A ZAGROŻEC

Czynnik niebezpieczny to taki czynnik występujący w procesie pracy, którego
oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu.
Czynnik szkodliwy to taki czynnik występujący w procesie pracy, którego działanie
na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia.
W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków, czynnik szkodliwy
może stać się czynnikiem niebezpiecznym.
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 3 / 12
PODZIAA
CZYNNIKÓW NIEBEZPIECZNYCH I SZKODLIWYCH
STANOWI
CYCH y
RÓDA
A ZAGROŻEC

(Według Europejskiego Technicznego Biura Związków Zawodowych ds. ochrony zdrowia
i bezpieczeństwa. Klasyfikacja zagrożeń zawodowych. Komunikat internetowy,
www.agh.edu.pl, listopad 2008)
1. Czynniki fizyczne
2. Czynniki chemiczne
3. Czynniki biologiczne
4. Czynniki psychofizyczne
5. Czynniki uwzględniające uwarunkowania organizacji pracy
6. Czynniki uwzględniające względy osobowe
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 4 / 12
SPECYFIKACJA (1) CZYNNIKÓW FIZYCZNYCH
STANOWI
CYCH y
RÓDA
A ZAGROŻEC

" Przedmioty wprowadzone w ruch: części wirujące, obiegające, przemieszczające się,
wykonujące ruchy złożone,
" Przedmioty poruszające się swobodnie: przedmioty upadające, toczące się,
wywracające się, będące w poślizgu,
" Elementy obrabianych detali w postaci: wiórów, iskier, odprysków, odłamków, pyłów,
" Materiały wypływające (ciekłe, gazowe) w postaci płynów, gazów, par, dymów, mgieł,
" Czynniki geomechaniczne: zawalenia gruntu, zapadnięcia gruntu, osunięcia gruntu,
upadki kamieni,
" Niedogodne przestrzenie ruchu (komunikacyjne): ciasnota, nieergonomiczne wymiary
pomieszczeń, kolizje,
" Niebezpieczne nawierzchnie (posadzki): krawędzie, naroża, ostre spiczaste występy,
przedmioty wystające z posadzek, nawierzchnie śliskie, nawierzchnie narażone na
oblodzenie i wysoką temperaturę,
" Niebezpieczne nawierzchnie stawiania stóp: miejsca (śliskie, mokre, oblodzone,
zatłuszczone, zaoliwione), wzniesienia, zagłębienia, nieporządek, pochyłość,
"
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 5 / 12
SPECYFIKACJA (2) CZYNNIKÓW FIZYCZNYCH
STANOWI
CYCH y
RÓDA
A ZAGROŻEC

" Warunki utrudnione: miejsca sklejania się, ruchome płaszczyzny, miejsca,
w których mogą tworzyć się pętle, zagrożenia odrzutem, praca pod ziemią, praca pod
wodą, stan nieważkości,
" Czynniki związane z energią elektryczną: napięcie dotyku, pole elektryczne, pole
magnetyczne, łuk elektryczny, ładunki elektrostatyczne,
" Czynniki prowadzące do pożarów i wybuchów: układy palne, z
ródła zapalenia, żar,
otwarty ogień, iskry, rozgrzane powierzchnie, mieszaniny wybuchowe, materiały
zapalne, nagromadzenie tlenu,
" Nadciśnienie i podciśnienie, zmiany ciśnienia: sprężone powietrze, gazy techniczne,
pary pod ciśnieniem, ciecze pod ciśnieniem,
" Klimat: temperatura, wilgotność, ruch powietrza, promieniowanie cieplne,
zanieczyszczenia powietrza, opady atmosferyczne, mgła, oblodzenie, burze,
" Oświetlenie: natężenie oświetlenia, równomierność oświetlenia (miejscowego,
ogólnego), kontrast, pole widzenia, oślepianie, barwy świetlne, efekt stroboskopowy,
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 6 / 12
SPECYFIKACJA (3) CZYNNIKÓW FIZYCZNYCH
STANOWI
CYCH y
RÓDA
A ZAGROŻEC

" Hałas: stały, okresowy, pulsujący,
" Wibracje: miejscowe, ogólne,
" Niedostateczna sygnalizacja: sygnały słabe, zakłócenia, sygnały nierozpoznawalne,
" Promieniowanie: jonizujące (alfa, beta, gamma), elektromagnetyczne, podczerwone,
ultrafioletowe, Rentgena, mikrofale, laserowe.
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 7 / 12
SPECYFIKACJA CZYNNIKÓW CHEMICZNYCH
STANOWI
CYCH y
RÓDA
A ZAGROŻEC

" Substancje chemiczne: toksyczne, drażniące, żrące, rakotwórcze, mutagenne,
teratogenne, powodujące alergie,
" Reakcje chemiczne: wyzwalające (uwalniające) substancje, wyzwalające (uwalniające)
energię (reakcje egzotermiczne).
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 8 / 12
SPECYFIKACJA CZYNNIKÓW BIOLOGICZNYCH
STANOWI
CYCH y
RÓDA
A ZAGROŻEC

" Żywe komórki: mikroorganizmy, bakterie, wirusy, pleśnie, grzyby, glony
jednokomórkowe, komórki zwierzęce, komórki ludzkie, komórki tkanek,
" Części składowe komórek: komponenty biologiczne, aktywne enzymy, biomasa,
" Makroorganizmy: rośliny, zwierzęta.
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 9 / 12
SPECYFIKACJA CZYNNIKÓW PSYCHOFIZYCZNYCH
STANOWI
CYCH y
RÓDA
A ZAGROŻEC

" Niewłaściwe obciążenie fizyczne: brak ruchu, jednostronne obciążenie ciała, nadmierne
obciążenie statyczne, nadmierne obciążenie dynamiczne,
" Nadmierne obciążenie psychiczne: zmęczenie psychiczne, monotonia, stres, psychiczne
przeciążenie.
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 10 / 12
SPECYFIKACJA
CZYNNIKÓW UWZGL
DNIAJ
CYCH UWARUNKOWANIA
ORGANIZACJI PRACY
STANOWI
CYCH y
RÓDA
A ZAGROŻEC

" System organizacji: regulacja obowiązków, zadania, kompetencje, organizacja zakładu
pracy, organizacja bezpieczeństwa,
" Przebieg pracy: regulacja zadań cząstkowych, podział i przydział robót, struktura pracy,
system zarządzenia zakładem pracy, instrukcje,
" Aspekty socjologiczne: treść pracy, zadania, relacje osobowe, komunikowanie się,
partycypacja, zgodność, współdecydowanie.
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 11 / 12
SPECYFIKACJA
CZYNNIKÓW UWZGL
DNIAJ
CYCH WZGL
DY OSOBOWE
STANOWI
CYCH y
RÓDA
A ZAGROŻEC

" Brak: kwalifikacji, umiejętności, doświadczenia, nastawienia, motywacji,
" Brak predyspozycji (przydatności): pod względem fizycznym i zdrowotnym,
niewystarczające predyspozycje intelektualne i psychiczne, ograniczenia
i przeciwwskazania do wykonywania określonej pracy.
Plik: ZRZ_Czynniki_F_Ch_B_P-F_s_p_[v4].doc 12 / 12