Regulacja obrotów wentylatorów

Regulacja
obrotów wentylatorów
Gorący tematCo tu dużo się rozwodzić:
wentylatory w naszych pecetach muszą chłodzić coraz bardziej rozgrzane
procesory, więc kręcą się szybciej i szybciej powodując jednocześnie
zwiększanie poziomu hałasu emitowanego przez komputer. A praca z wyjącym
komputerem, zwłaszcza w nocy, lub co gorsze spanie w pokoju gdzie taka
maszyna jest włączona nie należy do przyjemności. Dlatego właśnie
chciałbym przedstawić kilka prostych układów pozwalających na automatyczną
regulację prędkości obrotowej wentylatorów oraz sposoby jak prędkość tą
zmniejszyć "na sztywno".Sposób pierwszyOto dwa układy
pierwsze układy do regulacji obrotów (autor: Grzegorz
Kurczyk):
Wersja z tranzystorem PNP jest praktyczniejsza do wentylatora w
zasilaczu, gdyż kolektor tranzystora połączony jest z masą układu i można
go przykręcić bezpośrednio do obudowy zasilacza (bez przekładki
izolacyjnej). W przypadku wentylatora na procesorze tranzystor nie wymaga
radiatora (mały pobór prądu) i wersja z tranzystorem NPN jest równie
dobra. W układach można zastosować dowolne tranzystory krzemowe średniej
mocy i dowolne miniaturowe termistory o rezystancji od 2k2 do 10k. Wartość
rezystora R1 należy tak dobrać, aby przy temp. ok. 60C wentylator obracał
się z prawie pełną prędkością (napięcie na zaciskach wentylatora powinno
wynosić ok. 10 - 11V). Jeżeli przy całkowitym usunięciu rezystora R1
wentylator nie uzyskuje prawidłowych obrotów (napięcie poniżej 10V) należy
wymienić tranzystor na inny egzemplarz o większym współczynniku
wzmocnienia prądowego.W przypadku wentylatora na procesorze
termistor jest wciśnięty pomiędzy żeberka radiatora. W zasilaczu należy
przykleić termistor do najbardziej nagrzewającego się
radiatora.UWAGA !!!
Należy koniecznie zadbać o dobrą izolację elektryczną termistora.
Radiator tranzystorów mocy przetwornicy niektórych zasilaczy znajduje się
na potencjale ponad 300V względem masy. Przebicie izolacji może spowodować
uszkodzenie zasilacza, a nawet niektórych podzespołów komputera !!! (z
napięcia 12V, z którego zasilany jest układ termoregulatora zasilane są
m.in. napędy dyskowe i porty RS232 na płycie głównej).W
przypadku gdy termistor będzie przyklejony do radiatora po
niskonapięciowej stronie przetwornicy (impulsowe diody prostownicze)
zalecenia dotyczące izolacji termistora nie są aż tak ostre, ale jest ona
również niezbędna. W praktyce na termistor można założyć rurkę
termokurczliwą (dla pewności podwójną). Powoduje to co prawda powstanie
"izolacji cielnej", ale w tym przypadku nie ma to większego
znaczenia.Sposób drugi (CHIP 12/2000) Te
rozwiązanie charakteryzuje się precyzyjnym działaniem oraz szerokim
zakresem regulacji. Zmontować go można na małej płytce drukowanej i
umieścić we wnętrzu zasilacza, podłączając zasilanie do wyprowadzenia
wcześniej przeznaczonego dla wentylatora. Sam wentylator podłączamy
oczywiście do wyjścia układu. Termistor trzeba umieścić na radiatorze
tranzystorów mocy w zasilaczu. Dla poprawnej pracy wymagana jest
regulacja: początkowo ("zimny" zasilacz) ustawiamy potencjometr 47k na
maksimum rezystencji, a potencjometr 20k regulujemy tak, aby wentylator
się zatrzymał. Po rozgrzaniu się radiatora do temperatury, którą uznamy za
maksymalną (czyli taką przy której potrzebna jest już "pełna moc"
chłodzenia), regulujemy ponownie potencjometr 20k aby wentylator ruszył.
Teraz pozostaje już tylko za pomocą 47k ustawienie "obrotów
standardowych", z którymi wentylator będzie pracował z obrotami przy
temperaturze niższej niż normalna. Warto je ustawić na możliwie najwyższym
(akceptowalnym ze względu na hałas) poziomie, aby nasz układ "pełne
chłodzenie" włączał się jak najrzadziej, a tym samym zapewniał porządaną
ciszę.Sposób trzeci i czwarty a zarazem
najprostszy
Jeżeli chcemy na stałe obniżyć predkość wirowania wentylatorów
można to wykonać za pomocą wstawionych szeregowo w obwód zasilających
kilku diód prostowniczych. Każda taka dioda powoduje spadek napięcia o ok.
0.7V, tak więc trzy diody obniżą napięcie z 12V do poniżej 10V. Zamiast
diód można też wstawić rezystor o wartości ok. 50ohm i mocy 1 - 2W (w
przypadku wentylatora w zasilaczu wymagany jest rezystor
2W).UWAGA !!!
Żaden z autorów zamieszczonych tu schematów nie ponosi żadnej
odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z zastosowania wyżej
opisanych układów. Nie zaleca się obniżania prędkości obrotowej
wentylatorów montowanych na kartach graficznych.