ROZWÓJ
OSOBNICZY
CZA
OWIEKA
1. Okres rozwoju
wewnątrzmacicznego:
- okres embrionalny, zarodkowy do 8 tyg. ciąży,
- rozwój płodowy od 9 tyg. ciąży do porodu.
2. Okres życia pozałonowego:
- okres noworodkowy do 28 dnia życia,
- okres niemowlęcy do końca 1r.ż,
- okres poniemowlęcy do końca 3 r.ż,
- okres przedszkolny do końca 6 r.ż,
- okres wczesnoszkolny lub młodszy wiek
- szkolny (o płynnej granicy),
- okres dojrzewania,
- okres młodzieńczy.
Rozwój wewnątrzmaciczny:
- masa zarodka 4-tygodniowego jest 10000 razy
większa niż zygoty,
- 4 tydzień zawiązki mózgu, oczu, żołądka, nerek,
praca serca 60s./min,
- 7- 8 tydz., wykształca się twarz, rozwój układu
mięśniowego i nerwowego (ruchy płodu).
W 4 miesiącu kończy się okres
organogenezy
5 miesiąc wyraz
ne ruchy płodu,
powiększenie i doskonalenie
narządów
Poród
- ciąża trwa 266 dni od owulacji,
- około 280 dni od ostatniej miesiączki.
Trzy fazy porodu:
- wstępne skurcze macicy aż do rozwarcia ujścia
szyjki i ustawienia się główki,
- przejście przez kanał rodny główki i reszty ciała,
- urodzenie łożyska.
Okres noworodkowy:
- od urodzenia do 28 dnia życia,
Noworodek donoszony:
- ok. 3,5 kg. i ok. 50 cm
Wcześniak:
- masa ciała poniżej 2,5 kg,
- urodzony przed 37 tyg. ciąży
Okres niemowlęcy:
- od ukończenia 4 tyg.ż. do 1r.ż.,
- duża dynamika rozwoju,
- zwiększa trzykrotnie masę ciała,
- wysokość o połowę wartości występujących przy
urodzeniu,
- w połowie roku pierwsze zęby,
- pionizacja ciała,
- doskonalenie czynności dłoni,
- uczenie mowy,
- chodzenie,
- opanowanie zwieraczy,
- rozpoznaje matkę,
- duża zachorowalność i umieralność.
Okres poniemowlęcy:
2  3 r.ż,
- doskonali motorykę i mowę,
- duże zapotrzebowanie na ruch,
- łatwo się męczy,
- choroby zakaz
ne.
Okres przedszkolny:
od 3 do 6 r.ż.
- zmiana sylwetki,
- słabe więzadła,
- skrzywienia kręgosłupa,
- rozwój i usprawnianie narządów wewnętrznych,
- zmiana toru oddechowego z przeponowego na
brzuszno-piersiowy lub piersiowy,
- zmiana uzębienia na stałe,
- występuje głód ruchu,
- zdolność koordynacji ruchów,
- ustala się lateralizacja,
- labilność uczuciowa,
- dynamiczny rozwój funkcji psychicznych,
- rozwój mowy,
- duża rola zabawy,
- rozwój społeczny,
- niechęć do jedzenia.
Okres szkolny:
od 6 do 10 i od 11 do 14 r.ż,
- przeważa przyrost masy ciała nad wzrostem,
- na przełomie 1 i 2 okresu wieku szkolnego
dziewczęta stają się wyższe od chłopców,
- zmienia się ich sylwetka.
Okres dojrzewania:
- dojrzewanie,
- wzrastanie,
- pokwitanie.
Pierwszorzędowe cechy płciowe:
- jądra wytwarzające plemniki u mężczyzn,
- jajniki w których dojrzewają komórki jajowe
u kobiet.
Drugorzędowe cechy płciowe:
- u kobiet: jajowody, macica, pochwa,
- u mężczyzn: penis, worek mosznowy, gruczoł
krokowy, najądrza.
Trzeciorzędowe cechy płciowe:
- sylwetka ciała,
- tonacja głosu,
- typ owłosienia,
- sposób poruszania się,
- cechy psychiczne.
ZMIANY
W
NARZ
DACH
W okresie dojrzewania dochodzi w organiz -
mie człowieka do istotnych zmian w obrębie
układu nerwowego, skóry i narządów wew -
nętrznych. Skóra często bywa marmurkowata,
czerwono-sinawo-biała, co jest spowodowane
różną czynnością i napięciem układu wegeta -
tywnego
Układ współczulny wzmaga znacznie wydzie-
lanie gruczołów potowych. Obfite jest także
wydzielanie gruczołów łojowych powodują -
cych otłuszczanie i zaskórniki skóry.W razie
ich zakażenia dochodzi do powstania trądzika
młodzieńczego charakteryzującego się ropny-
mi wykwitami, po których mogą pozostawać
blizny.
Pojawiają się zmiany czynnościowe przewodu
pokarmowego w postaci biegunek lub częściej
skłonności do zaparć, a także nagłą potrzebą
oddawania stolca w czasie lub miejscu naj -
mniej do tego stosownym. Dochodzi do om-
dleń, najczęściej po długo trwałym staniu.
Serce w swym rozwoju morfologicznym nie
nadąża za rozwojem całego ciała (,,serce kro-
plowate, ogólnie nazywane ,,sercem mło -
dzieńczym ).
Chłopcy, rzadziej dziewczęta, wykazują w tym
okresie nadmierny apetyt. Chłopcy jako pierwszą
osiągają w wieku 14 - 15 lat dojrzałość seksualną,
polegającą na odczuwaniu silnego popędu płciowego
i przeżywania orgazmu. Dojrzałość biologiczna jest
to koniec rozwoju fizycznego, czyli zakończenie
procesu wzrastania. Chłopcy przeciętnie przestają
rosnąć w wieku około 18 lat, w tym zatem okresie
uzyskują dojrzałość biologiczną.Trzy do czterech
lat po dojrzałości biologicznej młodzież uzyskuje
dojrzałość psychiczną.
Człowiek, który po przygotowaniu do zawo -
du, podjął samodzielną pracę, umożliwiającą
utrzymanie się samemu lub rodziny uzyskuje
dojrzałość socjalną (lub społeczną).
Dziewczęta dojrzałość seksualną uzyskują póz
niej,
a dojrzałość socjalną wcześniej niż mężczyz
ni
ROZWÓJ
MOTORYCZNY
Układ ruchowy człowieka składa się z aparatu
kostnego, stawów, wiązadeł i mięśni.Po uro-
dzeniu się dziecka odkładają się w chrząstce
sole mineralne, tworząc tak zwane ogniska
mineralizacjji. Ogniska te można uwidocznić
na zdjęciach radiologicznych jako ,,jądra
kostnienia . Metodą tą można ustalić ich wiel-
kość oraz kolejność pojawiania się jąder kost-
nienia w kośćcu człowieka. Na tej podstawie
możliwe jest ustalenie wieku kostnego, ocena
rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży.
Przy ocenie rozwoju fizycznego dzieci i mło-
dzieży obserwuje się także ich postawę ciała.
Postawą ciała nazywamy indywidualne
ukształtowanie ciała oraz ułożenie tułowia i
kończyn w pozycji stojącej.
Wady postawy w jednym odcinku narządu ru-
chu mogą pociągnąć za sobą wytworzenie się
odkształceń w innych czynnościowo i anato -
micznie związanych z nim części ciała.
U dużego odsetka dzieci występują
wady statyczne kończyn dolnych.
Do statycznych wad kończyn zaliczamy pła -
skostopie, stopy płaskokoślawe, kolana kośla-
we i szpotawe. Do wad postawy zaliczamy
także zniekształcenia kręgosłupa w postaci
zwiększenia lub zmniejszenia fizjologicznych
krzywizn kręgosłupa lub nadmiernego wygię-
cia ku tyłowi, tzw. kyfozę lub skrzywienia
boczne prawo - i lewo stronne, zwane popu-
larnie skoliozami.
OCENA ROZWOJU
FIZYCZNEGO
DZIECI
I
MA
ODZIEŻY
Program testów przesiewowych w Polsce,
dotyczący dzieci i młodzieży w wieku szko-
lnym, został wprowadzony w roku 1976, a
następnie zmodyfikowany w 1983.
Badania bilansowe składające się z badań przesie-
wowych przeprowadzonych przez pielęgniarkę i ba-
dania lekarskiego, powinny być przeprowadzone
obecnie w klasie tzw. zerowej, III, VI szkoły pod-
stawowej i ostatnich klasach gimnazjalnych i lice-
alnych
W ramach badań przesiewowych wykonuje się
przede wszystkim: pomiar wzrostu i masy cia-
ła (ale badania te mogą obejmować pomiary
obwodu głowy, klatki piersiowej, pojemności
życiowej płuc, fałdu skórno  mięśniowego),
ocenę wzroku: wykrywanie zeza, ostrość
wzroku i widzenia barw, badania słuchu, mo-
wy i układu ruchu z uwzględnieniem skrzy-
wień kręgosłupa (skolioza, kyfoza) i niepra-
widłowości w obrębie kończyn dolnych
(płaskostopie), szpotawość lub koślawość
kolan.
Mierzy się także ciśnienie tętnicze krwi,
a u maturzystów wykonuje się zdjęcia
radiologiczne klatki piersiowej.
Podstawą do oceny i kontroli rozwoju fizy-
cznego są liczbowe tabele i wykresy (siatki)
zawierające wartości najbardziej charaktery-
styczne dla danej populacji.
Do najczęstszych zaburzeń pojawiających się
u młodzieży w okresie dojrzewania, tj. w wie-
ku od15 do 19 lat należą zaburzenia zdrowia
psychicznego, picie alkoholu, używanie środ-
ków uzależniających, zaburzenia związane z
aktywnością seksualną, wole młodzieńcze, za-
burzenia miesiączkowania i otyłość.
WYBRANE
ZAGADNIENIA
Z ZAKRESU
ZABURZEC
ZDROWIA
PSYCHICZNEGO
U
DZIECI I MA
ODZIEŻY
Wśród organicznych zaburzeń rozwoju
psychicznego u dzieci i młodzieży
wyróżnia się:
I. Upośledzenie umysłowe występujące u
około 3% dzieci (2 razy częściej u chłopców)
i w 1% w populacji ogólnej.
Wśród przyczyn wymienia się czynniki
genetyczne:
1.Wrodzone zaburzenia metaboliczne
(np.fenyloketonuria),
2. Aberacje liczbowe chromosomó (zespół
Downa, Tunera, klinefeltera i inne),
3. Następstwa zakażeń, zatruć i urazów
mózgu w życiu płodowym, okołoporo -
dowym i póz
niejszym,
4. Przyczyna psychospołeczna (brak akty-
wności umysłowej).
W chorobach tych występuje niski iloraz
inteligencji, obniżenie sprawności intelek-
tualnej, zdolności przystosowawczych w
życiu codziennym i społecznym.
Wyróżnia się kilka stopni upośledzenia
umysłowego, określanych wartością ilorazu
inteligencji:
" lekki stopień upośledzenia umysłowego z
ilorazem inteligencji 50-70, występuje u
około 80% dzieci z tym zaburzeniem.
Mogą się uczyć w szkole i zazwyczaj
osiągają poziom 6. klasy szkoły podstawowej;
" umiarkowany stopień  to iloraz inteligencji
między 35-55, stwierdza się go u około
10% dzieci. Zazwyczaj osiągają one poziom
2. klasy szkoły podstawowej;
" znaczny stopień upośledzenia umysłowego
występuje u 3-4% dzieci z ilorazem
inteligencji w granicach 20-40;
" głęboki występuje u 1-2% dzieci z ilorazem
inteligencji poniżej 20.
Dzieci te kwalifikuje się do szkół
specjalnych.
II. Do psychicznych zaburzeń rozwojowych
na tle organicznym zalicza się też autyzm
dziecięcy, występujący z częstością
4/10.000 ludzi. Chłopcy zapadają 3-4 razy
częściej niż dziewczęta. Funkcjonowanie
w autyzmie zależy od ilorazu inteligencji,
zdolności do komunikacji słownej z oto-
czeniem i nasilenia choroby.
III. Wśród specyficznych,psychicznych
zaburzeń rozwojowych spowodowanych
uszkodzeniami w określonych obszarach
mózgu wyróżnia się:
1. zaburzenia umiejętności szkolnych:
arytmetycznych, ortografii, czytania.
2. zaburzenia mowy i języka: rozwoju arty-
kulacji ekspresji i rozumienia mowy.
3. zaburzenia funkcji motorycznych, przede
wszystkim koordynacji ruchowej.
Zaburzenia te występują z częstością 2-10%.
Chłopcy mają te zaburzenia 2-4 razy częściej
niż dziewczęta.
IV. W rozwoju osobniczym (w dzieciństwie
i okresie dojrzewania)występują także
często różne zaburzenia zachowania:
- zespół hiperkinetyczny z deficytem wagi,
- zachowania opozycyjne buntownicze,
- zaburzenia lękowe,
- unikanie kontaktów społecznych,
- zaburzenia odżywiania (jadłowstręt lub żarłaczność
psychiczna,
- zaburzenia tożsamości płci,
- przewlekłe tiki ruchowe lub głosowe,
- zaburzenia płynności mowy (jąkanie),
- następstwa maltretowania emocjonalnego, fizycznego
i wykorzystywania seksualnego,
- zachowania samobójcze połączone z depresją (rzadko
występujące u młodzieży poniżej 13. roku życia.