Do czego to służy?
W zasadzie zaproponowany poniżej
układ powinien być zatytułowany  uspo-
kajacz nerwów - często denerwująca
jest sytuacja, kiedy słuchając np. radia po
cichszych fragmentach słownych nastę-
puje głośniej odczuwalna przez ucho
ludzkie muzyka. Podgłaśniamy radio - gło-
sy ludzkie są wtedy wprawdzie lepiej sły-
szalne, ale muzyka staje się jeszcze gło-
śniejsza. Przydałby się jakiś układ, który
ograniczałby głośność odsłuchiwanej mu-
zyki, jaka zwykle pojawia siÄ™ w radiu po
fragmentach mówionych. Do tego celu
przyda się niżej opisane  urządzonko .
Wyciszacz muzyki
Jak to działa? (elementy C10...C12, U1D, R7, R8, R11, Wiecej informacji o filtrach dolno- i gór-
Rysunek 1 przedstawia schemat ideo- R15, R16, R20, R21, PR5, D3, D4, T2); noprzepustowych zamieszczono w  EdW
R
y
s
u
n
e
k
1
wy układu. Można tu wyróżnić kilka mo- - wzmacniacz regulowany fotorezy- 1/99, s.73,74.
dułów; storem F (elementy U1C, R5, R6, R12, Działanie całego układu jest następujące:
- wzmacniacz wstępny dla filtrów dol- C7...C9, PR3, PR4); Sygnał z przedwzmacniacza akustycz-
no i górnoprzepustowego zbudowany na - dioda LED D5 (i rez. ogr. R11 ) - pośre- nego (np. radioodbiornika) dociera do
elementach U1A, R1, R2, C1, C2, R17, dnio reguluje wzmocnienie ww. wzmac- wejścia  We . Stąd do wzmacniacza
R23,PR1; niacza. wstępnego U1A i jednocześnie do
- bierny filtr górnoprzepustowy ze wzmacniacza U1C. Z U1A sygnał dociera
wzmacniaczem i układem detekcyjnym do filtra dolnoprzepustowego (R10, C4 -
sygnał wzmacniany w U1B) i jednocze-
śnie do górnoprzepustowego (C10, R8 -
sygnał wzmacniany w U1D).
Jednocześnie sygnał z przedwzmac-
niacza jest podawany na potencjometr si-
Å‚y dz
więku (i dalej do wzmacniacza mocy)
radioodbiornika za pośrednictwem U1C.
Dopóki fotorezystor F jest nieoświe-
tlony (wysoka rezystancja), dopóty sygnał
akustyczny jest  przepuszczany bez
ograniczeń. W momencie pojawienia się
w sygnale akustycznym na wyjściu
przedwzmacniacza radioodbiornika skła-
dowych o niskich lub i wysokich często-
tliwościach - filtry: dolno- i górnoprzepu-
stowy, za pośrednictwem układów de-
tekcyjnych zakończonych tranzystorami
T1 i T2 wysterowujÄ… diodÄ™ LED (D5 - za
pośrednictwem R11 - wartość dobrać
w zależności od napięcia zasilającego).
Im silniejsze sÄ… niskie lub/i wysokie cze-
stotliwości składowe sygnału, tym jaśniej
świeci D5. Im bardziej D5 oświetla foto-
rezystor F, tym bardziej spada jego rezy-
stancja, co jest równoznaczne z więk-
Rys. 1.
R
y
s
.
1
.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/99
56
szym spadkiem wzmocnienia wzmacnia- 6. Kręć potencjometrem PR2 przy po- cji  1 odłącza zasilanie od  wyciszacza
cza U1C. jawianiu się najniższych częstotliwości i doprowadza sygnał z przedwzmacniacza
Elementy filtrów (R10, C4 i C10, R8) (nastaw radio na stację nadającą aktual- jak przed zainstalowaniem opisywanego tu
zostały tak dobrane, aby układ był niemal nie muzykę) - aż zaobserwujesz zapalanie układu - czyli nie osłabia siły dz
więku odsłu-
nieczuły na fragmenty mówione audycji się diody D5 - od tego momentu nie chiwanej muzyki.
radiowych (w takich sytuacjach fotorezy- zwiększaj już wzmocnienia potencjome-
stor F nie jest oświetlony przez D5 - sy- trem PR2.
gnał z przedwzmacniacza jest przez 7. Kręć pot. PR5 przy pojawianiu się
U1C  przepuszczany bez ograniczeń). wysokich częstotliwości muzycznych -
Pojawienie się sygnałów muzycznych dalej analogicznie jak w pkt. 6.
(które w zdecydowanej większości przy- 8. W razie potrzeby (gdyby sygnał
padków zawierają składowe o częstotli- z wyjścia przedwzmacniacza był zbyt sła-
wościach niższych lub/i wyższych od by) zwiększ wzmocnianie (pot. PR1)
brzmienia głosu ludzkiego) powoduje wzmacniacza U1A.
ograniczenie wzmocnienia U1C i ... Ww. czynności należy przeprowadzać
 przykręcenie kurka - poziom takiego przy jednoczesnym wsłuchiwaniu się
sygnału jest ograniczany (regulacja także w audycję radiową (załóż słuchawki ste-
za pomocą PR3 i PR4) - nie nastąpi więc reofoniczne - podłącz je do wyjścia słu-
Rys. 2.
R
y
s
.
2
.
sytuacja, gdy muzyka będzie odczuwana chawkowego radioodbiornika lub w miej-
głośniej niż głos ludzki. sce głośnika. Jeśli radio posiada equali-
zer, ustaw go tak, aby następowało ma-  Wyciszacz... przy napięciu 12,0V po-
Montaż i uruchomienie ksymalne podbicie wszystkich częstotli- bierał prąd o wartości ok. 7mA - przy wy-
Układ można z powodzeniem zmon- wości - wtedy dz
więk będzie bardzo gaszonej D5. Zaświecenie D5 zwiększało
tować na płytce uniewrsalnej. Montaż  czytelny ) - po ustawieniu potencjome- ten prąd do wartości 20...40mA (max.
układu nie powinien sprawić większych trów wg pkt. 6...8 wyszukujemy taką sta- 45mA) - można go zmniejszyć zwiększa-
trudności. Przed ostatecznym zamonto- cję radiową, w której nie nadaje się aktu- jąc wartość rezystora R11.
waniem układu scalonego (zamiast alnie muzyki a mowę ludzką (np. podczas Co prawda ten prosty układ nie będzie
TL084 użyć TL074 lub jeszcze odpowied- podawania wiadomości) - sprawdz
czy te- rozróżniał mowy/muzyki ze 100% dokład-
niejszy - jeśli chcemy uzyskać lepsze pa- raz dioda D5 zapala się - jeśli rzadko (tzn. nością - zdarzają się fragmenty muzyczne
rametry szumowe) na płytce drukowanej, w momentach, gdy rozmówca podniesie bez niskich i wysokich częstotliwości,
warto go sprawdzić, aby uniknąć  nie- mocniej głos, przemówi mocnym basem, zbliżone (częstotliwościowo) do głosu
spodzianek (warto użyć prostego teste- zapiszczy etc.) to nie zmieniaj ustawień ludzkiego, ale jest to b. rzadkie. Jednak w
ra, np. wg opisu w  EdW 4/99, s. 45). potencjometrów. Jeśli jednak D5 zaświe- zdecydowanej większości przypadków
Przetestujcie rownież diody, tranzystory ca się niemal tak często, jak podczas dobrze spełni postawione mu zadanie.
i ... PR-ki - zdarzajÄ… siÄ™ egzemplarze nadawania muzyki - zmniejsz wzmocnie-
(szczegółnie te z odkrytą ścieżką węglo- nie niskich lub/i wysokich częstotliwości
D
a
r
i
u
s
z
K
n
u
l
l
wą), w których jedna z  nóżek nie styka za pomocą PR2 lub/i PR5 9 lub zmień Dariusz Knull
się ze ścieżką węglową - najczęściej zda- wartości kondensatorów C10 i C4. Po-
rza sie to w PR-kach  z wylutu  , gdy za tencjometrem PR3 ustawia się stopień
Wykaz elementów
długo były podgrzewane lutownicą. osłabienia sygnału, jaki nastąpi po maksy-
Uruchomienie układu sprowadza się do malnym oświetleniu fotorezystora przez
Rezystory
uregulowania potencjometrów PR1...PR5: diodę D5.
R1...R8 . . . . . . . .330k&! (100k&!...470k&!)
1. Doprowadz
sygnał z przedwzmac-
R9, R10 . . . . . . . . . . . .1k&! (510&!...2k&!)
niacza (uprzednio odłącz jego wyjście od Uwagi końcowe R12...R16 . . . . . . . . .22k&! (10k&!...27k&!)
potencjometru siły głosu, który znajduje Wartości elementów można zmie- R17 . . . . . . . . . . . . . .1k&! (510&!...4,7k&!)
się zwykle na wejściu wzmacniacza mo- niać w szerokich granicach (i to nie tyl- R18...R21 . . . . . . . . .510&! (100&!...3,3k&!)
*R11 . . . . . . . . . . . .270&! (100&!...2,7k&!)
cy) do wejścia  We . ko w zakresie podanym w nawiasach
R23 . . . . . . . . . . . . . . .100&! (100&!...1k&!)
2. Wyjście Wy dołącz do potencjo- w wykazie elementów) W razie potrze-
PR1, PR3 . . . . . . . .100k&! (47k&!...220k&!)
metru siły głosu radioodbiornika. by można zmieniać częstotliwości gra-
PR2, PR5 . . . . . . . .470k&! (100k&!...1M&!)
3. Potencjometry PP1, PR2, PR5 niczne filtrów (w praktyce wystarczy
PR4 . . . . . . . . . . . . .1M&! (470k&!...1M&!)
skręć do minimum. zmiana C4, C10). Układ może być zasi-
4. Umieść fotorezystor F w całkowitej lany napięciem 6...18V (zalecane
Kondensatory
ciemności (np. zaklej tymczasowo czarną 9...12V) - można go podłączyć do zasila-
C1, C3 . . . . . . . . . . . . . .220µF (10...25V)
taśmą izolacyjną - najlepiej  elektryczną cza radioodbiornika - najlepiej stabiliza-
C2, C4, C5, C8, C11 . . . . .22µF (10...25V)
z tworzywa sztucznego). wanego i dobrze filtrowanego. Jeśli ra-
C6, C12, C13, C14 . . . . . .4,7µF (10...25V)
5. Potencjometr PR4 ustaw tak, aby dio posiada zasilacz niestabilizowany,
C7, C9 . . . . . . . . . . . . . .470µF (10...25V)
sygnał, jaki pojawi się na wyjściu warto dodać dobry stabilizator (zdecy-
C10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47pF
U1C, był równy lub nieco silniejszy od te- dowanie lepszy od popularnych
go, który dostarczany jest na wyjście LM78XX jest LM317) i kondensator
Półprzewodniki
U1C, (czyli wzmocnienie U1C równe jed- o pojemnoÅ›ci 1000...2200µF. Konden-
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TL084 (TL074)
ności lub nieco większe - w razie potrze- satory elektrolityczne  wyciszacza...
D1...D4, D6, D7 . . . . . . . . . . . . . .1N4148
by równolegle do fotorezystora można powinny być na napięcia co najmniej
D5 ..LED czerwona (o 5...10mm) standard
dolutować rezystor o wartości mierzonej równe napięciu zasilania.
T1, T2 . . . . . . . .NPN, np. BC108, BC548
w megaomach - np. 2,2 M&!, lub dobrać Warto zainstalować również przełącznik F . . . . . . . . . . .fotorezystor (np. RPP131)
r
y
s
.
2
go doświadczalnie).  obejście (rys. 2) - ustawienie go w pozy-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/99
57