1. SPOLECZNOSCI LOKALNE
ZJAZD I
PODSTAWOWE POJECIA
26.09.2009
1. SPOA
ECZNOŚCI LOKALNE
Wspólnota lokalna  z
ródło identyfikacji dla jednostki manifestowane w sytuacjach nadzwyczaj-
nych, związanych z realnym zagrożeniem społecznym. Społeczności lokalne symbolizowane są
przez gminę.
Lokalizm (łac. lokalis)  konkretne miejsce w przestrzeni.
Rodzaje miejsc w socjologii:
�� miejsce  oswojone, bliskie jednostce, która się z danym miejscem identyfikuje; z miejscem
związane są ludzkie emocje i tożsamość; w nim istnieją społeczności lokalne, które rozróż-
niają rzeczywistość na  my i  oni ; miejsce jest silnie związane z osobowością jednostki;
�� przestrzeń  szersza od miejsca, nie odnoszą się do niej żadne więzi emocjonalne, a jed-
nostki rzadko się z nią utożsamiają; przestrzeń jest czymś płynnym.
Platońska wizja społeczności lokalnej  idealna społeczność lokalna to wspólnota ok. 5000 oby-
wateli. Kontakty są utrzymywane twarzą w twarz, ma miejsce wysoka kontrola społeczna.
Kontrola społeczna  starsze pokolenie ludzi śledzi poczynania innych, dewiacje są piętnowane,
akceptuje się tylko zachowania zgodne z tradycją. Konsekwencje kontroli społecznej:
ę� pozytywne  mniej zachowań dewiacyjnych, integracja, wspólnotowość, azjatycki sposób
widzenia rzeczywistości w kategorii dobra wspólnotowego, poczucie przynależności (np.
osoby cierpiące na depresję czują większy komfort psychiczny), bliskość fizyczna i spo-
łeczna (przykładem bliskości fizycznej ale nie społecznej jest np. sytuacja w windzie lub za-
tłoczonym autobusie);
ę� negatywne  ogranicza rozwój i wolność, uniformizacja, niska skłonność do innowacji, brak
dynamiki rozwoju lokalnego.
Społeczność lokalna posiada swoistą oprawę instytucjonalną (np. szkoły, szpitale, centrum admi-
nistracji). Szczepański zwraca uwagę przede wszystkim na dwie instytucje: szpital, w którym
człowiek się rodzi i cmentarz, na którym kończy życie w społeczności. Bliskość tych miejsc poka-
zuje trajektorię życia w społeczności, w której jednostka jest w pełno zaspokojona.
Społeczności lokalnych jest coraz mniej, bowiem przeobrażają się przez procesy takie jak:
�� globalizacja  mocno przekształca sposób organizacji życia zbiorowego;
�� renesans lokalizmu/regionalizmu  proces jest odpowiedzią na globalizację i opiera się na
chęci zaakcentowania własnych korzeni kulturowych i tożsamości.
Charakter globalizacji:
ż� szeroki przepływ informacji (np. śmierć papieża na ekranie telewizyjnym, w średniowie-
czu taka informacja docierała po trzech miesiącach);
ż� konkurencyjność  kiedyś społeczność lokalna była samowystarczalna, teraz wplątana jest
w sieć zależności;
SOCJOLOGIA ROZWOJU LOK. I REGION.  CWICZENIA I WYKA
ADY
1
1. SPOLECZNOSCI LOKALNE
ZJAZD I
PODSTAWOWE POJECIA
26.09.2009
ż� kultura masowa  powoduje ujednolicanie się pewnych obszarów życia.
Kultura masowa powoduje pytanie kim jestem? skąd się wywodzę? Odpowiedzią są np. stoiska re-
gionalne w hipermarketach  jest to swoisty mariaż globalizmu i regionalizmu.
2. ZBIOROWOŚCI TERYTORIALNE
Procesy ekonomiczne przekształciły układy lokalne w zbiorowości. Nastąpiła przestrzenna kon-
centracja dóbr i usług a także ludzi oraz centralizacja dyspozycji zarządzania i władzy, wykształci-
ła się elita światowa1. Dzięki przestrzennej koncentracji pojawiają się megaregiony.
Megaregion (termin Floridy)  miejsce w przestrzeni, gdzie znajduje się duże skupisko ludzi,
usług i kapitału (np. Dolina Krzemowa). Megaregiony rządzą światem. Są większe od metropolii 
to skupiska metropolii. Zarządza się nimi inaczej niż metropoliami.
Wspólnoty przeobrażają się w zbiorowości, stają się zupełnie inną organizacją.
Zbiorowość terytorialna (community)  cechuje ją słabsza od wspólnoty organizacja wewnętrzna
(skala jest już za duża), niski poziom zbiorowej i indywidualnej identyfikacji (np. bielszczanie nie
identyfikują się ze Ślązakami, ukazuje to niski poziom identyfikacji w zbiorowości terytorialnej),
słabsza więz
i integracja wewnętrzna, wyższa gotowość do migracji, rozluz
nione relacje z osobami
bliskimi fizycznie (zjawisko samotności w tłumie), niskie poczucie wspólnoty gospodarowania.
3. ZMIANY
y
ródła zmian w społecznościach lokalnych:
ę� kontakt z czymś, co przychodzi z zewnątrz;
ę� wewnętrzne siły.
Ze względu na z
ródło pochodzenia zmiany dzielimy na:
ż� endogenne  z
ródło mają na zewnątrz
ż� egzogenne  same są przedmiotem i animatorem zmian.
Najczęściej występują obie jednocześnie. Motorem tych zmian w społecznościach lokalnych jest
gotowość i chęć.
Partycypacja  uczestnictwo jednostek, które jest warunkiem zmian. W literaturze przedmiotu
występują dwie różne definicje tego terminu:
�� partycypacja jako proces mobilizacji:
1
Kaja Godlewska, Klientelizm w górnictwie  książka o karuzeli stanowisk.
SOCJOLOGIA ROZWOJU LOK. I REGION.  CWICZENIA I WYKA
ADY
2
1. SPOLECZNOSCI LOKALNE
ZJAZD I
PODSTAWOWE POJECIA
26.09.2009
ę� społecznej  oznacza gotowość do zmiany ustalonego porządku społecznego (np.
zrzeszanie się Polaków w związku zawodowym Solidarność),
ę� politycznej  dążenie grup ludzi, rządów, elit władzy do uzyskania poparcia spo-
łecznego dla programów czy ideologii;
�� partycypacja jako decentralizacja władzy i zarządzania.
Podział na regiony wynika z procesu globalizacji  dokonuje się łączenie w dużą strukturę w ra-
mach UE. Powoduje to problemy związane z zarządzaniem, identyfikacją, tożsamością.
Podział Europy na regiony umożliwia:
�� łatwiejsze utożsamienie z regionem;
�� lepszą komunikację między jednostkami zarządzającymi;
�� łatwiejsze przekazywanie pewnych wzorów postępowania wprost do mniejszych jedno-
stek, które przyjmują je, ponieważ chcą się przekształcić (wzmaga to rozwój endogenny).
Sposób zarządzania politycznymi regionami i państwami  zazwyczaj z poszczególnych regionów
pozyskuje się środki do budżetu, a następnie  zgodnie z zasadą równości  dzieli się te środki po
równo.
SOCJOLOGIA ROZWOJU LOK. I REGION.  CWICZENIA I WYKA
ADY
3