Aktywa trwałe
Aktywa trwałe  dobra materialne i niematerialne służące prowadzeniu
działalności gospodarczej, zużywane w tym procesie w dłuższym czasie
(ponad 1 rok), na które składają się:
1. wartości niematerialne i prawne  nabyte przez jednostkę prawa
majątkowe,
2. środki trwałe  rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, kompletne
zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby działalności gospodarczej
jednostki,
3. należności długoterminowe  kontrolowane przez jednostkę zasoby
majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe na skutek
przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości (ponad 1 rok) wpływ
do jednostki korzyści ekonomicznych,
4. inwestycje długoterminowe  aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści
ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania z nich
przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków,
5. długoterminowe rozliczenia międzyokresowe  aktywa powstałe na
skutek stosowania zasady współmierności kosztów i przychodów, a także
z tytułu różnic przejściowych pomiędzy wynikiem podatkowym
i finansowym.
Podział środków trwałych:
" wg pozycji bilansowych (zbliżone do KŚT  klasyfikacja statystyczna):
1. grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego),
2. budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej,
3. urządzenia techniczne i maszyny,
4. środki transportu,
5. inne środki trwałe,
" wg aktywności środków trwałych:
czynne  wykorzystywane w bieżącej działaności,
nieczynne  czasowo wycofane z eksploatacji,
zbędne  wycofane z użytkowania, przeznaczone do likwidacji,
" wg pełnionych funkcji:
produkcyjne  wykorzystywane w procesach związanych
bezpośrednio z wytwarzaniem wartości dodanej,
nieprodukcyjne  eksploatowane w działalności wspomagającej np.
socjalno-bytowej, zdrowotnej itp.
Ewidencja środków trwałych odbywa się za pomocą:
1. konta syntetycznego 011 Środki trwałe oraz tworzonych do niego kont
analitycznych np. w poszczególnych grupach,
2. księgi inwentarzowej wraz z indywidualnymi kartami poszczególnych
obiektów inwentarzowych  spis wszystkich użytkownych środków
trwałych wraz z danymi umożliwiającymi jego zidentyfikowanie oraz
rozpoznanie historii (przychód, rozbudowa, rozchód),
3. tabel amortyzacyjnych (umorzeniowych)  dokument księgowy
zawierający dane o przyjętym rodzaju oraz stopie amortyzacji,
zawierający plan umorzenia środka trwałego umożliwiający ustalenie
wartości brutto i netto środka trwałego oraz dokonanych w nich zmian
warościowych.
Środki trwałe wycenia się w kwocie wartości początkowej ustalonej na
podstawie:
" wartości rynkowej  dla środków otrzymanych w sposób nieodpłatny lub
wniesionych aportem,
" warości brutto wynikającej z ksiąg podmiotu przekazującego,
" ceny lub kosztu nabycia (cena zakupu lub koszty wytworzenia
powiększone o: koszty zakupu, VAT niepotrącalny oraz wszystkie koszty
z nimi związane łącznie z finansowymi, poniesione od dnia zakupu lub
rozpoczęcia budowy do dnia oddania do użytkowania)  dla środków
zakupionych w kraju lub za granicą,
pomniejszonej o kwotę dotychczasowego umorzenia.
Umorzenie  księgowe odzwierciedlenie procesu zużywania się środka
trwałego, polegające na sukcesywnym dokonywaniu odpisów
amortyzacyjnych w ciężar kosztów. Amortyzacji dokonuje się drogą
systematycznego, planowego rozłożenia w czasie wartości środka trwałego
równemu okresowi jego ekonomicznej użyteczności. Amortyzację
rozpoczyna się z dniem oddania środka trwałego do użytkowania, a kończy
z datą zrównania umorzenia z wartością początkową lub przeznaczenia
środka do likwidacji.
Metody amortyzacji:
1. liniowa  równomierne (proporcjonalne) rozłożenie wartości
początkowej w przyjętym okresie użytkowania,
2. degresywna  odpisy amortyzacyjne maleją w kolejnych latach
użytkowania środka trwałego,
3. naturalna  odpisy amortyzacyjne obliczane są proporcjonalnie do
wykonanej przez środek trwały pracy przy założeniu maksymalnych
rozmiarów tejże pracy zamiast okresu użytkowania.
Wartości początkowe oraz plany amortyzacyjne należy weryfikować wg
zasady zapisanej w polityce rachunkowości (w momencie zajścia zdarzenia
mogącego mieć wpływ na wartość ekonomiczną środka oraz systematycznie
np. co trzeci dzień bilansowy).
Zdarzenia zwiększające wartość początkową środka trwałego:
1. ulepszenie (przebudowa, rozbudowa, modernizacja, adaptacja lub
rekonstrukcja)  zwiększenie po koszcie wykonanych prac, zużytych
materiałów i innych środków trwałych, bez zmiany dotychczasowego
umorzenia z korektą planu amortyzacyjnego (kwoty amortyzacji) od
dnia oddania do użytkowania środka ulepszonego (w korespondencji
z kontem 012 Środki trwałe w budowie na którym zbiera się
wymienione koszty),
2. przeszacowanie do wartości godziwej (wg odrębnych przepisów lub
w wyniku zdarzeń powodujących istotną zmianę wartości
ekonomicznej)  zwiększenie wartości początkowej i dotychczasowego
umorzenia a także planu amortyzacji w zakresie kwot odpisów według
ogłoszonego współczynnika lub proporcjonalnie do zwiększenia wartości
ekonomicznej (dokonuje się poprzez odpisy aktualizujące uznające
konto 814 Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny lub jeśli wcześniej
były dokonywane odpisy zmniejszające, to do ich wysokości  konto 761
Pozostałe przychody operacyjne).
Zdarzenia powodujące trwałą utratę wartości środka trwałego to m.in.:
" utrata wartości rynkowej w trakcie dotychczasowego użytkowania jest
większa od utraty prezentowanej amortyzacją,
" znaczące niekorzystne zmiany technologiczne, gospodarcze lub prawne
powodujące skokową zmianę wartości ekonomicznej środka trwałego,
" utrata przydatności danego środka lub jego uszkodzenie,
" utrata zdolności produkcyjnych w porównaniu z jego substytutami,
" pogorszenie się warunków eksploatacji środka trwałego.
Odpisów dokonuje się w ciężar konta 765 Pozostałe koszty operacyjne lub
jeśli wcześniej były dokonywane odpisy zwiększające to do ich wysokości 
konto 814 Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny.
Rys. 21. Przyjęcie środka trwałego
202 Rozrachunki z 304 Rozl. zakupu
011 Środki trwałe
dostawcami śr. trwałych
1a 1b
304 Rozl. zakupu 012 Śr. trwałe
śr. trwałych w budowie
2a
2e
2c
311 Materiały
2b
134 Kredyty
bankowe
2d
801 Kapitał 249 Pozostałe
podstawowy rozrachunki
3a 3b
761 Poz. przychody 249 Pozostałe
operacyjne rozrachunki
4a 4b
1  zakup środka trwałego: 3  wniesienie śr. trwałego aportem:
a  kwota netto wraz z VATem a  przyjęcie aportu od udziałowca,
niepotrącalnym, b  oddanie do użytkowania,
b  oddanie do użytkowania, 4  przyjęcie darowizny środka trwałego:
2  wytworzenie środka trwałego: a  pokwitowanie odbioru darowizny,
a  zakupione bezpośrednio inne b  oddanie do użytkowania.
środki trwałe, materiały i usługi
wraz z VATem niepotrącalnym,
b  zużyte materiały własne,
c  przekazanie na budowę środka
trwałego,
d  koszty finansowania budowy,
e  oddanie do użytkowania
Rys. 22. Odpisy aktualizujące wartość środka trwałego
070 Umorzenie śr. 814 Kap. rez. z
011 Środki trwałe
trwałych aktual. wyceny
1c 1b
2a
2b
761 Poz. przych. 016 Odpisy z tyt. 765 Poz. koszty
operacyjne utraty wart. śr. trw. operacyjne
1a 2c
1  odpis zwiększający wartość śr. 2  odpis zmniejszający wartość śr.
trwałego: trwałego:
a  do wysokości uprzedniego odpisu a  do wysokości uprzedniego odpisu
zmniejszającego, zwiększającego,
b  do wartości godziwej, b  proporcjonalna do 2a korekta
c  proporcjonalna do 1b korekta dotychczasowego umorzenia
dotychczasowego umorzenia c  do wartości godziwej.
Rys. 23. Amortyzacja środka trwałego
070 Umorzenie
środków trwałych
408 Amortyzacja
1
1  odpis amortyzacyjny wg planu amortyzacji
Rys. 24. Likwidacja środka trwałego
070 Umorzenie
środków trwałych
011 Środki trwałe
1a, 2a, 3a, 201 Rozrachunki
z odbiorcami
765 Pozostałe
koszty operacyjne
2c
1b, 2b
761 Pozostałe
przych. operacyjne
771 Straty
nadzwyczajne
3b
1  likwidacja (złomowanie śr. trwałego): 3  likwidacja śr. trwałego po zdarzeniu
a  dotychczasowe umorzenie, losowym:
b  kwota nieumorzona, a - dotychczasowe umorzenie,
2  sprzedaż śr. trwałego: b  kwota nieumorzona.
a  dotychczasowe umorzenie,
b  kwota nieumorzona,
c  cena netto sprzedaży.
Podział wartości niematerialnych i prawnych:
1. wartości niematerialne:
" prace rozwojowe,
" wartość firmy,
2. wartości prawne:
" autorskie prawa majątkowe " know-how,
i pokrewne,
" inne prawa
" licensje i patenty,
" koncesje
Klasyfikacja bilansowa wartości niematerialnych i prawnych:
1. koszty zakończonych prac rozwojowych  suma wiarygodnie ustalonych
i udokumentowanych kosztów związanych z rozpoczęciem przez
jednostkę stosowania nowych technologii (nie mylić z pracami
badawczymi),
2. wartość firmy  dodatnia różnica pomiędzy ceną nabycia jednostki
a wartością bilansową jej aktywów,
3. inne wartości niematerialne i prawne  wszelkie prawa majątkowe
wykorzystywane w bieżącej działalności jednostki,
4. zaliczki na wartości niematerialne i prawne  przekazane dostawcom
kwoty na poczet przyszłych dostaw.
WNiP wycenia się i amortyzuje analogicznie do środków trwałych
z zastrzeżeniem:
" okres amortyzacji nie może być dłuższy niż 5 lat,
" do wartości firmy stosuje się jedynie amortyzację liniową,
" amortyzacja wartości firmy obciąża pozostałe koszty operacyjne.
Rys. 25. Ewidencja nabycia, likwidacji i umorzenia WNiP
202 Rozrachunki 075 Umorzenie
z dostawcami WNiP
021 WNiP
1 4
641 Rozliczenie 026 Odpisy z tyt. trw.
m/o kosztów utraty wart. WNiP
2 5
249 Pozostałe 765 Pozostałe koszty
rozrachunki operacyjne
3 6
4  przeksięgowanie umorzenia (likwidacja),
1  zakup WNiP,
5  przeksięgowanie odpisów aktualizujących
2  przeksięgowanie zakończonych prac
(likwidacja),
rozwojowych,
6  nieumorzona część WNiP (likwidacja).
3  nabycie innego przedsiębiorstwa,