RADY Z EKOSZUFLADY
Kiedy włoski fizyk AIeksander VoIta wynaIazł w 1800 roku o niwo aIwaniczne - pierwowzór baterii -
nie przypuszczał, że zrewoIucjonizuje ono świat.
DWA OBLICZA
DWA OBLICZA
BATERII
BATERII
Baterie (inaczej ogniwa) lub akumu- nie szkodliwe. Związki kadmu prowadzą rają trujących związków i podczas prze-
latory (zestawy baterii) to różne rodzaje np. do uszkodzenia nerek, a wdychane chowywania rozładowują się w bardzo
elektronicznych systemów, które nie- z powietrzem, jak się przypuszcza, są nawet małym stopniu.
zależnie od sieci elektrycznej zaopatru- rakotwórcze. Nikiel może wywoływać re- Inny rodzaj baterii, cieszący się obec-
ją w prąd stały. Akumulator to przede akcje alergiczne, a ołów odkłada się w ko- nie powszechnym zastosowaniem, to aku-
wszystkim komórka, w której w efek- ściach, prowadząc do zakłóceń procesów mulatory niklowo-kadmowe. Zawierają
cie chemicznych procesów wytwarzane biochemicznych każdego żywego organiz- one duże ilości trującego kadmu (nawet
jest napięcie elektryczne. Składa się on z mu. W przypadku przedostania się tych do 25%).
anody i katody, separatora, czyli mem- pierwiastków do wód lub gleby powstaje W bateriach niklowo-kadmowych
brany oddzielającej, i elektrolitu. wielkie zagrożenie dla ludzkiego zdrowia, (NiCd) występuje tzw.
Baterie znajdują zastosowanie w wielu gdyż gromadzą się one w łańcuchach po-
urządzeniach codziennego użytku np. w karmowych i w środowisku. Przykładem efekt pamięciowy
lampkach, latarkach, walkmanach, tele- na to są metale ciężkie: obecne w zbiorni-
fonach komórkowych, zegarkach, róż- kach wodnych, są i w rybach spożywanych (ang. memory-effect) powodujący zna-
nych aparatach, itp. Robotnicy posługują przez człowieka. Częściowo żrące dzia- czącą utratę ich trwałości. Ma to miejsce
się obrabiarkami zasilanymi akumula- łanie mają dwutlenek manganu (MnO2), wówczas, gdy baterie jeszcze przed osią-
torami, laptopy towarzyszą urzędnikom związki litowe i elektrolity, np. kwas siar- gnięciem optymalnego stanu rozładowania
nawet podczas pobytu w odległych gór- kowy. są doładowywane. W takiej sytuacji trwale
skich chatach - oczywiście dzięki wbudo-  zapamiętują dany, niepełny poziom roz-
wanym akumulatorom. Co jednak poza Niebezpieczeństwo pojawia się wów- ładowania jako nową, dolną granicę po-
tym wiemy o użytecznej baterii? czas, gdy baterie znajdą się na wysypis- jemności. To powoduje, że nie mogą już
kach śmieci. nigdy osiągnąć pełnej wydajności po po-
Najczęściej stosowane typy baterii to Według przeprowadzonych w Niem- nownym ładowaniu. Dostęp do pozostałej,
alkaliczno-manganowe, cynkowo-węg- czech wyliczeń, procentowy udział metali tj. niewyładowanej części, jest niemożli-
lowe oraz małe, w kształcie guzików, ciężkich zawartych w bateriach składo- wy. W konsekwencji bateria taka przy po-
np. w zegarkach - tlenkowo-rtęciowe, wanych na wysypiskach wynosi: Zn 10%, nownym użyciu ma mniejszą pojemność
tlenkowo-srebrowe i alkaliczno-man- Ni 67%, Cd 85 %. Dlatego też baterie sta- i bardzo szybko rozładowuje się w trakcie
ganowe oraz litowe i cynkowe. Rozróż- nowią najpoważniejszą grupę odpadów pracy. Skutkiem tego jest konieczność jej
nia się baterie suche - na bazie suchego szkodliwych. wymiany na nową, pomimo że przepraco-
ciastowatego środka chemicznego - wała zaledwie kilka cykli doładowania. Je-
i mokre, wypełnione płynnym kwasem. Bilans energetyczny w odniesieniu do dynym rozwiązaniem tego problemu jest
Interesujący jest fakt, że nawet kwas cy- baterii jest druzgocący. Do wytworze- całkowite rozładowywanie baterii NiCd, a
trynowy może spełniać rolę prądotwór- nia jednej zużywa się ok. 40-500 razy następnie pełne ich ładowanie przez długi
czą; łatwo się o tym przekonać, wbijając więcej energii, aniżeli uzyskuje przy ich czas (nawet 24 godziny).
w zwykłą cytrynę dwa druciki: miedziany wykorzystaniu. Z tego względu baterie Efekt pamięciowy nie występuje w ba-
i aluminiowy. Podłączone drugimi koń- to najdroższe z
ródło energii i dlatego teriach niklowo-wodorkowych (NiMH).
cami do małej żarówki są ją w stanie roz- ważne jest, by używać ich racjonalnie. Ten rodzaj baterii charakteryzuje się więk-
jaśnić. szą pojemnością niż w niklowo-kadmo-
Każdy, kto twierdzi, że wyrzucona mała Racjonalność wykorzystywania baterii wych. Pomimo to, również ich przydatność
bateria nie powoduje w przyrodzie katastro- polega m. in. na ich odnawianiu poprzez zmniejsza się stopniowo z upływem czasu
fy, bardzo się myli. Prawie wszystkie ładowanie. Aparatem dostosowanym do w wyniku tzw. zjawiska krystalizacji.
baterii alkaliczno-manganowych (ko- Nawet podczas przechowywania nastę-
zawierają materiały mórkowych) można naładować ponow- puje rozładowywanie w tempie 3 proc.
szkodliwe. nie każdą z nich aż do 200 razy. Przez dziennie, co po miesiącu sprawia, że nie-
producentów gwarantowane jest najmniej zbędne jest ich ładowanie. Zalecanym roz-
Szczególnie groz
ne dla środowiska 25 cykli ładowania. Warunkiem długie- wiązaniem przy właściwym użytkowaniu
są te, które zawierają pierwiastki z grupy go życia tego rodzaju baterii jest częste do- tego typu baterii jest dbanie o pełne ich
metali ciężkich tj. rtęć, kadm, ołów. ładowywanie. Częste całkowite rozłado- rozładowanie (niektóre urządzenia np. te-
Metale ciężkie nie ulegają neutralizacji wanie natomiast zmniejsza ich żywotność. lefony komórkowe, posiadają funkcję sa-
i redukcji, a ich działanie jest wielostron- Baterie alkaliczno-manganowe nie zawie- morozładowywania, która uaktywnia się
4 MAJ 2004 NR 5 (130)
Z REC KLINGU
PAPIER