BEZPIECZEŃSTWO PRACY 1/2002
dr inż. LESZEK PIETRZAK
Przykłady oceny szkodliwości
Centralny Instytut Ochrony Pracy
procesu technologicznego
cena szkodliwości procesu tech- nym z podstawowych stanowisk  stano-
Praca wykonana w ramach programu
nologicznego dostarcza infor- wiska garowego w ocenianym procesie
wieloletniego (b. SPR-1) pn.  Bezpieczeń-
macji koniecznych w podejmo- podano w tabeli 1.
stwo i ochrona zdrowia człowieka w śro-
waniu decyzji dotyczących zarządzania Na wszystkich stanowiskach w proce-
dowisku pracy dofinansowanego przez
bezpieczeństwem i higieną pracy, a w sie wielkopiecowym przeprowadzono
Komitet Badań Naukowych
szczególności: zasad użytkowania proce- identyfikację zagrożeń i dokonano oceny
su, zgodności z odpowiednimi przepisa- ryzyka zawodowego z wykorzystaniem
mi i normami, ryzyka zawodowego i spo- programu komputerowego STER. Dla
sobów jego ograniczania na stanowiskach tych czynników zagrożeń, z którymi zwią- wartości wskaz
ników, z którymi związa-
ny jest określony poziom ryzyka. Ma to
pracy związanych z obsługiwaniem pro- zane jest ryzyko duże, w wypełnianych
cesu, a także wpływu dokonywanych w programie komputerowym kartach bez- szczególne znaczenie dla procesów o du-
zmian na jego szkodliwość [1]. Powiąza- pieczeństwa i zdrowia na stanowisku pra- żym stopniu szkodliwości. Dla takich pro-
nie oceny szkodliwości procesu techno- cy, podawane zwykle są sposoby ograni- cesów należy przed dopuszczeniem do
logicznego z oceną ryzyka na stanowi- czania ryzyka zawodowego. Podejmowa- stosowania określić środki, które ogra-
skach pracy związanych z procesem oraz ne działania ograniczające ryzyko zawo- niczą szkodliwość procesu.
ustalenie liczby osób ponoszących ryzy- dowe są istotne z punktu widzenia dopusz- Przykładowe dane dotyczące zagrożeń
ko pozwala na uzyskanie koniecznych do czenia procesu technologicznego do sto- i oceny ryzyka zawodowego na stanowi-
skach w procesie obsługi wielkiego pieca
tej oceny informacji [3]. sowania.
zebrano w tabeli 3.
W Centralnym Instytucie Ochrony Pra- Dane uzyskane z przeprowadzonej
cy przeprowadzono pilotażową ocenę oceny ryzyka zawodowego na stanowi- Fragment formularza zbiorczego oce-
szkodliwości procesów technologicznych skach pracy związanych z obsługą wiel- ny szkodliwości procesu technologiczne-
wykorzystując do tego celu prezentowa- kiego pieca pozwalają na ustalenie wskaz
- go przedstawiono w tabeli 4.
ną już na łamach  Bezpieczeństwa Pra- nika szkodliwości procesu [1]. Dla oce- Zgodnie z przyjętym sposobem okre-
cy metodę oceny i ustalania wskaz
nika nianego procesu technologicznego spo- ślania stopnia szkodliwości procesów
szkodliwości procesu [1]. rządza się tablicę rozkładu ryzyka zawo- technologicznych [1, 3], oszacowano go
w odniesieniu do procesu wielkopiecowe-
Ocenę szkodliwości przedstawiono na dowego (tabela 2). Tablica ta zawiera
przykładzie hutniczego procesu wielko-
Tabela 1
piecowego. Proces ten polega na wyso-
PODSTAWOWE OPERACJE NA STANOWISKU PRACY GAROWEGO
kotemperaturowej redukcji tlenków żela-
za do czystego metalu za pomocą koksu,
który spełnia również rolę paliwa. Mate-
riał wsadowy zasypywany porcjami do
szybu wielkiego pieca napotyka gorące
gazy zawierające CO. Następuje tu reduk-
cja tlenków żelaza do żelaza metaliczne-
go spływającego na dno pieca (tzw. garu).
Piec pracuje w sposób ciągły. Co ok. 1,5
godziny w hali lejniczej następuje spust
surówki i żużla. Obydwa produkty zle-
wane są do odrębnych kadzi.
Podczas normalnego funkcjonowania
wielkiego pieca niezbędna jest następu-
jąca obsługa: operator urządzeń wyładow-
czych wagonów, operator sprzętu budow-
Tabela 2
lanego (koparki), operator przygotowania
TABLICA ROZKA
ADU RYZYKA ZAWODOWEGO DLA PROCESU TECHNOLOGICZNEGO
wsadu, operator urządzeń załadowczych,
I garowy otworu spustowego, II garowy,
nagrzewnicowy, kontroler obiegu wody
(wodziarz), operator suwnicy manipula-
cyjno-transportowej, murarz pieców
i urządzeń przemysłowych.
Przykładowe informacje o podstawo-
wych operacjach wykonywanych na jed-
21
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 1/2002
Tabela 3
PRZYKA
ADOWE DANE DO OCENY SZKODLIWOŚCI PROCESU TECHNOLOGICZNEGO
Jak oznaczać n-butylaminę
w powietrzu na stanowisku pracy?
n-Butyloamina jest przykładem sub-
stancji, dla których w ostatnim czasie
przyjęto nieco inną koncepcję w odnie-
sieniu do oceny narażenia zawodowego.
Należy ona do grupy substancji, które
oprócz licznych negatywnych skutków
Tabela 4
zdrowotnych, charakteryzują się znaczną
ZBIORCZY FORMULARZ OCENY SZKODLIWOŚCI PROCESU TECHNOLOGICZNEGO.
PROCES OBSA
UGI WIELKIEGO PIECA szybkością działania. Do substancji takich
zalicza się np. gazy duszące, substancje
silnie drażniące, o niskim progu zapacho-
wym. Mogą one m.in. wywołać ostre za-
trucie, nawet przy krótkotrwałym naraże-
niu. Skutki zdrowotne wywoływane przez
takie substancje najlepiej można ocenić
nie na podstawie porównania z wartością
NDS, czy NDSCh, lecz NDSP (najwyż-
sze dopuszczalne stężenie pułapowe).
Zgodnie z obowiązującą jeszcze defini-
cją NDSP podaną w rozporządzeniu mi-
nistra pracy i polityki socjalnej z dnia 27
czerwca 1998 r. (DzU nr 79, poz. 513)
oraz z dnia 2 stycznia 2001 r. (DzU nr 4,
poz. 36) w sprawie najwyższych dopusz-
go w danym przedsiębiorstwie hutniczym W podobny sposób można prowadzić
czalnych stężeń i natężeń czynników
jako bardzo duży (W >1500). Przy podej- oceny innych rodzajów procesów techno- szkodliwych dla zdrowia w środowisku
mowaniu decyzji o dopuszczeniu proce- logicznych i wyznaczać stopień ich szko- pracy, najwyższe dopuszczalne stężenie
su do stosowania w istniejących warun- dliwości. Uzyskanie tych danych i porów- pułapowe jest to takie stężenie, które ze
kach należy zwrócić uwagę na te zagro- nanie ich do podobnych procesów tech- względu na zagrożenie zdrowia lub życia
żenia, które stwarzają duże ryzyko i uzna- nologicznych z różnych przedsiębiorstw
pracownika nie może być przekroczone
wane są za niedopuszczalne. Będzie więc pozwoli ustalić kierunki działań zmierza- w żadnym momencie, w ciągu dnia pra-
ono możliwe po zastosowaniu odpowied- jące do zmniejszenia szkodliwego oddzia- cy. Warunek ten ma jednak tylko czysto
nich środków ograniczenia ryzyka zawo- ływania tych procesów. Dane pozwolą
teoretyczny charakter, w praktyce nie jest
dowego do poziomu uznawanego za ak- również na porównywanie takich samych
możliwy do zastosowania, z uwagi na to,
ceptowalny. Środki takie zostały zasygna- procesów w różnych przedsiębiorstwach,
że  moment czasu jest pojęciem bardzo
lizowane w zbiorczym formularzu oceny a także projektowanie nowych z uwzględ- względnym, w przypadku NDSP niezde-
szkodliwości procesu technologicznego nieniem oceny ich szkodliwości.
finiowanym.
(tabela 4). Dlatego również tu, podobnie jak np.
PIŚMIENNICTWO
Przedstawiony przykład pokazuje w dla dopuszczalnych stężeń chwilowych,
[1] Pawłowska Z., Pietrzak L.: Ogólne zasady
jaki sposób, na podstawie ocen ryzyka trzeba jednoznacznie określić do jakiego
oceny szkodliwości procesów technologicznych.
zawodowego [2], prowadzonych z wyko- czasu stężenia te się odnoszą. W praktyce
Bezpieczeństwo Pracy 7-8/2000
rzystaniem programu komputerowego do [2] PN-N-18002: 2000 Systemy zarządzania
ustalania wartości NDSP (np. normaty-
bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wy-
identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka za- wów amerykańskich Threshold Limit
tyczne do oceny ryzyka zawodowego
wodowego STER na stanowiskach pracy Values-Ceiling  TLVs-C) odnosi się je
[3] Pawłowska Z., Pietrzak L.: Opracowanie
związanych z danym procesem techno- na ogół do okresu nie dłuższego niż 15
zasad i procedur oceny procesów technologicz-
logicznym można dokonać oceny stop- minut. W odniesieniu do substancji szyb-
nych pod względem szkodliwości dla zdrowia.
nia szkodliwości procesu i ustalić warun- ko działających warunki pracy należy oce-
Sprawozdanie z I etapu zadania badawczego
ki jego stosowania. 02.6.1 w SPR 1. CIOP, Warszawa 1999 niać wyłącznie na podstawie wartości
22