Formy pieniÄ…dza
PIENI
DZ
PIENI
DZ
SYMBOLICZNY
PIENI
DZ
TOWAROWY
Metalowy Papierowy Bezgotówkowy
Towary
powszechnego
Banknot Skarbowy
użytku
pieniÄ…dz
(bilet bankowy)
papierowy
PieniÄ…dz metalowy:
(bilet skarbowy)
Bilon Monety
- ważony,
Emitowany Emitowany
- odliczany
przez banki przez bank
O pełnej O ograniczonej
komercyjne
centralny
mocy mocy
zwalniania zwalniania (depozyty)
(tzw.
z zobowiązań z zobowiązań
rezerwowy)
Pełnowartościowe
monety
Pełnowartościowe Niepełnowartościowe
PARYTET
" Parytet kruszcowy  zawartość czystego kruszcu
przypadający na jednostkę pieniężną,
" Parytet walutowy  w przeszłości oznaczał parytet
kruszcowy, zwłaszcza złota, obecnie jest w zasadzie tożsamy z
kursem walutowym.
" Parytet siły nabywczej (purchasing power parity  PPP) -
służy przeliczaniu walut w taki sposób, aby ustalić ich
rzeczywistą siłę nabywczą. Różni się od kursu walutowego,
może być od niego wyższy lub niższy.
MONETA
" Metalowy znak płatniczy o określonym kształcie, wymiarze i próbie, najczęściej
opatrzony symbolem władzy państwowej, napisem i wzorem plastycznym.
" Wykonana zwykle z metali szlachetnych, co przesądzało o jej sile nabywczej w
zależności od parytetu (złoto srebro, platyna, stopy).
" Obecnie nie występuje w obiegu płatniczym, poza formą określaną mianem bilonu
(pieniÄ…dz zdawkowy).
" Nazwa moneta pochodzi od przydomku bogini Junony (Iuno Moneta), przy której
świątyni na Kapitolu mieściły się warsztaty menninicze (strażniczka funduszy).
monety kolekcjonerskie
" Poza monetami powszechnego obiegu (bilon)
Narodowy Bank Polski emituje monety
kolekcjonerskie. SÄ… one obowiÄ…zujÄ…cym w Polsce
środkiem płatniczym i jednocześnie towarem
oferowanym kolekcjonerom.
" Dotychczas ukazało się ponad 450 monet
kolekcjonerskich.
" Monety te emitowane sÄ… obecnie w trzech grupach:
monety złote o nominałach 100 zł i 200 zł,
monety srebrne o nominałach 10 zł i 20 zł,
monety o nominale 2 zł, ze stopu miedzi, aluminium,
cynku i cyny (Nordic Gold).
" Poza monetami kolekcjonerskimi NBP emituje również
monety przeznaczone na cele lokacyjne. SÄ… to monety
tzw. bulionowe wykonane ze złota (zawierające 1/10,
1/4, 1/2, oraz 1 uncję czystego złota).
" Po przystąpieniu Polski do strefy euro działalność
emisyjna NBP w zakresie monet kolekcjonerskich siÄ™
nie zmieni. Będą one jedynie wyrażone w euro,
zamiast w złotych. Dotychczasowe serie tematyczne
będą kontynuowane
www.nbp.pl
BILON
qðznak pieniężny wykonany z metali pospolitych albo stopów
niewielkim nominale,
qðspeÅ‚nia w obiegu funkcje pomocnicze, sÅ‚uży bowiem do finansowania
drobnego obrotu płatniczego,
qðjego głównÄ… zaletÄ… jest trwaÅ‚ość i Å‚atwość walidacji w automatach,
qðw niektórych krajach ma ograniczonÄ… moc zwalniania z zobowiÄ…zaÅ„,
qðwprowadzany do obiegu przez bank centralny (fizycznie bite w
Mennicy Państwowej)
PIENI
DZ PAPIEROWY SKARBOWY
" Historyczna forma pieniÄ…dza
" Pieniądz emitowany przez władzę państwową (bilet skarbowy)
o obiegu wymuszonym (tj. historycznie niewymienialny na
złoto).
" Emitowany w sytuacjach nadzwyczajnych (wojny np. wojna
secesyjna, rewolucje np. insurekcja kościuszkowska).
Asygnata - nazwa papierowego pieniÄ…dza emitowanego we
Francji w latach 1789 - 1796 i w Rosji 1769 - 1817.
W realiach PRL asygnata była dokumentem uprawniającym do
nabycia deficytowego towaru.
Insurekcja Kościuszkowska
Projekt wypuszczenia biletów skarbowych - tak bowiem nazywały się pierwsze
polskie pieniądze papierowe - doczekał się realizacji w 1794 roku w okresie
insurekcji kościuszkowskiej. Celem było zwiększenie obiegu pieniężnego,
ułatwienie dokonywania operacji rządowych, finansowanie zwiększonych
wydatków Rady Najwyższej Narodowej spowodowanych powstaniem zbrojnym
(żołd, uzbrojenie, itp.)
Rada Najwyższa Narodowa 8 czerwca 1794 roku podjęła uchwałę pod
tytułem "Ustanowienie Dyrekcji do biletów krajowych, tej obowiązki, walor
biletów, kary na fałszerzów i nominacją do Dyrekcji osób przypisujące". Na mocy
tej uchwały miano emitować bilety skarbowe na kwotę 60 mln złp. według stopy
menniczej 841/2 złp. z grzywny kolońskiej czystego srebra. Na umorzenie
biletów postanowiono sprzedawać co roku dobra narodowe za co najmniej 10 mln
złp., aż do zupełnego ich wycofania z obiegu.
Ustawa nie przewidywała wymiany biletów na monetę, natomiast
nadawała im kurs przymusowy i częściowo tylko kurs kasowy, przez zezwolenie
na opłacanie podatków 50% w gotówce i 50% biletami skarbowymi. Za odmowę
przyjmowania biletów skarbowych groziła kara w postaci przepadku na rzecz
skarbu początkowo 10% należnej kwoty, za drugim razem 20% a za trzecim
razem całość należności przepadała konfiskacie.
Za fałszowanie biletów skarbowych groziła kara śmierci i konfiskata
całego majątku.
http://banknoty.republika.pl/teksty/zarys_historii_pieniadza.htm
Asygnata francuska
http://www.domel103.pl/varia/banknoty/bs/bs.htm
 Greenback 1862 r.
BANKNOT
" (bardziej poprawna nazwa współczesna to bilet
bankowy)
" znak pieniężny w formie pieniądza papierowego,
który na mocy władzy państwowej ma na danym
terenie charakter prawnego środka płatniczego. W
systemie waluty złotej, reprezentował złoto w obiegu,
obecnie stanowi formÄ™ pieniÄ…dza fiducjarnego.
" Banknoty emituje upoważniony przez państwo bank,
którym w Polsce jest NBP.
Przy powstawaniu tego druku wartościowego jest zaangażowanych wiele różnych technologii
poligraficznych, takich jak suchy offset, staloryt, typografia oraz na wyższych
nominałach hot-stamping. Użycie tak różnorodnych technik umożliwia jego doskonałe
zabezpieczenie.
Najważniejszym zabezpieczeniem banknotu jest papier, produkowany we własnej papierni. Jest
to papier w pełni bawełniany z wielotonalnym znakiem wodnym oraz nitką
zabezpieczającą. Charakteryzuje się bardzo wysoką odpornością na zniszczenie, dzięki
czemu czas życia polskiego banknotu w obiegu jest bardzo długi.
Kolejnymi zabezpieczeniami są te, które powstają dzięki zastosowanej technice offsetowej.
Należą do nich: tła antykseryczne, składające się z bardzo cienkich linii, wielokolorowe
irysy, tzn. płynne przejścia kolorystyczne wzdłuż całego banknotu, recto-verso,
mikrodruk negatywowy i pozytywowy oraz różne specjalne farby, np. utajone, świecące
w UV.
Druk stalorytniczy sam w sobie jest zabezpieczeniem, które niewiele drukarni na świecie
może się pochwalić posiadaniem tej technologii. Charakterystyczna wypukłość
nadrukowanego wzoru jest łatwa do rozpoznania przez użytkownika i pomaga
zweryfikować autentyczność banknotu. Technologia ta umożliwia również wprowadzenie
różnych zabezpieczeń, takich jak efekt kątowy, mikroteksty, rozety zmienne optycznie
oraz farby o specjalnych właściwościach.
TechnikÄ™ typograficznÄ… wykorzystuje siÄ™ do druku numeracji magnetycznej, natomiast za
pomocą hot stampingu nakłada się zabezpieczenia optyczne, takie jak hologram.
http://www.pwpw.pl/Product?id=1&sid=3
PIENI
DZ BEZGOTÓWKOWY
DominujÄ…ca obecnie forma pieniÄ…dza.
Pieniądz bankowy mający formę zapisów na
rachunkach depozytowych (pieniÄ…dz skrypturalny) w
bankach płatnych na żądanie (a vista).
Powstaje na skutek wpłaty pieniędzy spoza banku w
gotówce (wkład pierwotny) lub w wyniku udzielenia
kredytu bankowego (pieniądz żyrowy, kredytowy,
zdecentralizowany, wkładowy).
Co znajduje siÄ™ na pasku magnetycznym?
http://www.kartyonline.net/ciek.php?id=21
Lata 70-te
" Pasek na stałe zagościł na kartach płatniczych w 1972 roku, a
od końca lat 60-tych był wykorzystywany w kartach do
bankomatów.
" W latach 70-tych, gdy bankomaty funkcjonowały w systemie
off-line, tzn. bez kontaktu z centralnym komputerem banku, na
pasku magnetycznym musiały znajdować się wszystkie
informacje, które były niezbędne do przeprowadzenia
transakcji. Były to więc kod PIN oraz stan środków na
rachunku lub limit karty.
http://www.kartyonline.net/ciek.php?id=21
Pasek magnetyczny
qð Pasek magnetyczny karty skÅ‚ada siÄ™ z 3 Å›cieżek, czyli równolegÅ‚ych pół
biegnących wzdłuż paska, z których głowica magnetyczna odczytuje porcje
danych.
qð Sposób zapisu danych jest prawie taki sam jak na dyskietkach, dyskach
twardych czy kasetach magnetofonowych.
qð Åšcieżki 1 (górna) i 3 (dolna) mogÄ… sÅ‚użyć do zapisu 210 bpi (bytes per
inch), co pozwala na zapisanie 76 znaków na pierwszej i 104 na trzeciej
ścieżce. Różnica wynika stąd, że na pierwszej ścieżce znaki są kodowane z
użyciem 7 bitów wraz z bitem parzystości, natomiast na trzeciej z użyciem
5 bitów raz z bitem parzystości.
qð Åšcieżka 2 (Å›rodkowa) pozwala na zapisanie 75 bpi, co daje 37 znaków
kodowanych z wykorzystaniem 5 bitów (też z bitem parzystości).
http://www.kartyonline.net/ciek.php?id=21
Pasek magnetyczny 1
" Na pasku karty umieszczone są tylko informacje niezbędne do
prawidłowej identyfikacji karty, reszta danych dotyczących posiadacza
jest umieszczona w systemie informatycznym banku - wydawcy karty.
" Sposób zapisu danych n poszczególnych ścieżkach definiują odpowiednie
normy ISO. Zawartość ścieżki 1 i 2 określa norma ISO 7813, natomiast
ścieżki 3 ISO 4909.
" Na ścieżce 1 jest umieszczone imię i nazwisko posiadacza oraz dane
dotyczące kraju i banku wydającego kartę, natomiast ścieżka 2 zawiera
numer karty, datę ważności oraz kod serwisowy potrzebny do
prawidłowego przeprowadzenia transakcji.
" Ścieżka 3 jest wykorzystywana do zapisywania informacji własnych
poszczególnych banków i obecnie nie jest przez większość z nich
wykorzystywana. W przeszłości ścieżka ta służyła do zapisywania
informacji off-linowych, takich jak limity wypłat lub kody PIN.
http://www.kartyonline.net/ciek.php?id=21
Pasek magnetyczny 2
Co trzeba podkreślić, na pasku magnetycznym kart międzynarodowych organizacji
płatniczych nigdy nie jest zapisywany kod PIN. Nie ma zatem możliwości
odczytania go z karty przez przestępców. Nie należy mieć jednak złudzeń, co do
pełnego bezpieczeństwa tego kodu. Stosowane obecnie bardzo skomplikowane
algorytmy pozwalają na zdobycie przez przestępców dowolnego PINu, co jednak
jest bardzo pracochłonne i wymaga bezpośredniego dostępu do bankowej sieci
informatycznej.
Co w konstrukcji paska magnetycznego, tak ułatwia życie przestępcom? Chodzi
przede wszystkim o niekontrolowaną możliwość odczytu jego zawartości.
Procesory kart chipowych tym właśnie różnią się od paska magnetycznego, że
chronią swoją zawartość przed niekontrolowanym odczytem, który może być
wykorzystany do skopiowania karty.
Organizacje płatnicze intensywnie promują wprowadzanie kart chipowych.
Główną barierą w ich wprowadzeniu jest obecnie cena. Jedna karta z paskiem
magnetycznym, przy dużym zamówieniu, kosztuje kilkadziesiąt groszy, natomiast
najmniejszy koszt wydania karty jednej chipowej to około 5 złotych.
http://www.kartyonline.net/ciek.php?id=21
PIENI
DZ ELEKTRONICZNY
" Zarówno w prawie polskim jak i unijnym, pieniądz
elektroniczny inkorporuje roszczenie skierowane do
emitenta o wydanie odpowiedniej kwoty pieniężnej.
" Rozwój nowych sposobów płatności wymyka się nierzadko
regulacjom prawnym, co prowadzi do trudności w ich
kwalifikowaniu, dotyczy to zwłaszcza takich sposobów
płatności jak: jednorazowe i wirtualne karty przedpłacone
(prepaid), spersonalizowane płatności on-line czy płatność za
dobra i usługi dokonywane za pomocą SMS.
Dyrektywa 2000/46/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 września
2000 r. w sprawie podejmowania prowadzenia działalności przez
instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad
ich działalnością
(Dz. Urz. WE L 275 z 27.10.2000 r.).
Pieniądz elektroniczny określono to wartość pieniężną, która
stanowi prawo do roszczenia wobec emitenta i która jest:
" przechowywana w urzÄ…dzeniu elektronicznym,
" wyemitowana w zamian za środki płatnicze o wartości nie
mniejszej niż wartość wyemitowana,
" środkiem płatniczym akceptowanym przez podmioty inne
niż instytucja emitująca.
Cele Dyrektywy o pieniÄ…dzu elektronicznym
Ochrona konsumenta (zaufanie)
W tym celu ustala się ramy ostrożnościowe dla zapewnienia integralności i stabilności finansowej
instytucji pieniÄ…dza elektronicznego. Ponadto, konsument korzysta z prawa do wymiany
swojego pieniądza elektronicznego na banknoty i monety lub depozyt o tej samej wartości.
Lepsze funkcjonowanie jednolitego rynku usług finansowych
Poprzez wprowadzenie minimalnej harmonizacji, skutkujÄ…cej ustanowieniem jednolitego
paszportu dla IPE i zasadą stosowania przepisów państwa macierzystego. W związku z tym,
IPE spełniające, w ocenie władz państwa macierzystego, zharmonizowane wymogi
ostrożnościowe otrzymuje zezwolenie na emitowanie pieniądza elektronicznego w całej UE.
Równe warunki konkurencji
W zakresie emisji pieniądza elektronicznego pomiędzy tradycyjnymi instytucjami kredytowymi a
IPE poprzez poddanie obu instytucji nadzorowi ostrożnościowemu. W celu ich zapewnienia,
bardziej liberalne reguły ostrożnościowe dla IPE są równoważone ograniczeniami w
prowadzeniu działalności i inwestowaniu.
Poprzez zharmonizowanie ram prawnych dla pieniÄ…dza elektronicznego w UE, dyrektywa stara
się osiągnąć wysoki stopień pewności prawnej, niezbędny dla rozwoju handlu
elektronicznego.
Ustawa Prawo bankowe
art.4
5) pieniądz elektroniczny - wartość pieniężną stanowiącą elektroniczny
odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące
warunki:
a) jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji,
b) jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za
środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość,
c) jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców
innych niż wydający ją do dyspozycji,
d) na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne,
e) jest wyrażona w jednostkach pieniężnych,
Prawo dewizowe - pojęcia
Ustawa Prawo dewizowe
z dnia 27 lipca 2002
Dz.U. z 2002 r. Nr 141, poz. 1178
1) rezydentami sÄ…:
a) osoby fizyczne majÄ…ce miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne
mające siedzibę w kraju, a także inne podmioty mające siedzibę w kraju,
posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym
imieniu; rezydentami są również znajdujące się w kraju oddziały,
przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów,
b) polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie
przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów
dyplomatycznych lub konsularnych,
Prawo dewizowe - pojęcia
2) nierezydentami sÄ…:
a) osoby fizyczne majÄ…ce miejsce zamieszkania za granicÄ… oraz osoby prawne majÄ…ce
siedzibę za granicą, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą, posiadające
zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; nierezydentami są
również znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone
przez rezydentów,
b) obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa
oraz misje specjalne i organizacje międzynarodowe, korzystające z immunitetów i
przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych,
3) nierezydentami z krajów trzecich są osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne podmioty,
posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, mające
miejsce zamieszkania lub siedzibę w krajach trzecich; nierezydentami z krajów trzecich są
również znajdujące się w tych krajach oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa
utworzone przez rezydentów lub nierezydentów z innych krajów,
KRAJOWE ÅšRODKI
PA
ATNICZE
PAPIERY INNE DOKUMENTY
WALUTA POLSKA
WARTOÅšCIOWE
pełniące funkcję
walutą polską są znaki pieniężne
papiery wartościowe środka płatniczego,
(banknoty i monety) będące w
udziałowe, w wystawione w walucie
kraju prawnym środkiem
szczególności akcje i polskiej
płatniczym, a także wycofane z
prawa poboru nowych
obiegu, lecz podlegajÄ…ce
akcji oraz papiery
wymianie
wartościowe dłużne, w
szczególności obligacje,
wyemitowane lub
wystawione na podstawie
przepisów państwa, w
którym emitent lub
wystawca ma swojÄ…
siedzibę albo w którym
dokonano ich emisji lub
wystawienia
WARTOÅšCI
DEWIZOWE
ZAGRANICZNE ZA
OTO DEWIZOWE
ÅšRODKI PA
ATNICZE
PLATYNA DEWIZOWA
WALUTY OBCE złoto i platyna w stanie
DEWIZY
są znaki pieniężne (banknoty nieprzerobionym oraz w
papiery
i monety) będące poza postaci sztab, monet bitych
wartościowe i
krajem prawnym środkiem po 1850 r., a także
inne dokumenty
płatniczym, a także wycofane półfabrykatów, z wyjątkiem
pełniące funkcję
z obiegu, lecz podlegajÄ…ce stosowanych w technice
środka
wymianie; na równi z dentystycznej; złotem
płatniczego,
walutami obcymi traktuje siÄ™ dewizowym i platynÄ…
wystawione w
wymienialne rozrachunkowe dewizową są również
walutach
jednostki pieniężne przedmioty ze złota i
obcych,
stosowane w rozliczeniach platyny zazwyczaj
międzynarodowych, w niewytwarzane z tych
szczególności jednostkę kruszców
rozrachunkowÄ…
Międzynarodowego
Funduszu Walutowego
(SDR),