Psychologia kliniczna
wykład 1
Podstawowe zjawiska i pojęcia
Klasyfikacja i diagnoza
" Tematy zajęć
" 1) Norma/zaburzenie/ stygmatyzacja/diagnoza/
zaburzenia na przestrzeni wieków
" 2)modele wyjaśniające zaburzenia i leczenie
" 3/4)zaburzenia lękowe: charakterystyka,
etiologia psychologiczna i leczenie
" 5) zaburzenia somatoformiczne:
charakterystyka, etiologia psychologiczna i
leczenie
1
" 6) zaburzenia dysocjacyjne: charakterystyka, etiologia
psychologiczna i leczenie
" 7) zaburzenia nastroju  wielkie zab. Depresyjne i
dystymczne: charakterystyka, etiologia psychologiczna i
leczenie
" 8) zaburzenie dwubiegunowe: charakterystyka, etiologia
psychologiczna i leczenie; próby samobójcze  modele,
etiologia i prewencja
" 9) zaburzenia jedzenia: charakterystyka, etiologia
psychologiczna i leczenie
" 10) zaburzenia w używaniu substancji psychoaktywnych:
charakterystyka, etiologia psychologiczna i leczenie
" 11) schizofrenia: charakterystyka, etiologia
psychologiczna i leczenie
" 12) zaburzenia osobowości: charakterystyka,
etiologia psychologiczna i leczenie
" 13) zaburzenia seksualne i tożsamości płciowej:
charakterystyka, etiologia psychologiczna i
leczenie
" 14) zaburzenie wieku póz
nego (poznawcze i
inne): charakterystyka, etiologia psychologiczna
i leczenie
2
NORMALNOŚĆ
NORMA KULTUROWA
zachowania i styl życia przeciętne dla danej kultury:
dewiacje = nie spełnianie oczekiwań zgodnych z kulturą
zachowania nonkonformistyczne = sankcje
problem-> system i jego normy mogą być zaburzone
NORMA STATYSTYCZNA
badanie populacji = wartość przeciętna = norma
NORMA TEORETYCZA
Teoria  porównanie stanu jednostki do danej teorii
kontekst filozoficzny, historyczny i światopoglądowy
rzutują na tworzenie i wybór teorii
POMYA
KI W UZNAWANIU KOGOŚ
ZA NIENORMALNEGO
Społeczeństwo może się mylić, nazywając kogoś
nienormalnym:
ponieważ normy uznawane przez społeczeństwo
się zmieniają
ponieważ może nie być zgodności
między różnymi osobami
oceniającymi zachowanie danych jednostek
3
POMYA
KI W UZNAWANIU KOGOŚ
ZA NIENORMALNEGO
Społeczeństwo może się mylić, nazywając kogoś
nienormalnym:
f&Nienormalność jest przedmiotem
oceny społecznej i stąd niebezpieczeństwo nadużyć
f&Diagnoza patologii się zmienia:
coś co nie było patologią
staje się nią wg nowej klasyfikacji (ICD, DSM  IV)
Stygmatyzacja
Zachowania i postawy społeczeństwa które polegają na przypisywaniu
grupie specyficznej dewiacji od normy, powszechne w latach 2000
(Hinshaw, 2006)
Wyróżnienie za
pomocą etykiety
Etykieta jest wiązana
Z niepożądanymi
atrybutami
Ludzie którzy otrzymują
Tą etykietę są
Spostrzegani jako inni
Etykietowani są
dyskryminowani
stygmatyzacja
Wariaci / są niebezpieczni/ i są zupełnie inni od nas/ dlatego klinika dla chorych
Psychicznie nie powinna być zbudowana w naszym sąsiedztwie
4
" Jacek nie cierpi spotkań rodzinnych. DOm jego rodziców często
zapełnia się dzieciakami biegającymi wokoło i czyniącymi mnóstwo
hałasu. Jego rodzice nalegali by częściej się pokazywał na przyjęciach
ale Jacek woli być sam. Wie, że dzieci jego brata nazywają go Szalony
Jacek . Nawet słyszał, jak jego młodszy brat mówił o nim, że jest
szalony. Ale jego mama upomniała jego brata mówiąc, że teraz na
lekach radzi sobie bardzo dobrze.  Schizofrenia to choroba i się ją
leczy , powiedziała jego matka.
" Jacek nie był w szpitalu z powodu ataku schizofrenii przez ponad 2
lata. Mimo iż słyszy głosy, nauczył się o nich nie mówić matce, bo
wtedy wypytuje go o leki i nalega by poszedł do lekarza. Jacek miał
nadzieje, że teraz, jak zdobył pracę w supermarkecie wynajmie małe
mieszkanko i wyprowadzi się od rodziców. Właściciel mieszkania,
które Jacek próbował wynająć odmówił wynajęcia, gdy dowiedział się,
że Jacek ma  chorobę psychiczną . Matce Jacka wymknęło się, że
 radzi sobie dobrze ze swoją chorobą . Właściciel zapytał o chorobę i
rodzice przyznali że to schizofrenia. Właściciel poczuł się bardzo
niepewnie, Po długich staraniach rodziców Jacka, zgodził się na
kontrakt, ale podpisany przez rodziców Jacka. Jednakże wieczorem
zadzwonił i powiedział, że kontrakt jest już podpisany przez inną
osobę. Przyciśnięty przyznał, że nie chce kłopotu i że  tacy ludzie
bywają bardzo niebezpieczni
Stygmatyzacja
Zachowania i postawy społeczeństwa które polegają na przypisywaniu
grupie specyficznej dewiacji od normy, powszechne w latach 2000
(Hinshaw, 2006)
Wyróżnienie za
pomocą etykiety
Etykieta jest wiązana
Z niepożądanymi
atrybutami
Ludzie którzy otrzymują
Tą etykietę są
Spostrzegani jako inni
Etykietowani są
dyskryminowani
stygmatyzacja
Wariaci / są niebezpieczni/ i są zupełnie inni od nas/ dlatego klinika dla chorych
Psychicznie nie powinna być zbudowana w naszym sąsiedztwie
5
Zachowanie nienormalne  DSM IV
" DSM IV (2000):
" Zachowanie lub syndrom psychologiczny,
związany z dystresem lub niepełnosprawnością,
wzrostem cierpienia, ryzyka śmierci, bólu lub
utraty wolności.
" Nie może być kulturowo typową odpowiedzią na
wydarzenie (np. żal po śmierci bliskiej osoby).
" Jest manifestacją zaburzenia psychicznego,
zachowania lub dysfunkcji biologicznej
Zachowania nienormalne  DSM
IV: kluczowe pojęcia
" Dystres jednostki (nie wszystkie zachowania
nienormalne powodują dystres (np. Antisocial
Personality Disorder); nie wszystkie zachowania
powodujące dystres są nienormalne (np. ?)
" Niepełnosprawność  znaczące ograniczenia
funkcji poznawczych lub społecznych lub
ograniczenie uczestnictwa (praca, szkoła,
aktywności lokalne, rozrywki, rodzina). Niektóre
zaburzenia nie wywołują niepełnosprawności
(np bulimia)
6
Zachowania nienormalne  DSM IV
: kluczowe pojęcia
" Naruszanie norm społecznych.
Problem  różnice etniczne mogą to częściowo
wyjaśnić, wiele zaburzeń nie prowadzi do
naruszania norm społecznych (np. zab. Lękowe)
Szkodliwa dysfunkcja (Wakefield, 1992):
szkodliwa dla jednostki lub społeczeństwa ( w
porównaniu z pewnymi normami
bezpieczeństwa); dysfunkcja  wewnętrzny
mechanizm (poznawczy, kontroli, etc) nie działa
jak powinien
" Piotr stacjonował w Iraku, w Falluja. Od kiedy wrócił z Iraku, nie
mógł wyrzucić ze swojej głowy obrazów, które ciągle wracały.
Budził się co nocy z koszmarami dotyczącymi zabitych ludzi
których widział w Falluja. Nawet w ciągu dnia często
przypominała mu się się sytuacja kiedy w jadący przed jego
samochodem Brytyjski samochód wjechał na minę i wybuchł.
Najgorsze było jak przypominał mu się chłopak z batalionu
brytyjskiego (z pochodzenia Polak) z którym kilka razy spotkał
się na służbie i dwa razy rozmawiał; widział, jak ten chłopak
został postrzelony w nogę dwa razy i przerażająco krzyczał.
Piotr miał wrażenie że stale się poci, jak tylko usłyszał jakiś
głośniejszy odgłos, natychmiast zrywał się z miejsca. Rodzina
urządziła przyjęcie z okazji jego powrotu. Babcia nadepnęła na
balon  Piotrowi wydawało się ze to odgłos wystrzału i rzuciał
się na ziemię. Było mu potem bardzo głupio.
Babcia bardzo się o niego martwiła i mówiła, że tak samo
zachowywał się jej mąż jak wrócił z frontu po II Wojnie.
Zamówiła mszę za Piotra i często się za niego modliła, co Piotr
bardzo doceniał, że sie tak o niego troszczy.
Piotr chciał jechać znowu do Iraku, po urlopie, by zarobić trochę
pieniędzy, jednakże obawiał się że będzie musiał przejść przez
badanie lekarskie, na którym będzie musiał  się przyznać do
swoich problemów.
7
Naruszanie
Dysteres
Norm
jednostki
społecznych
Zaburzenie
psychiczne
dysfunkcja
niepełnosprawność
Nie są to ani warunki konieczne (tj. Bez ich obecności nie diagnozujemy zaburzenia)
Im większa siła danego warunku, tym bardziej prawdopodobna diagnoza zaburzenia
Diagnoza
" DSM (Diagnostic and Statistical Manual) -IV
(2000)  wieloosiowy system diagnostyczny
" Diagnoza kategorialna (tak  nie; nie ma
kontinuum)
" Pięc osi, na których ocenia się pacjenta
" Najczęściej ludzie szukają pomocy z powodu
problemów zawartych w osi 1. należy sprawdzać
podoztałe osie by dobrać najefektywniejszy
sposób postępowania
8
Oś 1
" Kategorie diagnostyczne
Zaburzenia wieku dziecięcego i dorastania
Delirium, Demencja i inne Zaburzenia funkcji poznawczych
Związane z używaniem substancji psychoaktywnych
Schizofrenia i inne psychotyczne
Zaburzenia nastroju
Lękowe
Somatoformiczne
pozorowane
Dysocjacyjne
Seksualne i tożsamości płciowej
Jedzenia
Snu
Kontroli impulsów
Przystosowania
Oś 2
" Odseparowane by zwrócić uwagę na ich
znaczenie w leczeniu
" Upośledzenie umysłowe
" Zaburzenia osobowości
Ich obecność oznacza, że na ogół są dodatkowe
trudności w leczeniu pacjenta
9
Oś 3
" Szerszy kontest występowania
zaburzenia: ogólny medyczny
ogólny medyczny
" Zaburzenia systemów (np. endokrynny,
immunologiczny, kostno-stawowy,
mięśniowy, pokarmowy, oddechowy, itd)
" Używanie jakichkolwiek substancji
psychoaktywnych
Oś 4
" Szerszy kontest występowania zaburzenia: problemy
społeczne które wpływają na występowanie i
utrzymywanie zaburzenia
" Środowisko
" Edukacja
" Praca
" Dom
" Finanse
" Dostęp do służby zdrowia
" Prawne
" inne
10
Oś 5
" Ogólna ocena funkcjonowania (z
wyłączeniem czynników somatycznych i
środowiskowych upośledzających
funkcjonowanie)
" Nadaje się kod od 0 do 100
Oś 5
" 100  Doskonałe funkcjonowanie w szerokim
spektrum, dobre radzenie sobie z problemami
życiowymi, brak symptomów
" 90  niewielkie symptomy (np lęk przed
egzaminem) i dobre funkcjonowanie w
większości obszarów, zaangażowanie w wiele
działań, okazjonalne konflikty (np. kłótnie z
rodziną)
" 80  symptomy są mijające i głownie są reakcją
na stres; niewielkie upośledzeie funkcjonowania
niewielkie
społecznego i zawodowego (np. chwilowe
problemy z wykonywaniem zadań zawodowych)
11
" 70  A
agodne symptomy (np. depresja czy bezsenność
LUB niewielkie trudności społeczne, zawodowe lub
szkolne
" 60  Umiarkowane symptomy LUB Umiarkowane
trudności społeczne, zawodowe lub szkolne
" 50  poważne symptomy (myśli samobójcze, obsesyjne
rytuały) LUB poważne trudności społeczne, zawodowe
lub szkolne (niemożliwośc utrzymania pracy)
" 40  Pewne trudności w testowaniu rzeczywistości i
komunikacji LUB poważne trudności w wielu obszarach
jednocześnie (społeczne, zawodowe lub szkolne,
nastrój, myslenie)
" 30  Zachowanie pod silnym wpływem halucynacji lub
urojeń LUB poważne trudności w komunikacji i
osądzaniu LUB niemożliwość funkcjonowania w prawie
wszystkich obszarach (np. stałe pozostawanie w łóżku)
" 20 - Pewne ryzyko zranienia innych lub siebie LUB
czasowe zaniedbywanie minimalnej higieny (np.
smarowanie się fekaliami) LUB brak komunikacji (np. nie
mówi w ogóle)
" 10  Uporczywe i powtarzające sie ranienie siebie lub
innych LUB uporczywe zaniedbywanie minimum higieny
osobistej LUB poważna próba samobójcza
" 0  niemożliwośc uzyskania adekwatnej informacji
12
Zmiany w diagnostyce
" Co kilka lat następują zmiany w diagnostyce po
konsultacji specjalistów klinicystów i badaczy (np. nowe
jednostki są włączane jeśli często i w znaczącym
zakresie spełniają 4 kategorie zaburzenia)
" Nowe zaburzenia proponowane do następnego DSM V
" Odstawienie kafeiny
" Dysforyczny syndorm premenstrualny
" Depresyjne zaburzenie osobowości
" DSM III  1980 (265 kategorii)
" DSM IIIR (1989) (292 kategorie)
" DSM IV (2000) (297 kategorii diagnostycznych)
DSM  specyfika kulturowa
" 25 specyficznych kulturowo zaburzeń
" Amok (Malezja)  niepoczytalność, urojenia oraz
zachowania gwałtowne, próby zabójstwa
" Dhat (Indie) silny lęk dotyczący wytrysku nasienia
" choroba duchów (Ghost sicknes)  ekstremalna
koncentracja na kimś kto umarł (Indianie)
" Koro (wschodnia Azja)  silny lek że penis lub sutki
zostaną wciągnięte do środka ciała i doprowadzi to do
śmierci
" Shenjing shuiro (Chiny) zmęczenie, zawroty głowy, brak
koncentracji, kłopoty z pamięcią
" Taijin kyofusho (Japonia) lęk że można kogoś obrazić
przez niewłaściwe spojrzenie, zaczerwienienie, zapach
ciała
13
Za dużo diagnoz...
" Kessler i in (2005)  45% pacjentów spełnia
kryteria więcej niż jednego zaburzenia
" Wiele czynników ryzyka sprzyja występowaniu
wielu zaburzeń: trauma + dysregulacja
hormonów stresu+neurotyzm + tendencja do
pamiętania negatywnych informacji o sobie =
wysokie ryzyko zaburzeń lękowych+nastroju
(Harvey i in., 2004)
" Helmuth, 2003  20-50% szukających opieki
przypisuje się kategorię  nie sprecyzowane
gdzie indziej zaburzenie (mają łagodne
symptomy i nie  wpadają w inne kategorie)
Oś 1 jak często występują w ciągu
życia jednostki???
" Kategorie diagnostyczne
Związane z używaniem substancji
psychoaktywnych
Zaburzenia nastroju
Lękowe
14
Kessler i in. 2005
mezczyzni kobiety
National
Comorbidity
Survey):
25
Występowanie
zaburzeń
W ciągu życia
20
15
10
5
0
wielki epizod zaburzenie dystymia Zaburzenie agorafobia fobia spoleczna inna specyficzna GAD uzaleznienie od uzaleznienie od
depresyjny dwubiegunowe paniczne fobia alkoholu lekow/narkotykow
" Kessler i in. 2005
" 46.4% ludzi spełnia w ciągu życia kryteria
diagnostyczne jednego lub więcej
zaburzeń z osi 1
15
Rzetelność diagnozy
Klinicysta a Agorafobia
Rzetelna
Pacjent
diagnoza
Klinicysta b Agorafobia
SCID  stucturalized Clinical
Interview for Axis I of DSM-IV
" Spitzer, Gibbon, & Williams (1996): przykład dla OCD
Chciałbym Pana teraz zapytać Obsesje:
Czy kiedykolwiek męczyły pana myśli (1) Powtarzające się i uporczywe myśli,
?123
które nie miały specjalnie impulsy, obrazy, występujące czasami,
Sensu i ciągle przychodziły Oceniane jako wdzierające się i niestosowne
Panu do głowy nawet jeśli starał się Powodujące lęk i niepokój
Pan ich nie mieć?
(Jakie one były) (2) Myśli, impulsy lub wyobrażenia które ?123
Nie są po prostu przesadnym kłopotaniem
Jeśli badany nie jest pewny: Się o życiowe problemy
Na przykład myśli o zranieniu kogoś
Albo o byciu skażonym przez brud (3) Badany usiłuje je ignorować lub wypierać
?123
Lub neutralizować je innymi myślami
Gdy te myśli się pojawiały, czy starał Lub działaniami
Się Pan usilnie ich pozbyć (Co starał
Się Pan zrobić? (4)Badany zdaje sobie sprawe że obsesyjne
?123
Jeśli niejasne: Skąd te myśli się brały? Myśli są wytworem jego umysłu
?- nieadekwatna informacja 1- brak/fałsz 2  poniżej progu 3 - prawdziwe
16
SCID  stucturalized Clinical
Interview for Axis I of DSM-IV
" Jeśli było w poprzedniej części 4 X 3 = obsesja; idziemy do części 2
Czy zdarzyło się cokolwiek co musiałby Kompulsje są zdefiniowane jako:
pan robić raz po raz i nie mógł się
?123
Powstrzymać Od robienia tego (jak mycie (1) Powtarzające się zachowania (mycie
rąk raz po raz, odliczanie, sprawdzenie Rąk), akty umysłowe (liczenie, modlitwy,
Czegoś kilka razy by upewnić się Powtarzanie słów) które osoba czuje że
Że wszystko jest w porządku musi wykonać w odpowiedzi na obsesje
Lub musi stosować bardzo sztywno
(Co musiał Pan powtarzać) Według reguł
Jeśli niejasne: dlaczego musiał Pan (2) Zachowania lub akty umysłowe mające
To robić? CO by się stało gdyby Na celu redukcję dystresu lub
?123
Pan tego nie zrobił Zabezpieczenie przed czymś okropnym
Zachowania/akty nie są połączone w
Jeśli niejasne: Ile razy pan to robił? Realistyczny sposób z tym co mają
OCD
Ile czasu w ciągu dnia Pan temu Zneutralizować /zapobiec lub są wyraz
nie
poświęca nadmierne
?- nieadekwatna informacja 1- brak/fałsz 2  poniżej progu 3 - prawdziwe
Najlepszy standard diagnozy -SCID
" Wysoka rzetelność i trafność prognostyczna
(DiNardo i in., 1993; Shaffer i in., 2000,
Blanchard i Brown, 1998)
" Wywiad gałęziowy  pytania zawsze w
określonej kolejności i jedne wynikają z drugich;
odpowiedzi na skali ? 1 2 3;
" Jeśli odpowiedz wynosi 1 w jednej grupie
przechodzi się do drugiej grupy.
" Diagnozy dokonuje się na wieku wymiarach Osi
1 (umożliwia uniknięcie testowania fałszywej
hipotezy)
17
Alternatywa dla DSM - ICD-10
ICD (International Statistical Classification of Diseases), proponowana przez WHO
F00 - F09: Organiczne zaburzenia psychiczne włącznie z zespołami objawowymi
F10 - F19: Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem
substancji psychoaktywnych
F20 - F29: Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe
F30 - F39: Zaburzenia nastroju (afektywne)
F40 - F48: Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną
F50 - F59: Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i
czynnikami fizycznymi
F60 - F69: Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych
F70 - F79: Upośledzenia umysłowe
F80 - F89: Zaburzenia rozwoju psychicznego
F90 - F98: Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie
i w wieku młodzieńczym
F99: Nie określone zaburzenia psychiczne
Narzędzia
MMPI (Minnesota Multiphasic Personality Inventory) lub WISKAD
Standaryzowane narzędzie do diagnozy objawów.
550 twierdzeń, opisujących różne problemy psychiczne, zgrupowane w różne skale
- Hipochondria (Rzadko koncentruję się na odczuciach płynących z ciała)
- depresja, (Zycie wydaje mi się wartościowe)
- histeria,(Moje mięśnie często drżą bez przyczyny)
- Psychopatia (Nie dbam o to co inni o mnie myślą)
- męskość  kobiecość (Dbam o kwiaty i rośliny domowe)
- paranoja (Jeśli nie obawialiby się przyłapania, większość ludzi kłamałaby i oszukiwała)
- psychastenia (Nie jestem tak kompetentny jak większość innych)
- schizofrenia, (Czasem czuję zapachy, których inni nie czują)
- mania (czasami czuję impuls by robić coś, co innym wydaje się nie realizacji)
- introwersja społeczna (Zamiast spędzać czas samemu, lubię miec ludzi wokoło)
Klucze kontrolne
skala L  ocenia stopień szczerości badanych
skala F  wykrywa nietypowe odpowiedzi lub nieuwagę badanego
skala K  ocenia tendencję do prezentowania się w nadmiernie pozytywnym świetle
Do celów diagnozy analizuje się charakterystykę profilu (wysokość i kształt)
18
Narzędzia
SCL- 90 (The Hopkins Symptom Checklist-90)
90 pytań, dotyczących objawów zaburzeń
8 skal:
- objawy somatyzacyjne,
- lęk i lęk paniczny,
- depresja przewlekła
- depresja ostra,
- objawy kompulsywno-obsesyjne,
- nadwrażliwość interpersonalna,
- złość i wrogość,
- psychotyzm
suma ogólna - miara dyskomfortu psychicznego
Diagnoza: Inne, gorsze
możliwości
Wywiad kliniczny
Obserwacja
Rozmowa psychologiczna
Schemat wywiadu klinicznego
- informacje o objawach pacjenta (zebranie danych z różnych z
ródeł + obserwacja)
- informacje o historii powstania i przebiegu choroby
- informacje o przebiegu doświadczeń życiowych z różnych okresów życia
- informacje o stosunku pacjenta do własnych doświadczeń i związku ich z
zaburzeniem
- informacje o zachowaniu pacjenta w trakcie rozmowy
- informacje podsumowujące (w zależności od celu przeprowadzenia wywiadu)
19
Diagnoza: inne gorsze
możliwości
Pytania
- ułatwiające zmianę tematu (dotychczas o...a teraz o....)
- zawężanie pytań (coraz bardziej szczegółowe)
- progresja (coraz bardziej intymne)
- uwikłane (zamaskowane wśród niediagnostycznych; np. pytania o sex wśród
pytań o funkcjonowanie ciała)
- naprowadzające (dotyczące aktywności nieaprobowanej społecznie,
z dodaniem wyrazów aprobaty dla zachowań nieaprobowanych)
- odroczone (powtórzenie pytania z opóz
nieniem)
- projekcyjne (np. prośba o opis osoby innej i jej postępowania, przyczyn zachowania
lub pragnień)
- otwarte lub zamknięte (odpowiedzi tak lub nie)
Diagnoza: Inne, gorsze
możliwości
Obserwacja
Nie nadużywać wskaz
ników pochodzących z obserwacji.
Funkcja przystosowawcza komunikatów niewerbalnych: ekspresji uczuć
Elementy ekspresji:
- postawa ciała, gestykulacja, ruchy ciała
- ton głosu, tempo mówienia, przerwy w wypowiedziach,
- dystans i bezpośredni kontakt z rzeczami/osobami
- mimika (uśmiechy, marszczenie brwi)
- obserwowalne pobudzenie układu autonomicznego: przyśpieszenie oddechu,
czerwienienie-zblednięcie, pocenie się, zwężanie z
renic
- charakterystyka fizyczna: waga, wzrost, sprawność i wady fizyczne, widoczne choroby
- dbałość o ubiór i wygląd
(Wallen, 1959; Egan, 1998)
20
Diagnoza: inne sposoby
" Obserwacja zachowań (identyfikacja
intensywności zachowań, tego co je
poprzedza i co po nich następuje); może
być również symulacja sytuacji
" Samoobserwacja (standaryzowany
dzienniczek)
Diagnoza neurobiologiczna
" fMRI  funkcjonalny rezonans
magnetyczny (ocena struktury i
funkcji/metabolizmu i mózgu)
" Ocena poziomu neurotransmiterów
" Ocena neuropsychologiczna 
uszkodzenia określonych struktur mózgu
21
ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW
Przyczyny zaburzeń:
Animizm (owładnięcie przez duchy)
Moce szatańskie (czarownice; XV-XVIII wiek;
stracono lub zmarło ponad 100 000 osób, głównie
kobiet)
Somatyczne (histeria)
Animalizm (podobieństwo zaburzonych ludzi i
zwierząt)
Przyczyny psychogenne
ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW
Leczenie
*Egzorcyzmy (opętanie przez złe moce)
*Ostracyzm (wypędzenie)
*Leczenie wędrującej macicy
 Młot na czarownice (Innocenty VII, 1484)
 podręcznik diagnozy leczenia opętania
*Teorie hipnotyczne
22
ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW
Franz A. Mesmer (1734-1815)
i jego magnetyzm zwierzęcy_> fluid magnetyczny
w organizmie -> zakłócenia równowagi _>
należy wywołać kryzys, który spowoduje równomierne
rozmieszczenie fluidu w organizmie
23
Mesmer
ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW
hipnotyzm Jean Martina Charcot(1825-1893)
24
ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW
Józef Breuer (1841-1925)
hipnoza->opowiadanie o
problemach lub fantazjach->
emocjonalne zachowania
pacjentów ->emocjonalne
odreagowanie ->
katharsis -> poprawa
samopoczucia
ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW
Leczenie
Szpitalnictwo
Pierwszy szpital  1243 (!)
Szpital Priory of St Mary of Bethlehem w
Londynie
(przebywało w nim na ogół kilka osób)
W Anglii zabronione były tortury typu sticte
w celu leczenia
W XVIII wieku stanowił atrakcję turystyczną 
Oglądanie gwałtownych pacjentów
25
Priory of St Mary of Bethlehem
ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW
Leczenie
Szpitalnictwo (od XVII wieku)
Odosabnianie
Chłosta, przykuwanie i wiązanie-> spokój umysłu
najłatwiej przywrócić wzbudzając strach
Szpital w Gheel (Belgia)
reformy władz kościelnych w Anglii
(szpital w York, 1796); szacunek i rozkuwanie,
tolerancja wobec emocji osób chorych
USA  Dorothea Dix (1802-1887) zakłada 32 szpitale
26
ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW
Leczenie
1774-1792  pierwsze próby uwalniania
pacjentów (Pinel; Dacquin) we Francji i Włoszech
27
NORMALNOŚĆ: CZYM JEST PATOLOGIA?
f&zasada podobieństwa rodzinnego : wszyscy
nienormalni są w czymś do siebie podobni
f&Nienormalność  powinien wystąpić co najmniej
jeden poniższy element, im bardziej wyrazisty,
tym bardziej można być przekonanym
f&(Definicja Rosenhana i Seligmana)
ELEMENTY NIENORMALNOŚCI
1. CIERPIENIE
nie jest warunkiem koniecznym
(nie występuje u wszystkich osób nienormalnych)
nie jest wystarczającym
(jest powszechne w codziennym życiu;
charakteryzuje nie tylko osoby nienormalne)
28
ELEMENTY NIENORMALNOŚCI
2. TRUDNOŚCI W PRZYSTOSOWANIU
w jakim stopniu dane zachowanie zapewnia dobre
funkcjonowanie jednostki
(dobre funkcjonowanie  zdolność do pracy i
utrzymywania satysfakcjonujących kontaktów)
w jakim stopniu służy dobru społeczeństwa
(utrudnianie dobrego funkcjonowania społeczeństwa)
ELEMENTY NIENORMALNOŚCI
3. NIERACJONALNOŚĆ I DZIWACZNOŚĆ ZACHOWAC

zachowanie jednostki wydaje się być pozbawionym
sensu
zaburzenia myślenia (dziwaczne i absurdalne
przekonania, spostrzeżenia nie mające podstaw w
obiektywnej rzeczywistości)
29
ELEMENTY NIENORMALNOŚCI
4. NIEPRZEWIDYWALNOŚĆ I UTRARA KONTROLI
pękają hamulce
i zwykłe zasady kierujące zachowaniem
nie można ustalić racjonalnej przyczyny danego
zachowania
brak umiejętności utrzymywania elastycznej kontroli
(wycofywania lub wzmacniania, zależnie od własnej
woli, spostrzeżeń i wymagań sytuacji)
ELEMENTY NIENORMALNOŚCI
5. WYRAZISTOŚĆ I NIEKONWENCJONALNOŚĆ
Rozróżnić: rzadkie i pożądane a rzadkie i niepożądane
(większość osób w danej populacji zrobiłaby coś innego)
6. DYSKOMFORT OBSERWATORA
najczęściej ma miejsce wtedy,
gdy mamy do czynienia z osobą
łamiącą niepisane reguły postępowania
7. NARUSZANIE IDEAA
ÓW I NORM MORALNYCH
30