Zdarza się, że stan zdrowia zmusza niejednego z nas do udania się po poradę lekarską. W przychodni otrzymujemy zwykle skierowanie na typowe badania. Ich wyniki pozwolą lekarzowi sformułować diagnozę.

W laboratorium otrzymujemy komputerowy wydruk pełen tajemniczych symboli i liczb nieczytelnych dla ogromnej większości z nas. Zrozumiałe, że na naszą prośbę lekarz z pewnością chętnie wszystko objaśni, ale zwykle już od razu chcielibyśmy wiedzieć, czy jesteśmy zdrowi, czy nie.Wspólnie więc postarajmy się rozszyfrować najważniejsze, najczęściej wykonywane badania i ich wyniki. Skoncentrujemy się przede wszystkim na podstawowych badaniach dotyczących:
analizy krwi, tj. morfologii,
OB, tj. opadu lub odczynu Biernackiego,
analizy moczu,
poziomu cukru we krwi,
poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi,
ciśnienia tętniczego.

Przedstawimy krótko znaczenie innych badań
zwykle bardzo rzadko w Polsce wykonywanych, a standardowych na Zachodzie.


BADANIE MORFOLOGICZNE KRWI



Morfologia krwi dostarcza najwięcej informacji o kondycji Twojego organizmu. Obejmuje ona przede wszystkim oznaczanie:
stężenia hemoglobiny HGB
liczby krwinek białych - WBC, czerwonych - RBC i płytkowych -

PLT
wskaźnika hematokrytowego HCT (procentowa objętość krwinek

czerwonych)
objętości krwinki
MCV
średniej wagi hemoglobiny w krwince
MCH
procentowego składu krwinek białych
wskaźnika barwnego
ocenę rozmazu ze szczególnym zwróceniem uwagi na morfologię

poszczególnych rodzajów komórek- m.in. średniej objętości krwinki MCV.

Wszelkie badania
czy to krwi, czy to moczu, czy też inne, należy zawsze wykonywać na czczo, ponieważ posiłek ma wpływ na jakość wyników. Najlepiej jest, aby ostatni posiłek (w miarę lekki z minimalna ilością tłuszczów i cukru) był spożyty co najmniej 12 godzin przed badaniem.

Uwaga ta dotyczy również zażywania leków. Jeżeli je stosujemy systematycznie
to musimy powiedzieć o tym lekarzowi przed skierowaniem na badania.Normy tu podane mogą się nieco różnić od norm stosowanych w różnych pracowniach analitycznych. Dlatego należy wszelkie wyniki przeczytać bardzo dokładnie i skonsultować się z lekarzem. Niewłaściwy
wg osoby zainteresowanej
wynik nie musi oznaczać od razu ciężkiej choroby.

Zanim przejdziemy do podania norm jeszcze kilka słów na temat jednostek w nich stosowanych. Obecnie aparatura analityczna podaje zazwyczaj wyniki badań w nowych jednostkach międzynarodowych, ale zdarzają się i jednostki starsze. W miarę możliwości przedstawione zostaną więc normy w różnych stosowanych dzisiaj jednostkach.

Jakie więc są te jednostki i co oznaczają?

G/L - gram na litr

G/dL - gram na decylitr = gram na 0,1 litra

mG/dL - miligram na decylitr = 0,001grama na 0,1litra =

10-3grama na 0,1litra

?L - mikrolitr = 0,000 001 litra = 10-6 litra

mmol/l - milimol na litr = 0,001 mola na litr

itd.

A teraz przejdźmy już do norm.



HGB - HEMOGLOBINA

Mężczyźni - 16,0 ą 2,0 G / dL (8
11 mmol / L
Kobiety - 14,0 ą 2,0 G / dL (7,5
10 mmol / L



Przeciętnie - 8,85
9,91 mmol / l




Przyczyną wartości nieprawidłowych może być niedokrwistość, hemoliza, czerwienica. Tzw. pozorne zmniejszenie poziomu hemoglobiny może nastąpić w czasie ciąży, a pozorne zwiększenie
w stanach odwodnienia organizmu (np. podczas wspinaczek wysokogórskich).

Zbyt niskie stężenie hemoglobiny oznacza, że krew nie przenosi należycie tlenu, nawet, gdy liczba krwinek jest prawidłowa.

Zbyt wysokie stężenie może świadczyć również o występowaniu czerwienicy.



CZERWIENICA
stan chorobowy charakteryzujący się sinoczerwonym zabarwieniem skóry i błon śluzowych oraz wzrostem ponad normę:
liczby krwinek czerwonych
poziomu hemoglobiny
wskaźnika hematokrytowego
objętości krwi krążącej.

Stwierdza się również:
powiększoną śledzionę
podwyższoną liczbę białych ciałek krwi
wzrost liczby krwinek płytkowych (trombocytów).

Wzrasta znacznie gęstość i lepkość krwi, co wzmaga opory przy jej krążeniu i powoduje wzrost ciśnienia krwi. Częstymi powikłaniami są krwotoki i zakrzepy naczyniowe, zwłóknienie szpiku i przejście w ostrą białaczkę.

Czerwienica objawowa (wtórna) występuje w stanach niedostatecznego wysycenia krwi tętniczej tlenem spowodowanych np. chorobami płuc, wrodzonymi wadami serca, obecnością nieprawidłowej hemoglobiny, itp.

Czerwienica prawdziwa (choroba Vaqueza) jest przewlekłą chorobą rozrostową układu krwiotwórczego o nieznanej przyczynie.






WBC - KRWINKI BIAŁE (LEUKOCYTY)



7000 ą 3000 / ?L (inaczej 7ą 3 x 103 / ?L)

W innych jednostkach - 4
10 G / L






WBC poniżej normy
leukopenia:
mniejsza zdolność do obrony przed infekcjami,
występuje w niektórych chorobach zakaźnych (dur brzuszny),
jeden z objawów niedomogów szpiku kostnego,
zatrucia solami metali ciężkich, piramidonem, barbituratami, benzenem.

WBC powyżej normy
leukocytoza:
wzmożona reakcja obronna na zakażenia
czyli obecność bakterii chorobotwórczych w organizmie,
znacznie przekroczona norma (np. powyżej 25 000) może oznaczać choroby rozrostowe krwi (białaczki).

Nieprawidłowy poziom WBC może również występować przy niedokrwistości, nadczynności tarczycy, stanów pokrwotocznych, zawale płuc i serca, martwicy wątroby, niewydolności nerek, oparzeniach, dużych wysiłkach fizycznych.








RBC - KRWINKI CZERWONE (ERYTROCYTY)

Mężczyźni - 5,4 ą 0,8 mln / ?L
Kobiety - 4,8 ą 0,6 mln / ?L

W innych jednostkach - 3,8
5,5 T / L





RBC poniżej normy:
możliwa anemia,
zbyt duża ilość płynów,
niewłaściwa dieta,

- zaburzenia w wytwarzaniu krwinek przez szpik kostny.

Powody:
obfite krwotoki (przy urazach),
obfite krwawienia miesięczne,
krwawienia z przewodu pokarmowego,
itp.

RBC powyżej normy:
zagęszczenie krwi (odwodnienie organizmu),
pobyt w wysokich górach (połączony z wysiłkiem fizycznym
np. treningami),
nadprodukcja przy czerwienicy.




PLT - KRWINKI PŁYTKOWE (TROMBOCYTY)



150 000
350 000 / ?L (inaczej 150
350 x 103 / ?L)

W innych jednostkach - 130
350 G / L






Przyczyną wartości pozanormatywnych mogą być kłopoty z prawidłowym tworzeniem płytek przez szpik kostny, uszkodzenie szpiku kostnego przez promieniowanie lub toksyny, występowanie nowotworów układu krwiotwórczego, powiększenie lub usunięcie śledziony, stany pokrwotoczne, wpływ leków (np. doustnych środków antykoncepcyjnych, polopiryny).

Liczba trombocytów jest bardzo ważną informacją, która może być interpretowana jedynie w powiązaniu z innymi objawami bądź wynikami specjalistycznych badań. W oderwaniu od nich nie można wskazać jednoznacznie niczego konkretnego. Nieprawidłowy wynik pozwala jedynie podejrzewać chorobę.



HCT - HEMATOKRYT



Mężczyźni - 40
50%

Kobiety - 37
47%
Dzieci i młodzież - 35
40%
Noworodki - 44
62%
W innych jednostkach - 0,360
0,480 L / L




Wskaźnik hematokrytowy
jest to objętość zbitych krwinek czerwonych w 100 ml pełnej krwi.

HCT poniżej normy
niedokrwistość.

HCT powyżej normy
nadkrwistość (czerwienica) lub odwodnienie.



MCV - ŚREDNIA OBJĘTOŚĆ KRWINKI



87 ą 5 ?m3 lub w innych jednostkach i normie 76
96 fL






WSKAŹNIK BARWNY



0,85 - 1,15






MCHC - ŚREDNIA MASA HEMOGLOBINY W KRWINCE



26 - 32 pG






POZIOM CUKRU (GLUKOZY) WE KRWI



70
120 mG / dL (normoglikemia)


Metoda na zasadzie reakcji redukcji: 0,9
1,1 G/L

lub 90
110 mG /dL lub 5
6 mmol/L
Metoda toluidowa: 0,8
1,0G/L lub 80
100mG/dL

lub 4,5
5,5 mmol/L
Metoda enzymat. (tzw. glukoza prawdziwa): 0,7
0,9 G/L

lub 70
90 mG/dL
U dziecka wartości niższe: 0,5
0,6 G/L








Wzrost stężenia cukru we krwi (hiperglikemia) regulują takie hormony jak:
adrenalina
glukagen
kortyzol
somatrotropina.

Obniżenie poziomu cukru (hipokglikemia) reguluje insulina.

Po przekroczeniu tzw. progu nerkowego, a jest to poziom substancji w osoczu, powyżej którego nie jest resorbowana, pojawia się ona w moczu. Dla glukozy poziom ten wynosi 180-200 mG/dL. Świadczy to zwykle o cukrzycy.

Przekroczenie normy może być również spowodowane złą tolerancją glukozy, zaburzeniami funkcjonowania przysadki i nadnerczy, chorobami trzustki.Przekroczenie tego progu może być również wynikiem wyjątkowo silnego stresu lub urazu mechanicznego.W takich przypadkach następuje silny, gwałtowny wysyp glukozy do krwi, który wymaga natychmiastowego dostarczeniaodpowiedniej porcji insuliny. Trzustka jednak nie nadąża z jej produkcją i poziom cukru jest przekroczony.

Stężenie cukru poniżej normy występuje przeważnie przy przedawkowaniu insuliny, leków przeciwcukrzycowych, niedoczynności hormonalnej przysadki i nadnerczy.Badanie poziomu glukozy we krwi wymaga podania do laboratorium przeprowadzającego analizę pewnych istotnych danych na temat pacjenta.Dotyczy to zwłaszcza dzieci, w przypadku których taką niesłychanie ważną informacją jest waga ciała. Pacjent może okazać się cukrzykiem, więc lekarz zazwyczaj powinien podać, jaką ilością glukozy należy obciążyć dziecko, a przynajmniej jaka jest jego masa, by zastosować dawkę glukozy dostosowaną do wagi ciała dziecka. Taka pragmatyka wynika z niebezpieczeństwa wystąpienia śpiączki cukrzycowej wywołanej zarówno niedomiarem jak i nadmiarem podanej do krwi glukozy.

Badanie poziomu glukozy powinno uwzględniać również wahania dobowe poziomu parametrów. Dotyczy to przede wszystkim takich przypadków, gdzie jest potrzeba wykonania wyników natychmiast (np. pacjenci z wypadków).

Istotna może być więc pora przeprowadzania badania. Interpretując wynik należy uwzględnić np. fakt, że analizę przeprowadza się w czasie, kiedy pacjent może być po posiłku. Zawyżony poziom glukozy nie musi więc oznaczać od razu choroby.

KREATYNINA

Kobiety: 0,7
1,2 mG / dL lub 0,7
1,2 mG%
lub 55
110 mmol / L
Mężczyźni: 0,8
1,4 mg / dL lub 0,8
1,4 mG%

Dziecko (do 3 lat) 0,2
0,3 mg / 100mL lub 20
30 mmol / L




Kreatynina
jest to tzw. bezwodnik kreatyny wydalany z moczem, gdzie oprócz mocznika stanowi jeden z głównych związków azotowych.

Kreatyna zaś
to pochodna glicyny, najprostszego aminokwasu endogennego, spełniającego m.in. rolę odtruwającą
jego połączenia z niektórymi toksynami są usuwane z moczem. Występuje głównie w białkach tkanki łącznej (kolagen).

Wynik powyżej normy może oznaczać zaburzenia pracy nerek lub serca (niewielka podwyżka).

Wynik poniżej normy może być spowodowany zwiększoną diurezą (zwiększonym wydzielaniem moczu
częstomoczem). Przyczyną będą prawdopodobnie zaburzenia pracy nerek. Stwierdzenie tego wymaga jednak przeprowadzenia bardziej dokładnych badań. Lekarz może zlecić wykonanie tzw. klirensu kreatyniny. Niekiedy potrzebne będzie przeprowadzenie cystografii, urografii itp. badań.

Poziom kreatyniny u dzieci rośnie wraz z wiekiem osiągając wielkość jak u ludzi dorosłych ok. 17 r. ż.


KLIRENS KREATYNINY 1
50 r. ż.



75
140 ml / min. 1,27
2,4 ml / s






Klirens kreatyniny jest to badanie poziomu kreatyniny w surowicy krwi i w dobowej zbiórce moczu. Klirens regularnie obniża się z wiekiem.

BILIRUBINA



Całkowita 3
12 mG / L lub 5
20 mmol / L

Wolna < 12 mG / L lu 20 mmol / L

Związana < 2mG / L lu 3 mmol / L






Bilirubina jest jednym z głównych barwników żółciowych. Powstaje podczas rozpadu hemoglobiny erytrocytów w komórkach układu siateczkowo
śródbłonkowego i stąd jest transportowana do wątroby, gdzie po sprzężeniu z kwasem glikuronowym jest wydzielana z żółcią do przewodu pokarmowego.

Na przemianie bilirubiny odbijają się zaburzenia czynności wątroby, które mogą prowadzić do żółtaczek. Właśnie dlatego oznaczanie poziomu bilirubiny we krwi i moczu znajduje zastosowanie w diagnostyce chorób wątroby o dróg żółciowych.

ŻELAZO WE KRWI



Kobieta 65
165 mg/dL lub 11,6
29,5 mmol / L

Mężczyzna 75
175 mg/dL lub 13,4
31,3 mmol / L

Noworodek 130
200 mg/dL lub 23
36 mmol / L

Dwulatek 65
120 mg/dL lub 11,5
21,5 mmol / L






Nienormatywna zawartość żelaza we krwi może być spowodowana obfitą utratą krwi
również w wyniku obfitych miesiączek u kobiet, patologiami układu pokarmowego (zaburzenia wchłaniania żelaza), ciążą (zwiększone zapotrzebowanie), występowaniem chorób nowotworowych, chorób nerek, nieprawidłowo stosowaną dietą wegetariańską (niedobory) lub dietą zbyt obfitą w żelazo (nadmiar), nadużywaniem alkoholu, stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych.

FIBRYNOGEN



2
4, 5 g/l, inaczej: 200
500 mg/dl




Fibrynogen
to powstający w wątrobie czynnik krzepnięcia krwi. Jest to rozpuszczalne, włókienkowe białko występujące w osoczu w postaci roztworu koloidowego. W procesie krzepnięcia krwi pod wpływem enzymu trombiny z fibrynogenu powstaje fibryna (włóknik)
substancja białkowa powodująca zestalenie się krwi w procesie krzepnięcia.

WAPŃ ZJONIZOWANY (Ca) przy pH 7,4



1,35
1,6 mmol / L






JONOGRAM


Chlor 96,108 mEq/l 96108 mmol/l
Sód 135
145 mEq/l 135
145 mmol/l
Pota 3,6
4,8 mEq/l 3,6
4,8 mmol/l
Rezerwa zasadowa 22
30 mEq/l 22
30 mmol/l


Nienormatywne wartości potasu mogą świadczyć o ostrej niewydolności nerek, występowaniu przetok jelitowych i żołądkowych, kwasicy metabolicznej lub kanalikowej, zmniejszeniu się produkcji jonów wodorowych w komórkach kanalików nerkowych,niedotlenieniu tkanek, niewyrównaniu cukrzycy, długotrwałych wymiotach, biegunkach, po podaniu insuliny, po zabiegach opreacyjnych, podczas leczenia testosteronem.

Nieprawidłowe wartości sodu mogą świadczyć o niewydolności serca, marskości wątroby, zwężeniu tętnicy nerkowej, niewydolności nerek, występowaniu moczówki prostej. Występują również podczas leczenia diuretykami (środki moczopędne), przy obfitym poceniu się, wymiotach, biegunkach, występowaniu przetok, oparzeniach.

LIPIDY (tłuszcze) całkowite



Dorośli 5
8 g/l lub 50
80 mg/ dl

Dzieci
poziom niższy




MAGNEZ w osoczu



1,7
2,1 mg/l 0,7
0,86 mmol/l







BIAŁKA (proteiny całkowite)



Dorosły 6,2
8 g/ml

Dzieci - poziom niższy do ukończ. 2 r. ż.
















PROTEINOGRAM


Albumina 3,1
4,3 g/dl 31
43 g/l
a1 globulina 0,1
0,3 g/dl 1
3 g/l
a2 globulina 0,6
1,0 g/dl 6
10 g/l
b globulina 0,7
1.3 g/dl 7
13 g/l
g globulina 0,7
1, 6 g/dl 7
16 g/l




Proteiny
to białka, w których wyróżnia się różne ich grupy.

Globuliny
jest to grupa białek powszechnie występująca we wszystkich organizmach. Obok albumin (białka proste) są dużą grupą białek osocza krwi (ok. 45%).

Z g-globulin(gamma-globulina) tworzy się większość przeciwciał (immunoglobuliny). W przebiegu różnych chorób występują zmiany ilościowego stosunku albumin do globulin w osoczu.

Przyczyną wartości nieprawidłowych np. w przypadku albumin mogą być choroby nerek, wątroby, cukrzyca, nowotwory, oparzenia, patologie układu pokarmowego (zmniejszona synteza albumin), niedożywienie, urazy, odwodnienie, wysoka śpiączka.

MOCZNIK



0,15
0,40 g/l 2,5
6,5 mol/l




Wartości nadmiarowe mogą być spowodowane dietą zbyt bogatą w białko (twarogi, sery, mięso, jaja, mleko).

Zaburzenia w poziomie mocznika mogą pojawiać się w trakcie ciąży oraz być spowodowane niewydolnością nerek.

ASO



20
150 j. / ml




ASO
antystreptolizyny, są to przeciwciała przeciwko toksynie paciorkowcowej zwanej streptolizyną "O". ASO pojawiają się w surowicy krwi w czasie infekcji paciorkowcami. Streptolizyna "O" jest dość silnym antygenem wyzwalającym u zakażonego człowieka tworzenie antystreptolizyn. Obecność antystreptolizyn w surowicy krwi jest podstawą odczynu antystreptolizynowego, badania serologicznego o dużym znaczeniu w diagnostyce schorzeń paciorkowcowych.

Miano ASO ponad 200 j/ml świadczy o przebytej infekcji paciorkowcowej. Szczególnie wysokie miano antystreptolizyny stwierdza się w ostrej chorobie reumatycznej.

OB - OPAD



2
8 mm / godz.





OB, czyli opad lub odczyn Biernackiego. Badanie to polega na mierzeniu szybkości opadania czerwonych ciałek krwi w niekrzepnącej krwi.
Przyczyną wartości nieprawidłowych mogą być: niedokrwistość, martwica tkanek, astma, choroba reumatyczna, procey nowotworowe. Przyśpieszony opad występuje w przypadku stanów zapalnych miejscowych i uogólnionych oraz u kobiet w ciąży i po porodzie.


BADANIE MOCZU



Badanie moczu obejmuje:
badanie fizykochemiczne,
badanie morfotyczne (badanie osadu moczu)
przeprowadzane po stwierdzeniu zmian w moczu po badaniu fizykochemicznym.

Analiza moczu pozwala przede wszystkim określić, czy nerki pracują prawidłowo i czy w układzie moczowym nie występuje stan zapalny lub infekcje bakteryjne. Dobowa objętość moczu powinna wynosić 1,5
2 l

CIĘŻAR WŁAŚCIWY



1,005
1,030 G / mL




Poniżej normy: zaburzenia pracy nerek.

Powyżej normy: zagęszczenie moczu ( np. w wyniku odwodnienia organizmu).

pH - ODCZYN



6
7 (lekko kwaśny)




Poniżej normy: zaburzenia przemiany materii lub powikłania cukrzycowe.

Powyżej normy: obecność bakterii w moczu lub zaburzenia przemiany materii.



POZIOM CUKRU



0




Obecność cukru w moczu może świadczyć przede wszystkim o cukrzycy.





CIAŁA KETONOWE


Pojawienie się ciał ketonowych we krwi, a później w moczu towarzyszy nieprawidłowo leczonej cukrzycy lub głodzeniu (drastyczna dieta odchudzająca). Do ciał ketonowych należą kwas acetooctowy, kwas ?
hydroksymasłowy i aceton.

Dwa pierwsze naruszają równowagę kwasowo
zasadową i wodną organizmu, gdyż są wydzielane z moczem wraz z dużymi ilościami jonów sodu, potasu i wody, co powoduje spadek rezerwy alkalicznej krwi, odwodnienie i może być przyczyną kwasicy oraz śpiączki cukrzycowej.




BIAŁKO


Obecność białka w moczu (białkomocz, inaczej albuminuria) wskazuje na stan zapalny nerek lub ich uszkodzenie. W warunkachprawidłowych kłębki nerkowe nie przepuszczają dużych cząsteczek białka.

Jednak niektóre drobnoczasteczkowe białka patologiczne przechodzą przez zdrowe kłębki. Białkomocz patologiczny występuje w wielu chorobach nerek - zarówno w uszkodzeniu kłębków nerek (zapalenia), jak i kanalików (zespół nerczycowy). Następstwem znacznego białkomoczu jest zmniejszenie poziomu białek we krwi. Powoduje to zmniejszenie ciśnienia osmotycznego wnaczyniach, co jest jedną z przyczyn powstawania obrzęków nerkowych.

Niewielki białkomocz może pojawić się po dużych wysiłkach fizycznych lub zimnej kąpieli. Nie świadczy to o upośledzeniu czynności nerek.






KREW


Krew w moczu (krwiomocz - hematuria) świadczy o schorzeniach narządu moczowego. Krwinki czerwone mogą pochodzić z każdego odcinka układu moczowego. Najczęstsze przyczyny obfitego krwiomoczu to: kamica dróg moczowych, urazy, gruźlica, nowotwory, zapalenia lub zawał nerki. Skąpy, wykrywalny laboratoryjnie krwiomocz występuje w tych samych stanach patologicznych. Różnica polega tylko na nasileniu zjawiska (stąd zwany krwinkomoczem).






KRWINKI BIAŁE - LEUKOCYTY



Maks. ilość w polu widzenia w badaniu mikroskopowym - 1
2




Obecność białych ciałek krwi powyżej normy świadczy o stanie zapalnym układu moczowego.






KRWINKI CZERWONE
ERYTROCYTY



Maks. ilość w polu widzenia w badaniu mikroskopowym - 5




Ich występowanie powyżej normy wskazuje na nowotwory, kamicę lub infekcje dróg moczowych (por. krwiomocz).






BAKTERIE



Maksymalnie 105 (tj. 100 000)




Duże ich ilości występują podczas infekcji dróg moczowych.






WAŁECZKI


Wałeczki są patologicznymi składnikami moczu. Występują głównie w zwyrodnieniu i zapaleniach nerek.






KRYSZTAŁY


Obecność kryształów stwierdza się najczęściej w przypadku kamicy nerkowej.






KOMÓRKI NABŁONKOWE


Komórki nabłonkowe pochodzą z nabłonka moczowodów i pęcherza. Pojedyncze nie świadczą o chorobie. Dopiero większe skupiska pojawiają się przy zapaleniu dróg moczowych.






ALDOSTERON

2
16 mg / 24 h 5,5
44,4 mmol / 24 h


Aldosteron jest hormonem sterydowym kory nadnerczy. Zwiększa wchłanianie zwrotne jonów sodu, chloru oraz wody, a wydalanie jonów potasu w kanalikach nerkowych. Odgrywa istotną rolę w regulacji objętości i składu elektrolitów. Bierze udział w regulowaniu równowagi kwasowo
zasadowej zwiększając w kanalikach nerkowych wymianę jonów wodoru na jony potasu.Nadmierne wydzielanie aldosteronu może być przyczyną choroby nadciśnieniowej i obrzęków.




AMYLAZY



3
23 j/h (różne wartości liczbowe w zależności od metody)


Amylazy
diastazy, są to enzymy z klasy hydrolaz rozkładające wielocukry, skrobie i glikogen na maltozę.

Wzrost aktywności amylaz w surowicy krwi i moczu występuje przy uszkodzeniu trzustki (co wykorzystuje się jako test diagnostyczny).






WYDALANIE WAPNIA W MOCZU



Kobieta < 250 mg /24 h < 6,24 mmol / 24 h

Mężczyzna < 275 mg / 24 h < 6,86 mmol / 24 h








CHOLESTEROL



Cholesterol jest podstawowym sterydem syntetyzowanym w organizmie człowieka, a także przyjmowanym w licznych pokarmach.Jest to biała, woskowata substancja, która nie rozpuszcza się w wodzie, używana do budowy błon komórkowych i produkcji hormonów płciowych (testosteron, estrogen), kwasów żółciowych, hormonów stresu (kortyzon, adrenalina, noradrenalina). Dlatego bez cholesterolu nie moglibyśmy żyć. Odgrywa on ogromną rolę przy produkcji witaminy D.

Przyjmujemy go bezpośrednio z pożywieniem, ale w organizmie także trwa jego produkcja. Zajmuje się tym przede wszystkim wątroba i w mniejszych ilościach skóra oraz jelito.Przeciętnie w organizmie ludzkim znajduje się ciągle ok. 60 mg cholesterolu, z czego ok. 2/3 przypada na mięśnie szkieletowe, tkankę tłuszczową i skórę. Pozostała część wchodzi w skład lipoprotein krwi oraz w skład błon komórkowych pozostałych tkanek. Ok. 2 g cholesterolu dziennie jest spożytkowane do syntezy kwasów żółciowych. Wraz z kałem tracimy dziennie ok. 1 g cholesterolu.Organizm dysponuje również mechanizmami regulacji poziomu produkcji własnego cholesterolu i regulacji jego poziomu we krwi.

Dlaczego więc cholesterol jest traktowany jak przekleństwo? Czyżby matka natura popełniła błąd?

Przez wiele lat uważano wysokie poziomy cholesterolu za czynnik zwiększający ryzyko udarów mózgu i zawałów serca.Badania prowadzone w latach 90-tych XX wieku wykazały, ze zapobieganie chorobom serca i układu krwionośnego poprzez obniżanie poziomu cholesterolu nie jest najlepszą drogą. Zwłaszcza, że obniżanie to przeprowadza się z użyciem farmaceutyków, które powodują wzrost zagrożenia rakiem.W każdym bądź razie niskie stężenie cholesterolu w organizmie nie jest oznaką zdrowia, a może przyczyniać się do wzrostu skłonności do depresji, lęku, melancholii (związane jest to z wpływem cholesterolu na przemianę hormonów, m.in. serotoniny
"hormonu szczęścia"). Niski poziom cholesterolu może również zmniejszać szanse przeżycia u chorych na nowotwory.

Więc jak jest z tym cholesterolem?

Okazuje się, że zasadniczym czynnikiem powodującym szereg zagrożeń jest nie tyle poziom cholesterolu, ale produkty jego utleniania.

Do ich powstawania dochodzi podczas stresu oksydacyjnego. Kompleksy cholesterolu LDL z wolnymi rodnikami są zabójcze. Źródłem utlenionego cholesterolu są przede wszystkim typowe produkty "fast food"
frytki, hamburgery i inne produkty spożywcze poddane przemysłowej obróbce. A więc znów kłania się nam dieta
dodajmy: nieprawidłowa dieta.

Utleniony cholesterol chętnie odkłada się na ściankach naczyń krwionośnych (zwłaszcza na złogach mineralnych) hamując dopływ krwi do mózgu, nerek, narządów płciowych, kończyn i serca. W konsekwencji prowadzi to do choroby wieńcowej, impotencji, odkładania się kamieni żółciowych i pogarszania pracy mózgu.

Cholesterol posiada trzy frakcje:
LDL
(ang.
Low-Density Lipoproteins) niskiej gęstości lipoproteina (tzw. "zły" cholesterol) nie powinien przekraczać w zasadzie 135 mG/dL (miligrama na decylitr),
VLDL
(ang.
Very Low-Density Lipoproteins) bardzo niskiej gęstości lipoproteina (jest składnikiem wyjściowym do powstania LDL cholesterolu wytwarzanego przez wątrobę)
HDL
(ang.
High-Density Lipoproteins) wysokiej gęstości lipoproteina (tzw. "dobry cholesterol"):

- dla kobiet norma przewiduje 40
80 mG/dL

- dla mężczyzn 35
70 mG/dL

HDL cholesterol i LDL cholesterol budują wraz z malutkimi molekułami tłuszczu całkowity cholesterol, czyli tzw. chylomikron.

Uważa się, że zły" cholesterol LDL jest bezpośrednim sprawcą choroby niedokrwiennej serca. Im więc wyższy jest jego poziom, tym większe jest ryzyko wystąpienia tego schorzenia. LDL odpowiada za dostarczanie całej frakcji cholesterolowej bezpośrednio do komórek jako budulca niezbędnego w procesach ich regeneracji.

To dostarczanie jest jednak pod kontrolą
w zależności od zapotrzebowania komórki na budulec. Przypuszcza się jednak, że utleniony LDL jest w stanie "ominąć" zabezpieczenia ("check points"- "bramki kontrolne") i wprowadzić do komórki "nie zamówiony" cholesterol. I dopiero nagromadzenie utlenionego cholesterolu grozi miażdżycą naczyń krwionośnych.

"Dobry" cholesterol HDL odgrywa kluczową rolę w przemianie tłuszczów. Jest on proteiną odpowiedzialną za transport utlenionego cholesterolu i trójglicerydów (ciał tłuszczowych we krwi) z całego organizmu do wątroby. Tam z wymienionych produktów wyprodukowana zostanie żółć, która zostanie z czasem wydalona przez jelita.

HDL wypłukuje więc LDL cholesterol ze ścianek naczyń krwionośnych. Dzięki temu zachowana jest większa elastyczność naczyń. HDL nie dopuszcza w ten sposób do powstawania ich miażdżycy. Im wyższy więc poziom HDL, tym mniejsze jest ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca. Twój organizm posiada możliwość podwyższania własnego poziomu HDL cholesterolu wskutek zmian biochemicznych zachodzących w wyniku m.in. regularnego wysiłku fizycznego.




CHOLESTEROL

150
200 mG/dL


Uwaga! Często jako górną granicę normy podaje się zazwyczaj 200 mG/dL, choć zdarza się spotkać w literaturze fachowej aż 260 mG/dL.

Różnice wynikają z przyjętych norm stosowanych w różnych krajach o odmiennych systemach żywienia. Na Zachodzie górna norma
to zazwyczaj 200 mG/dL, w Japonii
150 mG/dL. Podwyższony poziom cholesterolu może wynikać z niedoczynności tarczycy. Tę zależność wykryli naukowcy z Oxfordu.

Zaburzenia przemiany cholesterolu są przyczyną miażdżycy (odkładanie się cholesterolu w ściankach naczyń krwionośnych) i kamicy żółciowej (odkładanie się złogów cholesterolu w pęcherzyku żółciowym).

Jedną z przyczyn zwiększania się poziomu cholesterolu jest zjadanie tłuszczów zwierzęcych z solą. To sól wiąże tłuszcze, co prowadzi do miażdżycy (i nie tylko sól kuchenna, ale również sole mineralne
wapniowe, magnezowe i inne, zawarte zwłaszcza w wypijanych wodach wysokomineralizowanych, tak reklamowanych w mediach).

Zbyt wiele tłuszczów zwierzęcych w połączeniu z solą
to również niebezpieczeństwo pojawienia się kamieni w woreczku żółciowym, pęcherzu moczowym i drogach moczowych. Dzieje się tak dlatego, że organizm zaczyna wytwarzać nadmiar śluzu, który w połączeniu z cholesterolem może przemieniać się w ciepłym wnętrzu ciała w kamienie.

W zasadzie górny poziom cholesterolu we krwi dla konkretnego wieku nie powinien przekraczać:

< 20 r. ż. - < 150 mG/dL

20
29 r. ż. - < 180 mG/dL

30
39 r. ż. - < 200 mG/dL

> 40 r. ż. - < 220 mG/dL.

Prawdę mówiąc, nie poziom złego cholesterolu jest najważniejszy. Najbardziej istotne znaczenie ma wartość stosunku ilości całkowitego cholesterolu do ilości "dobrego" cholesterolu HDL. Tak określony współczynnik nosi nazwę RATIO i powinien mieć wartość:

- dla mężczyzn - < 4,0

- dla kobiet - < 3,5

Udowodniono również naukowo, że HDL cholesterol nie tylko zapobiega rozwojowi miażdżycy, ale chroni nas przed nowotworami.

Jeszcze kilka słów na temat określania poziomu cholesterolu LDL.

Zdarza się, że lekarze zlecają badanie poziomu LDL bez uwzględnienia poziomu HDL i trójglicerydów traktując te ostatnie badania jako coś odrębnego (a więc zawyżającego koszt badań). Tymczasem praktycznie określa się poziom LDL metodą obliczeniową, która wymaga wcześniejszego zbadania poziomu HDL i tróglicerydów ( i to pod warunkiem, że poziom tych ostatnich nie przekracza 350 mG/dL - inaczej 350 mG%, ponieważ po przekroczeniu tej wartości wyniki są absolutnie niewiarygodne). Nie ma więc żadnego powodu, by nie można było jednocześnie poznać poziomu LDL, HDL i trójglicerydów.

Zdarzają się ludzie mający bardzo wysoki poziom trójglicerydów (nawet do 4000 mG/dL!). W takim przypadku nie jest możliwe wyznaczenie poziomu LDL metodą obliczeniową. Wyznacza się więc poziom LDL metodą bezpośrednią z surowicy krwi, ale jest to metoda droga i rzadko stosowana.

Polskie Towarzystwo Badań nad Miażdżycą przypomina, że jeśli chociaż jeden z wymienionych niżej parametrów przekracza wartości wskazane, to należy wspólnie z lekarzem rodzinnym podjąć działania profilaktyczne.

Jakie to parametry?
Cholesterol całkowity powyżej 200 mg/dL.
Cholesterol HDL poniżej 40 mg/dL.
Poziom cukru na czczo powyżej 110 mg/dL.
Ciśnienie tętnicze powyżej 140/90 mm Hg.
Obwód pasa u kobiet powyżej 88 cm, a u mężczyzn powyżej 102 cm.

Działania profilaktyczne to:
ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych i zwiększenie spożycia tłuszczów i steroli roślinnych oraz ryb, warzyw i owoców.
zwiększenie codziennej aktywności fizycznej np. do 30 minut szybkiego spaceru.
zaprzestanie palenia paierosów.
zredukowanie nadwagi (rozważyć leczenie!).

Nienormatywne poziomy cholesterolu występują najczęściej przy schorzeniach nerek, cukrzycy, nadwadze, zaburzeniach przemiany materii, ciąży, stosowaniu niektórych leków (np. beta-blokerów), stosowaniu doustnych środków antykoncepcyjnych, niewłaściwej diecie i słabej aktywności fizycznej.







TRÓJGLICERYDY




TRÓJGLICERYDY



Granice: 50
180 mG/dL (<200mG%, czyli <2,28?mol/l



Przyjęte normy:

Kobiety: 165 mG/dL

Mężczyźni: 175 mG/dL




Trójglicerydy są tzw. frakcją lipidową we krwi. Krążą one w postaci niewielkich krystaloidów stanowiąc potencjalne zagrożenie dla elastyczności ścian naczyń krwionośnych. Przy podwyższonym poziomie trójglicerydów dochodzi do stwardnienia naczyń, czyli arrteriosklerozy (miażdżycy).

Podwyższony poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów w połączeniu z obniżonym poziomem cholesterolu HDL sprzyja chorobom układu krążenia, miażdżycy, zawałowi serca i udarowi mózgu. Zrozumiałe więc jest, że najkorzystniejszy stan
to niski poziom:

- całkowitego cholesterolu,

- LDL cholesterolu,

- VLDL cholesterolu,

- trójglicerydów,

- RATIO

przy jednocześnie wysokim poziomie HDL cholesterolu.

Nienormatywne wartości trójglicerydów są zazwyczaj charakterystyczne dla ciąży, przy cukrzycy, chorobach nerek i wątroby, niedoczynności tarczycy, miażdżycy, zaburzeniach przemiany materii, stosowaniu doustnych środków antykoncepcyjnych, nadużywaniu alkoholu, diecie obfitującej w tłuszcze zwierzęce.



HOMOCYSTEINA



Homocysteina jest aminokwasem zawierającym siarkę. Stanowi ogniwo pośrednie w przemianie metioniny, bardzo silnego antyoksydantu, w cysteinę
również doskonałego wymiatacza wolnych rodników. Cysteina z kolei bierze udział w wytwarzaniu glutationu niezbędnego do ochrony komórki przed działaniem wolnych rodników.

Okazuje się, że u 10-15 % ludzi przyczyną choroby wieńcowej jest podwyższony poziom homocysteiny, która hamuje produkcję kolagenu, a to z kolei sprzyja powstawaniu miażdżycy, bezpośredniemu uszkodzeniu tętnic i ścian naczyń krwionośnych. Co ciekawe, często ludzie chorujący na "wieńcówkę" mają normalny albo tylko nieznacznie podwyższony poziom cholesterolu. Podwyższony poziom homocysteiny obserwuje się u osób z niedoborem kwasu foliowego, witaminy B6 i B12.Stan taki jest niezależnym czynnikiem ryzyka udaru mózgu, zawału mięśnia sercowego i wszelkich niedomagań układu krążenia.

W Polsce badanie poziomu homocysteiny jest stosowane bardzo rzadko w odróżnieniu od Zachodu, gdzie jest to badanie stosunkowo tanie i przeprowadzane standardowo.

Na świecie umierają rocznie z powodu podwyższonego poziomu tego aminokwasu miliony ludzi. Tymczasem wystarczy podawanie odpowiednich dawek witaminy B6, B12 i kwasu foliowego (witamina M, czyli witamina B11), aby zmniejszyć niebezpieczny poziom homocysteiny (kolosalne znaczenie ma więc przyjmowanie witamin B complex w naturalnej postaci).

Normy homocysteiny we krwi:
Kobiety: 3-13 ?mol/l
Mężczyźni: 5-15 ?mol/l





CIŚNIENIE TĘTNICZE




CIŚNIENIE TĘTNICZE



Norma - 125/85 mmHg, maksymalnie
140/90 mmHg






Wartość ciśnienia 140/90 mm Hg (milimetrów słupa rtęci) jest uważana
niezależnie od wieku
za normalną, choć wartość ta zalicza się już do średnich zagrożeń.

Pierwsza z tych liczb oznacza ciśnienie skurczowe, druga zaś
ciśnienie rozkurczowe. Podwyższenie każdej z tych liczb o 5 mm Hg jest już nadciśnieniem wymagającym jeśli nie leczenia, to przynajmniej wyjaśnienia przyczyny.

Nadciśnienie tętnicze zwiększa znacznie ryzyko wystąpienia zawału serca lub zatoru. Jest też podstawowym czynnikiem odpowiedzialnym za występowanie chorób układu krążenia.


HORMON DHEA



Hormon DHEA
to tzw. hormon młodości. Niskie stężenie DHEA zwiększa ryzyko śmierci z powodu chorób serca aż 3-krotnie. Kiedy ktoś obserwuje u siebie depresję i nagłe obniżenie energii życiowej, powinien sprawdzić poziom DHEA, jak również testosteronu.


INSULINA



Jest to hormon wydzielany przez komórki tzw. wysp Langerhansa w trzustce. Wpływa na przemianę węglowodanów, tłuszczów i białek. Obniża poziom glukozy we krwi poprzez:
nasilenie spalania tego związku w tkankach obwodowych,
pobudzanie syntezy glikogenu (z glukozy) w wątrobie i mięśniach,
zwiększenie syntezy tłuszczów z węglowodanów; dzięki insulinie węglowodany zostają wykorzystane jako główne źródło energii.

Niedobór insuliny występuje w cukrzycy. Energia jest wówczas pobierana w większym stopniu ze spalania tłuszczów. Narusza to równowagę między szybkością nagromadzania się aktywnego octanu, będącego pośrednim produktem rozkładu kwasów tłuszczowych, a szybkością jego spalania w tzw. cyklu Krebsa. Nadmiar octanu zostanie wówczas zużyty do syntezy ciał ketonowych i cholesterolu. Tym właśnie charakteryzuje się podstawowy defekt metaboliczny cukrzycy.

Ponad 25% populacji ludzkiej na świecie cierpi na zaburzenia gospodarki węglowodanowej (choć ludzie ci nie chorują na cukrzycę). Jest to jeden z największych czynników ryzyka choroby wieńcowej.

Tzw. hiperinsulinemia często objawia się otyłością brzuszną, nadciśnieniem i zmniejszoną energią. Zagrożenie to występuje wielokrotnie częściej niż cukrzyca.

Doktor Jan Kubicki, amerykański lekarz, autor książki "Jak uniknąć zawału" stwierdza, że
paradoksalnie
tym właśnie ludziom doraźne korzyści może przynieść dieta optymalna dr Kwaśniewskiego, znana w Ameryce jako dieta Atkinsa: "Jedząc tłusto, przyjmując białka zwierzęce i zwierzęce tłuszcze nasycone, tracą na wadze i odczuwają zwiększenie energii życiowej. Taka sytuacja może trwać kilka miesięcy, rok czy dwa. Mogą poprawić się zależności między dobrym i złym cholesterolem. Jednak w dłuższej perspektywie
stosowanie tej diety prowadzi do bardzo znacznego wzrostu zapadalności na nowotwory i powoduje wzrost liczby zawałów".

Ustalenie dawki insuliny dla cukrzyka powinno być poprzedzone ustaleniem tzw. profilu dobowego. Oznacza to badanie poziomu glukozy we krwi 5
6 razy na dobę w ściśle określonych strategicznych momentach dobowych (przed posiłkiem, po posiłku itd.).



POZIOM ANTYOKSYDANTÓW WE KRWI



Norma: 1,3
1,77 mmol/l



POZIOM ALDEHYDU DIMALONYLOWEGO (MDA)



MDA jest parametrem służącym do określania poziomu stresu oksydacyjnego w komórce.

Norma MDA we krwi: 6,5
11,5 ?mol/l.
Obniżony poziom wskazuje na brak rezerw kwasów tłuszczowych Omega 3 w organizmie