Tabela 1. Ważniejsze koenzymy i grupy prostetyczne
Koenzymy i grupy prostetyczne
oksydoreduktaz
NAD+ oraz NADP+
Budowa:
adenina
ryboza
Witamina PP
(inaczej witamina B3, niacyna) - wspólna
nazwa na określenie dwóch związków
amid kwasu kwas
nikotynowego nikotynowy
amid
kwasu
nikotynowego
Funkcja:
- koenzymy przeszło 200 dehydrogenaz, czyli enzymów odrywających lub
przyłączających atomy wodoru (działanie obu koenzymów jest analogiczne, w wielu
przemianach enzymatycznych oba koenzymy mogą byd nawzajem wymieniane)
NAD+ NADH+H+
dehydrogenaza
jabłczanowa
jabłczan szczawiooctan
- ogólnie można przyjąd, że NAD pełni w żywej komórce rolę akceptora wodoru,
natomiast jego fosforan jest donorem wodoru (pełni rolę reduktora)
FMN oraz FAD
fosforan ryboflawiny, mononukleotyd
flawinowy (FMN)
Budowa: izoalloksazyna
mononukleotyd flawinowy (FMN)
Oba nukleotydy flawinowe są nierozerwalnie
związane z odpowiednimi białkami
enzymatycznymi, tworząc flawoawoproteidy, będąc
jednocześnie przykładem grup prostetycznych.
Witamina B2,
rybitol
Funkcja:
- FMN i FAD są grupami prostetycznymi dehydrogenaz, przenoszących głównie atomy
wodoru. Ich cechą charakterystyczną jest zdolnośd odrywania atomów wodoru od
dwóch sąsiadujących ze sobą atomów węgla, tworząc podwójne wiązanie:
-CH2-CH2- -CH=CH- np.
dehydrogenaza
bursztynianowa
bursztynian fumaran
- FMN i FAD mogą byd również koenzymami oksydaz: enzymów posiadających
zdolnośd bezpośredniego przenoszenia oderwanych od substratu atomów wodoru
na tlen np. Przykładem takiego enzymu może byd oksydaza aminowa zaw. FAD
- FAD jest również elementem składowym systemu enzymatycznego cytochromu
P450 (hydroksylacja, metabolizm ksenobiotyków i wiele innych r-ji)
Funkcja:
- FMN i FAD są grupami prostetycznymi dehydrogenaz, przenoszących głównie atomy
wodoru. Ich cechą charakterystyczną jest zdolnośd odrywania atomów wodoru od
dwóch sąsiadujących ze sobą atomów węgla, tworząc podwójne wiązanie:
-CH2-CH2- -CH=CH- np.
dehydrogenaza
bursztynianowa
bursztynian fumaran
- FMN i FAD mogą byd również koenzymami oksydaz: enzymów posiadających
zdolnośd bezpośredniego przenoszenia oderwanych od substratu atomów wodoru
na tlen np. Przykładem takiego enzymu może byd oksydaza aminowa zaw. FAD
- FAD jest również elementem składowym systemu enzymatycznego cytochromu
P450 (hydroksylacja, metabolizm ksenobiotyków i wiele innych r-ji)
Ubichinon (koenzym Q)
Budowa:
- - A
aocych boczny zbudowany jest z jednostek izoprenoidowych. Ich liczba bywa
różna w zależności od z
ródła pochodzenia ubichinonu. Np. ubichinon z serca świni ma ich
50, a z serca wołu 10, co zapisuje się symbolicznie Q-50 i odpowiednio Q-10. Ilośd
jednostek izoprenoidowych w ubichinonach drobnoustrojowych waha się od 5 do 13.
Funkcja:
-ubichinon w komórkach pełni bardzo ważną rolę, będąc elementem składowym
łaocucha oddechowego
- jako koenzym dehydrogenaz bądz
reduktaz spotykany jest rzadko. Jednym z
nielicznych przykładów może byd dehydrogenaza NADH (ubichinonowa ), która
katalizuje reakcję utlenienia NADH2 do NAD z jednoczesną redukcją ubichinonu
do ubichinolu (hydroubichinonu).
Kwas liponowy
Funkcja:
-uczestniczy w transporcie elektronów, a także w przenoszeniu grup acylowych w
reakcjach ą-oksydacji (oksydacyjnej dekarboksylacji ą-ketokwasów). Jest elementem
składowym układów wieloenzymatycznych wraz z DPT, CoA, FAD i NAD, np. w
dehydrogenazie pirogronianowej (dekarboksylującej). A
atwo ulega odwracalnemu
utlenieniu i redukcji.