Dajczak W Łacińska terminologia prawnicza Wykład Skrypt


AACICSKA TERMINOLOGIA PRAWNICZA
Prof. UAM Dr Hab. Wojciech Dajczak
I WYKAAD  09.01.2010
Trzy łacińskie słowa na określenie w jaki sposób rozumieć  prawo : FAS, IUS, LEX
FAS  prawo najwcześniejsze  VI-V w. p.n.e.  zespół reguł regulujących życie społeczności. Są to
wszelkie reguły organizacji społeczeństwa, uznawano, że obejmuje reguły o pochodzeniu
nadprzyrodzonym, wszelkie reguły godziwego postępowania, prawo sakralne gdyż FAS zostaje z
czasem zawężone do prawa sakralnego  związanego z prawem religijnym,
IUS  to pojęcie funkcjonuje od V w. p.n.e.  określenie prawa ogólności  zawężenie do tylko prawa
(już bez reguł). Jest to prawo uchwalane (stanowione) przez Zgromadzenia Obywateli (cives 
obywatel)  czyli prawo tworzone przez ludzi i dla ludzi.
LEX  najwęższe znaczenie, początkowo wiązano je z ustawami jedynie.
Rys. Podział pojęć wg ogólności:
FAS
IUS
LEX
Przykłady powyższych:
- contra ius fasque  przeciw prawu boskiemu i ludzkiemu  w znaczeniu, że sprawca był
zdeterminowany do nagannego zachowania (złamanie wszelkich norm, podkreślenie naganności
zachowania sprawcy),
- fas est  jest rzeczą godziwą  syntetyczna akceptacja podkreślająca dobro,
- per fas et nefas  wszelkimi środkami godziwymi i niegodziwymi  również oznacza determinację
sprawcy uczynku.
IUS LEX
PRAWO
Słownikowo IUS = LEX
Jednak to nie to samo
- ius est ar bonit et aequi  prawo jest sztuką tego co dobre i sprawiedliwe  Jest to jedyna
zachowana kwazi definicja prawa z Rzymu! Sformułowana w II połowie n.e.  autor  rzymski
prawnik CELSUS. ARS oznacza, że prawo to nie jest technika, nie da się prawa sprowadzić do
algorytmu! Prawo jest sztuką znajdowania rozwiązań, rozstrzygnięć tego co dobre i sprawiedliwe a co
za tym idzie nie może być tworzone dowolnie,
- ius recipsit aequitatem  prawo ma na względzie sprawiedliwość,
- iustitia-sprawiedliwość/ius-prawo  prawo powinno być pochodną sprawiedliwości. Ponad
prawem są pewne pierwotne wartości z którymi prawo musi być zgodne,
- ius et fraus nonquam cohabitant  prawo i działanie podstępnie, nigdy nie współistnieją  (fraus 
podstęp). Myślą przewodnią tego wyrażenia jest to, że prawa nie można wykorzystać do takich
działań aby możliwe było działanie podstępnie (przykład: w umowie nie można zapisać treści
niekorzystnych dla której ze stron łamiąc podstawowe wartości),
- summum ius summa iniura  najwyższe prawo najwyższym bezprawiem  (i w. n.e.)
rygorystyczne przestrzeganie prawa może prowadzić do rażąco krzywdzących rozwiązań  stosowanie
prawa poprzez myślenie o celowości jego rozwiązań a nie tylko celem zgodności stosowania z
zapisami,
- dura lex sed lex - surowe prawo ale prawo  gdy prawo zostało przyjęte należy je stosować
(przestrzegać) bo tracimy pewność prawa i jego przewidywalność,
Miroo :&
1
- lex iubeat non disputet - prawo nakazuje a nie dyskutuje  normy prawne mają charakter
władzy. Nie są propozycjami, nie są zaleceniami i nie ma miejsca na dyskusję i negocjowanie,
PROBLEM RELACJI MIDZY PIERWOTNYM POJMOWANIEM PRAWA A JEGO STOSOWANIEM
- iustitia est constant et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi  sprawiedliwość jest
stałą i trwałą wolą (dążeniem) oddania każdemu należnego mu prawa (oddania mu tego co mu się
należy)  sformułowano w II w. n.e. Zasada ta została przeniesiona z obrazu sprawiedliwości z
filozofii greckiej (Arystoteles  Etyka Nikomachejska). Arystoteles dzielił sprawiedliwość na:
a) rozdzielcza  władza rozdziela sprawiedliwie,
b) wyrównawcza  naprawa wyrządzonej szkody,
c) wymienna  wymiana świadczeń wzajemnych.
- iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alteruj non laedere, suum cuique tribuere 
nakazy prawa są następujące: żyć uczciwie, nie szkodzić drugiemu, oddać każdemu to co do niego
należy. (przykład i zarazem zagadnienie: czy chronić uczciwego nabywcę przedmiotu wadliwego  np.
kradziony samochód?)
- non omne, quo licet, honestum est  nie wszystko co jest dozwolone jest godziwe (uczciwe)  czy
jest granica dopuszczalnej niegodziwości?
- male iure nostro uti non debemus  nie powinniśmy zle używać naszego prawa.
Powyższe dwie reguły:
- kto ma uprawnienia może różnie z niego korzystać,
- ale są granice,
- w XIX wieku nastąpiło rozwinięcie zagadnienia  sformułowano pojęcie nadużycia prawa,
- np. korzystanie z uprawnień w przeciwieństwie do zasad współżycia społecznego.
Pojęcia i zwroty:
l.poj. l.mn. l.poj. l.mn.
Nom.  Lex (fem.) / leges Nom.  Ius (neutr.) / iura
Gen.  legis / legum Gen.  Iris / burum
Dat.  legi / legibus Dat.  iuri / iuribus
Acc.  legem / leges Acc.  ius /iura
Voc. - lex / leges Voc.  ius / iura
Abl. - lege / legibus Abl.  iure / iuribis
Porządek prawny
Ius civile
uprawnienie Sąd
IUS
Ius In ius
disponendi vocatio
Orzeczenie
Ius superius
Ius - sąd,
In ius vocatio- wezwanie przed sąd,
Ius superius  orzeczenie sądu wyższej instancji,
Ius disponendi  uprawnienie do rozporządzania czymś / dysponowania.
Ius  oznaczenie  masy prawnej ,
Ius  uprawnienia.
Miroo :&
2
Porządek prawny uprawnienia
IUS
PORZDEK PRAWNY
Ius sanguinis
Prawo krwi
IUS CIVILE
Prawo cywilne
Ius soli
Prawo ziemi
IUS NATURALE
Prawo naturalne
IUS GENTIUM Ius commune
prawo narodów Prawo wspólne / powszechne
1) ius naturale  prawo naturalne  reguły wspólne wszystkim istotom, to czego natura uczy
(np. z prawa naturalnego wynika instytucja małżeństwa, bowiem w naturze większość istot
łączy się w pary). Ewolucja pojęcia na przestrzeni wieków:
a) średniowiecze  filozofia św. Tomasza z Akwinu  twierdził, Ius Naturalne to prawo
wywodzące się od stwórcy, zródłem jest nie natura lecz bóg.
b) Oświecenie / czasy nowożytne   szkoła prawa natury XVIII w , reguły rozumu  są to
reguły oczywiste na drodze rozumowania, istniejące nawet gdyby nie istniał bóg,
c) XX wiek  powrót do prawa naturalnego,
2) ius civile  2 sposoby rozumienia:
a) prawo obywatelskie  (cives  obywatel), geneza to Rzym, jest to prawo kreowane przez
obywateli (ich zgromadzenia) i dla obywateli, prawo tylko dla obywateli Rzymu. Treść
zawiera regulacje interesów majątkowych i rodzinnych obywateli,
b) od czasów nowożytnych  pojęcie prawa cywilnego  czyli regulującego prawno
rodzinne i majątkowe sprawy obywateli państwa,
Dodatkowe znaczenie dziś:
c) prawo porównawcze  porównuje się różne porządku prawne w różnych państwach
(systemach prawnych):
- common law  prawo powszechne w Anglii, w krajach commonwealth i wywodzących się
z terytoriów kolonii brytyjskich,
- prawo cywilne  pojęcie stosowane na kontynencie europejskim i wywodzące się z
tradycji rzymskiej.
3) ius gentium  prawo narodów  geneza: Rzym, reguluje relacje prawne obywateli rzymskich
w stosunkach z obcokrajowcami. Sens:
- w Rzymie  to prawo wspólne dla przedstawicieli różnych narodów (prawo z zakresu prawa
prywatnego),
- od XVII w  prawo narodów  regulacje prawne, które dotyczą relacji między różnymi
państwami,
4) ius sangiunis  prawo krwi  przynależność (obywatelstwo) do narodu ze względu na
pochodzenie rodziców  sytuacja prawna jest pochodną sytuacji jego rodziców, właściwym
porządkiem jest porządek kraju pochodzenia,
5) ius soli  prawo ziemi  przynależność (obywatelstwo) jest pochodną miejsca / położenia w
czasie (np. jakiegoś zdarzenia  tutaj narodzin), właściwym porządkiem jest porządek kraju w
którym się znajdujemy,
6) ius commune  prawo wspólne / powszechne  regulacje wspólne dla różnych krajów, nauka
prawa od XI do XIX wieku w oparciu o tę samą podstawę:
- w oparciu o prawo rzymskie  zapisane w tekstach, które przetrwały do czasów ówczesnych,
- w oparciu o prawo kanoniczne
Miroo :&
3
- ius  zbiór tekstów prawnych właściwych dla danego porządku prawnego  iuris civilis
iustinanei.
- ignorantia iuris nocet  nieznajomość prawa szkodzi  nie można się powoływać na
nieznajomość prawa. Nieznajomość prawa nie jest podstawą do uniknięcia kary. Jest to jeden z
warunków efektywnego funkcjonowania prawa.
- corpus iuris civilis  rdzeń prawa cywilnego.
SYSTEMATYKA PORZDKU PRAWNEGO
IUS PUBLICUM IUS PRIVATUM
(prawo publiczne) (prawo prywatne)
Rozróżnienia tego dokonano w I w. n.e.
- publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quo ad singulorum
utilitatem  prawem publicznym jest to, które odnosi się do ustroju rzeczypospolitej, prawem
prywatnym jest to, które odnosi się do indywidualnych interesów,
ius publicum  ten fragment porządku prawa, który odnosi się do interesów państwa  normy
ustrojowe, normy podatkowe, podział terytorialny, normy prawa karnego, publiczno-prawne
regulacje  służące interesowi państwa.
ius privatum  fragment porządku prawnego dotyczącego prywatnych interesów, takie reguły
które zakładają odrębność podmiotów prawa (obywateli) i zakładają równorzędność relacji
między nimi.
RELACJE PUBLICUM VS PRIVATUM
- ius publicum privatorum pactis mutari non potest  prawo publiczne nie może być
zmienione poprzez umowy osób prywatnych,
- privatorum conventio uri publico non derogat  prywatna umowa nie uchyla prawa
publicznego.
RODZAJE UPRAWNIEC (IUS JAKO UPRAWNIENIE)
Typy uprawnień (ogólny wzorzec), pary typów uprawnień.
ius in personam ius in rem
uprawnienie względem osoby uprawnienie względem rzeczy
może przysługiwać względem jednej określonej uprawnienie wobec każdej osoby, która narusza
osoby! władztwo nad jakimś obiektem majątkowym.
Przykład: rzecz sprzedana została przekazana przez sprzedawcę jeszcze przed wydaniem kupującemu innej (trzeciej) osobie 
kupujący może się domagać od sprzedawcy wydania tej rzeczy na podstawie ius in personam oraz od osoby trzeciej (będącej
aktualnie w posiadania przedmiotu sprzedaży) na podstawie ius in rem.
- erga omnes  względem wszystkich.
ius cogens ius dispositivum
uprawnienie bezwzględnie skuteczne uprawnienie względnie skuteczne
określone uprawnienie nie może być przez uprawnienie które strony mogą zmienić
strony zmienione / uchylone
przykład  rękojmia na sprzedany towar  zgodnie z polskim prawem trwa dwa lata  nie można jej zmienić np. skrócić. W
drugą stronę  wydłużyć ją można ale dzieje się to na podstawie gwarancji.
ius generale ius specjale
typ uprawnienia które jest powszechne, typ uprawnienia które nie jest powszechne
przysługuje wszystkim przysługuje wybranym, określonym, wyróżnionym podmiotom
TRIADA UPRAWNIEC WAAŚCICIELSKICH
Podstawowe uprawnienia właściciela
- ius disponendi  uprawnienie do rozporządzania przedmiotem,
- ius possidendi  uprawnienie do posiadania przedmiotu, właściwego władania obiektem,
- ius fruendi  uprawnienie do pobierania korzyści z obiektu do którego mamy uprawnienia,
- ius acquisitum  uprawnienie do nabycia przedmiotu,
- ius quaesitum  uprawnienie do nabycia przedmiotu.
UPRAWNIENIA W CZASIE PROCESU
- ius apellationis (apelare)  uprawnienie do odwołania się, uprawnienie do wniesienie środka
zaskarżenia od wyroku cywilnego,
- ius avocandi = ius provocationis  jak wyżej z tym, że występują następujące róznice:
a) provocationis  w procesie karnym,
b) apellationis  w procesie cywilnym.
Miroo :&
4
- ius cavendi  uprawnienie do obrony, do ochrony, do ataku prewencyjnego celem ochrony (cavere),
uprawnienie do podjęcia działań w celu usunięcia ewentualnego zagrożenia,
- ius coercendi  uprawnienie do karcenia, do wymierzania kary,
- ius gladii  prawo miecza  uprawnienie do karania.
Ius - uprawnienie Privilegium  ius
singulare
uprawnienie `" przywilej
- ius singulare = privilegium  przywilej.
- ius singulare est, quo contra tenorem rationis propter aliquam utilitatem auctoritate
constituentum introductum est  prawem szczególnym jest to co zostało wprowadzone wbrew
ogólnej zasadzie z powodu jakieś użyteczności, z mocy autorytetu tego kto może stanowić prawo.
Rozróżnienie między uprawnieniem a przywilejem:
a) uprawnienie  jeśli ktoś uzyskał słusznie (nabył) uprawnienie to nie można go tego pozbawić
bez słusznych powodów odebrać lub bez kompensacji,
b) przywilej  można odebrać w dowolnym momencie bez wynagrodzenia.
- privilegium causae / w ramach procesu = privilegium exigendi / w ramach egzekucji 
uprzywilejowane traktowanie,
- privilegium favorabile - przywilej który przysługuje ściśle określonej grupie podmiotów,
- privilegia fisci  przywileje podatkowe.
LEX
USTAWA
Np. Lex Falcidia
Lex humana
Prawo stanowione Lex contractus
przez człowieka, Element czynności
LEX
kreowane przez prawnej np.
uprawnione kontrakt / umowa
podmioty
Konkretny porządek
prawny
Lex patriae
lex naturalne `" lex humana
(prawo ojczyste
lex humana powinno uwzględniać
konkretnego kraju)
prawo naturalne i kierować się nim
Prawo stanowione  przyjęte przez konkretne i uprawnione do tego podmioty.
a) reguły dotyczące obowiązywania prawa stanowionego:
- lex posterior derogat priori  ustawa pózniejsza uchyla ustawę wcześniejszą  sens
praktyczny,
- lex posterior generalis non derogat legi priori speciali  pózniejsza ustawa ogólna nie uchyla
wcześniejszej szczegółowej,
- lex specialis derogat legi generali  ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną,
- lex superior derogat legi imperiori  ustawa wyższa uchyla ustawę niższą (gdy ta sama
kwestia jest regulowana przez różne akty prawne np ustawa nad rozporządzeniem,
Miroo :&
5
- lex retro non agit / prawo (ustawa) nie działa wstecz = lex prospicit, non respicit / ustawa
patrzy w przyszłość a nie w przeszłość  UWAGA! W prawie prywatnym ta zasada może zostać
ograniczona.
- cessante ratione legis cessat ipsa lex  jeżeli odpada uzasadnienie ustawa przestaje
obowiązywać. Ta reguła budzi wątpliwość. Nie ma powszechnej zgody na jej stosowanie.
Obowiązywała do XVIII w. jest ona zagrożeniem dla pewności prawa, gdyż daje możliwość
 interpretacji w wyniku której przestaje obowiązywać. Pytanie: kto ma dokonywać takiej
interpretacji? W systemach prawa opartych na interpretacji ma znaczenie (np. common law),
- lex iniusta non est lex  ustawa niesłuszna nie jest prawem  również nie ma zgody co do tej
zasady  powstaje zagrożenie: kto ma decydować o tym, kiedy ustawa jest niesłuszna? Zasada ta
łączy się z instytucją obywatelskiego nieposłuszeństwa.
- inter arma silent leges  pomiędzy armatami prawo milczy  prawo / ustawy mogą być
zawieszone w stanach nadzwyczajnych (wojna, klęski żywiołowe).
b) szczególne reguły dotyczące obowiązywania prawa karnego:
- nulla poena sine lege / nie ma kary bez ustawy = nullum crimen sine lege / nie ma
przestępstwa bez ustawy. Nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej kogoś, kto popełnił
przestępstwo / zachowanie, które nie było / nie jest określane jako przestępstwo,
- nullum crimen sine poena  nie ma przestępstwa bez kary  nieuchronność kary.
c) reguły dotyczące innych problemów interpretacji tekstów prawnych (prawa stanowionego):
- benigus leges interpetandae sunt, quo voluntas larum conservetur  w sposób właściwy
ustawy są interpretowane, gdy & & & ..- właściwa interpretacja ustawy polega na znalezieniu
zamiaru / celu ustawodawcy który przyświecał mu gdy ją stanowił,
- in legibus magis simplicitas quam difficultas placet  w ustawach bardziej nam się podoba
rozwiązanie proste niż skomplikowane  prostota przekazu i stosowania prawa,
- ubi lex non distinquit, nec nos distinguere est debemus = lege non distinguente nec
nostrum est distinguere  tam gdzie ustawa nie przeprowadza rozróżnienia nie powinniśmy
przeprowadzać rozróżnień,
- in maiore minus est  w tym, co jest większe mieści się to co jest mniejsze,
d) zwroty określające typu argumentacji w ramach interpretacji tekstów prawnych:
- argumentum a maior ad minus  jeśli można mi więcej to można też mniej,
- argumentum a minore ad maius  argumentacja z mniejszego na większy,
- argumentum a contrario  argumentacja z przeciwieństwa,
- argumentum a simili  argumentacja z podobieństwa,
- argumentum analogicum  argumentacja z analogii,
- argumentum a silentio  argumentacja z milczenia. Np. ustawodawca nic na określony temat nie
powiedział. Ta argumentacja budzi najwięcej wątpliwości: bo jak zinterpretować milczenie?
d) zwroty określające przepisy ustawy z uwagi na sankcję ich naruszenia:
- lex imperfecta  ustawa niedoskonała  taka ustawa, której naruszenie nie pociąga żadnych
ujemnych następstw (we wczesnym etapie ewolucji prawa rzymskiego ustawy odwoływały się do  dobrych
obyczajów przestrzegania prawa),
- lex minus quam perfecta  ustawa mniej jak doskonała  ustawa, której sankcją za
naruszenie jest kara ale czynność pozostaje faktem. Np. dokonano darowizny od której należało zapłacić
podatek  nie zapłacono. Władza się jednak dowiaduje o darowiznie i nakłada na darującego karę. Jednak darowizna
pozostaje faktem i obdarowany może pozostawić darowiznę swoim posiadaniu,
- lex perfecta  ustawa doskonała  czynność sprzeczna z ustawą jest nieważna,
- lex plus quam perfecta  ustawa więcej niż doskonała  jej naruszenie pociąga za sobą dwa
skutki: 1) nieważność czynności stanowiącej naruszenie,
2) konieczność poniesienia kary.
KONKRETNY PORZDEK PRAWNY
Określanie określonego obowiązującego porządku prawnego dla zdarzeń, czynności, określenia aktualnego stanu etc.
Np. jaki porządek prawny jest właściwy dla małżeństwa X z Y na terenie Z  jaki porządek prawny jest właściwy dla
interpretacji zdarzenia.
- lex causae  prawo właściwe dla sprawy głównej,
- lex domicili  chodzi o porządek prawny właściwy dla miejsca zamieszkania,
- lex fori  prawo sądu,
- lex loci Artus  prawo dla miejsca gdzie została dokonana czynność,
- lex loci celebrationis - miejsce ceremonii,
- lex loci contractus - miejsce zawarca kontraktu / umowy,
- lex patriae - prawo ojczyste, prawo tego kraju z którego obywatel pochodzi,
Miroo :&
6
- lex rei sitae - prawo położenia rzeczy.
IUS PRIVATUM
1)
Bonum / Bona
Res corporales et incorporales
5)
Ad ius quo persona pertinet
2) 3) 4)
Obligatio - obligationes Dominium / proprietas iura in possesio
re aliena
1)
bonum  dobro,
bona - dobra - oba pojęcia dotyczą praw majątkowych. Majątek / mienie.
Res  rzecz  obiekt majątkowy,
Res corporales  rzeczy materialne / dotykalne.
Res incorporales - rzeczy niematerialne / niedotykalne.
Składniki majątku mogą być rzeczowe i nierzeczowe.
2)
Obligatio - zobowiązanie,
Obligationes - zobowiązania.
Regulacja prawa między dwoma obiektami.
3)
Dominium / prioprietas - własność,
Iura In Re aliena - prawa na rzeczy cudzej  ograniczone prawa rzeczowe.
4)
Possesio - posiadanie (faktyczne władanie),
5)
Ius quo ad persona pertinet - relacje rodzinne. Prawo które dotyczy osób.
IUS QUOD AD PERSONAS PERTINET
matrimonium = coniux / maritus / vir + coniux / marita / uxor
Małżeństwo = współmałżonek/mąż/mąż+współmałż./małżonka/żona
- matrimonium legitimum - małżeństwo zawarte w sposób skuteczny - niesie wszystkie skutki
prawne,
- matrimonium putativum  małżeństwo mniemane  wyobrażone, nie ważne; wzięło się stąd, że
nawet jeżeli zewnętrznie traktowane było jako ważne małżeństwo to jednak nim nie jest i nie było.
yródłem takiego rozumienia jest prawo kanoniczne: nie można rozwiązać małżeństwa, można
stwierdzić że ono nigdy nie miało miejsca.
- parentes / genitores - rodzice,
- mater / mater semper certa est - matka / matka zawsze pewna jest, matką jest kobieta która
dziecko urodziła,
- pater / pater est quem nuptiae demonstrant - ojciec / ojcem jest ten na kogo wskazuje
małżeństwo.
Miroo :&
7
RELACJE WZGLDEM INNYCH OSÓB
Pokrewieństwo w linii
prostej
Ascendentes
Ascendenci  wstępni,
rodzice, Dziakowie&
Cognatus Afinis powinowaty
Krewny Afinitae
Krewny w linii powinowactwo
bocznej, wspólny Relacje pomiędzy
Persona /
jednym małżonkiem a
przodek osoba
krewnymi małżonka
Pokrewieństwo w linii
Descendentes bocznej
Descendenci  zstępni, dzieci,
wnuki&
RELACJE MAJTKOWE PRAWA PRYWATNEGO
- obligatio /est vinculum iuris  zobowiązanie /zobowiązanie jest węzłem prawnym,
- creditor  wierzyciel, (creditum  wierzytelność)
- debitom  dłużnik, (debitum  dług)
Wierzyciel może zmusić dłużnika do określonego zachowania  spłaty długu.
Podział ze względu na sposób powstania zobowiązania
obligatio ex contractu obligatio ex delicto
Zobowiązanie umowne, wskutek umowy zobowiązanie z czynu zabronionego, w następstwie
wyrządzenia szkody
obligatio quasi ex contracto obligatio quasi ex delicto
zobowiązania jak gdyby z umowy zobowiązanie jak gdyby z deliktu
podobieństwo polega na:
omyłka w czasie zawarcia umowy ponosi się odp. nie ze swojej winy np. zwierzęcia
obligatio ex lege - zobowiązanie powstające z mocy samego prawa  nie wynika ani z umowy ani z
naruszenia
obligatio naturalis obligatio civilis
zobowiązanie za którym stoi przymus zobowiązanie za którym nie stoi przymus
porządku prawnego porządku prawnego
obligatio in solidum obligatio pro rata
łączą się z przypadkiem wielości podmiotów (dłużników)
zobowiązanie ciąży na kilku osobach zobowiązanie które ciąży na kilku osobach
solidarnie każdy w swojej części
CAUSA - PRZYCZYNA / PODSTAWA/ SPRAWA
- causa obligandi vel acquirendi - przyczyna powstania zobowiązania, nabycia (akceptowana przez
porządek prawny podstawa, przyczyna powstania zobowiązania), uprawnienie aby żądać od dłużnika
wykonania zobowiązania.
- causa solvendi - podstawa, przyczyna spełnienia świadczenia,
- causa donandi  podstawa, przyczyna dokonania darowizny.
UWAGA  każde przesunięcie majątkowe musi mieć jakąś podstawę! Nie może być bezpodstawne lub
przypadkowe. Korzyść majątkowa musi mieć jakąś podstawę!!!
IUSTA CAUSA  SAUSZNA / GODZIWA PRZYCZYNA
- possidendi  słuszna przyczyna objęcia w posiadanie,
- traditionis  słuszna przyczyna przeniesienia / przekazania własności.
Faktyczne posiadanie rodzi skutki prawne.
Miroo :&
8
CAUSA  SPRAWA / PROCES
- civilis / criminalis - sprawa cywilna / sprawa kryminalna
- cognita - sprawa rozpoznana (dwa razy nie można prowadzić sprawy o to samo).
DOLUS & CULPA
Dolus - zły zamiar, podstęp, zła intencja niestaranność  Culpa / Neglegentia
DOLUS:
- dolus directus - wina umyślna w zamiarze bezpośrednim. Takie nastawienie sprawcy, który chce
popełnić określony czyn i dąży do tego,
- dolus coloratus  wina umyślna zabarwiona  zamiar zabarwiony  wina umyślna w stanie
emocjonalnego uniesienia (np. zemsta),
- dolus eventualis  wina umyślna w zamiarze ewentualna, podejmując odpowiednie działania,
godzę się na wystąpienie określonego negatywnego skutku (np. umyślne podpalenie domu w którym ktoś się
znajduje, kto nie będzie mógł się uratować i o tym wiemy),
- dolus premeditatus  wina umyślna z premedytacją  z góry zaplanowane działanie,
przygotowanie,
- dolus repentinus - zamiar gwałtowny (zamiar powstał w sposób nagły),
- dolus subsequens  zamiar następczy (zamiar powstał w trakcie jakiegoś działania,
CULPA:
- culpa lata  grube niedbalstwo (rzym. niezrozumienie tego co wszyscy rozumieją), skrajne
niedbalstwo (zawsze się za nie odpowiada),
- culpa levis  lżejsze niedbalstwo  np. nie zachowanie pewnego wzorca staranności  za nią w
pewnych kontekstach (ale nie zawsze)się odpowiada,
- culpa in concreto  nie dołożenie staranności takiej jak w swojej własnej sprawie,
- culpa in abstracto  według wzorca abstrakcyjnego  polega na tym, że buduje się pewien
abstrakcyjny wzorzec staranności i porównuje się z nim zachowanie,
- culpa in contrahento  wiąże się z umowami. Nie uczciwe, nie uważne, nie staranne zachowanie
się w trakcie zawierania umowy. Odpowiedzialność przed umową. Wina w kontraktowaniu,
- culpa in custodiendo  wina w strzeżeniu, wina w nadzorze (odpowiedzialność za szkody
wyrządzone przez zwierzęta lub dzieci,
- culpa in eligendo  wina w wyborze  np. odpowiedzialność za podwykonawców.
II WYKAAD  16.01.2010
WYMAWIANIE LITER W JZYKU AACICSKIM
- ae, oe  wymawiamy jak długie e, np. causa, bonae fidei  wyjątek stanowi coertitio  wymawiamy
jak piszemy przez oe,
- i  przed samogłoskami jak j np. Ius, Iustitia, jak i o ile samogłoska nie należy do następnej zgłoski
np. alius, alium,
- c  przed e, ae, oe wymawiamy jak c  np. cessat, cenzus; przed a, o, u i przed spółgłoskami
wymawiamy jak K np. causa, casus, contractus,
- t  przed i, po którym następuje samogłoska wymawiamy jak c, np. vitium; w innych przypadkach
jak np. prioprietas wymawiamy jak t,
- v  wymawiamy jak w, np. venditio.
- coertitio  karcenie, karanie,
- vitium  wada,
- venditio  sprzedaż.
ciąg dalszy słownictwa z zakresu zobowiązań
- volenti non fit iniuria  dosł. chcącemu nie dzieje się krzywda, chcący nie doznaje zniewagi,
zgoda pokrzywdzonego może wyłączać odpowiedzialność, dziś uogólnienie  zgoda pokrzywdzonego
wyłącza odpowiedzialność odszkodowawczą (od tej reguły jest bardzo wiele wyjątków w szczególności
dotyczących praw pacjenta i leczenia),
- iniuria - opozycja do ius  czyli bezprawie (w szerokim znaczeniu), naruszenie dóbr osobistych
(węższe znaczenie),
CASUS
- casus  przypadek, rozumiany dwojako:
a) stan faktyczny, konkretny, jakaś konkretna sytuacja, zdarzenie,
b) określone zdarzenie nastąpiło wskutek losowy.
Miroo :&
9
Rodzaje casus rozumianego jako zdarzenie losowe:
1) casus fortuitus  przypadek nadzwyczajny, siła wyższa, zdarzenie nadzwyczajne, w prawie
oznacza on zdarzenie jako wyłączające odpowiedzialność odszkodowawczą,
2) casus miętus - przypadek mieszany, szczególna sytuacja: czy można przypisać
odpowiedzialność czy nie? Połączenie casus fortuitus z przypadkiem zaniedbania; casus
miętus  może uzasadniać odpowiedzialność,
3) casus a nullo prestantur  nikt nie jest zobowiązany do świadczenia w następstwie
zdarzenia przypadkowego,
4) casus sentit dominus  w następstwie zdarzenia przypadkowego ryzyko ponosi właściciel.
VIS
- vis  siła,
- vis absoluta  siła absolutna,
- vis maior  sił wyższa  zdarzenie nadzwyczajne, któremu nie można się przeciwstawić.
PERICULUM
- periculum  ryzyko, zagrożenie,
- periculum In mora  ryzyko w okresie zwłoki  sytuacja w której w określonym czasie nie wypełni
się zobowiązania ponosi się ujemne następstwa zwłoki, mora  zwłoka,
- periculum debitoris  ryzyko dłużnika, która ze stron zobowiązania ponosi następstwa zdarzeń
losowych,
- periculum locatoris - ryzyko najemcy, dzierżawcy,
- periculum emptoris - ryzyko kupującego.
DAMNUM
- damnum  szkoda, damnare  szkodzić,
- damnum compensare - wyrównanie szkody, naprawa szkody,
- damnum emergens  rzeczywiste umniejszenie majątku, rzeczywiście istniejąca szkoda,
rzeczywisty uszczerbek,
- lucrum cessans - utracone korzyści,
- damnum emergens + lucrum cessans  to podstawa zasady  pełnego odszkodowania .
SOLUTIO
- solutio  spełnienie świadczenia, zachowanie dłużnika polegające na prawidłowym uregulowaniu
zobowiązania które jest w pełni zgodne z treścią jego obowiązków,
- solvere  świadczyć,
- res - rzecz, dłużnik ma świadczyć to co jest sensem umowy,
- tempu - czas, zobowiązanie ma być spełnione w odpowiednim czasie,
- locus  miejsce, zobowiązanie ma być spełnione w odpowiednim miejscu,
- datio in solutum  danie na zaspokojenie, dochodzi do porozumienia  dłużnik może świadczyć
zobowiązanie w oparciu o porozumienie (wierzyciel i dłużnik umawiają się jak, tj mogą się umówić
na świadczenie inne niż wynikające z treści zobowiązania),
- facultas alternativa - upoważnienie przemienne, już w chwili umowy/zobowiązania zakłada się,
że jest jedno konkretne świadczenie w przypadku powstania szkody ale dłużnik może zwolnić się z
tego świadczenia w inny sposób. Tutaj dłużnik decyduje czy skorzystać z tego,
- obligatio alternativa  zobowiązanie przemienne, od chwili powstania zobowiązania zakłada się, że
może być inaczej załatwione  wybór należy do dłużnika ale jeśli dłużnik popadnie w zwłokę, to
wierzyciel wybiera sposób świadczenia. Od chwili powstania zobowiązania są dwa sposoby na
świadczenie.
MORA
- mora  zwłoka,
- mora debitoris - zwłoka dłużnika, dłużnik nie spełnia we właściwym czasie swojego
zobowiązania,
- mora solvendi  zwłoka świadczenia,
- interpellatio  wezwanie, dotyczy zobowiązań w których termin świadczenia jest nieokreślony albo
określony jako  na wezwanie . Wezwanie jest koniecznym aby określić zwłokę,
- dies interpellat pro homine - odnosi się do przypadku zobowiązania w których treści określa się
termin (dies  termin),
- mora ex rei fit  zwłoka wynika ze stanu rzeczy,
- fur semper moram facere videtur  złodziej zawsze jest w zwłoce, (fur - złodziej, furtum 
kradzież). Jeżeli złodziej coś ukradł to od razu powstaje obowiązek zwrotu lub zapłaty. Zobowiązania
z tytułu czynu niedozwolonego są wymagalne od chwili powstania czynu niedozwolonego,
Miroo :&
10
- perpetuatio obligationes  uwiecznienie zobowiązania, zobowiązanie trwa mimo, że szkoda jest
następstwem casus mixtus  szkoda się uwiecznia, dlatego, że przypadek nastąpił w wyniku zwłoki
dłużnika,
- mora creditoris - zwłoka wierzyciela, nadszedł termin zobowiązania, dłużnik oferuje
zobowiązanie, ale wierzyciel nie przyjmuje bez wyraznej przyczyny. Sytuacja utrwala stan dla
dłużnika,
- mora accipienti  zwłoka przyjmującego, jak wyżej.
CONTRACTUS
pactum, conventio
- contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis - umowa na początku jest
dobrowolna, ale po zawarciu staje się przymusowa, podkreśla, że zawarcie umowy jest dobrowolne
(zasada swobody umów), jednak z chwilą zawarcia umowy jej wykonanie ma charakter przymusowy,
- contractus bilateralis  umowa dwustronna,
- contractus multilateralis  umowa wielostronna, określenie ma pokazywać, że nie ma
antagonizmu między stronami,
- contractus innominatus  umowa nienazwana, nietypowa, której nie ma w kodeksie, taka bez
specyficznej nazwy,
- pactum  umowa, której wykonania nie można dochodzić przed sądem,
- pacta sund servanda  umów należy dotrzymywać, każda umowa musi być dotrzymana,
- rebus sic stantibus  w tym stanie rzeczy  co jeśli zmieniły się okoliczności takie, że wykonanie
tej czynności stało się bardzo uciążliwe  umów należy dotrzymywać jeśli stan rzeczy nie zmienił się
znacznie.
contractus bonae fidei
contractus stricte Iris
umowa w dobrej wierze
umowa ściśle wg prawa,
sędzia ma swobodę interpretacyjną aby
brak swobody interpretacyjnej, formalizm,
zasądzić, np. interpretacja uzupełniająca
rygoryzm prawny
lub korygująca treść umowy
wszystkie zobowiązania umowne mają charakter dobrej wiary
- bona fides  dobra wiara, dobra wiara w charakterze subiektywnym  ktoś działa w dobrej wierze,
jeżeli działa w sprawiedliwym przekonaniu, że nie narusza uprawnień innej osoby, w charakterze
obiektywnym  klauzula przy pomocy której stosuje się fundamentalne& . Zgodnie z zasadami
uczciwego postępowania,
- mala fides  zła wiara, subiektywnie  wie, że narusza uprawnienia innej osoby lub nie dochowa
staranności, obiektywnie  narusza fundamentalne dla porządku prawnego wartości,
- venire contra factum prioprium nemini licet  nikomu nie wolno postępować wbrew swojemu
wcześniejszemu zachowaniu (wytworzonemu przez siebie zaufaniu), wbrew swoim czynom,
- tu patere legem quam fecisti  powinieneś przestrzegać prawa, które uczyniłeś (ogłosiłeś),
- turpitudinem suam allegans nemo audiatur (glossa)  nikt nie będzie wysłuchany gdy powołuje
się na swoją niegodziwość, powołując się na zachowanie będące wynikiem niegodziwości, (nikt nie
może wyciągać skutków prawnych ze swojego niegodziwego postępowania),
- dolo facit qui petit quo redditurus est  postępuje podstępnie kto żąda, kto domaga się tego co
będzie musiał zwrócić,
- summum ius summa iniuria - najwyższe prawo najwyższym bezprawiem.
INTERPRETACJA UMÓW:
- in conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt  w umowach
bardziej bierze się pod uwagę wolę (zamiar) kontrahentów niż zapis umowy, pierwszeństwo ma
zamiar umowy przed niedokładnością jego zapisów,
- in ambiguitas contra stipulatorem  w przypadku wątpliwości wbrew przyrzeczeniu  niejasność
oświadczenia tłumaczy się w sposób mniej korzystny dla tego, kto to niejasne oświadczenie złożył,
- falsa demonstratio non nocet  fałszywe (błędne) oznaczenie nie szkodzi, czyli błąd w zapisie
umowy, nie zawiniony nie szkodzi umowie,
- impossibilium nulla est obligatio  zobowiązanie, oświadczenie niemożliwe jest nieważne, (prawo
powinno chronić uprawnienia które są realistyczne, reguła racjonalności prawniczej), innymi słowy:
Miroo :&
11
umowa, której spełnienie jest niemożliwe/ nierealistyczne jest nieważna, tak samo zobowiązanie
nierealistyczne jest nie ważne.
TRIADA UPRAWNIEC WAASNOŚCI
PRAWO RZECZOWE  CENTRALNE UPRAWNIENIE WAASNOŚĆ.
- dominium  własność, prioprietas  własność to władztwo prawne  porządek prawny określa do
kogo coś należy,
- possesio  posiadanie czyli faktyczne władanie jakimś obiektem, nie oglądając się na porządek
prawny,
- ius possidendi  uprawnienie do posiadania, faktycznego władania przedmiotem,
- ius disponendi  uprawnienie do rozporządzania przedmiotem własności,
- ius utendi et freuendi  prawo do używania i pobierania korzyści z przedmiotu własności,
Dwa typy roszczeń przysługujących właścicielowi
- actio negatora - skarga lub powództwo negatoryjne (skarga za pomocą której właściciel
przeciwstawia się przed zakłócaniem spokojnego korzystania z jego własności),
- rei vindicatio  powództwo wydobywcze / wydobycie rzeczy, skarga która przysługuje
właścicielowi celem odzyskania, odebrania rzeczy, którą ktoś bezprawnie posiada,
POSIADACZ
Jest to osoba, która łączy dwa stany:
- corpus  materialne władztwo nad obiektem, faktyczne dysponowanie rzeczą,
- animus  zamiar, traktowanie rzeczy którą się włada tak jak swoją (animus possidenti)
INNE UJCIE POSIADANIA
- possesio  faktyczne posiadanie,
- detentio  dzierżenie, (denere  dzierżyć) detencja oznacza sytuację w której ktoś faktycznie włada
rzeczą, ale nie traktuje jej jako swojej  nie jest to animus  to odwrotność animus bowiem uznaje
prawo do własności rzeczy przez inną osobę.
- superficies solo cedit  to co jest na powierzchni przypada gruntowi, (to co zostało trwale
połączone z gruntem staje się przedmiotem własności i należy do właściciela gruntu),
- nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet  nikt nie może przenieść więcej
prawa na inną osobę jak sam ma.
III WYKAAD  23.01.2010
Dwa pojęcia władztwa wg intencji:
- bonae fidei possessor  posiadacz w dobrej wierze  osoba, która obejmuje władztwo nad
przedmiotem w usprawiedliwionym przekonaniu, że nie łamie nikogo praw do tego przedmiotu oraz
nie narusza porządku prawnego, uczciwy posiadacz,
- malae fidei possessor  posiadacz w złej wierze  ten, kto obejmuje rzecz w faktyczne władztwo z
naruszeniem praw innych do tego przedmiotu oraz naruszeniem porządku prawnego lub bez
dołożenia należytej staranności.
- mala fides supervieniens non nocet  pózniejsza zła wiara nie szkodzi, jeśli obejmował władztwo
w dobrej wierze a pózniej dopiero dowiedział się, że to nabycie naruszyło prawa innej osoby to nie
szkodzi, wyłącza to odpowiedzialność osoby obejmującej władztwo; instytucja ta, pochodząca z
antyku jest dziś stosowana w przypadku nabycia nieruchomości przez zasiedzenie,
- mala fides supervieniens nocet  pózniejsza zła wiara szkodzi, cały okres sprawowania władztwa
bierze się pod uwagę, a nie tylko moment jego obejmowania (zasada średniowieczna); dziś stosowana
jest ta zasada przy ocenie nabycia ruchomości w drodze zasiedzenia i oznacza, że przez cały okres
sprawowania władztwa (posiadania) musi być w dobrej wierze.
- fides  wiara/zaufanie, fides publica  wiara publiczna, zaufanie publiczne, tutaj oznacza zaufanie
do aktów prawnych, sporządzonych lub potwierdzonych przez władzę publiczną,
- fiducia  powiernictwo, zawierzenie komuś, szczególne zaufanie do kogoś, obecne znaczenie:
przewłaszczenie  przeniesienie własności dłużnika na wierzyciela ograniczone w pewien sposób,
- fictio iuris  fikcja prawna, tworzy się fikcję prawną dla celów prawnych,
- prior tempore potior iure  kto wcześniejszy ten lepszy co do prawa  ma zastosowanie w
przypadku wykorzystania jednego przedmiotu na zabezpieczenie dla wielu wierzycieli, lepszą
sytuację realizacji tego zabezpieczenia ma ten z wierzycieli, który wcześniej sobie zabezpieczył prawo
do roszczenia,
PRAWO SPADKOWE
Sposób powołania do dziedziczenia
- ex testamento  w oparciu o testament, dziedziczenie wynikające z testamentu,
- ab intestato  dziedziczenie ustawowe, (bez testamentowe)
- hereditas  spadek,
Miroo :&
12
- contra tabulas  przeciwko (wbrew) tablicom, uprawnienia spadkowe osób najbliższych
spadkodawcy, których pominięto w dziedziczeniu na podstawie testamentu  przeciw testamentowi,
- hereditas nihil aliud est, quam successio in unniversum ius quo defunctus habuerit  spadek
nie jest niczym innym, jak wstąpieniem w ogół praw jakie miał spadkodawca, defunctus  zmarły,
spadkodawca,
- successio  następstwo prawne,
- testamentum  testament, rodzaje:
- testamentum allographum  testament alograficzny (ustny),
- testamentum holographum  testament holograficzny (własnoręczny, pisemny), musi być w
całości napisany własnoręcznie przez spadkodawcę,
- testamentum militium  testament wojskowy, szczególny rodzaj testamentu, jest on
przygotowywany w szczególnych warunkach podczas pełnienia służby wojskowej,
- testamentum ruptum  testament nieważny, nie rodzi skutków prawnych,
- ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum  wola spadkodawcy jest
zmienną aż do momentu aż życie wygaśnie, spadkodawca może zmieniać swoją wolę w sposób
dowolny aż do momentu swojej śmierci,
- ambulatoria est voluntas defuncti usque morte  wola spadkodawcy jest zmienną aż do chwili
śmierci,
TERMINOLOGIA AACICSKA Z OBSZARU PRAWA PUBLICZNEGO
IUS PUBLICUM
- imperium  zakres władczych uprawnień,
- iudicum  skarga/sąd (iudicare-sądzić),
- administratio  administrować, administracja (ministrale  służyć).
DZIAAANIE SDÓW / MODEL POSTPOWANIA
- iura novita curia  sąd zna prawa, sąd nie może odmówić rozsądzenia pod pretekstem
nieznajomości prawa lub braku regulacji jakieś kwestii,
- iudex non calculat  sędzia nie liczy, wyraża to, że wydanie wyroku nie jest prostym algorytmem
lecz jest to wyważeniem. Sędzia nie dokonuje operacji technicznej,
- iudex suspectus - sędzia podejrzany, określenie sędziego co do którego istnieją podstawy by
sądzić, że nie powinien rozstrzygać danej sprawy, zachodzą wobec niego wątpliwości co do
bezstronności,
- nemo iudex in sua causa  nikt nie może być sędzią w swojej sprawie,
- nemo iudex sine actore  nie ma sędziego bez powoda, zasada skargowości  proces rozpoczyna
się jeżeli uprawniony podmiot wniósł skargę,
- actor  powód,
- reus  pozwany, oskarżony,
- audiatur et altera pars  niech będzie wysłuchana druga strona, rozstrzygnięcie wymaga
wysłuchania dwóch stron,
- ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat - dowód obciąża tego, który mówi, a nie tego kto
przeczy, ciężar dowodu w sprawie spoczywa na powodzie (tym kto wnosi skargę), ciężar dowodu
spoczywa na tym kto chce wywodzić skutki prawne, nie trzeba udowadniać swojej niewinności,
- in dubio pro reo  w przypadku wątpliwości na rzecz pozwanego  domniemanie niewinności,
indubio semper id, quo minus est, debetur  w przypadku wątpliwości należy się mniej,
- exceptio  zarzuty procesowe,
- reus in exceptione actor est  pozwany w zakresie zarzutów jest powodem (ciężar dowodu
spoczywa na pozwanym),
- acto de in rem verso  bezpodstawne wzbogacenie się,
- negotiorum gestio  prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia,
- res iudicata  sprawa osądzona,
- ne bis in idem  nie drugi raz o to samo (nie można prowadzić postępowania o to samo),
Aacińskie zwroty i reguły w dzisiejszej argumentacji prawniczej oznaczają (używane są jako):
- wyraz erudycji prawniczej,
- sposób wyjaśnienia pojęć prawniczych przy użyciu terminów łacińskich (ma znaczenie w dyskusji
pomiędzy prawnikami z różnych krajów, daje sens praktyczny),
- wyrażenie pojęć prawniczych nie mających precyzyjnej nazwy w języku narodowym (czasami brak
odpowiednika w języku narodowym),
- termin techniczny narodowego języka prawniczego (słowa, zwroty, którym przypisuje się precyzyjne
znaczenie),
- wyrażenie istotnej dla argumentacji zasady prawa.
Miroo :&
13
TERMINOLOGIA AACICSKA W COMMON LAW
- a coelo usque ad centrum  from heavens to the centre of the earth  określa granicę własności,
jaki jest zakres przestrzenny prawa własności ziemi, oczywiście ograniczony przez szczególne zapisy
prawa górniczego oraz prawa lotniczego (przestrzeni powietrznej),
- actus reus  a guilty act  naganne zachowanie,
- aequitas est quasi aequalitas  equality is equity  sprawiedliwość jest jakby równość  równość
jest sprawiedliwością,
- a mensa et thoro  from board and bed  od stołu i łoża  przesłanki separacji małżonków,
- amicus curiae  friend of the Court of tribunal  przyjaciel sądu / trybunału,
- casus omissus  przypadek pominięty  a circumstaince nod provided for by common law or
statue  sytuacja nie uregulowana prawnie,
- caveat emptor  let the buyer beware  niech będzie strzeżony kupujący,
- damnum sine iniuria esse potest  szkoda może występować także bez winy  w przypadku
zdarzenia przypadkowego, there May be damage or injury infliced without any wrong being done,
- culpa tenet suos auctores  a fault binds its own authors,
- de minimis rule  zasada drobnostek  porządek prawny nie interesuje się bardzo drobnymi
sprawami.
FORMOWANIE SI NARODOWYCH JZYKÓW PRAWNICZYCH
1) Szkoła prawa natury  XVII, XVIII wiek (szkoła rozumu), J. Domat, Les loix civiles dans leur
order naturek, le dront public et legum delectus,
2) Usus modernus pandacterum XVIII w, L. J. F. Hopfner, Theoretish  praktisher commentar
uber die heineccischen institutionem.
UK -
AACINA PL - Polski F - Francuski I - Włoski D  Niemiecki
Angielski
Akcesja,
accesio accesion accesione accesion akzession
przyłączenie
actus Czynność, akt acte atto act akt
apellatio apelacja appel appello appeal appellation
Majątek,
bona biens beni assets Vermogen
mienie
Kaucja,
cautio caution garanzia warranty kaution
zabezpieczenie
cesja,
cessio przeniesienie cession cessione cession zession
wierzytelności
clausula klauzula clause clausola clause Klausel
Kompensacja,
Compensatio compensation compensatione Set-off kompensation
potrącenie
contractus kontrakt contrat contratto contract kontrakt
donatio darowizna donation donazione donation Dantion
Wyjątek,
exceptio szczególna exception eccepzione exception exception
sytuacja
Depozyt,
depositum depot deposito deposit Verwahrung
przechowanie
Delikt, czyn Fattoilecito, Unellaubte,
delictum delit tort
niedozwolony delitto delikt
Infamia,
pozbawienie
infamia infamie infamia infamy Infamie
kogoś dobrego
imienia
vindicatio windykacja vindict vindicatione vindication Vindikation
Legalny,
legails legal legale Legal, lawful Rechtmabig
prawny
Legat,
legatum Legat, zapis legs legato legacy
vermachtnis
Zlecenie, Auftrag,
Mandatum mandat mandato agency
mandat mandat
novatio Nowacja, novation novazione novation Novation
Miroo :&
14
odnowienie
Zawłaszczenie,
occupatio occupation occupazione occupation Aneignung
okupacja
Pact,
pactum pakt, umowa pacte patto Pakt, vertrag
agreement
poena kara peine pena punishment Strafe
possessio posiadanie possesion possesso possesion besitz
Precarious, Prekarische,
precarium prekarium precaire precario
possession uberlassung
Will,
testamentum testament testaments testamento testament
testament
prohibitio zakaz prohibe divieto prohibition Verbot
promulgation promulgacja promulgation promulgazione promulgation Promulgation
provincia prowincja province provincia province Provinz
privatus prywatny prive privato private Privat
publicus publiczny public pubblico public Offentliches
restitutio restytucja restitution restitutione restitution Restitution
sanctio sankcja sanction sanzione sanction Sanktion
successio sukcesja succesion succesione succesion Sukzession
- succesion  sukcesja, wstąpienie w czyjeś prawo
- novatio  nowacja, jest to umorzenie zobowiązania starego i w jego miejsce powstaje nowe
zobowiązanie, jest to szczególna forma powstania zobowiązania  w związku z umorzeniem starego
zobowiązania,
IV WYKAAD  30.01.2010
- res nullius  rzecz niczyja (occupatio),
- precarium  prekarium  jednostronne udostępnienie dobra, władztwo prekaryjne oznacza
władztwo nad rzeczą otrzymane dobroczynnie co oznacza, że może być w każdej chwili odebrane,
- promulgatio- promulgacja, ogłoszenie aktu prawnego,
- restitutio  restytucja, przywrócenie,
- in integrum restitutio  przywrócenie do stanu pierwotnego.
AACICSKIE MAKSYMY PRAWNE PRZEJTE DO KODYFIKACJI CYWILNYCH JAKO  TROPY
OGÓLNYCH ZASAD PRAWA PRYWATNEGO
KC  polski kodeks cywilny, CC  francuski Code Civile, CCP- francuski kodeks postępowania
cywilnego, ZPO  niemiecki kodekc postępowania cywilnego, BGB  niemiecki kodeks cywilny.
- accesio cedit principali  przyłączenie przypada temu co mówi, własność rzeczy dodanej
(przyłączonej) przypada właścicielowi rzeczy głównej (art. 193 ż 2 KC),
- actor sequitur forum rei  powód podąża za sądem pozwanego, maksyma mówi do którego sądu
skierować pozew  tam gdzie siedziba pozwanego tam sprawa musi być rozsądzona, przeciwdziała to
wykorzystywaniu pozwów,
- ambiguitas contra stipulatorem  w przypadku wątpliwości na niekorzyść składającego
oświadczenie,
- ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum  zmienna jest wola
spadkodawcy aż do śmierci,
- consuetudo est optima legum inerpres  zwyczaj jest najlepszym interpretatorem prawa, przy
interpretacji czynności prawnych uwzględnia się takie zwyczaje,
- dies interpelat pro homine  termin wzywa za człowieka, jeżeli czynność prawna zawiera termin,
to w przypadku gdy np. dłużnik nie spełni zobowiązania to popada w zwłokę bez względu czy ktoś go
wezwie do tego czy też nie,
- dolus omnimodo puniatur  podstęp w każdym przypadku jest karany, jeżeli strona kontraktu
działała podstępnie musi być ukarana, nie można umownie wyłączyć odpowiedzialności za umyślną
szkodę,
- emptio tollit locatum  kupno uchyla najem,
- ex maleficio non oritur contractus  z czynu niedozwolonego nie powstaje zobowiązanie
umowne,
- in contractibus tacite insunt, quae sunt moris et consuetudinis  w zobowiązaniach
umownych są zawarte w sposób milczący nakazy wynikające z obyczajów I zwyczajów,
Miroo :&
15
- in conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt  w
zobowiązaniach umownych bardziej uwzględnia się wolę niż słowa, prymat ma rzeczywista wola
stron nad dosłownym brzmieniem umowy,
- male iure nostro uti non debemus  zle naszego prawa nie powinniśmy używać, nie powinniśmy
zle korzystać z naszego prawa, z naszych uprawnień (II w. n.e.), dziś oznacza zakaz nadużywania
prawa,
- melior est condicio posidentis  lepsze jest położenie posiadacza, z samego faktu posiadania jest
lepsze położenie posiadacza, zasada domniemania, iż posiadacz jest właścicielem,
- nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur  dziecko poczęte a jeszcze
nie narodzone jest traktowane jak urodzone gdy chodzi o jego korzyść, oznacza warunkową zdolność
prawną dziecka  do czasu narodzenia żywego noworodka dziecko może poczęte a nie narodzone
może być spadkobiercą,
- nulli res sua servit  nikomu nie służy jego własna rzecz, nikt nie może mieć służebności na
swojej własnej rzeczy,
- qui tacet, consentire videtur ubi loqui potuit et debuit - kto milczy jest traktowany jak by się
zgadzał, milczenie jest uznawane za zgodę gdy ktoś mógł i powinien mówić,
- retihabitio mandato comparatur  zatwierdzenie stoi na równi ze zleceniem, zatwierdzenie
prowadzi do zlecenia,
- rebus sic stantibus (omnis contractus intellegitur)  nadzwyczajna zmiana okoliczności jest
uwzględniana we wszystkich zobowiązaniach umownych,
- semel heres semper heres  raz spadkobierca zawsze spadkobierca. Kto raz został spadkobiercą
ten jest spadkobiercą zawsze. Nie można zostać/być spadkobiercą czasowo,
- servitus in faciendo consistere nequit  służebność nie może polegać na działaniu,
- servitus civiliter utendum est  służebność powinna być wykonywana w sposób jak najmniej
uciążliwy,
- tutor rem pupili emere non potest  opiekun nie może kupić rzeczy podopiecznego,
- utile per inutile non vitiatur  to co jest poprawne nie doznaje uszczerbku ze strony tego co jest
niepoprawne, chodzi o częściową nieważność czynności prawnej  częściowa nieważność czynności
prawnej nie powoduje całkowitej nieważności,
- vim vi repellere licet  siłę można odpierać siłą, czyli dozwolone użycie siły w obronie.
Aacina Dla studentów prawa  Klaus Adomeit, Monika Koncur, Krzysztof Ślobzak, wyd. I Poznań,
2006, wyd. CONTACT
Na wykład obowiązują notatki z wykładów!
Sylabus znajduje się na stronie katedry prawa rzymskiego: www.rzym.amu.edu.pl
Zakładka zajęcia  przedmioty  sylabus.
Kolokwium  na ocenę. Pytania:
1) I część  łacińskie wyrażenie  przetłumaczyć na język narodowy (polski),
2) II część  polskie wyrażenie  podać jego brzmienie po łacinie,
3) III część: a) krótkie objaśnienie podanej reguły i jej użyteczności w stosowaniu prawa,
b) łacińskie wyrażenie (termin) wskazać ich odpowiednik w co najmniej trzech
językach narodowych.
Miroo :&
16


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
03 Wyklad Skrypty ZENworks
wyklad 3 skrypt
ETYKA DLA PRAWNIKÓW (wykłady)
aciska terminologia prawnicza z elementami retoryki 3
lacinska terminologia (m)

więcej podobnych podstron