ZIARENKOWCE
GRAM-DODATNIE
Katedra i Zakład Mikrobiologii CM UMK
Agnieszka Mikucka
Micrococcus
" 0,5  3,5mðm,
" występują pojedynczo, parami, tworzą tetrady, pakiety
lub grona,
" niewybredne, ściśle tlenowe
" wytwarzają barwniki: żółte, złociste, pomarańczowe,
różowe, czerwone,
" rozpowszechnione w przyrodzie
 występują w glebie, kurzu, wodzie, mleku i produktach
mlecznych, na skórze ludzi i zwierząt,
" mogą stanowić zanieczyszczenia materiałów
przysłanych do badań bakteriologicznych
Staphylococcus
" Gram-dodatnie ziarniaki, 0,5  1,0 mðm, ukÅ‚adajÄ…ce siÄ™ w pary, grona
lub rzadko krótkie łańcuszki
" niewybredne
" względne beztlenowce
" katalazo-dodatnie  test z 3% nadtlenkiem wodoru
" fermentują glukozę z wytworzeniem kwasu (głównie mlekowego)
" Podział:
 na gatunki koagulazo-dodatnie (S. aureus, S. intermedius)
 koagulazo-ujemne
Staphylococcus
izolacja i identyfikacja
" barwienie metodÄ… Grama
" test na katalazÄ™, koagulazÄ™ (clumping factor, koagulaza wolna)
" wytwarzanie termostabilnej DNazy, obecność białka A
" wzrost na podłożu Chapmana (mannitol, 7,5% NaCl)
 szczepy fermentujące mannitol  zmiana zabarwienia podłoża na żółto
" podłożu Zebowitza/ Baird-Parkera (z tellurynem potasu)
" obecność bð-hemolizy na podÅ‚ożu z krwiÄ… baraniÄ…
" testy lateksowe (wykrywające białko A, DNazę, koagulazę lub
clumping factor)
" Identyfikacja gronkowców koagulazo-ujemnych - testy
biochemiczne
Test na wytwarzanie koagulazy
Test szkiełkowy  wykrywanie
koagulazy zwiÄ…zanej (clumping
factor)
Test probówkowy  wykrywanie
koagulazy wolnej
Wzrost na podłożu z mannitolem
(p. Chapmana)
S. aureus - czynniki wirulencji
koagulaza wolna i koagulaza związana clumping factor (CF)  przekształca
fibrynogen w fibrynę (działanie antyfagocytarne)
S. aureus - chorobotwórczość
" występowanie u około 30-50-70% zdrowych osób (nozdrza,
okolica okołoodbytnicza, linia graniczna pomiędzy czołem a
częścią owłosioną głowy)
 nosicielstwo stałe i przejściowe
" rezerwuarem może być środowisko, częściej człowiek
" najczęściej zakażenie przenoszone przez kontakt bezpośredni
lub, rzadko drogÄ… powietrznÄ…
" w warunkach szpitalnych z
ródłem zakażenia jest skolonizowany
personel i chorzy
 badanie nosicielstwa ważne u personelu medycznego i pacjentów
przed zabiegami chirurgicznymi (zapobieganie powikłaniom
pooperacyjnym)
Staphylococcus aureus
" Zespół oparzonej skóry
" Zakażenia skóry i tkanek
(SSSS, ch. Rittera) 
miękkich:
eksfoliatyna
 zapalenie mieszków
" Zespół wstrząsu toksycznego
włosowych
(TSS)  TSST-1
 czyrak
" Zatrucie pokarmowe -
 czyrak mnogi
enterotoksyny
 liszajec
" Bakteriemia i sepsa
 zakażenia tkanki
podskórnej
" Zapalenie wsierdzia
 zakażenia ran po urazach
(po wszczepieniu protez,
u narkomanów, dializowanych)
 zakażenia miejsca
operowanego
" Zapalenie kości i szpiku
" Ropnie narzÄ…dowe
Staphylococcus spp. - oporność na
bð-laktamy
" zmienione  nowe PBP (penicillin binding proteins= białko wiążące
penicylinÄ™) Þð PBP2a (PBP2 ) - przejmuje funkcje sieciowania Å›ciany
komórkowej w przypadku zablokowania PBP2 - SZCZEPY
METICYLINOOPORNE  OPORNE
NA WSZYSTKIE ANTYBIOTYKI bð-LAKTAMOWE
MRSA  meticillin resistance Staphylococcus aureus
MRCNS  meticillin resistance coagulase negative Staphylococcus
MRSE - meticillin resistance Staphylococcus epidermidis
MRSA - fenotypy
" HA-MRSA - hospital-acquired MRSA  szczepy
szpitalne, zazwyczaj wielolekooporne
" CA-MRSA - community-acquired MRSA  szczepy
pozaszpitalne, zazwyczaj wrażliwe na wiele (poza bð-
laktamowymi) grup antybiotyków, wytwarzają
leukocydynÄ™
 bardziej zjadliwe, cięższy przebieg zakażenia
GRONKOWCE KOAGULAZO-UJEMNE
CNS  Coagulase Negative Staphylococcus
" występują na skórze i błonach śluzowych człowieka, zwierząt
" w zakażeniach dominuje S. epidermidis, w dalszej kolejności:
 S. saprophyticus, S. haemolyticus, S. lugdunensis, S. warneri,
S. hominis, S. schleiferi, S. simulans, S. cohnii, S. capitis,
S. saccharolyticus, S. auricularis, S. caprae, S. xylosus
" zakażenia związane z biomateriałem (BAI)  czynnik zjadliwości
egzopolisacharyd ®ð biofilm
 sztuczne zastawki serca, endoprotezy, cewniki naczyniowe, moczowe, dreny
 najczęściej są to zakażenia endemiczne szczepami szpitalnymi, które kolonizują
skórę (10 -105 cfu/cm2) pacjenta po kilku dniach pobytu w szpitalu
 MRCNS występują znacznie częściej niż MRSA
GRONKOWCE
PACIORKOWCE
" Katalazo-dodatnie
" Katalazo-ujemne
" Staphylococcus
" Streptococcus  wybredne
 S. pyogenes
" Niewybredne
bð-hemoliza
 S. agalactiae
" Kagulazo-dodatnie
 S. pneumoniae
að-hemoliza
 S. aureus
 S. gr. viridans
" Koagulazo-ujemne
" Enterococcus - niewybredne,
 oportunistyczne zakażenia
að, bð, gð - hemoliza
szpitalne:
- mikroflora przewodu pokarmowego
" S. epidermidis
BAI
- oporne na wysuszenie, wysokie
" S. haemolyticus
stężenie NaCl, wahania temperatury,
 S. saprophyticus  ZUM
pH, środki dezynfekcyjne, naturalnie
(zakażenie układu
oporne na wiele antybiotyków
moczowego) u zdrowych,
 E. faecalis
młodych, aktywnych
zakażenia szpitalne,
 E. faecium
seksualnie kobiet
oportunistyczne
Streptococcus pyogenes (Group A
Streptococcus), wrażliwy na bacytracynę
czynniki wirulencji
Otoczka hialuronowa
Streptolizyna O, S
(cytolizyna, hemolizyna)
Streptokinazy A, B
(fibrynolizyny)
Hialuronidaza
Peptydaza serynowa
Proteazy
Glikohydrolaza NAD
Toksyny erytrogennne
Fimbrie  białko M,
A - pirogenna
białka F, G
B - proteaza cysteinowa
Streptococcus pyogenes (GAS)
Pierwotne - ropne Wtórne - nieropne
(autoagresyjne =
" Zapalenie gardła, migdałków, angina
autoimmunologiczne)
" PÅ‚onica = szkarlatyna
" gorÄ…czka reumatyczna  zapalenie
" Ropne zapalenie skóry, liszajec
serca, zapalenie stawów - serotypy
" Róża  zakażenie skóry, tkanki
 reumatogenne
podskórnej i błony śluzowej
" ostre paciorkowcowe kłębuszkowe
" Zapalenie tkanki Å‚Ä…cznej
zapalenie nerek  serotypy  skórne
" Gorączka połogowa
" Rzadziej: zapalenie ucha środkowego,
zapalenie zatok, bakteriemia, zapalenie płuc,
zapalenie mięśni, zespół wstrząsu
toksycznego jako następstwo martwiczego
zapalenia powięzi , węzłów chłonnych
Paciorkowce ropotwórcze
oporne na bacytracynÄ™, bð hemoliza
S. agalactiae (grupa B)
" występuje fizjologicznie w jamie ustnej (5%),
nosogardzieli, przewodzie pokarmowym, pochwie
" Czynniki wirulencji: otoczka, neuraminidaza,
hemolizyny
" 9 serotypów: Ia, Ib, II-VIII
S. dysgalactiae (grupa C)
" zakażenia ropne, zapalenie gardła
Streptococcus grupa G, F
" prawdopodobnie zakażenia gardła
S. agalactiae (GBS)
chorobotwórczość
" częstość kolonizacji u kobiet ciężarnych (przewód pokarmowy, drogi
moczowo-płciowe)  5-40%
" Zakażenia okołoporodowe (serotypy Ia, III, V)
 wczesne do 1 tyg. życia: sepsa, zapalenie płuc
 póz
ne > 1 tyg.  3 mies. życia: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
" Kobiety w ciąży lub po porodzie
 ZUM
 zapalenie błon płodowych, śluzówki macicy, sepsa
 rzadko meningitis, wstrzÄ…s septyczny, ropnie w miednicy
" Dorośli >60 r. ż. z obniżoną odpornością, chorobami
metabolicznymi (cukrzyca), marskością wątroby, zaburzeniami
funkcji nerek, zaburzeniami neurologicznymi
 pierwotna bakteriemia
 zapalenie skóry i tkanki podskórnej
 zapalenie płuc, zapalenie wsierdzia
 meningitis, osteomyelitis, ZUM
Streptococcus pneumoniae
(dwoinka zapalenia płuc)
" wrażliwy na optochinę,
" Patogen człowieka  brak
" að hemoliza
rezerwuaru w środowisku
Czynniki wirulencji:
" Kolonizacja nosogardzieli
" otoczka polisacharydowa
 Dorośli 5-10%
 Dzieci 20-40%
" Inwazyjna Choroba
" Przenoszony przez bliski
Pneumokokowa (IChP)
kontakt i drogÄ… kropelkowÄ…
 zapalenie opon
" Najczęściej od listopada do
mózgowo-rdzeniowych
kwietnia
 sepsa
" Najwyższa zapadalność
< 2r.ż. i > 65 r.ż.
 zapalenie płuc z
bakteriemiÄ…
Inwazyjna choroba pneumokokowa
" Główna przyczyna zachorowalności i umieralności w
skali świata
 ponad 1mln zgonów rocznie z powodu zapalenia płuc
" Grupy wiekowe o zwiekszonym ryzyku zachorowania:
 niemowlęta i dzieci < 2 r.ż.
 dorośli > 65 r.ż.
 IChP częsta u dzieci do 5 r.ż. - stanowią grupę zwiększonego
ryzyka nabywania i rozprzestrzeniania wieloopornych szczepów
" Raport WHO/UNICEF 2006 r.:
 zapalenia płuc powodują więcej zgonów wśród dzieci niż AIDS,
malaria, i odra Å‚Ä…cznie
 ~70% pozaszpitalnych zapaleń płuc - S. pneumoniae
Szczepienia przeciw pneumokokom
Szczepionki (polisacharydy otoczkowe)
" 23-walentna - PPV23 (Pneumococcal Polysacharide Vaccine),
stosowana od 1983r. polisacharydowa
 nieskuteczna u dzieci < 2 roku życia
 stosowana jedynie w grupach zwiększonego ryzyka zapalenia płuc z bakteriemią
 wskazania podobnie jak szczepionka przeciw grypie, konieczne doszczepianie
co 5 lat
" 7-walentna - PCV7(Pneumococcal Conjugate Vaccine),
skoniugowana
 immunogenna również dla dzieci < 2 roku życia
 zarejestrowana dla dzieci < 5 r.ż.
Dodatkowe serotypy ( następcy 7-walentnej):
" 10-walentna skoniugowana z białkiem D bezotoczkowych
Haemophilus influenzae
" 13-walentna skoniugowana