© Copyright by $taÅ›
BAKTERIE GRAM - UJEMNE
1) Ziarenkowce gram-ujemne
I. Neisseria
1. Neisseria gonorrhoeae (rzeżączka)
2. Neisseria meningitidis (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa)
II. Moraxella
1. Moraxella catarrhalis
2. Moraxella lacunata
2) Enterobacteriaceae
a. Salmonella
b. Shigella (czerwonka bakteryjna)
c. Escherichia coli
d. Yersinia pestis
e. Yersinia enterocolitica i yersinia pseudotuberculosis
f. Klebsiella
g. Proteus
h. Seratia
3) Pałeczki gram-ujemne
A. Acinetobacter
B. Pseudomonas aeruginosa
C. Vibrio cholerae (przecinkowiec cholery)
d. Vibrio parahaemolyticus
e. Vibrio vulnificus
F. Haemophilus
i. Haemophilus influenzae
ii. Haemophilus ducreyi
iii. Haemophilis aegyptius
G. Campylobacter
H. Helicobacter pylori
I. Legionella (choroba legionistów)
J. Brucela (bruceloza, choroba Banga)
K. Bordatella
4) Bacteroides, Porphyromonas, Prevotella, Fusobacterium
N e i s s e r i a
N e i s s e r i a g o n o r r h o e a e ( r z e ż ą c z k a )
N e i s s e r i a g o n o r r h o e a e ( r z e ż ą c z k a )
Gonokoki to Gram-ujemne ziarenkowce w kształcie ziarenek kawy, zazwyczaj występujące parami
Determinanty patogenności gonokoków:
o Fimbrie adhezyjne na powierzchni komórek oraz białko Opa błony zewnętrznej są odpowiedzialne
za adhezję do komórek dróg moczowo-płciowych. Opa steruje także procesem inwazji poprzez
endocytozÄ™.
o Obrona przeciw granulocytom opiera się na porynie Por w błonie zewnętrznej, blokującej fuzję
fagosomu z lizosomom, co umożliwia bakteriom przeżycie i namnażania się w granulocycie.
o Lipooligosacharyd (LOS) w błonie zewnętrznej odpowiada za oporność na działanie dopełniacza
o Proteaza IgA1 wytwarzana przez gonokoki rozkłada wydzielnicze przeciwciała w śluzówce.
o Beta-laktamaza oraz czasem penicylinaza
- 1 -
© Copyright by $taÅ›
Patogeneza i obraz kliniczny
o Rzeżączka jest chorobą przenoszoną drogą płciową. Patogeny penetrują śluzówki dróg moczowo-
płciowych, wywołując lokalne ropne infekcje.
ż U mężczyzn może dojść do zajęcia gruczołu krokowego i najądrza,
· U mężczyzn głównie zapalenie cewki moczowej, które charakteryzuje siÄ™
samoistnym wyciekiem obfitej, ropnej wydzieliny z cewki i zaburzeniem oddawania
moczu
ż zaś u kobiet gonokoki mogą powodować zapalenie jajowodów, jajników lub nawet
zapalenie otrzewnej.
· U Kobiet głównie zapalenie szyjki macicy, czego konsekwencjÄ… sÄ… zaburzenia
oddawania moczu wraz z bolesnymi stosunkami płciowymi
o Gonokoki na spojówkach mogą wywoływać ropne zapalenie, obserwowane zwłaszcza u
noworodków (do zakażenia dochodzi podczas przechodzeni płodu przez kanał rodny.
o Mogą także infekować błony śluzowe odbytu lub jamy nosowo-gardłowej (zwykle następstwo
stosunków analnych i oralnych)
o Rozprzestrzeniające się drogą krwi gonokoki mogą ponadto powodować zapalenia stawów lub
nawet zapalenie wsierdzia
Rozpoznawanie
o Wykrywanie patogenów za pomocą barwienia błękitem metylenowym i metodą Grama oraz
posiew
o Gonokoki są wrażliwe na warunki hodowli i dlatego materiał zaraz po otrzymaniu musi zostać
posiany na agar czekoladowy Thayera-Martina z antybiotykami dodanymi w celu eliminacji flory
towarzyszÄ…cej
o Bezpośrednie wykrywanie bakterii w ropie i próbkach wydzielin jest możliwe przy zastosowaniu testu
enzymatycznej immunoadsorpcji lub poszukiwaniu specyficznych dla gonokoków sekwencji DNA
kodujÄ…cych rRNA za pomocÄ… sond molekularnych
Epidemiologia
o N. gonorrhoeae jest głównie przekazywana z człowieka na człowieka przez stosunki płciowe. Może
też być przekazana z matki na dziecko podczas porodu. Rzadko szerzy się przez przedmioty (np.
brudne ręczniki)
o Ponieważ zakażenia rzeżączkowe są często bezobjawowe (90% przypadków u kobiet i 40% u
mężczyzn i nie rozpoznawane, rozprzestrzenianie choroby jest ułatwione)
wróć
N e i s s e r i a m e n i n g i t i d i s ( z a p a l e n i e o p o n m ó z g o w o - r d z e n i o w y c h , s e p s a )
N e i s s e r i a m e n i n g i t i d i s ( z a p a l e n i e o p o n m ó z g o w o - r d z e n i o w y c h , s e p s a )
Meningokoki to Gram-ujemne, często pleomorficzne ziarenka w kształcie kawy
SÄ… nieruchome i posiadajÄ… polisacharydowÄ… otoczkÄ™
Wzrost meningokoków wymaga podłoży zawierających krew
To jedna z najbardziej zjadliwych bakterii chorobotwórczych dla człowieka
Struktura antygenowa
o Serogrupy A, B, C, D itd. (Å‚Ä…cznie jest ich 12)
o Rozróżniane są na podstawie składu otoczki
o Epidemie są powodowane głównie przez szczepy z serogrupy A, czasami przez B, dużo rzadziej
przez szczepy C
o Serogrupy dzielą się na serotypy na podstawie różnic w antygenach białkowych
Czynniki determinujące chorobotwórczość:
o Czynnik przylegania  fimbrie
o Polisacharydowa otoczka ma własności antyfagocytarne
o Lipopolisacharyd (LPS, endotoksyna) Ä… wskaz
niki aktywności biologicznej pokazują, że
endotoksyna N. meningitidis jest dziesięć razy bardziej aktywna niż większość endotoksyn innych
bakterii
o Proteazy IgA
Patogeneza
o Meningokoki to pasożyty nosogardzieli
o Około 5-10% populacji jest nosicielem tych bakterii
- 2 -
© Copyright by $taÅ›
o Jeśli zjadliwe meningokoki skolonizują śluzówkę nosogardzieli u gospodarza z niedoborem
przeciwciał, możliwa staje się inwazja śluzówki drogą endocytozyą rozprzestrzenia się drogą krwi i
dosięga opon mózgowo-rdzeniowychą tam się rozmnażają powodują zapalenie
o OUN jest niewątpliwie preferowanym miejscem wtórnej infekcji, chociaż w drodze
krwiopochodnego rozsiewu patogeny mogą infekować płuca, wsierdzie i duże stawy
o Początek zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest zazwyczaj nagły, po okresie wylęgania 2 lub
3 dni, z silnym bólem głowy, gorączką, sztywnością karku i złym samopoczuciem. Czasami rozwija
się poważna sepsa krwotoczna (zespół Waterhouse a-Friedrichsena)
o Objawy zapalenia opon mózgowo rdzeniowych
ż Ból głowy o dużym nasileniu, gorączka i sztywność karku, złe samopoczucie
ż Wymioty
ż Objawy neurologiczne (np. porażenie nerwów czaszkowych)
ż Bóle mięśniowe i stawowe
ż Zaburzenia stanu psychicznego i śpiączka
o Ostra posocznica meningokokowi
ż To uogólnione zakażenie prowadzące do wstrząsu septycznego, wystąpienia wybroczyn
lub krwotocznych zmian skóry, rozsianego wykrzepianie wewnątrznaczyniowego (DIC) i
śmierci po 8-12 godzinach od początkowych objawów
· PoczÄ…tkowe objawy to różowawa wysypka, która stopniowo ciemnieje i przyjmuje
charakter krwotoczny
o Zaczerwienienie skóry
o Martwica
o Zgorzel palców
· Hipotensja, uszkodzenie wielonarzÄ…dowe wstrzÄ…s septyczny rozwijajÄ… siÄ™ szybko na
skutek uwalniania endotoksyny
o Narządy wewnętrzne są uszkadzane w różnoraki sposób, np. przez krwotok
i niedotlenienie
o Zespół Waterhouse a-Friderichssena
ż To piorunująca posocznica meningokokowi o szybkim rozwoju
ż Charakteryzuje się zapaleniem mięśnia sercowego i obustronnym,
krwotocznym zniszczeniem nadnerczy
Diagnostyka
o Wymaga wykrycia patogenu w płynie mózgowo-rdzeniowym bądz
krwi przy użyciu mikroskopii i
hodowli.
o Do bezpośredniego wykrywania antygenów w płynie mózgowo-rdzeniowym można zastosować
aglutynację lateksową lub koaglutacjęą testy służą do szybkiej diagnostyki
o Do hodowli stosowane sa podłoża: agar czekoladowy, podłoże Thayer-Martina
o Preparat bezpośredni, odczyn immunofluorescencyjny (typowanie serologiczne)
o Silnie oksydazo dodatnie
o Rozkład węglowodanów: N.gonorrhoeae fermentuje tylko glukozę, N.meningitidis glukoze i maltozę
Epidemiologia
o Zakażenie meningokokowi są częstsze zimą i wiosną.
o Przenoszenie odbywa siÄ™ drogÄ… kropelkowÄ….
o Ludzie sÄ… jedynym rezerwuarem patogenu
o y
ródłem infekcji są zarówno nosiciele, jak i chorzy
o Śmiertelność sięga 85%, jeśli choroba nie jest leczona, ale spada poniżej 1% jeśli leczenie zacznie się
odpowiednio wcześniej
M o r a x e l l a
M o r a x e l l a c a t a r r h a l i s
M o r a x e l l a c a t a r r h a l i s
Stanowi składnik flory fizjologicznej górnych dróg oddechowych
- 3 -
© Copyright by $taÅ›
Może być odpowiedzialna za:
o zapalenie płuc
o zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli
o zapalenie ucha środkowego i zatok
Około 90% wszystkich szczepów wytwarza tzw. penicylinazy BRO, dlatego jest Konieczna terapia
antybiotykiem ²-laktamowym opornym na penicylinazy
M o r a x e l l a l a c u n a t a
M o r a x e l l a l a c u n a t a
Może wywoływać zapalenie spojówek i rogówki
wróć
E n t e r o b a c t e r i a c e a e
ich środowiskiem naturalnym jest przewód pokarmowy ludzi i zwierząt
system taksonomiczny stosowany dla Enterobacteriaceae oparty jest o różne wzorce procesów
metabolicznych. Jedną z ważnych cech jest zdolność do rozkładu laktozy (zależna od operonu lac).
o W skÅ‚ad tego operonu wchodzÄ… geny: lacZ (koduje ²-galaktozydazÄ™), lacY (koduje permeazÄ™ ²-
galaktozydów) i lac A (koduje transacetylazę)
laktozo-dodatnie Enterobacteriaceae sÄ… traktowane razem jako bakterie typu coli, natomiast Salmonella i
większość Shigella jest laktozo-ujemna
Budowa
o To krótkie pałeczki z zaokrąglonymi końcami
o Wiele posiada perytrychalne urzęsienie
o To szybko rosnące względne beztlenowce
o Åšrednio czas generacji in vitro wynosi 20-30 minut
o Agar MacConkeya jest ważnym podłożem wybiórczo-różnicującym  pozwala na wzrost tylko
Gram-ujemnym pałeczkom i pokazuje zdolność do rozkładu laktozy
o Budowa antygenowa
ż Antygen somatyczny O (część LPS) ciepłostały, przeciwciała IgM
ż Antygen rzęskowy H (białko flagellina)  ciepłochwiejny, przeciwciała IgG
ż Antygen otoczkowy K (polisacharyd), ciepłochwiejny
Determinanty patogenności
o fimbrie adhezyjne, antygeny czynników kolonizacji (CFA)
o białka w błonie zewnętrznej (inwazyny) pozwalające na zaatakowanie komórki docelowej
o Egzotoksyny
ż Enterotoksyny zaburzające normalne funkcjonowanie enterocytów, stymulują cyklazę
adenylanowÄ… lub guanylanowÄ… - wzrasta produkcja cAMP w rezultacie dochodzi do
utraty dużej ilości wody i elektrolitów
ż Cytotoksyny wywierające bezpośredni efekt toksyczny na komórki (enterocyty, komórki
śródbłonka)
o Endotoksyna
ż Toksyczny efekt lipidu A wchodzącego w skład LPS
o Oporność na dopełniacz
o Oporność na fagocytozę
o Gromadzenie Fe2+
Przedstawiciele
o Escherichia (Escherichia coli)
o Salmonella (Salmonella enterica)
o Shigella (Shigella sonnei, Shigella flexneri)
o Yersinia (Yersinia pestis, Yersinia tuberculosis, Yersinia enterocolitica)
o Klebsiella (Klebsiella pneumoniae, Klebsiella oxytoca)
- 4 -
© Copyright by $taÅ›
o Enterobacter (Enterobacter aerogenes, Enterobacter cloace)
o Citrobacter (Citrobacter freundii)
o Proteus (Proteus mirabilis, Proteus vulgaris)
o Morganella (Morganella morganii)
o Serratia, (Serratia marcescens)
Cechy wspólne
o Najbardziej powszechne mikroorganizmy w materiałach klinicznych
o Bakterie jelitowe (flora normalna lub patogenna)
o Nie wytwarzają przetrwalników
o Wytwarzanie otoczek  niektóre szczepy
o Względnie beztlenowe lub tlenowe
o Ruchliwe - w większości (okołorzęsne)
o Katalazo dodatnie i oksydazo ujemne
o Fermentują glukozę i inne węglowodany
o RedukujÄ… azotany
o Skomplikowana budowa antygenowa
o Wytwarzanie bakteriocyn
Cechy różnicujące
o Ruch (nieruchome: Shigella, Klebsiella)
o Fermentacja kwaśna MR (Escherichia, Shigella, Salmonella, Citrobacter, Proteus)
o Fermentacja laktozy (dodatnia:Escherichia, Citrobacter, Enterobacter, Klebsiella)
o Wytwarzanie H2S (Salmonella, Citrobacter)
o Wytwarzanie ureazy (Proteus)
o Wytwarzanie indolu (Escherichia, Proteus)
o Oporność na KCN (Enterobacter, Citrobacter,Serratia, Klebsiella, Proteus)
o Wzrost na podłożu SS (Shigella, Salmonella)
wróć
S a l m o n e l l a
S a l m o n e l l a
Wszystkie bakterie Salmonella sÄ… zaliczane do jednego gatunku Salmonella enterica z 7 podgatunkami.
Prawie wszystkie ludzkie patogeny należą do S. enterica subsp. enterica. Bakterie Salmonella dalej są
klasyfikowane na podstawie ich antygenów O i H (do ich klasyfikacji służy schemat Kauffmana-White a) do
ponad 2000 serowarów (w przypadku Salmonella stosuje się obecnie termin serowar, a nie serotyp), które
niepoprawnie nazywane sÄ… jak gatunki.
Bakterie Salmonella dzieli się na durowe i jelitowe w zależności od istotnych objawów klinicznych i
epidemiologii
Salmonellozy durowe (S.typhi i S.paratyphi)
o Patogen przyłącza się do komórek jelita czczego (komórek M).
o Inwazja dokonuje siÄ™ poprzez endocytozÄ™, transfer i egzocytozÄ™
o Następnie dochodzi do fagocytozy przez makrofagi w podsurowicówce i translokacji bakterii do
krezkowych węzłów chłonnych.
o Póz
niej bakterie namnażają się i rozsiewają limfo- i hematogenie
o Powstają wtórne ogniska w śledzionie, wątrobie, szpiku kostnym, drogach żółciowych, skórze
(wysypka) i kępkach Peyera
o Objawy
ż Choroba zaczyna siÄ™ gorÄ…czkÄ… rosnÄ…cÄ… w ciÄ…gu pierwszego tygodnia do 39/40/41°C;
ż Dalsze objawy: stupor, leukopenia, bradykardia, powiększenie śledziony, wysypka na
brzuchu, w trzecim tygodniu poczÄ…tek biegunki, czasami z krwawieniem z powodu
owrzodzeń kępek Peyera
Salmonellozy jelitowe (S.enteritidis)
o Patogen przyłącza się do komórek jelita krętego i okrężnicy
o Inwazja komórki indukowana przez inwazyny na powierzchni bakterii
o Salmonella może przetrwać w komórkach nabłonkowych i być może w makrofagach
o Potem dochodzi do produkcji enterotoksyny i miejscowego stanu zapalnego
- 5 -
© Copyright by $taÅ›
o Choroba zaczyna się zwykle nagle biegunką i wymiotami, czasem połączonymi z wysoką
gorÄ…czkÄ…
o Objawy ustępują w ciągu kilku dni bez specjalnego leczenia
o W przypadku masywnej biegunki można zaobserwować objawy wynikające z utraty wody i
elektrolitów
Epidemiologia
o Większość zakażeń poprzez jedzenie skontaminowanych produktów żywnościowych (drób, jajka,
produkty mleczne)
o Zakażenia droga fekalno-oralną (dzieci)
o Masowe zachorowania osób spożywających ten sam pokarm (S.enteritidis)
o Krótki okres wylęgania i trwania choroby
o S.typhi i S.paratyphi to ścisłe patogeny ludzkie, przenoszone pomiędzy osobami
o Zasięg ogólnoświatowy, dotyczące głównie miesięcy letnich
Diagnostyka Salmonelli
o Krew badana w kierunku odczynu serologicznego i na posiew, kał w celu identyfikacji bakterii
o Ruchliwe pałeczki, tlenowe
o Nie fermentujÄ… laktozy
o Produkują siarkowodór, rozkładają malonian
o Wytwarzają gaz podczas fermentacji węglowodanów
o Rosną na podłożu SS (z tiosiarczanem sodowym)
o Antygeny somatyczny O, rzęskowy H, zewnętrzny V (odpowiada otoczkowemu K); w handlu
dostępne zestawy do szybkiej identyfikacji antygenów (grupy serologiczne A,B,C,D)
wróć
S h i g e l l a ( c z e r w o n k a b a k t e r y j n a )
S h i g e l l a ( c z e r w o n k a b a k t e r y j n a )
Rodzaj Shigella obejmuje 4 gatunki:
o S. dysenteriae
o S. flexneri
o S. boydii
o S. sonnei
Pałeczki Shigella są nieruchome i dlatego nie posiadają antygenów rzęskowych (H)
Patogeneza:
o Shigella sÄ… patogenne tylko dla ludzi
o Komórki bakteryjne dostają się do organizmu po ich spożyciu
o Shigella docierają do końcowego odcinka jelita krętego i okrężnicy (tak jak salmonellozy jelitowe
J), gdzie wychwytywane przez komórki M umiejscowione w błonie śluzowej w bezpośrednim
sąsiedztwie makrofagów
o Następnie są fagocytowane przez makrofagi
o Bakterie doprowadzajÄ… jednak do lizy fagosomu i aktywnie indukujÄ… apoptozÄ™ makrofaga
o Po opuszczeniu martwych makrofagów komórki bakteryjne są wychwytywane przez enterocyty od
wewnętrznej strony śluzówki (transport wsteczny)
o Sąsiednie enterocyty są atakowane przez bakterie pochodzące z zajętych komórek
o W enterocytach patogeny dzielą się, prowadząc do śmierci komórki
o Shigella dysenteriae wytwarza shigatoksynÄ™ prototyp rodziny toksyn shigapodobnych (lub
werocytotoksyn), które występują u niektórych innych Enterobacteriaceae
ż Toksyna hamuje biosyntezę białka w komórkach eukariotycznych poprzez przecinanie 23S
rRNA w określonym miejscu
ż Shigatoksyna odpowiada za uszkodzenie nabłonka okrężnicy,  małą biegunkę jelitową z
wodnistymi stolcami i (rzadziej) za zespół hemolityczno-mocznicowy.
Obraz kliniczny
o Po okresie wylęgania (2-5 dn) choroba objawia się obfita wodnistą biegunką ( małą biegunką
jelitową). Póz
niej w stolcu pojawia się śluz, ropa i krew. W dalszym przebiegu choroby obserwuje się
skurcze jelit, ból przy oddawaniu stolca i gorączkę
o Do powikłań należą: masywny krwotok z jelita i perforacja z zwapnieniem otrzewnej.
- 6 -
© Copyright by $taÅ›
o Te poważne skutki są powodowane głównie przez S. dysenteriae, podczas gdy S. sonnei powoduje
zwykle jedynie biegunkÄ™.
Epidemiologia
o y
ródłem zakażenia jest zawsze człowiek, najczęściej są to zakażone osoby, w których stolcu
występują patogeny do 6 tygodni od ustąpienia choroby.
o Przenoszone poprzez ręce (zanieczyszczone odchodami) lub pośrednie poprzez żywność, wodę i
muchy
o Ludzie sÄ… jedynym rezerwuarem tych bakterii
o Relatywnie mało komórek bakteryjnych potrzeba do zakażenia, tolerują kwasowość.
o Zachorowania na czerwonkę obecnie rzadkie, dotyczą głównie dzieci
Diagnostyka
o Materiałem diagnostycznym jest kał i wymazy odbytnicze
o Bezrzęsne, nieruchliwe, tlenowe
o Nie fermentujÄ… laktozy
o Mało aktywne biochemicznie, nie wytwarzają H2S
o Rosną na podłożu SS w postaci przejrzystych, gładkich kolonii
wróć
E S CHE RI CHI A COL I
Środowiskiem naturalnym E. coli jest przewód pokarmowy ludzi i zwierząt
To Gram-ujemne, proste pałeczki urzęsione perytrychalnie
Szybko rozkładają laktozę
W skład struktury antygenowej wchodzą antygeny O, K i H
Charakterystyczne czynniki wirulencji
o Enterotoksyny (LT-I, LT-II, ST, verotoksyna)
o Antygeny czynnika kolonizacyjnego (colonisation factor antigens) : CFA/I, CFA/II, CFA/III
o Hemolizyny
o Fimbrie typu AFA I i AFA II (ułatwiają adherencję)
o Fimbrie typu Dr
o Pili P
o Typ 1 pili
o Antygen K1 (otoczkowy)
o Białko Ipa (invasion plasmid antigen)
Patogeneza i obraz kliniczny infekcji pozajelitowych
o Pozajelitowe zakażenia wynikają z relokacji bakterii z miejsc fizjologicznego bytowania do miejsc,
gdzie nie powinny występować, ale gdzie mają dobre warunki do wzrostu
ż Zakażenia układu moczowego
· Cewka moczowa, pÄ™cherz, miedniczki nerkowe, nerki
· E. coli wywoÅ‚uje 70-80% przypadków ostrych zakażeÅ„ i 40-50% zakażeÅ„
przewlekłych
ż Sepsa
· E. coli powoduje okoÅ‚o 15% przypadków seps szpitalnych (S. aureus 20%)
· Sepsa E. coli jest czÄ™sto powodowana przez patowar SEPEC, który wykazuje
oporność na surowicę
ż Inne zakażenia
· Zakażenia ran
· Zakażenia pÄ™cherzyka i dróg żółciowych
· Zapalenie wyrostka robaczkowego
· Zapalenie otrzewnej
· Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i wczeÅ›niaków i noworodków i u starszych
Patogeneza i obraz kliniczny infekcji jelitowych
- 7 -
© Copyright by $taÅ›
o E. coli powodująe zakażenia jelit są obecnie klasyfikowane do 5 patowarów z odrębną
patogenezÄ… i obrazem klinicznym
ż Enteropatogenne E. coli (EPEC)
· EPEC przyÅ‚Ä…cza siÄ™ do komórek Å›luzówki jelita cienkiego za pomocÄ… czynnika
adhezji EPEC i następnie wprowadza do enterocytów toksyczne produkty za
pomocÄ… systemu sekrecji III typu.
· PowodujÄ… biegunki u dzieci
ż Enterotoksyczne E. coli (ETEC)
· ProdukujÄ… ciepÅ‚ochwiejnÄ… enterotoksynÄ™ LT i ciepÅ‚ostaÅ‚e toksyny STa i STb
ż LT stymuluje aktywność cyklazy adenylanowej
ż STa stymuluje aktywność cyklazy guanylowej
· Patogenność ETEC jest także zwiÄ…zana ze specyficznymi fimbriami, tzw. czynnikami
kolonizacji (CFA), które pozwalają tym bakteriom przyłączyć się do komórek
nabłonkowych jelita cienkiego i chronią je przed szybkim usunięciem wskutek
perystaltyki
· Objawy kliniczne:
o Wodnista, nasilona biegunka
ż Enteroinwazyjne E. coli (EIEC)
· MogÄ… penetrować Å›luzówkÄ™ okrężnicy powodujÄ…c wrzodziejÄ…ce zmiany zapalne
· Objawy podobne jak w czerwonce bakteryjnej
ż Enterokrwotoczne E. coli (EHEC)
· Bakterie te sÄ… czynnikiem etiologicznym krwotocznego zapalenia okrężnicy i
zespołu hemolityczno-mocznicowego (HUS)
· EHEC posiadajÄ… specyficzne fimbrie sÅ‚użące do adhezji do enterocytów
· Ponadto mogÄ… produkować cytotoksyny (toksyny shigapodobne lub
werocytotoksyny)
ż Enteroagregacyjne E. coli (EAggEC)
· WywoÅ‚ujÄ… wodnistÄ… biegunkÄ™ u niemowlÄ…t i maÅ‚ych dzieci
· Adhezja do enterocytów za pomocÄ… specyficznych fimbrii adhezyjnych
· ProdukujÄ… toksynÄ™ identycznÄ… z ST u ETEC
Epidemiologia
o Przeniesienie zakażeń jelitowych jest zwykle pośrednie poprzez pożywienie i wodę
o 50% biegunki podróżnych jest powodowane przez E.coli
wróć
Y ERSI NI A PESTI S
To nieurzęsiona, krótka Gram-ujemna pałeczka z otoczką
Czynniki wirulencji
o Antygeny F1 (glikoproteina) i V/W (otoczkowy)
o Białka błony zewnetrznej Yop s (Yersinia outer proteins)
o Koagulaza
o Fibrynolizyna
o Pestycyny
Często barwi się dwubiegunowo
Dżuma to przede wszystkim choroba gryzoni (szczury)
Patogen przedostaje się poprzez zranioną skóręą stamtąd bakterie docierają do okolicznych węzłów
chłonnych, gdzie się namnażająą w ciągu 2-5 dni po zakażeniu pojawiają się krwotocznie zmienione,
niebieskie, powiększone węzły chłonne (dymienice, bubo)
Ponad 90% przypadków przebiega w formie dymieniczej
- 8 -
© Copyright by $taÅ›
U 50-90% nieleczonych chorych bakterie dostają się do krwioobiegu, powodując sepsę, i mogą zajmować
dowolne narzÄ…dy
Rozsiew do krążenia płucnego prowadzi do wtórnej dżumy płucnej z wydzielaniem krwistej, bogatej w
bakterie, bardzo zakaz
nej plwocinyą kontakt drogą kropelkową z takimi pacjentami może prowadzić do
pierwotnej dżumy płucnej  śmiertelność tej formy, w przypadku gdy nie jest leczona, wynosi prawie 100%
wróć
Y E RS I NI A E NT E ROCOL I T I CA I YE RS I NI A PS E UDOT UBE RCUL OS I S
Powodują głównie zakażenia u zwierząt domowych i dzikich
Y. enterocolitica odpowiada za około 1% przypadków ostrego zapalenia jelit w Europie
To pleomorficzne, krótkie pałeczki z perytrychalnym urzęsieniem
Posiadają odpowiednie polipeptydy odpowiadające za adhezję do komórek, oporność na fagocytozę i
na dopełniacz oraz za cytotoksyczność/
Yersinia posiadają także chromosomalne geny zjadliwości, np. inwazyny, enterotoksyny, i system wychwytu
żelaza
Yersinia zazwyczaj są spożywane z pożywieniemą bakterie przedostają się do jelit, penetrują śluzówkę i są
przez makrofagi przenoszone do krezkowych węzłów chłonnych
Zakażenia występują w następujących postaciach klinicznych:
o Jersinioz jelitowych
ż Dominujący objaw to zapalenie jelit z zapaleniem krezkowych węzłów chłonnych
ż Inne formy jelitowe to rzekome zapalenie wyrostka robaczkowego u młodzieży i dzieci oraz
zapalenie jelita krętego (rzekoma choroba Cohna) i okrężnicy u dorosłych
o Jersinioz pozajelitowych
ż Infekcje te stanowią około 20% przypadków, zazwyczaj u dorosłych
ż Sepsa, limfadenopatia, rzadziej zapalenie wątroby i inne zakażenia (opłucnej, wsierdzia,
kości i szpiku, pęcherzyka żółciowego, ropnie)
ż U około 20% pacjentów z ostrą jersiniozą obserwuje się po 1-6 tygodniach od początku
objawów jelitowych reaktywne zapalenie stawów i rumień guzowaty.
Diagnostyka Yersinia:
Materiał badany: krew, ropa, treść węzłów chłonnych, kał
Względnie beztlenowe
BarwiÄ… siÄ™ bipolarnie
Katalazododatnie
Nie fermentujÄ… laktozy, nie wytwarzajÄ… indolu, siarkowodoru, acetoiny
Rosną na podłożu McConkey a w temp 22-29oC do 72h.
Typowanie serologiczne, typowanie bakteriofagowe
wróć
K L EBS I EL L A
Czynniki determinujące chorobotwórczość
o Otoczkaą najważniejszym czynnikiem zjadliwości Klebsiella jest śluzowa otoczka o
antyfagocytarnych właściwościach
o Wiele szczepów Klebsiella cechuje się dużą opornością na większość antybiotyków
o Niektóre szczepy zawierają plazmidy kodujące toksyny podobne do ciepłochwiejnej (LT) i
ciepłostałej (ST) toksyny Escherichia coli
Fermentuje laktozę na podłożu MacConkeya
Klebsiella pneumoniae, K. oxytoca
o Laktozo-dodatnie, nieruchome, wiele szczepów ma otoczki polisacharydowe
o Powodują koło 10% zakażeń szpitalnych
- 9 -
© Copyright by $taÅ›
o Wywołują u predysponowanych osób tzw. zapalenie płuc Friedlandera szczególnie na podłoży
przewlekłych schorzeń płuc
o Zakażenia układu moczowego, posocznica, epidemiczna biegunka u noworodków
Klebsiella ozaenae
o Czynnik etiologiczny ozeny (atrofia śluzówki nosa)
Klebsiella rhinoscleromatis
o Czynnik etiologiczny twardzieli nosa (ziarniniak nosa i gardła)
wróć
P ROT E US
Proteus mirabilis, Proteus vulgaris
o Laktozo-ujemne, bardzo ruchliwe, poruszają się po powierzchni podłoża (pełzanie)
o Wydzielają deaminazę fenyloalaninową ą umożliwia to odróżnienie ich od innych
Enterobacteriacae
o MajÄ… antygeny O, H, K
o Objawy kliniczne:
Zakażenia układu moczowego
· Odpowiednie szczepy wytwarzajÄ… ureazęą uwalnianie amoniakuÄ… zwiÄ™kszenie
pH moczu ą alkalizacja moczu obniża rozpuszczalność wapnia, stwarzając
warunku sprzyjające odkładaniu się soli wapnia i magnezu tworzenie się kamieni
nerkowych
Zakażenia ran
Posocznica
Cechy diagnostyczne
o Cechy diagnostyczne: wytwarzanie siarkowodoru, ureazy, acetoiny, oporność na KCN,
dezaminacja fenyloalaniny, pełzający wzrost, ruchliwość, charakterystyczny zapach
wróć
S E R AT I A
Serratia marcescens
o Laktozo-dodatnie
o Ruchliwe
o Często wielolekooporne
o Niektóre szczepy w temp 20°C wytwarzajÄ… czerwony barwnik (prodigiozynÄ™)
U pacjentów hospitalizowanych, drobnoustroje te mogą wywoływać zakażenia szpitalne ran
operacyjnych, dróg moczowych, układu oddechowego lub poważne, uogólnione zakażenia z posocznicą
włącznie
wróć
A c i n e t o b a c t e r
U osób z osłabioną odpornością A. baumannii. A. calcoaceticus i inne gatunki mogą powodować
zakażenia szpitalne:
o zakażenia układu moczowego
o zapalenia płuc
o zakażenia miejsca operowanego
- 10 -
© Copyright by $taÅ›
o sepsÄ™
Szpitalne szczepy tych gatunków, często są oporne na wiele antybiotyków i dlatego leczenie takich infekcji
może być trudne.
P s e u d o m o n a s a e r u g i n o s a
To krótkie, zaokrąglone pałeczki, z jedną lub kilkoma rzęskami na biegunie
Posiada błonę zewnętrzną, będącą częścią ściany komórkowej
o Budowa tej błony jest odpowiedzialna za naturalną odporność bakterii na wiele antybiotyków
Patogeneza
o P. aeruginosa zazwyczaj wnika do tkanek przez uszkodzenia
ż Przylega do komórek za pośrednictwem swoistych fimbrii adhezyjnych
ż Najważniejszym czynnikiem wirulencyjnym jest egzotoksyna A, która blokuje translację
białek poprzez inaktywację czynnika elongacyjnego eEF2
ż Egzoenzym S inaktywuje białka cytoszkieletu oraz białka wiążące GTP w komórkach
eukariotycznych.
ż Cytotoksyna uszkadza komórki w wyniku tworzenia transbłonowych porów
ż Różne metaloproteazy hydrolizują elastynę, kolagen lub lamininę.
ż Otoczka
ż Pilie
ż LPS
ż Fosfolipaza C
o Czynnikami predysponującymi do manifestujących się klinicznie zakażeń są niedobory odporności
nieswoistej i swoistej
o Najczęstszymi postaciami zakażeń są:
ż Zapalenie płuc u pacjentów z mukowiscydozą oraz sztucznie wentylowanych (w
miejscach wilgotnych (przy rurce tracheotomijnej, cewnikach)
ż Zakażenia ran oparzeniowych
ż Zakażenia miejsca operowanego
ż Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek,
ż zapalenie wsierdzia u narkomanów
ż Posocznica
ż Złośliwe zapalenie ucha zewnętrznego (ucho pływaka)
ż Zakażenia oka , zapalenie rogówki (niewłaściwie odkażane soczewki kontaktowe)
ż To częsta przyczyna zakażeń szpitalnych
o Epidemiologia
ż Wszechobecny w większości wilgotnych środowisk, w szpitalach: kwiaty, krany, toalety,
respiratory, urzÄ…dzenia do dializ
ż Może czasowo kolonizować układ pokarmowy i oddechowy szczególnie pacjentów
leczonych antybiotykami o szerokim spektrum działania lub hospitalizowanych przez
dłuższy okres
ż Spora oporność antybiotykowa
o Diagnostyka
ż Materiał: ropa, kał, wymazy z nosa, gardła, skóry, pochwy, ran.
ż Dobrze rośnie na agarze krwawym, wzrost śluzowaty, wydziela zapach jaśminu
(trójmetyloamina), produkuje fluorescencyjne pigmenty.
ż Określa się aktywność proteolityczną: zjadliwe szczepy rozkładają 5-7ug białka na mg
suchej masy.
wróć
- 11 -
© Copyright by $taÅ›
V i b r i o c h o l e r a e ( p r z e c i n k o w i e c c h o l e r y )
Gram-ujemne pałeczki, zwykle lekko zagięte (przecinkokształtne) z monotrychalnym urzęsieniem
Czynniki chorobotwórczości:
Czynnik wirulencji Efekt biologiczny
Toksyna cholery Hipersekrecja elektrolitów i wody
Wić Adherencja do komórek mukosalnych
Indukuje zapalenie jelita i
Proteaza hemmaglutynacyjna
degradacjÄ™  tight-junctions
Neuraminidaza Zwiekszenie receptorów toksyny
Rozkład glikoproteinowej
Mucynaza
osłony komórek jelitowych
Toksyna cholery
o Odpowiada za kliniczne objawy choroby
o Indukuje wydzielanie przez enterocyty elektrolitów, przez co następuje również bierna utrata wody
o Toksyna należy do grupy toksyn AB
Podjednostka B Å‚Ä…czy siÄ™ z receptorami enterocytu,
podjednostka toksyny A indukuje ciągłe wytwarzanie dużych ilości cAMP przez cyklazę
adenylanowÄ…
· cAMP jako wtórny przekaz
nik aktywuje kinazę białkową A, która z kolei aktywuje
specjalne białka komórki odpowiedzialne za sekrecję elektrolitów
Zakażenie jest wynikiem spożycia patogenu. Dawka zakaz
na musi być duża, ponieważ wiele
przecinkowców jest zabijanych przez kwas solny w soku żołądkowym
Przecinkowce są zdolne do kolonizacji śluzówki proksymalnej części jelita cienkiego za pomocą TCP i
wytwarzania toksyny. Patogeny nie atakują śluzówki.
Okres wylęgania to 2-5 dni
Obraz kliniczny charakteryzuje obfita wodnista biegunka i wymioty.
Objętość wydalanych płynów może sięgać dziennie nawet 20l.
Dalsze objawy: hipotensja, tachykardia, anuria i hipotermia są następstwem odwodnienia
Śmiertelność w nieleczonych przypadkach wynosi 50%
Epidemiologia
o Jedynym z
ródłem infekcji jest człowiek.
o Zakażone osoby wydalają w szczególności dużą liczbę patogenów. Także rekonwalescenci mogą
wydalać V. cholerae przez tygodnie a nawet miesiące od zaniku objawów.
o Przenoszenie odbywa się zazwyczaj poprzez pożywienie a szczególnie wodę pitną.
wróć
V I BRI O PARAHAE MOL YT I CUS
Halofilny gatunek występujący w ciepłych i płytkich wodach oceanicznych oraz słonawych wodach
śródlądowych
Powoduje zapalenie żołądka i jelit
Jest przenoszony na ludzi z pożywieniem
V I BRI O VUL NI F I CUS
To inny wody mikroorganizm wywołujący bardzo nieliczne zakażenia septyczne, głównie u pacjentów z
immunosupresjÄ…
wróć
- 12 -
© Copyright by $taÅ›
H a e m o p h i l u s
Diagnostyka:
Materiał: krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, wymazy z gardła, z pochwy, bronchoskopia
Małe pałeczki, nieruchome, potrzebują do wzrostu czynników X (ciepłostała hemina) i V (koenzym NAD 
nukleotyd dwufosfopirydyny)  oba są w komórkach krwi
Posiew na agar czekoladowy
W diagnostyce wykorzystuje się zapotrzebowanie na czynniki i zdolność do hemolizy
Sześć typów serologicznych (a,b,c,d,e,f) na podstawie polisacharydów otoczkowych, szczepy
bezotoczkowe nie sÄ… typowane.
H AE MOPHI L US I NF L UE NZ AE
Wymagają one do wzrostu czynników zawartych we krwi (od tego nazwa)
To małe, często posiadające otoczkę, nieruchome, Gram-ujemne pałeczki
Jest względnym beztlenowcem i wymaga obecności czynników X (hemina potrzebna bakteriom do
syntezy enzymów zawierających hem) i V (NAD lub NADP) w podłożu
o S. aureus wytwarza NAD i nawet wydzielają ten koenzym do podłoża,. To powoduje, że H.
influenzae może rosnąć w bezpośrednim sąsiedztwie koloni S. aureus (zjawisko satelitaryzmu)
Patogeneza i obraz kliniczny
o H. influenza jest pasożytem błony śluzowej górnych dróg oddechowych, ale może występować u
30-50% zdrowych osób.
o Zakażenia często spotykane u dzieci od 6 mż. Do 4 rż. Z powodu niskich poziomów przeciwciał
o Lista powodowanych jednostek chorobowych musi rozpoczynać się od zapalenia opon mózgowo-
rdzeniowych, poprzez zapalenie nagłośni, zapalenie płuc, ropniaki, septyczne zapalenie stawów,
zapalenie kości i szpiku, zapalenie osierdzia, zapalenie tkanki łącznej, zapalenie ucha środkowego,
aż do zapalenia zatok
wróć
H AE MOPHI L US DUCRE YI
Krótka Gram-ujemna nieruchoma pałeczka, trudna do hodowli i wymagająca specjalnych podłóż
Powoduje wrzód miękki (szankier)  tropikalną chorobę przenoszoną drogą płciową
Miejsce infekcji prezentuje się jako bolesny, łatwo krwawiący wrzód występujący zwykle w obrębie
genitaliów
wróć
H AE MOPHI L I S AE GYPT I US
Powoduje ropne zapalenie spojówek występujące głównie w północnej Afryce
W ostatnich latach w Brazylii obserwuje się rosnącą liczbę przypadków brazylijskiej gorączki plamistej 
ogólnoustrojowej infekcji powodowanej przez tą bakterie
wróć
- 13 -
© Copyright by $taÅ›
Campylobacter, Helicobacter i Spirillum należą do grupy spiralnych, ruchliwych, mikroaerofilnych bakterii Gram-
ujemnych
C a m p y l o b a c t e r
Rodzaj campylobacter obejmuje liczne gatunki, wśród których C. jejuni (znacznie rzadziej C. coli i C. lari)
oraz C. fetus są uważane za patogeny wywołujące zakażenia u ludzi
To wysmukłe, spiralne pałeczki
Poszczególne komórki mogą mieć jeden lub kilka skrętów
Pojedyncza rzęska jest umieszczona na jednym lub obu biegunach
Patogeneza i obraz kliniczny
o C. jejuni wytwarza enterotoksynÄ™ podobnÄ… do toksyny STa wytwarzanej przez E. coli oraz liczne
cytotoksyny.
ż Wywołuje postać zapalenia jelita cienkiego i okrężnicy, która manifestuje się wodnistą,
niekiedy krwawÄ… biegunkÄ… oraz gorÄ…czkÄ…
o C. fetus został zidentyfikowany jako patogen w przypadku:
ż Zapalenia wsierdzia
ż Zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia otrzewnej, stawów, pęcherzyka
żółciowego, jajowodów, i przy posocznicy u pacjentów z obniżoną odpornością
Epidemiologia
o Campylobacter jejuni należy do jednych z najczęstszych na świecie patogenów wywołujących
zapalnie jelit.
o Bakterie te przenoszą się ze zwierząt na człowieka za pośrednictwem pokarmu i wody pitnej.
Możliwe jest również przenoszenie zakażenia wśród ludzi w wyniku bezpośredniego kontaktu,
zwłaszcza w przedszkolach i rodzi
wróć
H e l i c o b a c t e r p y l o r i
Pałeczki Gram-ujemne, kształtu spiralnego, charakteryzujące się loftrychalnym urzęsieniem.
Występuje wyłącznie u ludzi i jest przenoszony drogę fekalno-oralną
Czynniki wirulencji:
Czynnik wirulencji Działanie
Ureaza Neutralizuje kwasy, stymuluje monocyty, stymuluje produkcjÄ™ cytokin
Białko szoku cieplnego HspB Wzmacnia ekspresję ureazy
Inhibitor kwasowości Blokuje sekrecję kwasów
Rzęski Pozwalają na penetrację warstwy mukozy i chronią przed wpływem kwaśnego
środowiska
Adhezyny Pośredniczą w wiązaniu do komórek gospodarza
Mucynaza Trawi mucynę żołądkową
(mukopolisacharydaza)
Fosfolipaza Trawi mucynę żołądkową
Dysmutaza Chroni przed fagocytozą poprzez neutralizację metabolitów tlenowych
Katalaza Chroni przed fagocytozÄ…
Cytotoksyna Indukuje wakuolizację w komórkach epitelialnych, stymuluje migrację neutrofili
do mukozy
Patogen kolonizuje oraz zakaża błonę śluzową żołądka
W wyniku zakażenia tkanki żołądka tym patogenem dochodzi do rozwoju ostrego zapalenia żołądka, w
przebiegu którego mogą występować, lub nie objawy kliniczne. Potencjalne następstwa obejmują
- 14 -
© Copyright by $taÅ›
o A
agodny, przewlekły nieżyt żołądka typu B, który może utrzymywać się przez lata lub nawet
dziesiątki lat i często przebiega bezobjawowo
o Chorobę wrzodową dwunastnicy, czasami również chorobę wrzodową żołądka
o Przewlekłe zanikowe zapalenie żołądka, z którego może się czasami rozwinąć rak gruczołowy
żołądka
o Rzadko chłoniak z limfocytów B błony śluzowej żołądka (typu MALT)
o Posocznica
Epidemiologia
o H. pylori występuje na całym świecie
o Ogólne zakażenie populacji rozpoczyna się w dzieciństwie i może sięgnąć 100% dorosłych na
obszarach o niskim poziomie higieny
o Przenoszenie zachodzi na drodze fekalno-oralnej
Diagnostyka
o Materiał: wycinki błony śluzowej żołądka
o Zakrzywione, mikroaerofilne pałeczki, hodowla 5 dni, podłoża wzbogacone
o Wysoka aktywność ureazy  oddechowe testy ureazowe
o Testy PCR ( próbki z kału)
o Różnice w składzie kwasów tłuszczowych wykorzystywane do różnicowania podtypów techniką
chromatografii cieczowo-gazowej
o Badania serologiczne
wróć
L e g i o n e l l a ( c h o r o b a l e g i o n i s t ó w )
Gatunek Legionella pneumophilia jest odpowiedzialna za większość legioneloz u ludzi
Pałeczki
Budowa ściany komórkowej jest typowa dla bakterii Gram-ujemnej, jednak bakterie te trudno barwią się
metodÄ… Grama
o Można je uwidocznić stosując metodę bezpośredniej immunofluorescencji
Drobnoustroje te są względnie wewnątrzkomórkowymi bakteriami, zdolnymi do przeżycia w zwykłych
komórkach fagocytujących oraz w makrofagach pęcherzykowych. Wykazują zdolność hamowania fuzji
fagosomów z lizosomami. Wytwarzają również toksynę, która blokuje wybuch tlenowy.
Opisano dwie postacie kliniczne legionelozy:
o Choroba legionistów
ż Wynik wdychania aerozolu zawierającego patogeny
ż Okres inkubacji wynosi 2 do 10 dni
ż Obraz kliniczny manifestuje się wieloogniskowym niekiedy martwiczym, zapaleniem płuc
ż Występuje najczęściej u pacjentów z pierwotną chorobą serca i płuc lub w innych
przypadkach obniżenia odporności
ż Śmiertelność >20%
o GorÄ…czka Pontiak
ż Czas inkubacji 1-2 dni
ż Zakażenie przebiega z gorączką, bez objawów zapalenia płuc
ż Zakażenie samoograniczające się i rzadkie
Epidemiologia
o Ocenia się że legionelozy stanowią jedną trzecią wszystkich, wymagających hospitalizacji,
przpadków zapalenia płuc
o Naturalnym miejscem występowania Legionella jest gleba oraz środowiska wilgotne
Diagnostyka
o Metody hodowlane  agar BCYE (zawiera wyciąg z drożdży z węglem aktywowanym)
o Odczyn immunofluorescencji bezpośredniej do wykazania bakterii w próbkach wydzielin
pobranych w czasie bronchoskopii, popłuczyn oskrzelowych, bioptatów z płuc.
wróć
- 15 -
© Copyright by $taÅ›
B r u c e l a ( b r u c e l o z a , c h o r o b a B a n g a )
Istotne znacznie kliniczne maja takie gatunki jak:
o B. abortus
o B. melitensis
o B. suis
Są one czynnikami etiologicznymi typowych zoonoz u zwierząt hodowlanych oraz dziko żyjących
Bakterie te mogą przenosić się z chorych zwierząt także na ludzi, wywołując charakterystyczny obraz
kliniczny, tzw. gorÄ…czkÄ™ falistÄ…, lub chorobÄ™ Banga
To drobne, kokoidalne, Gram-ujemne pałeczki pozbawione rzęsek
Patogeneza i objawy kliniczne
o Bruceloza u ludzi jest wynikiem bezpośredniego kontaktu z chorymi zwierzętami lub zakażenia
pośredniego  w wyniku spożycia zanieczyszczonego pokarmu, szczególnie niepasteryzowanego
mleka i nabiału.
o Bakterie wnikają do organizmu przez błony śluzowe górnego odcinka przewodu pokarmowego i
dróg oddechowych lub uszkodzenia skóry
o Następnie wnikają do warstwy podsurowiczej lub podskórnej, skąd są przenoszone przez mikrofagi
lub makrofagi, w których są zdolne do przeżycia, do węzłów chłonnych, co prowadzi do rozwoju
zapalenia tych węzłów.
o Z zajętych węzłów chłonnych patogeny rozprzestrzeniają się początkowo drogą limfogenną, a
następnie krwionośną, docierając ostatecznie do wątroby, śledzony, szpiku kostnego oraz innych
tkanek układu siateczkowo-śródbłonkowego (RES); w komórkach tych tkanek mogą przeżywać a
nawet namnażać się.
o Rozwija się ziarniak typowy dla bakterii wewnątrzkomórkowych.
o Z ognisk zapalnych Brucela okresowo mogą wnikać do krwioobiegu, wywołują za każdym razem
typowe, występujące zwykle wieczorem epizody gorączki, której towarzyszą dreszcze. Okres
inkubacji wynosi od jednego do czterech tygodni.
Diagnostyka
o Materiał: krew
o Trudno hodowlane, specjalne podłoża  Brucella agar, rosną do 3 tygodni
o Tlenowe, rozkładają glukozę
o Testy serologiczne
wróć
B o r d a t e l l a
Obejmuje gatunki B. pertussis, B. parapertussis, B. bronchiseptica oraz inne
Małe, kokoidalne, nieruchome pałeczki Gram-ujemne
Bakterie krztuśca są przenoszone drogą powietrzno-kropelkową
Drobnoustroje są zdolne do wiązania się z komórkami nabłonka migawkowego oskrzeli
Rzadko dokonują inwazji do komórek nabłonka
Zakażenie prowadzi do (pod-)nabłonkowego procesu zapalnego oraz martwicy
Czynniki chorobotwórczości Bordatella pertussis:
o Czynnika adhezji (hemaglutynina włókienkowa (FHA) i toksyna krztuścowa (Ptx)
o Egzotoksyny
ż Toksyna krztuścowa  to toksyna ABą powoduje wzrost stężenia cAMP w komórkach
docelowych, z różnymi efektami zależnymi od rodzaju komórki, na którą działa toksyna
ż Inwazyjna cyklaza adenylanowa  to toksyna AB, która działa wraz z toksyną krztuścową,
podwyższając poziom cAMP
o Endotoksyny
ż Cytotoksyna tchawiczaą powoduje śmierć urzęsionych komórek nabłonkowych
ż Lipopolisacharydą stymuluje wytwarzanie cytokin; aktywuje układ dopełniacza na
drodze alternatywnej
- 16 -
© Copyright by $taÅ›
Obraz kliniczny
o Krztusiec (koklusz) rozwija siÄ™ po uprzednim okresie inkubacji, wynoszÄ…cym 10-14 dni,
o Fazy:
ż Faza nieżytowaą nieswoista, trwa 1-2 tygodnie
ż Faza napadowaą trwa 2-3 tygodnie, tutaj występują typowe, konwulsyjne napady kaszlu
ż Faza zdrowieniaą może trwać kilka tygodni
o Częste powikłania, szczególnie u niemowląt obejmują wtórne zapalenie płuc wywołane przez
pneumokoki lub Haemophilus, oraz zapalenie ucha środkowego
o Przebycie zakażenia warunkuje trwałą odporność
Epidemiologia
o Jedynym gospodarzem zarazka jest człowiek
o y
ródłem są zakażone osoby w fazie napadowej, które podczas kaszlu wydalają kropelki wydzieliny
o Zdrowi nosiciele nie występują
wróć
B a c t e r o i d e s , P o r p h y r o m o n a s , P r e v o t e l l a ,
F u s o b a c t e r i u m
Pałeczki Gram-ujemne beztlenowe
Bakterie beztlenowe uzyskują energię z procesów fermentacji, w których powstaje 3-4 cząsteczki ATP z
jednej czÄ…steczki glukozy
Nie mają zdolności do detoksyfikacji rodników tlenowych powodu braku dysmutazy ponadtlenkowej,
peroksydazy i katalazy. Dlatego giną nawet przy krótkim kontakcie z powietrzem
Rozpowszechnienie
o Większość bakterii beztlenowych które biorą udział w zakażeniach mieszanych jest częścią
prawidłowej flory bakteryjnej ludzi
o Jama ustna
ż Beztlenowe ziarenkowce dominują w kieszonce dziąsłowo-zębowej.
ż Fusobacterium nucleatum i F. necrophorum są izolowane u około 50% zdrowych dorosłych.
ż Prevotella melaninogenica i P. oralis są izolowane u około 40% zdrowych pięciolatków i
prawie wszystkich nastolatków
o Przewód pokarmowy
ż Gatunki z rodzaju Bacteroides dominują u dwóch trzecich zdrowych dorosłych, a u
pozostałej jednej trzeciej przeważają gatunki z rodzaju Bifidobacterium
ż Spośród Bacteroides B. thetaiotaomicron i B. vulgaris są najliczniejsze w jelitach
ż B. fragilis jest najbardziej patogenny, lecz stanowi zaledwie niecałe 1% beztlenowej floty
jelitowej
o Pochwa
ż Prawidłową florę zdrowej kobiety tworzą głównie gatunki z rodzaju Lactobacillus. Inne
pospolite beztlenowce to P. melaninogenica, P disiens i P. bivia
ż
Pałeczki beztlenowe powodują około jednej trzeciej zakażeń beztlenowcowych i bywają często izolowane
z miejsc zakażenia. Bacteroides fragilis i B. thetaiotaomicron to gatunki najczęściej izolowane z ognisk
zakażeń (zwykle umiejscowionych podprzeponowo). B. fragils dominuje wśród bakterii beztlenowych
hodowanych z materiałów pobranych z zakażeń śródbrzusznych (ropnie, zapalenie otrzewne), choć
stanowi poniżej 0,5% prawidłowej flory bakteryjnej jelita grubego
Czynniki zjadliwości Gram-ujemnych pałeczek
o Enzymy
- 17 -
© Copyright by $taÅ›
ż Bacteroides i Fusobacterium wytwarzają enzymy: kolaganazy, neuraminidazy, DNA-azy,
heparynazy, proteazyą pozwalają na miejscową inwazyjność, trawienie zdrowych tkanek
i tworzenie ropnia
ż ²-laktamazÄ™ wytwarza 85% izolowanych szczepów B. fragilis i 15% P. melaninogenica, B.
Fragilis
o Toksyny
ż Endotoksyny wytwarzane przez Bacteroides są mniej aktywne od klasycznych endotoksyn
ż Fusobacterium mają silnie działające endotoksyny
o Otoczki
ż Bacteroides mają otoczki polisacharydowe ułatwiające powstawanie ropni i
zapobiegajÄ…ce fagocytozie
o Transformacja sferoplastyczna
ż Fusobacterium często przekształca się w sferoplasty nie mające ściany komórkoweją w
tym procesie uwalniane są endotoksyny, które mogą wywołać wstrząs septyczny
Patogeneza
o Uraz zmniejsza ukrwienie, co powoduje obniżenie ciśnienia parcjalnego tlenu i uprzednio
stabilnego potencjału elektromotorycznego
o Może nastąpić skażenie sporami z zewnątrz, niemniej z
ródłem bakterii jest często prawidłowa flora
bakteryjna z powierzchni przylegających błon śluzowych, takich jak: kieszonka dziąsłowo-zębowa,
przewód pokarmowy lub pochwa
o Namnażania
ż Uraz z towarzyszącym skażeniem prowadzą do powstania obszaru martwicy
niedokrwiennej, w którym zaczynają namnażać się względne beztlenowce. Powodują one
dalszÄ… utratÄ™ tlenu pozostajÄ…cego jeszcze w obszarze martwicy.
ż Krwinki białe i osocze przemieszczają się do ogniska zakażenia wzrasta napięcie tanek
następuje dalsze pogorszenie ukrwienia. Na skute tego zawartość tlenu zmniejsza się
potencjał elektromotoryczny się obniża
ż Warunki te sprzyjają rozwojowi bardziej wymagających beztlenowców; powstaje ognisko
zakażenia mieszanego
o Selekcja
ż A
ańcuch procesów patogenetycznych tworzą cykl, w którym coraz więcej krwinek białych
jest przyciąganych do obszaru zakażenia, napięcie tkanek nadal wzrasta, prowadząc do
tego, że nawet względne beztlenowce nie mogą przeżyć i w ognisku zakażenia pozostają
jedynie bakterie bezwzględnie beztlenowe
Etiologia:
o Pierwotny ropień płuc
ż Rozwija się zwykle w następstwie aspiracji treści pokarmowej
ż y
ródłem zakażenia są najczęściej bakterie, których normalnym środowiskiem jest kieszonka
dziąsłowa
o Zakażenia śródbrzusze
ż Są zazwyczaj następstwem skażenia osłabionych tkanek przez fizjologiczną florę jelitową,
zwykle na skutek urazu bÄ…dz
operacji
o Zakażenia w obrębie miednicy małej
ż Są zwykle następstwem urazu w czasie porodu bądz
poronienia i skażenia prawidłową
florÄ… pochwy
Zakażenie bakteriami beztlenowymi powinno się podejrzewać wtedy, gdy rutynowe posiewy w warunkach
tlenowych są ujemne, a barwienie metodą Grama wykazuje obecność bakterii
Bacteroides
o Głównie zapalenie otrzewnej, ropnie wewnątrzbrzuszne, ropnie wątroby
Prevotella
o Przewlekłe zapalenie ucha środkowego zatok, ropnie okołozębowe, wrzodziejące zapalenie jamy
ustnej, zakażenia żeńskich dróg rodnych, ropnie mózgu
o Zapalenie płuc w wyniku aspiracji, ropnie płuc, ropniaki opłucnej, ropnie mózgu
Porpyromonas
- 18 -
© Copyright by $taÅ›
o Ropnie okołozębowe, zapalenie jamy ustnej i dziąseł, zapalenie ozębnej przyczyniają się również
do zakażeń dolnych dróg oddechowych; ropnie mózgu
Fusobacterium
o Zakażenia w obrębie jamy ustnej, i twarzy, dolnych róg oddechowych i jamy brzusznej. Angina
Plauta-Vincenta
- 19 -