MODUA
I
Poprzednikami współczesnych bankierów byli średniowieczni handlarze trudniący się wymianą pieniędzy.
Nazwa  bank wywodzi się z języka włoskiego- banco i oznacza ladę, stół, kontuar, przy którym średniowieczni włoscy handlarze dokonywali transakcji wymiany pieniądza
kruszcowego. Ich zadaniem było przekazywanie wkładów pieniężnych od jednego klienta do drugiego. Za zdeponowany pieniądz kruszcowy wydawali oni zaświadczenie-
banknot-weksel (były to tzw. kwity bankierskie, czy też noty bankowe) na bankiera w innym mieście.
Tradycyjne definicje określają bank jako przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega wyłącznie na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków potrzebnych do
sfinansowania kredytów. W ujęciu tym nie bierze się pod uwagę, że banki są organizacjami zatrudniającymi ludzi, których kwalifikacje i motywacje wyznaczają sukces
przedsiębiorstwa bankowego.
Przedsiębiorstwo bankowe, za pomocą sieci stosunków transakcyjnych, tworzy systemy socjotechniczne zorientowane na osiągnięcie celu w powiązaniu ze swoim otoczeniem.
Definicja banku z punktu widzenia jego klientów powinna obejmować wszystkie możliwe rodzaje działalności bankowej. W takim przypadku przedsiębiorstwo bankowe powinno
oferować i realizować usługi w zakresie obrotu płatniczego, finansowania potrzeb, dokonywania wkładów pieniężnych oraz czynności związanych z tymi usługami.
Definicja banku z ogólnogospodarczego punktu widzenia wynika z podziału pracy w gospodarce narodowej. Banki w takim przypadku są podmiotami dokonującymi akumulacji i
dystrybucji kapitału pieniężnego, a także pośrednikami, którzy dzięki transformacji wielkości, terminu i ryzyka doprowadzają do wzajemnego uzgodnienia struktur podaży i
popytu.
W odpowiednich aktach prawnych bank określany jest jako instytucja uprawniająca do wyznaczonych operacji bankowych, bądz
jako instytucja, która wykonuje czynności
bankowe i z tego tytułu może być uznana za bank (instytucję kredytową).
Zgodnie z definicją przyjętą w krajach Unii Europejskiej przez pojęcie banku rozumie się instytucję prowadzącą działalność we własnym imieniu i na własny rachunek, na
podstawie zezwolenia władz nadzorczych, polegającą na przyjmowaniu depozytów (lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym) i udzielaniu
kredytów lub wydawaniu pieniądza elektronicznego. W ustawodawstwie unijnym banki nazywane są instytucjami kredytowymi, ale określenie bank pozostało w powszechnym
użyciu; niektóre banki noszą nazwę kasa.
W polskim prawie bankowym  Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działając na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych,
obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym .
Funkcje banku, jako podstawowej instytucji finansowej to:
- koncentracja kapitału- polega na wykorzystaniu drobnych oszczędności do wielkich inwestycji kapitałowych;
- transformacja pieniądza  polega na wykorzystywaniu przez bank depozytów bezterminowych (lokat bieżących) i krótkoterminowych do realizacji operacji długoterminowych;
- przeprowadzanie rozliczeń- polega na realizacji rozliczeń finansowych między różnymi uczestnikami życia gospodarczego;
- kreacja pieniądza  polega na tworzeniu pieniądza będącego ostatecznym środkiem zapłaty oraz obrotu nim w formie instrumentu kredytowego i środka płatniczego.
Jednymi z ważniejszych elementów odpowiadających za działanie banku są posiadane i wykorzystywane zasoby. Podstawowe czynniki wpływające na funkcjonowanie banku:
- zasoby majątkowe- do niuch zaliczyć możemy: wyposażenie techniczne pozwalające na sprawną i prawidłową realizację zadań banków, jednocześnie odpowiadające
oczekiwaniom klientów;
- zasoby kapitałowe- fundusze, pozwalające na prowadzenie i rozwijanie działalności;
- zasoby osobowe  zespół pracowników, dysponujących zasobem wiedzy, umiejętności i doświadczeń związanych z działalnością banków, pozwalających na przewidywanie i
rozwiązywanie pojawiających się wyzwań.
W zależności od przyjętych kryteriów podziału możemy wyszczególnić różne rodzaje banków.
Kryterium podziału Rodzaje banków
rodzaj obsÅ‚ugiwanych klientów: · banki detaliczne
· banki korporacyjne
sposób obsÅ‚ugi klientów · banki tradycyjne
· banki internetowe
zakres Å›wiadczonych usÅ‚ug · banki depozytowo-kredytowe (handlowe)
· banki inwestycyjne
· banki uniwersalne
· banki specjalne
zasiÄ™g prowadzonej dziaÅ‚alnoÅ›ci · banki miÄ™dzynarodowe
· banki krajowe
· banki lokalne
· banki regionalne
WÅ‚asność · paÅ„stwowe
· prywatne
· mieszane
· spółdzielcze
· komunalne
rola i znaczenie w systemie bankowym i gospodarce · banki centralne
· banki komercyjne
współczesne systemy bankowe · banki centralne
· operacyjne:
- komercyjne
- uniwersalne
- depozytowo-kredytowe
· specjalistyczne
- hipoteczne
- inwestycyjne
- towarzystwa kredytowe i regionalne
· banki i kasy oszczÄ™dnoÅ›ciowe
· spółdzielczość kredytowa
Opracowanie własne na podstawie: E. Pietrzak, M. Markiewicz, Finanse, bankowość, rynki finansowe, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007, S. Flejterski, B.
Świecka, Elementy finansów i bankowości, CeDeWu, Warszawa 2010,
1. Kryterium wg rodzaju obsługiwanych klientów: banki detaliczne i korporacyjne.
Banki detaliczne koncentrują się głównie na obsłudze klienta indywidualnego.
Banki korporacyjne świadczą różnorodne usługi podmiotom gospodarczym i innym instytucjom, dzieląc ich na:
- osoby prawne (np. jednostki samorzÄ…du terytorialnego),
- podmioty gospodarcze niemające osobowości prawnej, lecz posiadające zdolność prawną,
- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
2. Kryterium wg sposobu obsługi klientów: banki tradycyjne i internetowe.
Banki tradycyjne posiadają sieć oddziałów umożliwiających bezpośredni kontakt z pracownikami bankowymi.
Banki internetowe świadczą usługi tylko w przestrzeni wirtualnej, nie posiadają tradycyjnych oddziałów, wszystkie usługi realizowane są za pośrednictwem Internetu oraz sieci
bankomatów.
3. Kryterium wg zakresu świadczonych usług: depozytowo-kredytowe (handlowe), inwestycyjne, uniwersalne, specjalne.
Banki depozytowo-kredytowe prowadzą tradycyjną działalność bankową bez operacji na rynku kapitałowym.
Banki inwestycyjne realizują zlecenia różnorodnych przedsięwzięć kapitałowych oraz związanych z doradztwem finansowym i zarządzaniem aktywami.
Banki uniwersalne łączą świadczenie wszystkich usług nowoczesnej bankowości z ofertą bankowości inwestycyjnej.
Banki specjalne podlegają prawnym ograniczeniom w zakresie możliwości prowadzenia określonych rodzajów działalności bankowych w zamian za inne przywileje (np. banki
hipoteczne).
4. Kryterium wg zasięgu prowadzonej działalności: międzynarodowe, krajowe, lokalne i regionalne.
Banki międzynarodowe prowadzą działalność na różnych rynkach geograficznych, posiadają oddziały w różnych krajach.
Banki krajowe ograniczają działalność do obszaru jednego państwa.
Banki regionalne mają prawny obowiązek prowadzenia działalności kredytowej= i inwestycyjnej na obszarze określonego regionu, z którego pochodzą przyjmowane przez nie
depozyty.
5. Kryterium wg własności: państwowe, prywatne, mieszane, spółdzielcze, komunalne.
Banki państwowe to takie, w których, niezależnie od formy prawnej, dominuje własność państwowa.
6. Kryterium wg roli i znaczenia w systemie bankowym i gospodarce: banki centralne i komercyjne.
Banki centralne stanowią podstawę krajowego systemu bankowego. Charakteryzują się pełną wypłacalnością. Odpowiadają za regulację obiegu pieniądza wewnątrz kraju oraz
równowagi bilansu płatniczego.
Banki komercyjne (operacyjne- uniwersalne oraz specjalistyczne) są najbardziej powszechnymi instytucjami bankowymi. Świadczą różno rodna usługi finansowe, a ich
aktywność skupiona jest na maksymalizacji wyników finansowych przy dążeniu do minimalizacji ryzyk związanych z ich działalnością.
7. Kryterium  współczesne systemy bankowe: banki centralne, operacyjne (komercyjne, uniwersalne, depozytowo-kredytowe), specjalistyczne (hipoteczne, inwestycyjne,
towarzystwa kredytowe i regionalne), banki i kasy oszczędnościowe, spółdzielczość kredytowa.
Banki uniwersalne oferują różnorodne usługi świadczone przez współczesną bankowość. Nie mają one ograniczeń o charakterze ilościowym, cenowym, jakościowym,
geograficznym, branżowym, czy też pod względem obsługiwanych klientów.
Banki specjalistyczne (inwestycyjne, hipoteczne, etc.) ograniczają swą działalność do wąskiego zakresu operacji. Finansują wykonywanie specjalnych zadań, wymagających
szczególnego rodzaju fachowej obsługi bankowej.
Banki inwestycyjne koncentrują środki na finansowanie inwestycji oraz bezpośredni transfer oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy.
Banki hipoteczne zajmują się udzielaniem pożyczek zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości. Funkcjonują jako samodzielne pod względem prawnym jednostki lub też jako
instytucje wyodrębnione ze struktur banków uniwersalnych.
Kasy oszczędnościowe gromadzą rozproszone oszczędności indywidualne i najczęściej udzielają na ich podstawie kredytów lub korzystnie lokują zgromadzone zasoby.
Banki spółdzielcze prowadzą obsługę finansową i zaspokajają potrzeby kredytowe członków spółdzielni oraz klientów w środowisku lokalnym.
Rola banków w gospodarce ma ścisły związek z najistotniejszymi dziedzinami działalności jakie wykonują i należą do nich:
- kreacja pieniądza, która dokonywana jest przez bank centralny oraz banki komercyjne w zakresie kreacji pieniądza gotówkowego oraz bezgotówkowego;
- pośrednictwo finansowe, realizowane pomiędzy podmiotami wykazującymi nadmiar środków pieniężnych a podmiotami zgłaszającymi na nie zapotrzebowanie. Polega przede
wszystkim na:
" przejmowaniu przez banki określonych rodzajów ryzyka związanego z inwestowanymi przez podmiot pieniędzmi;
" dostarczaniu informacji podmiotom zainteresowanym zawarciem transakcji finansowych;
" pośredniczeniu w transakcjach finansowych między pierwotnymi a pośrednimi biorcami i dawcami środków pieniężnych.
- dokonywanie alokacji i transformacji środków, czyli planowanie użycia dostępnych środków, w szczególności w bliskiej przyszłości po to aby osiągnąć konkretne cele w
dalekiej przyszłości;
- udział w społecznym podziale pracy, który wiąże się z przejmowaniem przez banki czynności finansowych od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych i polega na:
" przyjmowaniu wkładów,
" udzielaniu kredytów,
" obrocie papierami wartościowymi,
" udziale w obrocie płatniczym.
Działalność współczesnych banków to również:
" rola płatnika  dokonywanie płatności w imieniu klientów,
" rola agenta  działanie w imieniu swoich klientów w zakresie emisji papierów wartościowych i zarządzanie własnością klienta,
" rola pośrednika  transformują otrzymane depozyty w kredyty, głównie dla przedsiębiorstw,
" rola instrumentu w realizacji polityki gosp. kraju  regulowanie podaży pieniądza poprzez działanie banku centralnego.
W ujęciu makroekonomicznym banki działają jako instytucje transformacyjne, pośredniczące, doprowadzające do wzajemnego uzgodnienia różniących się struktur podaży i
popytu. Udzielając kredytów, tworzą pieniądz bankowy, co prowadzi do zmiany ilości pieniądza krajowego
Literatura obowiÄ…zkowa:
1. S. Flejterski, B. Świecka, Elementy finansów i bankowości, CeDeWu, Warszawa 2010, s. 137-143.
2. E. Pietrzak, M. Markiewicz, Finanse, bankowość, rynki finansowe, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007, s. 100-110.
3. www.nbportal.pl, e-learning, kurs: Świat finansów, temat 4- Sektor bankowy, 4.1- Powstanie banku  wejście wymaga zarejestrowania się na stronie!
Literatura uzupełniająca:
1. Z. Dobosiewicz, Bankowość, PWE, Warszawa 2010;
2. W. L. Jaworski, Z. Zawadzka, Bankowość, Poltext, Warszawa 2010.
MODUA
II
Dwuszczeblowy system bankowy
Etapy ewolucji systemu bankowego
Do 1989 r. system bankowy w Polsce był częścią gospodarki centralnie planowanej. Stopy procentowe były ustalane administracyjnie przez rząd, podobnie jak kierunki i skala
działalności kredytowej banków; wynikało to z rocznego planu kredytowego i kasowego. System ten charakteryzował się brakiem przepisów prawnych regulujących działanie
systemu bankowego (m.in. norm ostrożnościowych).
Główną rolę w systemie bankowym odgrywał Narodowy Bank Polski, łączący funkcje banku komercyjnego i niektóre funkcje banku centralnego. Był to monobank, z którego
oddziałami związane były przedsiębiorstwa państwowe. Funkcjonowało także kilka innych wyspecjalizowanych (i niekonkurencyjnych względem siebie) banków, a mianowicie:
- Bank Handlowy w Warszawie SA (spółka akcyjna ze 100% udziałem Skarbu Państwa), najstarszy, działający od 1870 r. bank, obsługujący całość obrotów handlowych Polski
z zagranicÄ…;
- Bank Polska Kasa Opieki SA (spółka akcyjna ze 100% udziałem Skarbu Państwa), realizujący głównie operacje dewizowe ludności;
- Bank Gospodarki Żywnościowej - bank państwowo-spółdzielczy, obsługujący rolnictwo i przemysł spożywczy, utworzony w 1975 r., a w 1994 r. przekształcony w spółkę
akcyjnÄ…;
- Powszechna Kasa Oszczędności - bank państwowy, na mocy decyzji administracyjnej wydzielony w 1987 r. z Narodowego Banku Polskiego do obsługi klientów detalicznych;
- Bank Gospodarstwa Krajowego, założony w 1924 r., od 1945 r. do 1989 r. prowadził działalność w ograniczonym zakresie.
Po transformacji banki te utrzymały dominującą pozycję w sektorze dzięki zróżnicowaniu działalności i przekształceniu się w banki uniwersalne. Obok tradycyjnej działalności
depozytowo-kredytowej wprowadziły nowe rodzaje usług: pośrednictwo w obrocie giełdowym, bankowość inwestycyjną, powierniczą, a w ostatnich dwóch latach usługi
związane z funduszami emerytalnymi i inwestycyjnymi oraz bankowość elektroniczną, tworząc w tym celu osobne podmioty lub wydzielając piony detaliczne w strukturze
organizacyjnej.
Prawo bankowe z 1982 r. umożliwiło tworzenie nowych banków. Przed 1989 r. dwa nowe banki komercyjne otrzymały licencję i uzyskały wpis do rejestru, ale tylko jeden z nich,
Bank Rozwoju Eksportu SA (obecnie BRE Bank SA), rozpoczął działalność (1987 r.). Współzałożycielami tego banku były: Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą,
Narodowy Bank Polski, Ministerstwo Finansów, Bank Handlowy w Warszawie SA, Bank Polska Kasa Opieki SA, BGŻ i przedsiębiorstwa państwowe (centrale handlu
zagranicznego). Drugi z nich, A
ódzki Bank Rozwoju SA, podjął działalność operacyjną w 1989 r.
W końcu 1988 r. na sektor bankowy składały się: 3 banki państwowe, 2 spółki akcyjne ze 100% udziałem państwa, 1 bank państwowo-spółdzielczy oraz sieć 1.663 małych,
lokalnych banków spółdzielczych, obligatoryjnie zrzeszonych w Banku Gospodarki Żywnościowej, obsługujących głównie mieszkańców wsi oraz małych miast. Kilka z nich
działało w dużych miastach, obsługując przede wszystkim rzemiosło.
Zmiany w polskim sektorze bankowym następowały po 1988 r. pod wpływem wielu czynników, z których najważniejsze to:
- utworzenie z 400 oddziałów NBP dziewięciu państwowych uniwersalnych banków (tzw. dziewiątki.), które przejęły działalność depozytowo kredytową NBP;
- rozwój sieci banków komercyjnych z udziałem kapitału mieszanego, zainicjowany nowymi regulacjami w tym zakresie;
- prywatyzacje banków;
- wzrost udziału zagranicznych inwestorów w rozwoju i transformacji własnościowej sektora;
- likwidacje i upadłości banków oraz procesy konsolidacyjne w sektorze.
Głównym czynnikiem demonopolizacji sektora bankowego było powołanie z dniem 1 lutego 1989 r. dziewięciu uniwersalnych banków komercyjnych z centralami w głównych
regionach Polski. Przyporządkowano im sieć dotychczasowych oddziałów NBP, przeważnie w danym regionie, choć starano się, aby dysponowały również placówkami w
Warszawie i innych dużych miastach. Były to:
" Powszechny Bank Gospodarczy w A
odzi,
" Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie,
" Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu,
" Bank ÅšlÄ…ski w Katowicach,
" Bank Zachodni we Wrocławiu,
" Bank Gdański w Gdańsku,
" Bank Przemysłowo-Handlowy w Krakowie,
" Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie,
" Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie.
Miały one początkowo formę banków państwowych, wyposażonych w kapitał (fundusze własne) przez NBP, a w 1991 r. zostały przekształcone w jednoosobowe spółki Skarbu
Państwa. Centrale umiejscowiono w miastach o największej aktywności gospodarczej, uważano bowiem, że takie rozmieszczenie zapewni tym bankom wysoki potencjał
rozwojowy, a jednocześnie będzie stymulowało rozwój gospodarczy regionów.
Prawo bankowe z 1989 r. stworzyło również podstawy prawne powstawania nowych banków. Określiło ono bowiem warunki niezbędne do otrzymania licencji na prowadzenie
działalności bankowej. Były to:
a) minimalna wielkość kapitału założycielskiego,
b) kompetencje osób mających kierować bankiem,
c) zestaw i treść dokumentów (statut i regulaminy wewnętrzne, struktura organizacyjna, docelowy rynek, plan działania, prognozowane bilanse i rachunki wyników na
następne lata).
W rezultacie liberalnej polityki licencyjnej prowadzonej przez NBP w latach 1989 - 1992 (na podstawie Prawa bankowego z 1989 r.) powstało 70 banków o mieszanym kapitale.
Jednak niewiele z nich zachowało do dzisiaj pierwotny status i skład akcjonariatu.
W zakładaniu nowych banków uczestniczył zarówno kapitał prywatny, jak i państwowy. Inicjatywy tworzenia banków powstawały w różnych środowiskach i z różnych
przesłanek. Pewną rolę odegrały jednostki administracji państwowej, które w tworzeniu banków upatrywały możliwość realizacji misji społeczno-gospodarczych. Po prawie 40
latach  uśpienia , Minister Finansów reaktywował Bank Gospodarstwa Krajowego (bank państwowy) do realizacji zadań zleconych przez rząd. Z inicjatywy Ministerstwa
Budownictwa powstał Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego SA, którego celem było finansowanie budownictwa mieszkaniowego. Bankowi Inicjatyw Społeczno-
Ekonomicznych SA, powstałemu pod egidą Ministerstwa Pracy, powierzono misję tworzenia miejsc pracy dla bezrobotnych poprzez wspieranie rozwoju małych i średnich
przedsiębiorstw; kapitał pochodził przede wszystkim ze środków Funduszu Pracy. Podobny charakter miał również Bank Ochrony Środowiska SA, którego celem było
finansowanie inwestycji proekologicznych ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, jak też Bank Własności Pracowniczej SA, powołany w celu wspierania
prywatyzacji i własności pracowniczej. Banki te - niekonkurencyjne wobec dużych, uniwersalnych banków komercyjnych - zmuszone zostały do przekształcenia się w instytucje
o bardziej komercyjnym i uniwersalnym charakterze.
Utworzono także wiele banków, które miały zapewnić obsługę i finansowanie wybranych sektorów gospodarki (np. banki cukrownicze, CUPRUM Bank SA, Bank Energetyki SA,
Bank Morski SA) lub/i wspierać rozwój danego regionu (np. Bank Częstochowa SA, Bank Komunalny SA w Gdyni). Banki te, powstałe z lokalnych inicjatyw, były na ogół słabe
ekonomicznie (ze względu na niskie kapitały i zależność od sytuacji w danym sektorze) i w wielu przypadkach stały się obiektem przejęć przez większe instytucje.
Okres od 1990 r. do pierwszej połowy 1992 r. sprzyjał również zakładaniu banków zagranicznych. Dodatkowym czynnikiem zachęcającym inwestorów zagranicznych były ulgi
podatkowe (do wysokości wniesionego kapitału) w ciągu pierwszych trzech lat działalności, a także możliwość wnoszenia i utrzymywania kapitału w walutach obcych oraz
swoboda transferu 15% zysków. Inwestycje kapitału zagranicznego przybierały w tym okresie głównie formę spółek akcyjnych z przeważającym udziałem zagranicznych
inwestorów. Utworzono 7 takich instytucji. Pierwszym bankiem zagranicznym, utworzonym zgodnie z decyzją Prezesa NBP z grudnia 1989 r., był Bank Amerykański w Polsce
SA (obecnie Bank Amerykański w Polsce AmerBank SA) z 20% udziałem podmiotów polskich i 80% amerykańskich. Następnymi były: Raiffeisen Centrobank SA (obecnie
Raiffeisen Bank Polska SA), Citibank (Poland) SA (w 2001 r. połączony z Bankiem Handlowym w Warszawie SA), IBP Bank S.A. (obecnie Credit Lyonnais Bank Polska SA) z
70% udziałem inwestorów zagranicznych, Polsko-Kanadyjski Bank Św. Stanisława SA (obecnie Danske Bank Polska SA), joint venture z udziałem Unii Kredytowej Polonii
Kanadyjskiej i Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości, Bank Creditanstalt SA (póz
niej Bank Austria Creditanstalt Poland SA (w 57 2001 r. połączony z
Powszechnym Bankiem Kredytowym SA) i Pierwszy Komercyjny Bank SA.
Kontrowersje związane ze sprawowaniem nadzoru nad działalnością w Polsce oddziałów banków zagranicznych, traktowanych przez Narodowy Bank Polski jak podmioty
polskie, przyczyniły się do utworzenia tym okresie niewielkiej liczby (3) tego typu placówek (SOCIETE GENERALE, ING Bank NV Oddział w Warszawie (wówczas ING Bank
Warsaw) i American Express (Poland) Ltd. Ważnym motywem obecności banków zagranicznych na polskim rynku było dążenie do obsługi prowadzących w Polsce działalność
dotychczasowych klientów - firm międzynarodowych - w zakresie i na poziomie, którego nie były w stanie zapewnić  młode banki polskie. Szybko rosnąca w pierwszych latach
po demonopolizacji liczba banków komercyjnych osiągnęła maksimum (87) w 1993 r. W następnych latach liczba banków zmniejszała się, pomimo powstawania kolejnych
nowych banków.
Literatura obowiÄ…zkowa:
www.nbp.pl, publikacje na temat:  System bankowy w Polsce w latach 90-tych oraz  Rozwój systemu finansowego za lata 2000-2009
www.knf.gov.pl, dane o sektorze bankowym  miesięczne i kwartalne
MODUA
III
Od dnia 1 stycznia 2008r., zgodnie z ustawą z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym, nadzór bankowy jest sprawowany przez Komisję Nadzoru
Finansowego (KNF).
Celem nadzoru nad sektorem bankowym jest zapewnienie prawidłowego jego funkcjonowania, stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do sektora bankowego,
a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.
Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad działalnością wszystkich banków w Polsce. Do zadań Komisji Nadzoru Finansowego należy w szczególności:
" określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach,
" nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych,
" zapewnienie prawidłowego funkcjonowania sektora bankowego (stabilności, bezpieczeństwa i przejrzystości oraz zaufania do rynku finansowego),
" dokonywanie oceny sytuacji finansowej banków, w tym badanie wypłacalności, jakości aktywów, płynności płatniczej, wyniku finansowego banków,
" badanie jakości systemu zarządzania bankiem, w szczególności systemu zarządzania ryzykiem oraz systemu kontroli wewnętrznej,
" badanie zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, akredytyw, gwarancji bankowych i poręczeń oraz emitowanych bankowych papierów wartościowych z
obowiÄ…zujÄ…cymi w tym zakresie przepisami,
" badanie zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych,
" badanie przestrzegania przez bank, określonych przez Komisję Nadzoru Finansowego norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banków,
" dokonywanie oceny szacowania, utrzymywania i przeglądu kapitału wewnętrznego,
" wydawanie zezwolenia na utworzenie za granicą banku lub oddziału banku krajowego,
" wydawanie zgody na przejęcie lub połączenie banków,
" likwidacja lub zawieszenie działalności banku i wnioskowanie o jego upadłość.
Ponadto Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad całym rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego.
Do zadań Komisji należy w związku z tym:
" podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego;
" podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności;
" podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego;
" udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym;
" stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków
umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty;
" wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku
finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.
Nadzór nad działalnością KNF sprawuje Prezes Rady Ministrów.
Od 31 grudnia 2010 r. w krajach Unii Europejskiej zostały ujednolicone podstawowe zasady gwarantowania depozytów. Między innymi limit gwarancyjny został zrównany do
poziomu 100 000 EUR oraz skróceniu do 20 dni roboczych uległ okres wypłaty środków gwarantowanych.
Poza tym nowe przepisy wprowadzają także inne istotne zmiany:
" zlikwidowano tzw. zasadę kompensowania. Oznacza to, że wypłacana będzie cała kwota zgromadzonych przez klienta środków do wysokości limitu gwarancyjnego, bez
pomniejszania o wartość zaciągniętych kredytów w danym banku;
" gwarancjami zostały objęte wszystkie podmioty gospodarcze (z wyłączeniem instytucji finansowych wprost wskazanych w ustawie o BFG);
" rozpoczęcie procedury wypłaty środków gwarantowanych nastąpi już w dniu zawieszenia działalności banku przez Komisję Nadzoru Finansowego i złożenia wniosku o
ogłoszenie jego upadłości. Oznacza to, że nie jest konieczna decyzja sądu o ogłoszeniu upadłości banku, aby BFG rozpoczął wypłatę środków gwarantowanych.
Pozostałe - kluczowe dla deponentów - rozwiązania zostały w nowej ustawie utrzymane. Objęte gwarancjami są zarówno depozyty złotowe jak i walutowe bez względu na
walutę, a wypłata środków gwarantowanych następuje w złotych. W przypadku rachunków wspólnych każdy ze współposiadaczy ma prawo do oddzielnej kwoty
gwarantowanej. Środki gwarantowane można odbierać przez okres 5 lat od dnia zawieszenia działalności banku.
Zmiany zasad gwarantowania depozytów w bankach wprowadzone zostały we wszystkich krajach Unii Europejskiej zgodnie z Dyrektywą 2009/14/WE z 11 marca 2009 r.
nowelizującą Dyrektywę 94/19/WE w sprawie systemów gwarancji depozytów. Limit gwarancyjny w wysokości 100 000 euro stał się jednolitym limitem obowiązującym w całej
Unii.
Środki przeznaczone na wypłaty gwarancyjne
(w mln zł)
Rok
Stopień Liczba
w tym:
wykorzystania deponentów
Ogółem
z fośg ze środków z funduszu
fośg w %
płynnych środków
mas upadłości uzyskanych
z mas
upadłości
105,0 85,9 19,1 0 38,1 89 939
1995
50,8 47,3 3,1 0,4 14,9 59 420
1996
6,4 4,7 0,6 1,1 2,3 10 418
1997
8,2 4,1 1,8 2,3 3,2 6 775
1998
4,7 0 2,0 2,7 1 572
1999 0
626,0 141,9 0 48,4 147 739
2000
484,1
12,5 4,5 8,0 2 658
2001 0 0
0,1 0,1 46
2002 0 0 0
0,1 0,1 27
2003 0 0 0
0,4 0,4
2004 0 0 0 124
0,1 0,1
2005 0 0 0 99
0,1 0,1
2006 0 0 0 5
0
2007 0 0 0 0 0
0
2008 0 0 0 0 0
0,004 0,004
2009 0 0 0 1
RAZEM 814,4 626,1
173,8 14,5 6,15 318 823
Według stanu na 31 grudnia 2009 r. ogólna kwota zobowiązań Funduszu z tytułu niepodjętych środków gwarantowanych wynosiła 17,4 tys. zł. Na kwotę tę składały się wierzytelności 25
deponentów Banku Staropolskiego SA, w przypadku których przedawnienie roszczenia nie nastąpiło 11 lutego 2005 r. z uwagi na przerwanie biegu przedawnienia.
Literatura obowiÄ…zkowa:
www.knf.gov.pl
www.bfg.pl
MODUA
IV
W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa zasadniczą rolę w gospodarce oraz sektorze bankowym, pełniąc trzy podstawowe funkcje:
" banku emisyjnego,
" banku banków,
" centralnego banku państwa.
NBP jako bank emisyjny:
" ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce;
" określa wielkość emisji znaków pieniężnych oraz moment wprowadzenia ich do obiegu;
" odpowiada za płynność emisji;
" organizuje obieg pieniężny;
" reguluje ilość pieniądza w obiegu.
NBP jako bank banków:
" pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora
bankowego;
" organizuje system rozliczeń pieniężnych;
" prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe;
" aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym;
" jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego;
" nadzoruje systemy płatności w Polsce.
NBP jako centralny bank państwa:
" prowadzi obsługę bankową budżetu państwa;
" prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia
płatnicze;
" prowadzi rachunki innych podmiotów posiadających ustawowe upoważnienie do otwierania rachunków w NBP;
" jest agentem finansowym rządu w zakresie zawierania i realizacji umów kredytowych oraz zadłużenia zagranicznego państwa;
" jest agentem emisji skarbowych papierów wartościowych , organizuje i przeprowadza przetargi na sprzedaż bonów skarbowych;
" od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej NBP prowadzi rachunki bankowe przeznaczone do obsługi środków finansowych przekazywanych z funduszy unijnych oraz
środków Unii z tytułu składki członkowskiej Polski.
Działalność banku centralnego na polskim i europejskim rynku
Duży wpływ na działalność NBP miały w ostatnich latach i mają nadal procesy integracji europejskiej oraz członkostwo w Unii Europejskiej, a w szczególności przygotowanie
Polski do uczestnictwa w strefie euro.
Współpraca z międzynarodowymi instytucjami finansowymi
1. Współpraca z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (MFW)
Współpraca koncentruje się na opracowywaniu stanowiska Polski na temat najważniejszych kwestii związanych z członkostwem w Funduszu. Bank centralny współdziała w
tym zakresie z Ministerstwem Finansów. NBP pokrywa ze środków własnych wydatki związane z przynależnością Polski do tej instytucji.
NBP uczestniczy w corocznych przeglądach gospodarki, dokonywanych przez misje ekspertów Funduszu. Ich efektem są raporty i prognozy dotyczące rozwoju polskiej
gospodarki.
NBP współpracuje też z MFW w ramach programów oceny sektora finansowego i rozszerzania międzynarodowych standardów statystycznych.
2. Współpraca z Bankiem Światowym i Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR)
Prezes NBP reprezentuje Polskę we władzach Banku Światowego oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.
Narodowy Bank Polski formułuje stanowisko Polski dotyczące najważniejszych kwestii omawianych przez Bank Światowy i EBOR. Przedstawiciele NBP uczestniczą w
dorocznych spotkaniach Grupy Banku Åšwiatowego oraz w obradach EBOR.
NBP obsługuje zobowiązania i należności zagraniczne Skarbu Państwa wobec międzynarodowych instytucji finansowych.
3. Współpraca z Bankiem Rozrachunków Międzynarodowych (BRM)
NBP jest akcjonariuszem BRM w Bazylei, który odgrywa ważną rolę w organizowaniu współpracy banków centralnych.
Narodowy Bank Polski utrzymuje z BRM stałe kontakty robocze w zakresie nowych instrumentów finansowych oraz oferty depozytowej tego banku.
4. Współpraca z Europejskim Bankiem Centralnym (EBC)
Z dniem uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej NBP stał się częścią Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC). W związku z tym rozpoczął ścisłą
współpracę z Europejskim Bankiem Centralnym i innymi bankami centralnymi krajów Unii Europejskiej.
Prezes NBP uczestniczy w pracach Rady Ogólnej EBC, będącej obok Rady Zarządzającej i Zarządu, jednym z trzech organów decyzyjnych EBC. Eksperci NBP biorą udział w
pracach komitetów i grup roboczych ESBC, które przygotowują stanowiska merytoryczne w kwestiach dotyczących działalności ESBC, np. w zakresie emisji waluty euro,
statystyki bankowej i regulacji prawnych.
Współpraca z EBC polega także na roboczych kontaktach ekspertów NBP i EBC, konsultowaniu projektów aktów prawnych, tłumaczeniach opracowań analitycznych i regulacji
prawnych oraz organizowaniu różnych form szkoleń. NBP przekazuje EBC dane statystyczne w zakresie finansów i bankowości, umożliwiające ocenę sytuacji gospodarczej w
skali Unii Europejskiej.