1
Str.
WST
P 3
Rozdział 1.
CHARAKTERYSTYKA TERENÓW ZURBANIZOWANYCH 6
1.1. Charakterystyka osiedli 8
1.2. Typy zabudowy i ich wpływ na działania bojowe 10
1.3. System zabudowy miasta 13
1.4. Charakterystyka i taktyczne właściwości budynków 18
Rozdział 2.
WPA
YW REJONÓW ZURBANIZOWANYCH NA DZIAA
ANIE
WOJSK ORAZ PROWADZENIE ROZPOZNANIA 21
Rozdział 3.
ZASADY PROWADZENIA DZIAA
AC
BOJOWYCH W TERENIE
ZURBANIZOWANYM (WEDA
UG POGL
DÓW ZACHODNICH) 24
3.1. Zasady organizowania obrony 24
3.2. Działania zaczepne 26
3.3. Zasady przygotowania budynku do obrony 27
3.4. Wybór i przygotowanie stanowisk ogniowych 28
3.5. Zasady użycia zapór inżynieryjnych i minowych 31
Rozdział 4.
PROWADZENIE ROZPOZNANIA OGÓLNOWOJSKOWEGO
W TERENE ZURBANIZOWANYM 32
4.1. Zasady ogólne 32
4.2. Elementy rozpoznawcze i zasady ich działania 34
4.3. Poruszanie się zawodników w terenie zurbanizowanym 39
ZAKOC
CZENIE
BIBLIOGRAFIA
 2
 Teren wywiera wpływ na działania bojowe
dzięki trzem właściwościom: jako przeszkoda
w ruchu, jako przeszkoda w obserwacji i jako
ukrycia przed ogniem. Do tych trzech właści-
wości można sprowadzić wszystkie inne.
Carl von Clausewitz  O wojnie
 3
WST
P
Jednym z zasadniczych obszarów, w których mogą być prowadzone
działania bojowe wojsk jest powierzchnia lądowa Ziemi, nazywana po-
wszechnie terenem. Teren, wraz ze swoją rzez
bą i punktami, wpływa znacznie
na organizację i zasady prowadzenia działań. Szczególną rolę odgrywa tu
zwłaszcza pokrycie terenu, obejmujące przedmioty naturalne i sztuczne. Do
naturalnych zalicza się wszystkie te przedmioty, które powstały w wyniku
oddziaływania czynników przyrodniczych, jak np. lasy, zarośla, łąki, rzeki,
jeziora itp., a do sztucznych te obiekty, które powstały dzięki pracy ludzkiej, jak
np. osiedla, drogi, koleje, kanały, zbiorniki wodne itp. Nasycenie tych
przedmiotów na kierunku działań bojowych może wpływać dodatnio lub
ujemnie na tempo działań. W ocenie wpływu terenu na przebieg działań
bojowych należy uwzględniać następujące jego elementy: rzez
ba, grunty,
roślinność, drogi, wody, osiedla. Według poglądów wielu specjalistów ważność
poszczególnych elementów można ująć w następujących proporcjach
- rzez
ba terenu  24%
- drogi (koleje)  18%
- wody  16%
- roślinność (lasy)  18%
- grunty  14%
- osiedla -- 13%
Osiedla (miasta, osady, wsie i przysiółki) oraz towarzyszące im skupiska
ludzkie stwarzają specyficzne warunki do prowadzenia w nich walki.
Według ocen specjalistów obszary zabudowane, ograniczając w sposób
zasadniczy manewr i zasięg ognia, stwarzają nowe trudniejsze warunki
prowadzenia działań bojowych, pogłębiające się w miarę poszerzania trwałej
zabudowy. Dla rozpoznania cechą charakterystyczną każdego terenu jest ocena
widoczności. Teren zabudowany wyraz
nie pogarsza warunki widoczności.
Na przykład ocenia się, że w zachodniej Europie występują następujące
proporcje podziału terenu ze względu na widoczność:
- ponad 500 m  45% obszaru, z czego:
- 6% powyżej 2600 m;
- 10% powyżej 2000 m;
- 17% powyżej 1700 m,
- mniej niż 500 m  55% obszaru.
Konfrontując oba wymienione wskaz
niki, jako cechy charakterystyczne
terenu działań, należy uznać, że planowanie działań w terenach zabudowanych
wymaga uwzględnienia wielu czynników rzutujących na ich przebieg.
 4
Szczególnego potraktowania wymagają miasta, których liczba, w miarę
urbanizacji1, wciąż rośnie.
Ich wpływ na działania bojowe będzie zależał w dużym stopniu od
wielkości miasta, jego kształtu i wewnętrznej struktury, położenia, warunków
fizyczno geograficznych, stanu gospodarczego, znaczenia politycznego i
militarnego.
Duże miasta są specyficznym rodzajem przeszkód dla nacierających wojsk.
Operacyjne znaczenie miast zwłaszcza zachodniej Europy polega na roli, jaką
spełniają w funkcjonowaniu ekonomiki państw oraz świadczeniu usług na rzecz
sił zbrojnych. W miastach jest skupiany przemysł i potencjał ludzki, przecinają
się główne węzły i szlaki komunikacji drogowej, kolejowej i wodnej
śródlądowej, są rozlokowane sztaby i jednostki wojskowe, a ponadto część z
nich stanowi ważne porty i bazy morskie.
Szybki przyrost ludności i związane z tym budownictwo mieszkaniowe oraz
rozwój przemysłu i zachodzące zmiany w budownictwie wiejskim powodują
ciągłe zmiany w krajobrazie przede wszystkim europejskiego teatru działań
wojennych. Wzrastająca powierzchnia terenów zabudowanych
(zurbanizowanych) ma istotny wpływ na charakter działań bojowych. Należy
się liczyć, że istotnym elementem tych działań może być ciągła walka o
miasta2, miasteczka, wsie oraz przylegające do nich tereny.
Zabudowa miast i miasteczek, w większości z cegły, kamienia i betonu,
może być wykorzystywana do naturalnych ukryć dla walczących wojsk;
jednocześnie umożliwiać szybką rozbudowę punktów oporu na rubieży opartej
o teren zurbanizowany. Skuteczność ognia nacierających wojsk oraz obserwacja
będą ograniczone przez naturalne zasłony i zabudowę terenu.
W związku z tym, w terenie zurbanizowanym, nie mogą być w pełni
wykorzystane walory manewrowe i możliwości techniczne (zasięg ognia,
system kierowania ogniem na dużą odległość) czołgów i środków
przeciwpancernych.
Walka w takim terenie będzie więc wymagała zgrania wielu elementów -
umiejętności dowodzenia, współdziałania, stosowania manewru i
odpowiedniego wykorzystania posiadanych środków ogniowych.
Teren zurbanizowany będzie również rzutował na organizację i pro-
wadzenie rozpoznania. Już pobieżna analiza tego terenu nasuwa wiele
wniosków, co do użycia poszczególnych rodzajów rozpoznania, sposobów
1
Urbanizacja- proces społeczny i kulturowy wyrażający się w rozwoju miast, wyroście ich
liczby, powiększeniu się obszarów miejskich i udziału ludności miejskiej w całości
zaludnienia, Charakterystyczną cechą urbanizacji jest coraz szybszy wzrost wielkich miast,
które tworzą coraz większe aglomeracje i konurbacje miejskie.
2
W warunkach zachodniej Europy (w jej centralnej części) duże i średnie miasta występują
co 10-15 km. Są one wciąż rozbudowywane i mogą znacznie wpływać na tempo działania
wojsk.
 5
działania elementów rozpoznania ogólnowojskowego oraz koordynowania ich
działań w różnych obszarach miasta. W działaniu organów rozpoznawczych nic
może być z góry ustalonego schematu, ponieważ ugrupowanie nieprzyjaciela w
mieście nie bodzie z zasady odpowiadało przyjmowanym normom.
Uzależniono ono będzie od charakteru zabudowy i stanu ilościowego sił i
środków. Generalnie należy stwierdzić, że liczba obiektów (celów) do
rozpoznania może znacznie przewyższać możliwości etatowych sił i środków.
Dlatego też w działaniach w mieście szczególnego znaczenia nabiera
prowadzenie rozpoznania przez wszystkie elementy walczących
pododdziałów. Przy czym jego wyniki powinny być doprowadzane do jednego
ośrodka koordynującego działania bojowe wszystkich rodzajów wojsk.
Od prawidłowej organizacji rozpoznania, jego efektywności i terminowego
dostarczania danych będzie zależeć pomyślny przebieg walki w terenie
zurbanizowanym. Pododdziały rozpoznania ogólno wojskowego będą odgrywać
w nim decydującą rolę. Dlatego właściwe przygotowanie kadry z tej tematyki, a
szczególnie metodyczne jej przygotowanie powinno stanowić jedno z
ważniejszych przedsięwzięć szkoleniowych oddziału (pododdziału).
Niniejszy praca stanowi zbiór zagadnień wyjaśniających istotę terenu
zurbanizowanego, specyfikę działań bojowych oraz zasady organizacji i
prowadzenia rozpoznania przez pododdziały rozpoznania ogólnowojskowego.
Praca składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy opisuje charakterystykę
terenu zurbanizowanego. Następny rozdział traktuje o wpływie rejonów
zurbanizowanych na działania bojowe. Trzeci rozdział poświęcony jest
zasadom prowadzenia działań w terenie zurbanizowanym według poglądów
zachodnich. Ostatni rozdział omawia prowadzenie rozpoznania
ogólnowojskowego w terenie zurbanizowanym.
Praca zawiera tabele, rysunki oraz zdjęcia.
Informacje wykorzystane w niniejszej pracy są dostępne w szeregu
podręczników, skryptów oraz publikacji traktujących o rozpoznaniu w tak
specyficznych warunkach jak rozpoznanie w terenie zurbanizowanym.
 6
Rozdział 1.
CHARAKTERYSTYKA TERENÓW ZURBANIZOWANYCH
Przez pojęcie  teren zurbanizowany należy rozumieć te jego obszary, w
których miasta, osady, wsie i przysiółki tworzą siec osadniczą zajmującą ponad
50% całej powierzchni. Nieuchronny proces urbanizacji, towarzyszący
rozwojowi przemysłu wysoko rozwiniętych krajów, doprowadza do tego, że
powstają całe skupiska miast, zajmujących 80-90% powierzchni określonego
terenu. Tworzą one olbrzymia makroregiony, w których trudno doszukać się
granic pomiędzy miastami czy osadami. Przykładami takich makroregionów są:
Zagłębie Ruhry w Niemczech czy konurbacja górnośląska w Polsce. W
Zagłębiu Ruhry na obszarze około 2 tys. km2 mieszka ponad 9 milionów ludzi.
Cały obszar na przestrzeni około 100 km2 ze wschodu na zachód i od 10 do 20
km z północy na południe, między Lippe i Ruhrą, stanowi jeden wielki rejon
zurbanizowany. Wolnych terenów jest mało. Około l0% zajmują tereny zielone,
na które składają się łąki zalewowe wzdłuż rzeki Ruhry i Emsher, skrawki
lasów urządzonych jako parki dla kilku miast - a przede wszystkim drobne
ogródki działkowe wciskające się między nasypy kolejowe i wielkie hałdy, na
których zboczach rosną gaje akacjowe. Powierzchnia konurbacji górnośląskiej
wynosi ok. 2,6 tys. km2 Zamieszkuje w niej ok. 2,8 mln. ludności (7% ludności
Polski), w tym 92% to ludność miejska. Średnia gęstość zaludnienia wynosi tu
ponad 1000 osób/km2.
Do konurbacji zalicza się następujące miasta: Katowice, Zabrze, Bytom,
Chorzów, Gliwice, Rude, Śląska, Sosnowiec, Siemianowice, Świętochłowice,
Dąbrowę Górniczą, Mysłowice, Będzin i Czeladz
.
Ważną cechą charakteryzująca dynamikę procesów urbanistycznych jest
coraz większy wzrost zaludnienia dużych miast kosztem małych miasteczek i
wsi. W związku z tym duże miasta, powiększając swoją powierzchnię,
przeradzają się w zespoły miejskie zwane aglomeracją (łac. aglomero - skupiać,
gromadzić). Przyjmuje się, że duża aglomeracja albo zespół miejski
obejmuje ponad 500 tysięcy mieszkańców oraz co najmniej 500 km2
obszaru. O tendencji do dużej koncentracji ludności może świadczyć fakt, że
np. na terenie Niemiec na obszarze stanowiącym 7% powierzchni kraju mieszka
ponad 50% ludności. Obszar ten obejmuje 10 aglomeracji miejskich, z których
każda liczy ponad milion ludności.
Ze względu na różnorodne funkcje, jakie spełniają wielkie ośrodki miejskie:
administracyjno-polityczne, gospodarcze, komunikacyjne - stanowią one na
terenie działań wojennych obiekty operacyjne, a nawet strategiczne.
Ostatnia wojna dowiodła, że miejscowości i obszary zabudowane mogą być
wykorzystywane w działaniach wojennych i w pewnych przypadkach mogą
 7
spełniać rolę podstawowych punktów i ośrodków oporu o dużej wartości,
zwłaszcza przy włączeniu ich do systemu obrony polowej.
Dla celów planowania działań potrzebna jest nie tylko znajomość sieci
osadniczej, ale również dane dotyczące charakteru zabudowy miast (zabudowa
zwarta, rozszerzona, wysokość budynków), planu miasta (sieć ulic regularna,
prostokątna, promienisto-okrężna, nieregularna itp.), komunikacji miejskiej,
rozmieszczenia urządzeń użyteczności publicznej, takich jak: elektrownie,
wodociągi, gazownie, szpitale, poczty itp.
W zależności od układu sieci ulicznej rozróżniamy sześć systemów
projektowania ulic: średnicowy, średnicowo-pierścieniowy, promienisty
(wachlarzowy), prostokątny lub w szachownicę, kombinowany oraz dowolny.
1.System średnicowy  najczęściej spotykany w starych miastach, jest
niekorzystny dla nacierającego ze względu na małą przepustowość ulic. Brak
ulic pierścieniowych, łączących ulice średnicowe, utrudnia manewr
pododdziałami i sprzętem.
2. System średnicowo-pierścieniowy  stwarza dobre warunki manewrowania
z różnych stron  zarówno dośrodkowo, jak i po pierścieniach (wokół centrum).
Ułatwia organizację współdziałania pododdziałów, eliminacji przeciwnika i
zdobywanie obiektów położonych w centrum miasta, częściami i małymi
sektorami. System charakterystyczny dla starych miast.
3.System promienisty (wachlarzowy)  charakterystyczny dla starych miast
portowych, przyrzecznych, czasami górskich. Występuje z innymi systemami
ulic. Wywiera podobny wpływ na działanie wojsk, jak system średnicowo 
pierścieniowy.
4. System prostokątny  charakterystyczny dla nowych miast, w których ulice
są szerokie, przelotowe i równoległe. Dużo placów i skwerów, a obszar miasta
podzielony na kwadraty. Pod względem architektury budynki są w zasadzie
podobne do siebie  pudełkowe w centrum, willowe na przedmieściach. Ten
system ulic stwarza dużo możliwości manewru ogniem i pododdziałami,
pozwala rozwinąć natarcie wzdłuż ulic w kierunku centrum miasta i peryferii.
 8
5.System kombinowany  charakterystyczny dla uporządkowanych starych
miast, w którym dawne budowle znajdują się obok nowych. System bardzo
niedogodny dla nacierającego. Ulice są często krzywe, wąskie, kręte i ślepe.
Utrudnia to manewr, ruch i orientację, stwarza kłopotliwe sytuacje, zwłaszcza
dla pododdziałów czołgów.
6.System dowolny  charakteryzuje się dowolnością zabudowy. Budynki i
budowle są rozmieszczone chaotycznie. Ulice  zwykle krzywe wąskie i z dużą
liczbą ślepych zaułków. W tych warunkach manewr i ruch wojsk w mieście jest
utrudniony.
System ulic.
1  średnicowy, 2  średnicowo-pierścieniowy, 3  promienisty (wachlarzowy), 4 
prostokątny, 5  kombinowany, 6  dowolny.
1.1. Charakterystyka osiedli
Osiedla tworzą złożone zbiory wszelkiego rodzaju zabudowań i obiektów,
jak domy mieszkalne, budynki użyteczności publicznej, zakłady produkcyjne,
fabryki oraz węzły komunikacyjne, parki, ogrody, sady, stadiony itp. Wszelkie
budowle w osiedlach oraz towarzyszące im skupiska ludzkie stwarzają
specyficzne warunki do prowadzenia w nich walki. Zasadniczy wpływ na
sposób prowadzenia działań bojowych będą wywierały miasta. Wpływ ten
 9
będzie zależał w dużym stopniu od wielkości miasta, jego kształtu i
wewnętrznej struktury, płożenia i warunków fizyczno geograficznych.
Miasta w zależności od ich liczby mieszkańców dzieli się na:
- bardzo małe do 5 tysięcy;
- małe 5-20 tysięcy;
- średnie 20-100 tysięcy:
- duże l00-500 tysięcy;
- bardzo duże ponad 500 tysięcy.
Kształt miast może być linearny, kolisty, prostokątny lub gwiaz
dzisty.
Strukturę wewnętrzną miasta tworzą: charakter zabudowy i sieć ulic, węzły
komunikacyjne, parki, ogrody, stadiony sportowe, place i skwery oraz obszary
nie zabudowane.
Ważną rolę w działaniach bojowych odgrywa charakter zabudowy. Może ona
być zwarta (budynek jeden przy drugim, prawie bez odstępów), gęsta
(niewielkie odstępy między budynkami), luz
na (budynki znajdują sio od siebie
w pewnych odległościach), rozproszona (budynki znajdują się w znacznych
odległościach ud siebie).
Gęstość zabudowy a zależy w dużym stopniu od wielkości miasta. W miastach
średniej wielkości gęstość zabudowy wynosi 20-30%, a w dużych - 30 do 50% i
więcej.
Zabudowę zwartą najczęściej spotyka się w centrach (stare budownictwo)
dużych i średnich miast. Tworzą ją na ogól budynki trwałe, o grubych murach z
cegły lub betonu. Ulice takich miast są zwykle wąskie, kręte i zbiegają się w
centrum miasta. Zabudowa luz
na jest charakterystyczna dla miast i osiedli
nowych. Charakteryzują się one szerokimi, przelotowymi ulicami, dużą liczbą
placów i skwerów, a obszar miasta jest wyraz
nie podzielony na oddzielne
kwartały (dzielnice). W kwartałach o zabudowie zwartej wozy bojowe mogą
poruszać się tylko ulicami. Zabudowa zwarta i wysoka w znacznym stopniu
osłabia działanie czynników niszczących wybuchu jądrowego. Budynki
znajdujące się najbliżej punktu zerowego wybuchu przyjmują na siebie
nadciśnienie fali uderzeniowej i promieniowanie świetlne; wskutek tego
osłabiają działanie tych sił na budynki położone w dalszej odległości. Gęsta
zabudowa (ponad 50%) zmniejsza skutki niszczenia od 20 do 40% w
porównaniu z terenem otwartym, a zabudowa o gęstości poniżej 30% stanowi
tak małą zasłonę, że praktycznie nie ma żadnego wpływu na zmniejszenie strat
w ludziach i sprzęcie.
Stopień zawalenia gruzem ulic zależy od ich .szerokości oraz od wysokości i
gęstości budynków, a także odległości od punktu zerowego wybuchu
jądrowego.
Na wąskich ulicach i przy zwartej zabudowie podczas wybuchu jądrowego
powstają zawały, które całkowicie zablokowują przejście ,jedynie ulice główne
i przelotowe mogą być przejezdne, jeżeli ciśnienie fali uderzeniowej nie
 10
przekracza 0,6 kG/cm2 (0,06 MPa). Na ulicach o szerokości 30-40 m ruch
będzie możliwy tylko w ,jednym kierunku, natomiast na ulicach ponad 40 m - w
dwóch kierunkach. W strefie ciśnienia większego niż 0,6 kG/cm2 (0,06 MPa)
zawały będą się łączyć z. obu stron ulicy i marsz kolumn bez wykonania przejść
będzie niemożliwy.
Tak więc osiedla mają bezpośredni wpływ na sposób prowadzenia walki i
rozpoznania, ochronę ludzi i sprzętu bojowego, budowę umocnieni obronnych,
maskowanie, obserwację i prowadzenie ognia oraz przekraczalność i
wykonywanie manewru pododdziałami oraz pojedynczymi środkami
ogniowymi, a także na dowodzenie i orientowanie się.
Większość średnich i dużych miast zwłaszcza zachodniej Europy ma
charakterystyczny układ przestrzenny. Część centralną stanowi najczęściej tzw.
stare miasto, które ukształtowało się już we wczesnym średniowieczu.
Zabudowa tej części miasta jest zwarta, a ulice wąskie, kręte, charakteryzujące
się małą przelotowością. Stare miasto jest na ogól ośrodkiem administracyjno-
handlowym. Nowsze dzielnice okalające stare miasto, mają z reguły zabudowę
mniej zwartą i szersze ulice przelotowe. Wysokość budynków jest różna i
zależy od wielkości miasta. W większych miastach (powyżej 50 tys.
mieszkańców) coraz częściej są budowane wieżowce. W miarę oddalania się od
centrum wysokość zabudowy maleje, pojawiają się dzielnice typowo willowe i
wzrasta gęstość zadrzewienia. Na uwagę zasługuje brak w tych miastach
zabudowy drewnianej. Budynki są przeważnie murowane lub budowane z
prefabrykatów. Piwnice są bardziej rozbudowane w starszych dzielnicach miast.
Wokół miast przebiegają obwodnice drogowe z wieloma bezkolizyjnymi
skrzyżowaniami.
Miasta nadmorskie i położone nad kanałami żeglownymi dysponują portami
morskimi lub żeglugi śródlądowej. W portach biorą swój początek ważne
europejskie szlaki komunikacji wodnej śródlądowej, linie kolejowe, autostrady i
drogi szybkiego ruchu. Ich specyfiką komunikacyjną jest duża liczba mostów i
kanałów.
1.2. Typy zabudowy i ich wpływ na działania bojowe
W miastach małych panuje no ogół zabudowa niska (20-30% budynków
1-2 piętrowych), w miastach średnich - około 30-40% budynków 1-4
piętrowych, w miastach dużych - budownictwo wysokie, około 50%
budynków 3-4 piętrowych i więcej, w bardzo dużych miastach przeważa
zabudowa wysoka (50-70% budynków na ogół wielopiętrowych i wieżowców).
O trwałości budynków decyduje ich odporność na niszczenie. Ta zaś założy
od tego z jakiego materiału zostały zbudowane oraz od ich konstrukcji i
wysokości. Budynki ogniotrwałe zbudowane z cegły, betonu i stali ,są o wiele
odporniejsze na niszczenie niż budynki nieogniotrwałe, zbudowane z drzewa,
 11
trzciny i słomy. Budynki niskie, tej samej konstrukcji i zbudowane z tego
samego materiału, są o wiele trwalsze i bezpieczniejsze niż budynki wysokie.
Odporność budynków na niszczenie
Ciśnienie w KG/cm/Mpa wywołuje zniszczenie
Typ budynku
duże średnie
Budynki parterowe drewniane 0,2 ( 0,02 ) 0,17 ( 0,0017 )
Budynki ze szkieletem drewnianym 0,25 ( 0,025 ) 0,17 ( 0,0017 )
Budynki parterowe murowane 0,35  0,40 0,25  0,30
( 0,035 - 0,040) (0,025  0,030)
Budynki parterowe żelbetonowe 0,6  0,8 0,4  0,5
(0,06  0,08) (0,04  0,05)
Budynki mieszkalne wielopiętrowe 0,35 (0,035) 0,25 (0,025)
Budynki administracyjne wielopiętrowe żelbetonowe 1,0 (0,1) 0,7 (0,07)
Budynki administracyjne wielopiętrowe ze szkieletem 1,4 (0,14) 0,9 (0,09)
stalowym
Budynki przemysłowe ze szkieletem stalowym 0,9 (0,09) 0,55 (0,055)
Podziemne sieci gazowe i wodociągowo-kanalizacyjne 15,0 (1,5) 6,0 (0,6)
Analiza poszczególnych typów zabudowań pozwala na wyciągnięcie
następujących wniosków co do ich wpływu na działania bojowe:
a) zabudowa w niewielkich wsiach
Słabe murowane ściany, dachy pokryte dachówką oraz duża ilość drewna
czyni te budynki nieogniotrwałymi i mało odpornymi na zniszczenie. Użyte do
obrony dają niewielkie pole ostrzału i stwarzają niebezpieczeństwo pożaru oraz
zasypania w wyniku ostrzału, szczególnie artyleryjskiego. Zabudowa wiejska
pozwala nacierającemu wykorzystać dobre drogi podejścia, ułatwia ich
penetrację i stosowanie wielu sposobów wsparcia działań bojowych ogniem
własnej broni.
b) budynki w małych osiedlach
Ściany najczęściej murowane, dachy pokryte dachówką lub eternitem.
Budynki o luz
nej zabudowie stwarzają stronie broniącej się dobre warunki
przed ostrzałem i pożarami. Zabudowania stwarzają dobre warunki do
przygotowania i rozmieszczenia stanowisk ogniowych, punktów obser-
wacyjnych - przy małym nakładzie pracy. Dla strony nacierającej występują
podobne czynniki jak w warunkach zabudowy niewielkich wsi.
 12
c) zabudowa dużych wsi i osiedli
Ma ona charakter luz
ny i niejednolity. Występują budynki drewniane,
murowane z cegły i budowane z płyt betonowych. Zapewniają one dogodną i
skuteczną obronę przed ogniem nieprzyjaciela, ale stwarzają niebezpieczeństwo
pożarów, zasypań i zawaleń. Całość zabudowy umożliwia dobre pole ostrzale
oraz rozśrodkowanie broniących się wojsk.
Wojska nacierające na takie miejscowości mają możliwość stosowania
manewru oraz bezpośredniego wsparcia ogniowego. Walka będzie jednak
wymagała stoczenia boju niemalże o każdy oddzielny budynek.
d) miasta o zabudowie wysokiej
Charakteryzują się zwartą zabudową, w której przeważają budynki murowane
i żelbetonowe. Arterie komunikacyjne są stosunkowo szerokie i tylko bliżej
centrum przechodzą w wąskie.
Miasta tego typu stwarzają broniącym się dogodne warunki obserwacji,
ochrony i obrony szczególnie przed ostrzałem z broni maszynowej i lekkich
środków przeciwpancernych. Oddzielne budynki mogą być użyte jako punkty
ogniowe dla czołgów i innych wozów opancerzonych, tworząc cały ich system
powiązany ogniem środków przeciwpancernych.
Wojska nacierające muszą się liczyć z tym, że ich podejście wymaga
zaangażowania dużej ilości sił i środków walki oraz silnego wsparcia og-
niowego. Działanie czołgów i transporterów opancerzonych może być
utrudnione. Powodzenie walki będzie zależało już nie tylko od wyniku boju o
każdy oddzielny budynek, ale i o każdą kondygnację.
e) rozległe obszary o jednolitej wysokiej zabudowie
Skumulowanie na dużym obszarze zabudowań wysokich spotęguje wszystkie
czynniki występujące w miastach. Dlatego też prowadzenie walki w takim
terenie będzie wymagać decyzji operacyjnych. Wynika to z tego, że do obrony
dużych obszarów zabudowanych mogą być użyte znaczne siły i podejmowanie
decyzji frontalnego natarcia nie będzie zawsze uzasadnione.
Pokonanie zaś przeciwnika okrążonego, aczkolwiek będzie wymagać
również prowadzenia zmagań o wyjątkowych właściwościach, wydaje się
łatwiejsze i nie rzutujące decydująco na przebieg całej operacji.
Innego podejścia wymagają obszary zurbanizowane z przewagą zabudowy
przemysłowej. W odróżnieniu od współczesnych miast, stanowią zupełnie
odrębną, niekiedy chaotyczną zabudowę, z plątaniną dróg, linii kolejowych i
energetycznych. Na zabudowę przemysłową składają się: zakłady przemysłowe,
elektrownie, a także otoczenie wokół nich w formie wysypisk, hałd,
rurociągów, wież i kominów.
Działania w tego rodzaju rejonie będą wymagać przede wszystkim
odpowiedniego wyselekcjonowania sił i środków oraz zastosowania niesza-
blonowych form walki.
 13
.
Typowy teren zabudowany.
1.3. System zabudowy miasta
System zabudowy miasta jest określoną farmą charakterystyczną zwłaszcza
dla większości zachodnioeuropejskich miast średniej wielkości. Ogólnie model
takiego miasta zwykle składa się z następujących elementów:
- ośrodek śródmiejski (centrum);
- otoczenie handlowe centrum;
- zabudowa willowa;
- zewnętrzny rejon wysokościowy;
- zewnętrzny rejon przemysłowy,
- część peryferyjna;
- obiekty podziemne.
Każdy z tych elementów modelu ma swoją szczególną charakterystykę:
- ośrodek śródmiejski (centrum) stanowi zwartą, stosunkowo wysoką
zabudowę, o znacznej rozpiętości w wysokości budynków. Jest to trzon miasta,
najwcześniej budowany, w którym są ,skupione budynki administracyjne. W
jego środku dominuje zwykle ratusz, osadzony centralnie na niewielkim placu,
a pozostałe budynki rozmieszczone są wokół wąskich ulic;
 14
Centrum miasta.
- otoczenie handlowe centrum się z rzędu domów handlowych (towarowych),
sklepów i salonów usługowych rozmieszczonych po obu stronach
głównych arterii biegnących poza tereny zabudowane. Arterie te są w
przeważającej części szerokie i przelotowe. Budynki zazwyczaj są jednakowej
wysokości (2-3 kondygnacyjne) , murowane lub żelbetonowe.
Ciąg handlowy.
- zabudowa willowa składa się ze skupisk wolno stojących budynków
jednorodzinnych, zwykle parterowych lub dwukondygnacyjnych. Oddzielone są
one ogrodami i sadami, poprzecinanymi wąskimi i krótkimi uliczkami
dojazdowymi;
 15
-- zewnętrzny rejon wysokościowy zdominowany jest przez nowoczesne
wysokie bloki żelbetonowe położone luz
no na stosunkowo dużym obszarze.
Takie ich usytuowanie powoduje istnienie dużych przestrzeni otwartych,
skwerów i szerokich ulic;
Zewnętrzny obszar o wysokiej zabudowie.
 16
Zewnętrzny obszar o wysokiej zabudowie.
- zewnętrzny rejon przemysłowy wyróżnia się różnorodnością zabudowy, na
którą składają się: budynki hal przemysłowych, magazyny, kominy oraz wieże.
Dominuje tutaj budowa niska (z wyjątkiem kominów i wież), połączona
plątaniną sieci drogowej, kolejowej i energetycznej;
 17
Zewnętrzny obszar przemysłowy.
- część peryferyjna - to ta część miasta, która niejako została
 doczepiona (dobudowana) do istniejącej zabudowy, jako efekt urbanizacji.
Wzdłuż ulic o szerokości od 12 do 20 m są usytuowane domy murowane lub
betonowe. Ich wysokość jest prawie jednakowa (2-3 kondygnacje, w małych
miastach i 5-10 kondygnacji w dużych), a architektura prosta i szablonowa;
Peryferie centrum.
- obiekty podziemne stanowią najbardziej skomplikowany element zabudowy
miasta. Obejmują one: podziemne przejścia, linie kolei podziemnej (metra),
tunele użytkowe i ściekowe oraz kanały odwadniające. Wiele z nich nadaje się
do skrytego poruszania się pojedynczych żołnierzy, a nawet grup. Sieć
obiektów podziemnych, ich konstrukcja, przebieg i położenie zależą od
charakteru rejonu zurbanizowanego i są mocno zróżnicowane.
 18
1.4. Charakterystyka i taktyczne właściwości budynków
Wszystkie budynki pod względem konstrukcji można podzielił na dwa typy:
- masywne (bezszkieletowe),
- szkieletowe.
W budynkach n konstrukcji masywnej ściany zewnętrzne utrzymują ciężar
całego budynku. Budynki tego typu konstrukcji mają na ogól grube ściany i
mniej okien niż budynki u konstrukcji szkieletowej. Okna w budynkach o
konstrukcji masywnej są ustawione pionowo w szeregu tak, że ściany utrzymują
cały ciężar budynku. Dodatkowo w tego typu budynkach mogą występować
wewnętrzne ściany nośne, kolumny i luki wraz wzmocnienia nad oknami i
drzwiami. Domy o konstrukcji masywnej mogą być Wykonane kilkoma
sposobami:
- ściany mogą być budowane na miejscu, zazwyczaj przy wykorzystaniu cegieł,
płyt lub zalewy betonowej;
- ściany mogą być z prefabrykatów;
- ściany mogą być s prefabrykatów i złożono na wzór pudełek.
Budynki o konstrukcji (budowie) masywnej, ze względu na grubość ścian,
zapewniają dobrą ochronę przed wszelkiego rodzaju bronią. Jednym z nich są
budynki przeznaczone na kościoły, sale widowiskowe, sportowe itd. Ściany
tych budynków zapewniają dobrą ochronę, ale dach jest słaby. Ściany
wewnętrzne nie są ścianami nośnymi i można je łatwo usunąć. Budynki tego
typu najczęściej spotykamy w centrum lub w dzielnicach w pobliżu centrum,
poza obszarem zabudowań wysokościowych. Ze względu na wielkość
powierzchni mogą one pomieścić sprzęt ciężki.
Budynki o konstrukcji szkieletowej są budynkami wznoszonymi w
oparciu o szkielet w postaci kolumn i dz
wigarów. Są one zwykle wyższe niż
bezszkieletowe. Ściany zewnętrzne nie są ścianami nośnymi i dzieli się je na
ściany o strukturze lekkiej i ciężkiej. Ściany lekkie są nowocześniejsze i mogą
niekiedy być wykonane z samego szkła. Ściany ciężkie były popularne w
początkowej fazie budowy budynków szkieletowych. Ją one na ogól wykonane
z cegły i cementowych bloków, a w niektórych przypadkach tak grube, jak
ściany z cegły o konstrukcji bezszkieletowej, chociaż nie zapewniają już tak
silnej ochrony.
 19
Główne cechy budynków o konstrukcji masywnej i szkieletowej
Przeciętna
Typ konstrukcji Zastosowany materiał budowlany Liczba grubość ścian
kondygnacji (cm)
Kamień 1  10 75
Cegła 1  3 22
Masywna Beton 1  5 20
Betonowa ściana i płyta 1  10 22  38
Beton (składane płyty) 1  3 18
Drewno 1  5 3
Szkieletowa Stal (konstrukcja ciężka) 3  30 30
Beton  stal (konstrukcja lekka) 3  100 2  8
W ocenie taktycznych właściwości budynków powinno się uwzględnia
następujące czynniki:
a) możliwość prowadzenia obserwacji i ognia. Budynki na skraju miasta
zapewniają lepsze pole ostrzału i obserwacji niż budynki w centrum. Lepsze
warunki prowadzenia obserwacji istnieją w osiedlach nowych, gdzie budynki
mają różną wysokość i są rozmieszczone od siebie w większej odległości niż w
śródmieściu. Budynki wysokie (punktowce) dają najlepsze możliwości
prowadzenia obserwacji na dużą głębokość. Podstawową trudnością w
organizacji obserwacji w tych miejscach jest kontrolowanie tych budynków
przez przeciwnika. W toku działali szczególnego znaczenia nabierze
umiejętność skrytego przedostawania się zwiadowców do budynków oraz na
ich najwyższe kondygnacje, zapewniające najlepsze warunki obserwacji i
prowadzenia ognia.
b) ochronę. Budynki o konstrukcji masywnej, ze względu na grubość ścian i
sposób konstrukcji, dają lepszą ochranę przed oddziaływaniem środków
ogniowych nieprzyjaciela. Budynki o konstrukcji szkieletowej mają cieńsze
ściany i tym samym nie stanowią tak skutecznej ochrony jak budynki masywne.
Budynki o konstrukcji żelbetowej są odporniejsze na oddziaływanie środków
ogniowych przeciwnika niż budynki zbudowane z cegły.
Budynki o konstrukcji masywnej są odporniejsze na niszczenia
przy pomocy materiałów wybuchowych niż budynki o konstrukcji szkieletowej.
Tego rodzaju budynki mają ściśle określone punkty decydujące v ich
stabilności. Ich naruszenie powoduje zburzenie całego budynku.
 20
c) właściwości obronne. Większość budynków stanowi dogodny obiekt do
organizacji punktu oparu. Jest to niejako gotowy obiekt fortyfikacyjny, który po
odpowiednim przystosowaniu i zabezpieczeniu może być trudny do opanowania
przez przeciwnika.
Obiekt taki umożliwia organizowanie obrony okrężnej i wielowarstwowej.
Wysokie budynki pozwalają na głęboki wgląd w teren, a tym samym takie
umieszczenie środków ogniowych dużego zasięgu, aby razić przeciwnika już na
dalekich podejściach. Uzupełnienie systemu ognia różnego rodzaju zaporami
inżynieryjnymi na podejściu do budynku zapewnia uzyskanie trudnego do
zdobycia obiektu.
d) sposób rozpoznania budynku. Typ budynku i jego właściwości obronne i
ochronne można określić na podstawie zewnętrznej obserwacji. Rozkład
pomieszczeń, korytarzy, piwnic i innych urządzeń (windy, kanały grzewcze
itd.), jeżeli jest to typowy budynek, można określić na podstawie posiadanych
planów lub porównań z podobnymi konstrukcjami. Jeżeli zaś są to nietypowe
konstrukcje i brak ich planów, to ich rozpoznanie wymaga bezpośredniego
wejście do budynku. Rozpoznanie ilości oraz rozmieszczenia sił i środków
przeciwnika w budynku jest przedsięwzięciem trudnym i wymagającym
odpowiedniego czasu. Właściwe maskowanie, częste zmiany stanowisk
ogniowych oraz możliwość posiadania w budynku określonych rezerw sprzętu i
ludzi nie pozwoli na precyzyjne określenia sił i środków przeciwnika oraz jego
systemu obrony przez samą obserwację i podsłuch. W związku z tym wysyłane
pododdziały rozpoznawcze będą musiały stosować niekonwencjonalne sposoby
działania.
 21
Rozdział 2.
WPA
YW REJONÓW ZURBANIZOWANYCH NA DZIAA
ANIE WOJSK
ORAZ PROWADZENIE ROZPOZNANIA
Wojska działające w obszarze europejskiego teatru działań wojennych mogą
prowadzić walkę w otwartym terenie, we wsiach, miastach lub miasteczkach.
Coraz większa urbanizacja będzie wymuszać działania również w dużych
rejonach zurbanizowanych.
Charakter terenów zurbanizowanych, właściwości taktyczne głównych jego
elementów, jakimi są budynki, w sposób istotny wpływa na sposób
prowadzenia działań. Urbanizacja ogranicza mobilność oddziałów utrudnia ich
manewr w celu ześrodkowania wysiłku na kierunkach głównego zagrożenia,
osłabia prowadzenie rozpoznania, komplikuje dowodzenie pododdziałami w
toku walki, obniża efektywność środków łączności radiowej i wskazywania
celów, ogranicza ostrzał, obserwację itp. Ale obok tego, zniszczone budynki
miejskie i zachowane gmachy tworzą sprzyjające warunki, szczególnie w
obronie, do ukrycia żołnierzy i sprzętu, organizacji dobrze przygotowanych pod
względem inżynieryjnym punktów oporu i rejonów obrony.
Budynki zabudowy miejskiej zapewniają dobrą osłonę i maskowanie, ale
jednocześnie ograniczają pole obserwacji, ognia oraz możliwości manewrowe,
szczególnie dla wojsk pancernych i zmechanizowanych. Powoduje to
konieczność przesuwania się ich pododdziałów jedynie wzdłuż ulic, placów,
skwerów, parków i dziedzińców. Pododdziały działające pieszo mają większą
swobodę poruszania się w takim terenie.
Budynki i budowle, odpowiednio przystosowane do prowadzenia walki,
stwarzają dobre warunki prowadzenia ognia i organizowania silnego oporu
nawet niedużymi sitami. Różnorodne urządzenia podziemne, w połączeniu z
wielopiętrowymi budynkami, pozwalają na ukrycie i ochronę ludzi sprzętu
przed ogniem przeciwnika.
Z drugiej strony - wielopiętrowe budynki stwarzają wiele trudności podczas
prowadzenia walki. Ograniczają one zasięg obserwacji, utrudniają orientowanie
się i współdziałanie, powodują rozproszenie walki o poszczególne punkty oporu
urządzone w budynkach, utrudniają wybór stanowisk ogniowych artylerii
strzelającej ogniem pośrednim, kierowanie nim, ograniczają zasięg środków
rakietowych, a także powodują duże zagrożenie pożarami i zawaleniem się
budynków. Te zaś czynią nieprzejezdnymi ulice i placu.
Kwartały, pojedyncze budynki i inne budowle wpływają na izolację działań
wojsk, prowadzenie ich na oddzielnych kierunkach oraz tworzenie się ognisk
walk. Zmusza to do walki o opanowanie każdego budynku lub budowli
oddzielnie.
 22
W czasie natarcia w mieście wojska będą zmuszone pokonywać duże ilości
różnego rodzaju zapór inżynieryjnych, barykad, często zaminowanych i
bronionych ogniem, oraz zawałów powstałych w wyniku zniszczeń i pożarów.
Zabudowa miasta oraz inne jego urządzenia i obiekty ograniczają zde-
cydowanie obserwację przeciwnika i własnych elementów ugrupowania
bojowego i sąsiadów. Wszystko to utrudnia dowodzenie pododdziałami w
walce i zmusza je do dużej samodzielności.
Ujmując powyższy problem kompleksowo, należy stwierdzić, że działania
bojowe wojsk w terenie zurbanizowanym charakteryzują się następującymi
cechami :
- rozczłonkowaniem działań bojowych na wiele lokalnych walk i na
odosobnionych kierunkach, prowadzonych przez małe pododdziały i grupy;
- trudnością dowodzenia i jego decentralizacją z pozostawieniem sa-
modzielności taktycznej pododdziałom;
- ograniczeniem obserwacji i ostrzału uraz utrudnieniem manewru;
- trudnością w realizacji przedsięwzięć zabezpieczenia materiałowego,
technicznego i medycznego walczących pododdziałów;
- powstawaniem w czasie działań bojowych dużych zniszczeń, zawałów i
pożarów,
Charakter działań bojowych w obronie lub w toku opanowywania rejonów
zurbanizowanych zależy przody wszystkim od geograficznego, operacyjno-
taktycznego i politycznego ich położenia. Według położenia geograficznego
miasta mogą znajdować się na ważnym lub drugorzędnych kierunkach o
znaczeniu operacyjnym lub taktycznym. Mogą być położone w terenie
dostępnym lub trudno dostępnym, na wybrzeżu morskim, na brzegach
przeszkód wodnych, w terenie górzystym itd. Miasta osłaniające ważne
kierunki mogą być umocnione i bronione przez znaczne siły i środki
przeciwnika. Jeśli będą musiały być opanowane, trzeba się liczyć z silnym
oporem przeciwnika.
Miasta górskie są zwykle położone w podgórzach i dolinach rzek. Cha-
rakterystyczne dla takich miast jest wielopoziomowe położenie ulic i domów.
Ułatwia to obronę, ale stwarza duże problemy dla nacierających.
Położenie rejonów zurbanizowanych, ich charakter oraz szczególne warunki
prowadzenia w nich działań bojowych, wpływają zasadniczo na organizację
rozpoznania i metody wykonywania poszczególnych zadań. Organizacja i
prowadzenie rozpoznania w terenie zurbanizowanym, w tym szczególnie w
miastach i dużych kompleksach przemysłowych, jest przedsięwzięciem
złożonym i trudnym. Wymaga bowiem dodatkowej wiedzy z zakresu
organizacji i techniki prowadzenia rozpoznania rejonów zurbanizowanych oraz
umiejętności stosowania nieszablonowych rozwiązań w określonych sytuacjach
bojowych. Potrzeba posiadania szeroko rozwiniętej wyobraz
ni taktycznej oraz
podejmowania decyzji w warunkach ograniczonego czasu wymagają
odpowiedniego przygotowania kadry rozpoznawczej.
 23
Na wybór metody i sposobu zdobywania wiadomości o terenie zurba-
nizowanym, siłach i środkach przeciwnika oraz charakterze prowadzonych
przez niego działań bojowych będą rzutowały przede wszystkim właściwości
rejonu oraz cechy prowadzonych w mim ogólnowojskowych działań bojowych.
Należy przewidywać, że na europejskim teatrze działań wojennych trudno
będzie uniknąć walk w terenach zurbanizowanych. Osiedla, miasteczka i miasta
będą stanowiły obszar systematycznych działań. Natomiast decyzja o wiązanie
się walką w celu opanowania dużego zespołu miejskiego lub kompleksu
przemysłowego będzie zależeć od ich położenia i znaczenia w strukturze
obrony przeciwnika.
Organizacja rozpoznania musi zabezpieczyć decyzję dowódcy w pełnym
wymiarze. Przy czym musi ona uwzględniać sposób rozegrania walki i czynnik
wyprzedzającego dostarczenia danych o przeciwniku.
Prowadzenie rozpoznania w małych osiedlach i miasteczkach w zasadzie nie
może odbiegać od ogólnych zasad. Będzie ono polegać na rozpoznawaniu
obiektów przez ogólnowojskowe elementy rozpoznawcze (SPR, PR, GR, MGR)
działające na tym kierunku lub w pasie. Elementy te będą z reguły skrycie
podchodziły do miejscowości, prowadziły czasową ich obserwację, wysyłały
szperaczy do rozpoznania przedniego skraju i w głębi miejscowości. Po
wstępnej ocenie charakteru działań przeciwnika, rozmieszczenia jego sił i
środków, dowódca patrolu podejmuje decyzję co do dalszego działania. W
wypadku stwierdzenia większych sil przeciwnika i podjęcia przez przełożonego
decyzji o obejściu miejscowości lub jej zdobywaniu, może przystąpić do
szczegółowego jej rozpoznania. Wymagać to będzie jednak dokonania
szczegółowych przedsięwzięć organizacyjnych. W wypadku stwierdzenia
małych sił przeciwnika, działających bez wyraz
nej koncepcji taktycznej,
dowódca patrolu może zdecydować się na rozpoznanie miejscowości przez
patrol działający na wozach bojowych, pokonując miejscowość na dużej
prędkości.
Ogólnowojskowe elementy rozpoznawcze w terenie o luz
nej zabudowie,
pokrytym różnym drzewostanem, będą najczęściej działały na ogólnie
przyjętych zasadach. Prowadzenie rozpoznania ogólnowojskowego będzie
polegać na organizacji obserwacji z miejsca i w ruchu, wysyłaniu patroli
rozpoznawczych na wozach bojowych i szperaczy oraz organizowaniu zasadzek
itp.
Odrębnego podejścia wymaga organizacja rozpoznania w średnich i dużych
aglomeracjach oraz kompleksach przemysłowych czy portowych, do obrony
których przeciwnik użył znacznych sił. Należy tu wziąć pod uwagę znaczny
obszar utrudnionych działań oraz specyfikę klasycznej zabudowy miejskiej.
Właściwości prowadzenia rozpoznania w tych warunkach będą przedmiotem
rozważeń w kolejnych rozdziałach.
 24
Rozdział 3.
ZASADY PROWADZENIA DZIAA
AC
BOJOWVCH W TERENIE
ZURBANIZOWANYM (według poglądów zachodnich)
3.1. Zasady organizowania obrony
Teoretycy zachodni uważają, że podstawowe zasady organizacji i pro-
wadzenia obrony w rejonach zurbanizowanych nie będą odbiegały od ogólnie
przyjętych. W większości odpowiednio przygotowanych rejonach
zurbanizowanych i miejscowościach z murowanymi budynkami zakłada się
możliwość prowadzenia obrony przez dłuższy czas, nawet w okrążeniu, w celu
związaniu walką dużych sil przeciwnika. Uzasadnia się to tym, że miejscowości
dają większe możliwości maskowania przed obserwacją naziemną i powietrzną,
zapewniają osłonę przed ogniem piechoty i artylerii oraz stanowią dogodne
warunki obrony przeciwpancernej. Z drugiej jednak strony - ściągają na siebie
ogień przeciwnika oraz ograniczają widoczność i pole ostrzału. Przy
zwiększonym niebezpieczeństwie powstawania pożarów mogą się niekiedy stać
groz
ną pułapką dla broniących się wojsk.
Walkę obronną w rejonach zurbanizowanych zamierza prowadzić się w
oparciu o system, ściśle powiązanych ze sobą punktów oporu. W zwartych
zabudowaniach przygotowuje się je tak, aby zapewnić prowadzenie ognia
skrzydłowego i krzyżowego ze wszystkich dachów i pięter. Punkty oporu
powinny mieć dogodne pole ostrzału i dlatego zaleca się organizować je za
placami, skwerami, szerokimi ulicami lub innymi wolnymi przestrzeniami. Pole
ostrzału przygotowuje się przez zniszczenie nie obsadzonych domów lub przez
przygotowanie ich do zniszczenie. Każdy budynek może być zamieniony w
punkt oporu przystosowany do obrony okrężnej i zaopatrzony w odpowiednie
zapasy amunicji, żywności, leków i wody.
Przedni skraj obrony rejonu zurbanizowanego może przebiegać na jego
zewnętrznym obwodzie, zmuszając tym samym przeciwnika do rozwinięcia
jego sił przed nim i tym samym zadanie mu strat w ludziach i sprzęcie oraz
rozpoznanie kierunku jego głównego uderzenia.
Jeżeli przedni skraj obrany organizuje się wewnątrz rejonu zurbanizowanego,
to podejścia i skraj obrony obsadza się pododdziałami ubezpieczeń.
Pododdziały te mają za zadanie nie dopuścić do włamania się przeciwnika w
głąb rejonu zurbanizowanego, przez wprowadzenie jego sił w uprzednio
zaplanowane worki ogniowe i zniszczenie go.
Do organizacji kolejnych pozycji obronnych wykorzystuje się szerokie arterie
komunikacyjne, brzegi rzek i kanałów.
W toku organizacji obrony rejon zurbanizowany zwykle dzieli się na sektory,
te z kolei na rejony i punkty obrony. Sektor może być broniony przez dywizję,
 25
rejon przez brygadę - batalion, punkt obrony - batalion lub wzmocnioną
kompanię. Siły broniące sektora dzieli się na grupy obrony kluczowych pozycji,
patrolujące i odwody. Rejony nieobsadzone zabezpiecza się zaporami
inżynieryjnymi, patrolowaniem lub dozorowaniem.
W rejonie zurbanizowanym (mieście), oprócz umocnień stałych rozbudowuje
się umocnieniu typu polowego (ukrycia, stanowiska ogniowe inne urządzenia
fortyfikacyjne), powiązane w ogólny system zapór inżynieryjnych i niszczeń
oraz system ognia. Umocnienia obronne urzutowuje się w głąb i przygotowuje
do obrony okrężnej.
Do odwodu wyznacza się przede wszystkim pododdziały czołgów, wsparte
pododdziałami saperów ze sprzętem do szybkiego minowania i niszczenia.
Do obsadzenia schronów bojowych, obrony przeszkód i innych urządzeń,
fortyfikacyjnych w punktach oporu wyznacza się pododdziały piechoty
wzmocnione saperami.
Podstawą obrony rejonu zurbanizowanego są rejony obrony batalionów, w
ramach których poszczególne kompanie organizują punkty oporu wzajemnie się
wspierające.
Wszystkie stanowiska ogniowe w punktach oporu wybierane są tak, aby
zapewniały możliwość dobrej obserwacji, jak największe pole ostrzału
wszystkich możliwych podejść do bronionego obiektu oraz zwalczanie czołgów
z bliskich odległości za pomocą środków przeciwpancernych i granatów.
Poszczególne stanowiska ogniowe przygotowuje się w piwnicach, na parterze,
piętrach, strychach i dachach oraz na zewnątrz budynku. Te ostatnie
przygotowuje się tak, aby można było prowadzić walkę w wypadku pożaru.
Stanowiska ogniowe, zwłaszcza dla karabinów maszynowych, wybiera się z
reguły w miejscach nie rzucających się w oczy, jak na przykład w otworach
piwnic. W miarę możliwości otwory strzelnicze wykonuje się w ścianach,
maskuje się i zabezpiecza przed odłamkami. Otwory taicie wykonuje się w
odległości 30-40 cm nad podłogą lub powierzchnią ziemi, w rogach domu
(zapewnia to duży kąt ostrzału).
Do obrony wewnątrz budynków przygotowuje się otwory strzelnicze w
ścianach wewnętrznych, do prowadzenia ognia wewnątrz i rzucania granatów.
Pojedyncze czołgi, transportery opancerzane oraz, środki przeciwpancerne
rozmieszcza się na stanowiskach, tak aby miały możliwość prowadzenia ognia
wzdłuż ulic.
Przeszkody i zapory wykonuje się wewnątrz i na zewnątrz budynków,
stosując jednocześnie zapory drutowe w połączeniu z dobrze zamaskowanymi
dwustugramowymi ładunkami wybuchowymi. Ponadto szeroko stosuje się miny
- pułapki. Wszystkie zapory wzmacnia się systemami alarmowymi i świetlnymi
oraz dozoruje przez środki ogniowe.
W ugrupowaniu obronnym, o ile nie są organizowano wysunięte punkty
oporu, bataliony pierwszego rzutu organizują wysuniętą rubież obrony, w
odległości 3 km od rejonu zabudowanego. Pododdziały osłony (do
 26
wzmocnionej kompanii) mogą działać jako czaty, wykonując zadania
wysuniętych punktów oporu.
Rozpatrując wymienione zagadnienia, należy dodatkowo uwzględniać
możliwość wykorzystania ludności cywilnej, która może udzielać walczącym
pomocy przy budowie zapór i umocnień, gaszeniu pożarów, niesienia pomocy
rannym a nawet aktywnie włączać się do walki.
3.2. Działania zaczepne
Działania zaczepne w rejonie zurbanizowanym są oparte na zasadach
obowiązującej doktryny, z. dostosowaniem ich do warunków terenowych. Na
szczeblu batalionu natarcie może być prowadzone z marszu lub z rejonów
wyjściowych. Należy wykorzystać zaskoczenie i czas aby przeciwnik nie zdołał
umocnić się w zajmowanym rejonie, a cel natarcia może osiągnąć bez
długotrwałych walk.
Natarcie z rejonów wyjściowych prowadzi się wówczas, gdy pozycje
przeciwnika są dobrze rozbudowane, rejon zurbanizowany jest rozległy, nie
wykorzystano czynnika zaskoczenia i podjęcie natarcia z marszu jest zbyt
dużym ryzykiem. Natarcie takie ma charakter planowanej, skoordynowanej
walki z uprzednio rozpoznanym przeciwnikiem.
Natarcie z marszu. Charakterystyczne cechy tego natarcia to:
- wyszukiwanie słabych punktów i luk w obronie przeciwnika;
- wiązanie przeciwnika od czoła;
- szybkie przenikanie przez luki i słabo bronione miejsca.
Zadania te nie zawsze mogą być wykonywane jednocześnie. Dowódcy muszą
wykorzystać dogodne sytuacje natychmiast po ich stwierdzeniu. Na przykład,
czołowe pododdziały batalionu mogą być zaangażowane w walkę z
wysuniętymi ubezpieczeniami przeciwnika w celu wykrycia słabych punktów w
jego obronie. Z chwilą ich wykrycia o dalszym powodzeniu decyduje szybkość
działania i rozwijania natarcia. Jeżeli korzystna sytuacja nie zostanie
wykorzystana, natarcie z marszu może się załamać. Ponieważ sama
miejscowość stanowi określoną przeszkodę, natarcie z marszu prowadzi się w
inny sposób niż w terenie otwartym. Po uzyskaniu danych z rozpoznania i
ocenie sytuacji, należy rozwijać zdecydowane natarcie rozbijające, unikając
działań okrążających.
Natarcie z rejonu wyjściowego zwykle zawiera ono trzy etapy:
- izolacja (okrążenie);
- ubezpieczenie podejść;
- oczyszczanie rejonu.
Izolacja (okrążenie). Obszar okrążenia powinien zawierać kluczowe punkty
terenowe wokół rejonu zurbanizowanego, uniemożliwiając przeciwnikowi
dowóz zaopatrzenia i wzmocnienie pododdziałów w okrążeniu. Działania takie
mogą być prowadzone jednocześnie z organizacją ubezpieczeń na drogach
 27
podejścia do rejonu i walką w miejscowości. Po okrążeniu rejonu nie powinno
być przerwy w prowadzeniu dalszych działań.
Ubezpieczenie podejść do rejonu zurbanizowanego obejmuje organizacją
obrony na kluczowych punktach terenowych, które zapewniają osłonę przed
ogniem przeciwnika i możliwość atakowania jego sił na podejściach do rejonu.
Składa się ono zwykle z jednej lub dwóch pozycji blokujących, obsadzonych
siłami około kompanii. W czasie opanowywania tych pozycji kompania
wykorzystuje ogień wspierający i zadymianie wykonywane przez artylerię.
Oczyszczanie rejonu odbywa się przez natarcie kompanii w wąskim pasie, w
celu zniszczenia przeciwnika w jego najsłabszym punkcie. Kompanie te
prowadzą powolne, metodyczne natarcie, oczyszczając każdy budynek i jego
poszczególne piętra.
3.3. Zasady przygotowania budynku do obrony
Właściwe przygotowanie budynku do obrony wymaga realizacji wielu
przedsięwzięć organizacyjno-wykonawczych, mających na celu
uniemożliwienie przeciwnikowi dostanie się do niego i tym samym oponowanie
go, a także zabezpieczenie budynku jako punktu oporu przed skutkami
oddziaływania ogniowego przeciwnika.
Przedsięwzięcia to dotyczą poszczególnych elementów budynku takich jak:
a) drzwi. Nie używane drzwi należy zamknąć, zabić i zablokować oraz
wzmocnić meblami, workami z piaskiem lub innymi środkami podręcznymi. W
drzwiach zewnętrznych, po uzgodnieniu z saperami, można ustawić miny-
pułapki. Muszą być one odnotowane w planie zaminowania;
b) korytarze. Jeżeli nie są wykorzystywane przez broniących, można je
zablokować meblami i drutem kolczastym oraz pozakładać miny-pułapki;
c) klatki schodowa. Broniący się powinni zablokować schody meblami i
drutem kolczastym lub je usunąć. Należy tu również założyć miny-pułapki;
d) okna. Szyby należy usunąć. Nie używane okna powinny być zablokowane
workami z piaskiem oraz deskami.
e) sufity. Należy zainstalować wsporniki pod sufitami, które wytrzymywały by
ciężar gruzu na górnych piętrach;
f) nie zajęte pomieszczenia. Pomieszczenia nie używane do obrony powinny
być zablokowane przy pomocy drutu kolczastego i min-pułapek;
g) sutereny. Sutereny wymagają podobnych przygotowań jak parter.
Każdy system podziemny nie wykorzystany przez obrońców, który ułatwi
przeciwnikowi dojście do stanowisk obronnych, powinien być zablokowany lub
zniszczony;
h) górne piętra. Górne piętra z zasady wymagają tych samych przygotowań co
parter. Olcha jednak nie muszą być zablokowane, lecz powinny być przykryte
siatką drucianą. Powinna być ona nie umocowana w dole, aby umożliwić
 28
obrońcom wyrzucanie granatów, a jednocześnie blokować granaty rzucane z
zewnątrz;
i) przejścia wewnętrzne. Przejścia, które umożliwiają obrońcom poruszanie się
wewnątrz budynku i prowadzeniu ognia do przeciwnika z każdego kierunku,
powinny być utrzymane. Należy przy tym tak zaplanować t wykonać drogi
odwrotu, aby umożliwić szybką ewakuacje z pomieszczeń lub budynku.
Niewielkie otwory, zwane  mysimi dziurami" powinny być wykonane w
ścianach wewnętrznych w celu umożliwienia przejścia z pokoju do pokoju.
Otwory te powinny być ukryte za meblami i blokowane workami z piaskiem,
gdy się z nich nie korzysta. Ruch między piętrami można zapewnić przez
wykonanie dziury w suficie lub podłodze i stosowanie lin lub drabin szybko
usuwalnych. Drogi ewakuacyjne w budynku muszą być wyraz
nie oznaczone,
tak aby były widoczne w dzień i w nocy. Cała załoga musi je dokładnie poznać;
j) dachy. Budynki o płaskich dachach wymagają założenia przeszkód w postaci
różnego sprzętu, drutu kolczastego i min o naciskowym i naciągowym
działaniu. Utrudni to lądowanie śmigłowców względnie desantu
śmigłowcowego. Podobnie należy blokować dachy, na które jest dostęp z
sąsiednich budynków. Dachy te muszą być dodatkowo ubezpieczone ogniem;
k) konstrukcje zewnętrzne. Wszystkie: konstrukcje na zewnątrz budynku,
które umożliwiałyby lub ułatwiałyby wdarcie się przeciwnika do środka, na
wyższe piętra lub dach, należy zablokować lub zniszczyć. Na zewnątrz
budynku, w jego bezpośrednim sąsiedztwie, należy ustawić różne przeszkody
inżynieryjne, barykady itp., uniemożliwiające podejście żołnierzy i sprzętu
bojowego przeciwnika pod budynek.
Budynki w pobliżu pozycji obronnej, które stanowiłyby osłonę dla
nieprzyjaciela i umożliwiły mu organizowanie tam dogodnych stanowisk,
należy zniszczyć lub zablokować przez zagruzowanie i ustawienie wielu zapór
inżynieryjnych uniemożliwiających przeciwnikowi ich wykorzystanie.
3.4. Wybór i przygotowanie stanowisk ogniowych
Stanowiska ogniowe broni strzeleckiej i karabinów maszynowych należy tak
wybierać, aby zapewnić jak największe pole ostrzału i uniemożliwić łatwe
podejście nacierających z jakiegokolwiek kierunku. Można je rozmieszczać na
wszystkich poziomach (kondygnacjach) bronionego obiektu oraz na tych
kierunkach, z których możliwe jest podejście przeciwnika.
Do urządzenia stanowisk ogniowych należy wykorzystywać okna budynków,
przygotowane w tym celu otwory strzelnicze murach budynków, wyrwy po
pociskach, dachy budynków, kominy itp.
Każde stanowisko musi być odpowiednio przygotowane i zamaskowane.
Naturalne otwory, jakim są okna, powinny hyc wzmocnione deskami
(żerdziami) z pozostawieniem małego otworu strzeleckiego. Ponadto mogą być
one zabarykadowane resztkami rozwalonych ścian budynku lub workami z
 29
piaskiem itp. Należy przy tym pamiętać, że podobne zabarykadowanie należy
wykonać w pozostałych otworach, ażeby nie demaskować stanowisk
ogniowych, a otwory strzelnicze muszą zachować nieregularne kształty w celu
ich upodobnienia do pozostałych.
Na dachach wysokich budynków, wież i innych wysokich obiektów
umieszcza się strzelców wyborowych i stanowiska karabinów maszynowych.
Zapewniają one głęboki wgląd w teren i możliwość rażenia ogniem z dalszej
odległości od budynku, a także obronę przed desantem śmigłowcowym,
względnie uniemożliwiają przeciwnikowi poruszacie się po dachach sąsiednich
budynków.
Broń przeciwpancerna (kierowane i nie kierowane pociski przeciwpancerne)
mogą być użyte do obrony budynków na ogólnie przyjętych zasadach. Należy je
rozmieszczać na dogodnych i prawdopodobnych kierunkach podejścia czołgów
i transporterów opancerzonych przeciwnika. Najlepszym miejscem do strzelania
pociskami przeciwpancernymi TOW i CARL GUSTAV są górne piętra, gdyż
zapewniają one największe pole ostrzału. Muszą być jednak spełnione
następujące warunki:
- budynek musi być mocnej konstrukcji;
- wysokość pomieszczenia musi wynosić ponad 2 m;
- pomieszczenia musi mieć około 40 m2 powierzchni.
84mm CARL GUSTAW M3
Stanowiska tego typu wymagają starannego i realnego maskowania, gdyż
mogą być łatwo wykryte przez przeciwnika.
Czołgi, ze względu na ich duże możliwości prowadzenia ognia na wprost na
duże odległości oraz dużą ich mobilność mogą być również użyte do obrony
 30
rejonu. Trzeba jednak pamiętać o tym, że teren zurbanizowany ogranicza
mobilność czołgów i czyni z nich tym samym łatwe cele dla broni
przeciwpancernej. Dlatego użycie czołgów i wybór dla nich stanowisk
ogniowych muszą być głęboko przemyślane. W wypadku ich użycia działanie
czołgów musi ubezpieczać i osłaniać piechota. Czołgi muszą mieć wyznaczone
stanowiska ogniowe główne, zapasowe i dodatkowe. Powinny być one
rozmieszczone na prawdopodobnych kierunkach podejściu przeciwnika,
zwłaszcza jego sił głównych:
- na skraju miasta, na wzajemnie wspierających się stanowiskach;
- na skrzydłach wiosek i osiedli.
Mogą być ponadto wykorzystywane do wsparcia i osłony ogniowej barykad i
innych zapór inżynieryjnych oraz stanowić odwód.
Czołgi zwykle są wykorzystywane w składzie plutonu. Niekiedy jednak
mogą być przydzielone pojedynczym plutonom piechoty. Dla pojedynczych
czołgów, względnie pododdziałów czołgów, wyznacza się główne i zapasowe
stanowiska ogniowe, względnie rubieże kontrataków (dla odwodu). Po
wyznaczeniu stanowisk ogniowych (rubieży) oraz dróg dojazdowych do nich,
czołgi rozmieszcza się w ukryciu i dokładnie maskuje. Jako ukrycia dla nich
mogą służyć baraki, hale, podwórka, bramy, a nawet pomieszczenia sklepowe
lub mieszkalne. Odwody pancerne mogą być rozmieszczone na skwerach, w
parkach czy nawet w halach produkcyjnych zakładów przemysłowych. Z chwilą
podchodzenia przeciwnika czołgi wychodzą na stanowiska ogniowe (rubieże)
rozmieszczone zwykle za wszelkiego rodzaju naturalnymi ukryciami (mury,
barykady, sprzęt itp.).
Rejon zurbanizowany ogranicza użycie artylerii do strzelania ogniem
pośrednim (z zakrytych stanowisk ogniowych) zwłaszcza na obszarach gęsto
zabudowanych wysokimi budynkami. .Jeżeli będą istniały warunki strzelania z
zakrytych stanowisk ogniowych, wówczas artyleria może być rozmieszczona w
parkach, na skwerach, placach lub innych w miarę otwartych przestrzeniach.
Nie można wykluczyć użycia artylerii do strzelania na wprost, zwłaszcza na
kierunkach spodziewanego podejścia pododdziałów czołgów i pojazdów
mechanicznych przeciwnika. Artyleria samobieżna może działać podobnie ,jak
czołgi, natomiast działa ciągnione mniejszego kalibru mogą być rozmieszczane
w budynkach lub innych obiektach na wyższych piętrach w celu zwiększenia
ich skuteczności działania i zasięgu.
Środki obrony przeciwlotniczej znajdujące się w dyspozycji dowódcy, takie
jak pociski REDEYE i działka VULCAN, zwykle używa się, do obrony
okrężnej. Brak dogodnych pozycji do rozmieszczenia w terenie zurbani-
zowanym rakietowych systemów przeciwlotniczych może ograniczyć użycie
tych środków.
Środki ogniowe muszą być także rozmieszczone na górnych piętrach i
włączone do ogólnego planu wsparcia batalionu.
 31
3.5. Zasady użycia zapór inżynieryjnych i minowych
W celu skanalizowania działań przeciwnika i ograniczenia jego ruchów w
rejonie zabudowy miejskiej szeroko mogą być stosowane zapory inżynieryjne i
miny. Zapory inżynieryjne ustawia się tak, aby powstrzymaj ruch pododdziałów
piechoty, oddzielić ich od czołgów i osłabić tempo działań.
Miny przeciwpiechotne, zwoje kolczaste (drut kolczasty), miny-pułapki oraz
fugasy ogniowe są stosowane do budowy przeszkód (zapór) przeciw piechocie.
Zapory te, są stosowane w celu utrudnienia podejścia pododdziałów piechoty z
następujących kierunków: ulic, sąsiednich budynków terenów otwartych i
urządzeń podziemnych.
Miny przeciwpiechotne powinny być używane razem z innymi zaporami
inżynieryjnymi (zapory drutowe, zawały, gruzowiska z ustawionymi minami
przeciwpancernymi lub fugasami chemicznymi), na prawdopodobnych
kierunkach podejścia czołgów. Miny przeciwpiechotne będą zakładane na
ulicach; w parkach, na skwerach, na podejściach do budynków, wewnątrz
budynków oraz na dachach i w urządzeniach podziemnych.
Zapory przeciwpancerne są przewidziane do użycia głównie na podejściach
do rejonu zurbanizowanego i w ciągach ulicznych, w celu zablokowania dróg
podejścia i skanalizowania ruchu w wąskich miejscach. Zapory
przeciwpancerne mogą stanowili:
- zapory z pojazdów;
- urządzenia miotające ogień;
- jeże stalowe;
- kratery (doły) na drodze;
- ukryte ładunki wybuchowe (np. w kanale ściekowym);
- barykady z gruzu;
- miny przeciwpancerne.
Należy pamiętać, że wszystkie tego typu zapory z reguły są ubezpieczone
ogniem różnych środków.
Miny przeciwpancerne będą ustawiona jako pojedyncze miny lub jako grupy
min w powiązaniu z innymi rodzajami zapór inżynieryjnych wymienionych.
Zgodnie z zasadami przyjętymi przez armie państw NATO budynki
zaminowane oznacza się od strony własnych pozycji znakami (trójkąt z napisem
 MINE ) umieszczonymi nad drzwiami.
Budynki posiadają wiele miejsc i urządzeń, które mogą stanowić naturalne
ukrycie dla min-pułapek. Poruszając się w budynkach należy wystrzegać się
dotykania i podnoszenia nieznanych przedmiotów. Szczególnie nie wolno
dotykać środków spożywczych, książek, kosztowności, broni itp. Mogą być one
połączone z zapalnikami min-pułapek. W każdym przypadku należy ograniczyć
skupienie się większej liczby żołnierzy, aby w przypadku eksplozji ograniczyć
do minimum liczbę poszkodowanych.
 32
Rozdział 4.
PROWADZENIE ROZPOZNANIA OGÓLNOWOJSKOWEGO W
TERENIE ZURBANIZOWANYM
4.1. Zasady ogólne
Zmienione warunki prowadzenia działań bojowych w terenie
zurbanizowanym wywierają znaczny wpływ i na sposoby zabezpieczenia
bojowego, w tym również na rozpoznanie.
Organizacja i prowadzenie rozpoznania musi uwzględniać następująca
główne zadania:
a) rozpoznanie charakteru działania przeciwnika, w tym głównie:
- jego ugrupowania (rozmieszczenie punktów oporu, stanowisk ogniowych
artylerii, środków przeciwpancernych i czołgów);
- zapór inżynieryjnych, zwłaszcza na kierunkach dogodnych do działania wojsk
własnych;
- stopnia rozbudowy fortyfikacyjnej poszczególnych punktów oporu opartych o
budynki i inne obiekty;
- rozmieszczenie odwodów i prawdopodobnych kierunków ich działania;
b) rozpoznanie możliwości pokonania zapór inżynieryjnych przez wojska
własne, względnie warunków ich obejścia;
c) rozpoznanie możliwości obejścia poszczególnych punktów (rejonów)
obrony i wyjścia na tyły przeciwnika, zwłaszcza z wykorzystaniem przejść
podziemnych (kanałów);
d) rozpoznanie systemu dowodzenia przeciwnika i możliwości jego
zdezorganizowania;
e) rozpoznania kierunków (tras) dowozu zaopatrzenia oraz możliwości
podejścia nowych sił przeciwnika;
f) rozpoznanie kierunków (tras) planowego wycofywania się przeciwnika z
rejonu zurbanizowanego;
g) rozpoznanie poszczególnych dzielnic (kwartałów) miasta, na które nie
ma planów.
Charakter obrony rejonu zurbanizowanego, tworzenie przez przeciwnika
rejonów i punktów oporu w oparciu o pojedyncze budynki, powiązane
 33
wzajemnie systemem ognia, istnienie zapór inżynieryjnych i ubezpieczeń
bojowych, a także głęboki wgląd przeciwnika z wysokich budynków
komplikuje przenikanie do niego ogólnowojskowych elementów
rozpoznawczych. Dodatkowym utrudnieniem dla poszczególnych zwiadowców
może być stosowanie przez przeciwnika zapór inżynieryjnych, a zwłaszcza
zapór minowych i min-pułapek. Wymaga to od zwiadowców dobrej znajomości
zasad użycia tych środków przez przeciwnika i sposobów ich obchodzenia
względnie unieszkodliwiania oraz umiejętności rozpoznawania i
wykorzystywania wykonanych i oznaczonych przez przeciwnika przejść. Z tego
względu konieczne jest włączenie do ogólnowojskowych elementów
rozpoznania zwiadowców - saperów.
Stosowane środki maskujące i ścisłe przestrzeganie przez przeciwnika zasad
maskowania stanowisk ogniowych środków przeciwpancernych i czołgów, do
chwili podejścia przeciwnika na odległość strzału, utrudnia ich wcześniejsze
wykrycie, zwłaszcza przez obserwację. Wymaga więc to od zwiadowców
umiejętności skrytego podchodzenia, prowadzenia rozpoznanie w bezpośredniej
bliskości punktów oporu, a nawet przenikania do nich, jeżeli są one
zorganizowane w budynkach lub innych obiektach tego typu.
Budynek przygotowany do obrony, według zasad omówionych poprzednio,
jest bardzo trudny do rozpoznania. Zastosowane środki obrony i ochrony
utrudniają przenikanie do niego. Istnieją jednak przygotowane drogi wejścia
ewentualnej ewakuacji, specjalnie oznakowane, które mogą być wykorzystane
przez zwiadowców.
Swobodne poruszanie się zwiadowców w rejonie zurbanizowanym jest
możliwe, jeśli są dobrze wyszkoleni i umieją wykorzystać posiadane plany
miast lub wiadomości uzyskane od miejscowej ludności (jeśli jest przychylnie
ustosunkowana do naszych wojsk). W wielu przypadkach należy dążyć do
wykorzystania mieszkańców danej dzielnicy (rejonu) jako przewodników.
Do przenikania i prowadzenia rozpoznania w rejonie zurbanizowanym mogą
być wykorzystywane urządzenia podziemne (kanały, tunele itp.). Należy jednak
pamiętać, że są one szczególnie śledzone przez przeciwnika, który będzie
stasował różne środki uniemożliwiające ich wykorzystania. Mogą być jednak
sytuacje, gdy urządzenia podziemne będą znane tylko niektórym mieszkańcom.
Uzyskanie przez zwiadowców informacji o ich położeniu i przebiegu może
ułatwić wykonanie zadania.
Silna obrona przeciwlotnicza, przeciwdesantowa i przeciwśmigłowcowa
znacznie ogranicza wykorzystanie śmigłowców do przerzutu elementów
rozpoznawczych w głąb rejonu zurbanizowanego. Podjecie takiego przed-
sięwzięcia jest możliwe jednocześnie z wykonywaniem przez nasze wojska
zmasowanych uderzeń lotnictwa i śmigłowców.
Stanowiska dowodzenia przeciwnika są łatwe do ukrycia w budynkach,
niemniej jednak ich rozpoznanie jest możliwe po obserwacji wzmożonego
ruchu łączników pieszych i na pojazdach oraz wykryciu, rozwiniętego w
 34
pobliżu, węzła łączności. Do stanowisk dowodzenia można także trafić, śledząc
rozłożone wzdłuż ulic i pomiędzy budynkami linie telefoniczne.
System obrony rejonu zurbanizowanego, oparty o rejony i punkty oporu
rozmieszczone w pojedynczych budynkach, wzmocniony systemem zapór
inżynieryjnych niemalże na każdej ulicy, wymaga organizowania większej
liczby, ale mniejszych, elementów rozpoznawczych.
Również znaczne rozśrodkowanie środków ogniowych, zwłaszcza arty-
leryjskich, a także duże rozśrodkowanie odwodów i możliwości ich użycia na
wielu kierunkach wymusza taki sposób organizacji rozpoznania.
Organizując rozpoznaniu rejonu zurbanizowanego, należy przede wszystkim
szczegółowo przeanalizować położenia wojsk własnych i przeciwnika w całym
rejonie, z uwzględnieniem jego miejsca w pasie działania i przebiegu linii
styczności wojsk.
Należy przy tym przewidywać, że rejon zurbanizowany może znajdować się,
w bezpośredniej styczności wojsk, a linia styczności przebiegać na jego
przedpolach..
Niezależnie jednak od położenia będą obowiązywały podobne zasady
prowadzenia rozpoznania. Różnice mogą występować w czasie wykonywanie
poszczególnych zadań i w technice przekazywania informacji.
Podczas walki w mieście główną uwagę powinno się zwrócić na rozpoznanie
oddzielnych rejonów obrony, rozmieszczonych zarówno na zewnątrz miasta,
jak i wewnątrz. Dlatego prowadzenie rozpoznania może być podzielone na dwa
etapy.
Etap pierwszy - to rozpoznanie miasta z zewnątrz,
Etap drugi - wewnątrz.
Oczywiście - w całokształcie kompleksowego rozpoznania etapy te mogą być
realizowane jednocześnie przez różne elementy rozpoznawcze.
Organizując rozpoznanie w mieście należy pamiętać, że utrudniona orientacja
i ograniczona obserwacja zmniejsza jego efektywność.
Siły i środki rozpoznania ogólnowojskowego oraz organizowane z nich
elementy rozpoznawcze, umiejętnie użyte, pozwalają na wykrywanie i śledzenie
obiektów przeciwnika zarówno w bezpośredniej styczności, jak i w głębi jego
ugrupowania (na tyłach) - pod warunkiem stosowania właściwych form, metod
i sposobów prowadzenia rozpoznania w tych specyficznych warunkach.
4.2. Elementy rozpoznawcze i zasady ich działania
Analiza właściwości rejonów zurbanizowanych i ich wpływu na organizację
i prowadzenie działań bojowych sugeruje, że rozpoznanie ogólnowojskowe
powinno być prowadzone przez drobne elementy rozpoznawcze.
Przemawiają m tym:
- możliwość łatwiejszego przenikania w ugrupowanie przeciwnika;
 35
- możliwość elastyczniejszego i sprawniejszego działania wewnątrz miasta i w
ugrupowaniu przeciwnika.
- większe możliwości maskowania i skrytości działania.
Organa rozpoznania ogólnowojskowego podczas walki w mieście działają
zwykle pieszo. W celu przeniknięcia w ugrupowanie bojowe przeciwnika
wykorzystują one podziemne kolektory, tunele, piwnice, wyrwy w ścianach
budynków, strychy i dachy.
Jeśli zaś chudzi o sposoby działania poszczególnych elementów rozpoznania,
to zależeć one będą od ilości wydzielonych sit i środków, charakteru zabudowy
rejonu, działań przeciwnika i jego ugrupowania. Tym niemniej za zasadnicze
należy przyjąć obserwację, wypad, zasadzkę i napad.
Obserwacja. Obserwacja może być jednym z podstawowych sposobów
prowadzenia rozpoznania w rejonie zurbanizowanym. Do jej prowadzenia
wymagane jest jednak wydzielenie dodatkowych sił i środków, a także
przemyślana organizacja systemu obserwacji.
Organizując obserwację oddzielnego, dużego budynku, należy przewidzieć
jej strefowy układ (w pionie i poziomie), tzn. należy dokonać wcześniejszego
podziału sił i środków do prowadzenia obserwacji od piwnic do pierwszego
piętra oraz kolejnych kondygnacji. To samo należy uczynić w zakresie podziału
zadań obserwacji poziomej (sektorowej).
Należy przyjąć, że jeden posterunek obserwacyjny (PO) nie może otrzymać
do prowadzenia obserwacji więcej jak 1 - 2 budynki o średniej kubaturze.
Bardzo istotnym czynnikiem jest właściwy wybór miejsca rozmieszczenia go.
Powinno ono uwzględniać zadania wynikające z podziału strefowego. Do jego
wyboru należy wykorzystać nie tylko wysokie budynki, kominy, wieże, ale
także zniszczony sprzęt przeciwnika czy też gruzowiska domów. Wyposażenie
PO w zasadzie nie różni się od standartowego. Skład PO powinien wynosić 3-4
zwiadowców i jednego zwiadowcę-artylerzystę do kierowania ogniem artylerii.
Jeżeli takiego nie ma, zwiadowcy ogólnowojskowi powinni być przygotowani
do wykonywania tych czynności.
Istotnym warunkiem powodzenia w działaniach w mieście ,jest skracanie
uzusu przekazywania informacji. Uzyskać to można przez bezpośrednie
przekrywanie wyników obserwacji do sztabów. Powoduje to jednak
konieczność wyposażenia zwiadowców w odpowiednie środki łączności,
zapewniające taki obieg informacji.
Z nastaniem nocy ulega zmianie sposób obserwacji. Posterunki powinny
zorganizować dodatkowo podsłuch, zwłaszcza te znajdujące się najbliżej
przeciwnika. W ten sposób możne uzyskać wiele cennych danych. Przez,
podsłuch można także ustalić, w których budynkach lub w jego częściach
przeciwnik prowadzi prace związane z rozbudową punktów oporu. Nocą lepiej
słychać także rozmowy i komendy oraz istnieją korzystniejsze warunki
podsłuchiwania rozmów telefonicznych. PO musi koniecznie posiadać
 36
noktowizory (lornetkę noktowizyjną lub celownik noktowizyjny broni
strzeleckiej) do prowadzenia obserwacji nocnej.
5, 56 mm karabinek wz.96 z celownikiem noktowizyjnym PCS-6.
Celownik noktowizyjny PCS-6.
.
Wybór miejsca na organizację posterunku obserwacyjnego w rejonie
zurbanizowanym jest uwarunkowane następującymi czynnikami:
- posterunek obserwacyjny (podsłuch) musi znajdować się jak najbliżej
rozpoznawanego obiektu;
- muszą być skryte dojścia i odejścia z rejonu PO, zwłaszcza w wypadku
szturmu przeciwnika względnie wykrycie PO przez niego;
- miejsce na PO musi zapewnić bezpieczeństwo załodze przed bezpośrednim
rażeniem środków ogniowych oraz innych czynników, takich jak np. zasypanie
itp.;
- musi one zapewnić takie warunki maskowania, tak aby nawet bezpośrednia
bliskość przeciwnika nie powinny zdemaskować PO;
- musi ono zapewnić szybkie przekazywanie danych rozpoznawczych.
Ruchome posterunki obserwacyjne mogą być organizowane zarówno
jako element działający oddzielnie w ugrupowaniu przeciwnika, a także jako
element wchodzący w skład grupy szturmowej.
Wypad polega na skrytym podejściu grupy do zawczasu wybranego i
rozpoznanego obiektu przeciwnika oraz niespodziewanym ataku na niego w
celu zdobycia ważnych dokumentów, schwytania jeńca, zdobycia wzorów
uzbrojeniu i wyposażenia czy nawet wykonaniu określonego zadania
dywersyjnego.
 37
Obiektem wypadu mogą być pojedynczy żołnierz lub niewielkie grupy
przeciwnika, rozmieszczone w budynkach, w bezpośredniej styczności wojsk.
Specyficzną właściwością organizowania wypadu w rejonie zurbanizowanym
(mieście) jest to, że grupa wypadowa przenika w ugrupowanie przeciwnika bez
możliwości wsparcia jej ogniem artylerii - zarówno podczas wycofywania się,
jak i po odejściu w teren otwarty.
Obiektem wypadu mogą być: pojedynczy żołnierze lub niewielkie grupy,
budynek w rejonie zasłoniętym przez inne budowle, dlatego zwiadowcy mogą
liczyć tylko na własną pomysłowość, działając ,szybko, cicho i skrycie.
Wypad powinien być organizowany z zasady w nocy. Obiekt wypadu należy
wybierać jak najbliżej linii styczności wojsk.
Grupa wypadowa powinna składać się z dwóch podgrup: chwytającej i
ubezpieczającej, każda po 2-3 zwiadowców. Poszczególne podgrupy muszą
działać oddzielnie, zachowując odległość wzrokową. Podgrupa ubezpieczająca
powinna być uzbrojona w broń maszynową i większą liczę granatów ręcznych
Współdziałanie między podgrupami musi być uzgodnione szczegółowo w
czasie organizacji wypadu. W czasie jego organizacji powinny być
wykorzystywane szczegółowe plany rejony wypadu i dróg podejścia (odejścia),
a niekiedy nawet makiety terenu wykonane z materiałów podręcznych.
Sygnały współdziałania powinny być tak dobrane, aby nie demaskowały
działania zwiadowców. Nie mogą to być sygnały rakietowe czy też głosem.
Muszą być zsynchronizowane z naturalnymi dz
więkami spotykanymi w tym
rejonie lub podawane świetlne latarką, zasłoniętą od strony przeciwnika.
Istotne znaczenie w organizowaniu wypadu ma oznakowanie drogi powrotnej,
ułatwiające szybkie i skryte jej pokonanie oraz utrudniające wykrycie przez
przeciwnika. Doprowadzenia sposobu oznakowania do każdego zwiadowcy
ułatwi powrót do własnych wojsk, nawet w warunkach oddziaływania
przeciwnika po wykryciu grupy wypadowej.
Zasadzka, w celu schwytanie jeńców lub zniszczenia określonego
przeciwnika, może być organizowana zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz
miasta na niewielkie grupy działające pieszo lab dowożące zaopatrzenia oraz
pododdziały wzmocnienia, dowodzenia lub łączników.
Jeśli chodzi o zdobycie ważnych informacji, to wskazane jest organizować
zasadzkę na żołnierzy pododdziałów dowodzenia lub łączników.
Siły do organizacji zasadzki mogą być różne, ale z zasady nie większe jak
drużyna (do plutonu), ich skład będzie uzależniony od charakteru obiektu, który
jest celem zasadzki. Np. do wykonania zasadzki na łącznika wystarczy drużyna,
natomiast na pluton dowozu zaopatrzenia potrzebne będą siły co najmniej
plutonu rozpoznawczego lub ogólnowojskowego.
Rejon zurbanizowany sprzyja organizowaniu zasadzek, ponieważ ze względu
na istniejące zapory inżynieryjne, gruzowiska itd. kanalizuje on ruch po ściśle
określonych trasach. Te same trasy są cyklicznie wykorzystywane przez różne
elementy przeciwnika. Sprzyja to wcześniejszemu zaplanowaniu zasadzki na
 38
określony wybrany element. Uchwycony w wyniku zasadzki  język" nie będzie
przypadkowym, ale miarodajnym z
ródłem potrzebnej informacji. Wąskie i kręte
ulice, zaułki, ruiny, porzucony sprzęt, gęsta zabudowa stanowią, bardzo
dogodne miejsce do organizacji zasadzki. Zapewniają one skryte podejście do
rejonu zasadzki łatwe maskowanie, skryte odejścia po wykonaniu zadania i
ukrycie się przed przeciwnikiem organizującym pościg, w uprzednio
zaplanowanych i przygotowanych ukryciach.
Zasady organizacji i wykonania zasadzki w mieście mogą być podobne jak w
terenie otwartym. Jednakże w warunkach gęstej zabudowy, specyficznego
ugrupowania przeciwnika i wojsk własnych rzadko zaistnieje sytuacja, aby
organizować wszystkie grupy (zespoły): ogniową, uderzeniową, chwytającą,
ubezpieczającą i inne (np. do minowania, zagradzania itp.). Jeśli celem zasadzki
jest ujęcie pojedynczego łącznika przenoszącego meldunek z jednego budynku
do drugiego, to moce być ona przeprowadzona w sposób cichy (bez ognia i
walki) i tym samym nie wymaga grup: ogniowej i uderzeniowej. Zasadzkę taką
może przeprowadzić trzech - czterech zwiadowców, w tym dwóch w grupie
chwytającej i jeden-dwóch - ubezpieczającej.
Dowódca pododdziału wyznaczonego do przeprowadzenia zasadzki analizuje
zadania oraz ocenia sytuację i na tej podstawie określa sposób wykonania
zadania, a w tym - sposób podejścia do miejsca zasadzki, sposób
przeprowadzenia i działania po jej wykonaniu. Działania w mieście zmuszają
do szybkiej realizacji tego typu przedsięwzięć, dlatego też dowódca - po
sprecyzowaniu sposobu wykonania zadania - natychmiast nakazuje obserwację
miejsca przeprowadzenia zasadzki i przystępuje do stawiania zadań jej
wykonawcom. W zadaniach dla podwładnych podaje dozory (w razie
konieczności), wiadomości o przeciwniku, obiekcie zasadzki oraz najbliższym
rejonie, zadanie pododdziału (cel i sposób wykonania zasadzki oraz działanie
po jej wykonaniu) i sygnały (do wykonania napadu i ewentualnego otwarcia
ognia). Podczas wykonywania zasadzki w nocy organizacja działań powinna
być szczególnie dokładna i obejmować również sposoby wzajemnego
rozpoznawania się oraz wykorzystania przyrządów noktowizyjnych.
Grupę chwytającą rozmieszcza sio zwykle bezpośrednio przy drodze
(ścieżce), po której powinni przechodzić łącznicy, w miejscu, z którego
najlepiej dokonać napad. Działanie w zasadzie nie powinno być szablonowe,
lecz dostosowane do sytuacji bojowej i warunków zabudowy. Pododdział
rozmieszczony w zasadzce nie powinien .się niczym demaskować. Na drodze
przemieszczenia się żołnierzy przeciwnika można jednak wykonać odpowiednie
przeszkody (jamy, rowy, przeciągnięte liny itp.) ułatwiające schwytanie jeńca.
Doświadczenia wojenne potwierdzają, że powodzenie pododdziałów
działających w zasadzce jest wynikiem nie tylko odwagi żołnierzy, ale
codziennego żmudnego szkolenia. Dlatego w szkoleniu w terenie zurba-
nizowanym należy dążyć do dobrego przygotowania teoretycznego w tym
zakresie oraz praktycznego opanowania nawyków skrytego poruszania się w
 39
mieście, szybkości działania i umiejętności wykorzystania nietypowych
właściwości terenu.
Napad przeprowadzają elementy rozpoznania ogólnowojskowego, najczęściej
w czasie działania w ugrupowaniu przeciwnika.
Napad w rejonie zurbanizowanym nie odbiega od zasad jego organizacji i
przeprowadzenia w warunkach działań bojowych prowadzonych poza nim.
Zasadniczą rolą, w tym wypadku, odgrywa jednak umiejętne rozpoznanie
terenu, dróg dojścia i odejścia, rozmieszczenia obiektu napadu oraz. jego
obrony i ochrony, a także przewidywanie możliwości oddziaływania
przeciwnika po wykonaniu napadu. W skład pododdziału wyznaczonego do
wykonania napadu powinni wejść zwiadowcy, którzy bardzo dobrze znają rejon
zurbanizowany i potrafią skrycie poruszać się w nim, są zdecydowani i mogą
działać samodzielnie w wypadku rozproszenia.
Skład grupy do wykonania napadu może być różny i zależny od zadania,
terenu i rozmieszczenia przeciwnika w rejonie. Może wahać się od trzech -
pięciu zwiadowców do plutonu. Grupie napadu stawia się tylko jedno zadanie.
W toku działania elementów rozpoznawczych w głębi miasta napady mogą
być podstawowym sposobem zdobywania informacji o przeciwniku. Dlatego,
stawiając zadania pododdziałowi rozpoznawczemu (SPR, PR, MGR, GR),
należy dać mu swobodę w zakresie wyboru sposobu zdobywania danych.
4.3. Poruszanie się zwiadowców w terenie zurbanizowanym.
Możliwość wykorzystania przez przeciwnika każdego elementu miejskiej
zabudowy wymaga od zwiadowców zwrócenia większej uwagi na warunki
rozpoznania i poruszania się w mieście. Oddzielne budynki (elementy
zabudowy) obserwuje się początkowo z niewielkiej odległości. W przypadku
jeśli zachodzi konieczność szczegółowego rozpoznania poszczególnych jego
pomieszczeń. W celu dotarcia do budynku wykorzystuje się ogrody, sady i
podwórka, a unika ulic i zaułków. Obserwując podwórka, zwiadowcy powinni
podchodzić do niego od strony sadu, ogrodu lub zabudowy gospodarczej.
W celu dotarcia do budynków w głębi dobrze jest wykorzystywać
przewodników zwerbowanych z miejscowej ludności. Poruszanie się
zwiadowców w terenie zurbanizowanym jest podstawową umiejętnością, którą
zwiadowca musi bezwzględnie opanować, aby mógł swobodnie w nim działać.
W czasie poruszania się w terenie zurbanizowanym obowiązują następujące
zasady ogólne:
- nie być tarczą strzelniczą dla przeciwnika, trzymać się zawsze i wszędzie jak
najbliżej ziemi i naturalnych ukryć;
- unikać otwartych przestrzeni;
- przed rozpoczęciem zmiany stanowiska wybrać dokładnie następne oraz drogę
do niego;
 40
- maskować swoje poruszanie się wykorzystując do tego różnego rodzaju
przeszkody naturalne i środki maskujące, np. dymy itp.;
- poruszać się tak, aby nie stosować osłony ogniowej;
- być czujnym i przygotowanym na różne zaskakujące sytuacje i niespodzianki.
Poruszanie się pomiędzy budynkami
Największe niebezpieczeństwa stanowi narożnik domu. Dlatego miejsce za
narożnikiem musi być rozpoznane wcześniej zanim zwiadowca wyjdzie zza
niego. W celu rozpoznania terenu za narożnikiem domu najlepiej wystawić
głowę (nakrytą hełmem) przy samej ziemi i - utrzymując ją nisko - prowadzić
obserwację. Należy unikać pokazywania się na wysokości, na której jest się
spodziewanym przez przeciwnika. Po rozpoznaniu obszaru za narożnikiem
można kontynuować dalsze działania.
Poruszanie się w świetle okna
Okno stanowi duże zagrożenie dla zwiadowców, ponieważ może być
miejscem rozmieszczenia broni. Podstawowym błędem w trakcie przechodzenia
pod oknem jest zbytnie wystawianie głowy. Każde ukazanie się w oknie może
wywołać ogień przeciwnika. Dlatego należy pokonywać drogę poniżej światła
okna, najlepiej czołganiem.
Poruszanie się w świetle okna piwnicznego
Pokonując okno domu, często lekceważy się okna piwniczne i nie dostrzega
się z tej strony niebezpieczeństwa. Przechodząc obole okna piwnicznego, w
jego świetle, zwiadowca demaskuje się i naraża na ogień przeciwnika z
piwnicy. Przechodząc obok okna piwnicznego, należy więc trzymać się blisko
ściany budynku, a szerokość otworu okiennego pokonać skokiem.
Pokonywanie muru ogrodzeniowego (zburzonego budynku) górą
W celu pokonania takiej przeszkody należy, posługując się podręcznymi
środkami lub drugim zwiadowca, dosięgnąć krawędzi muru i wychylając głowę
szybko zorientować się w sytuacji po drugiej stronie muru. Jeśli przeciwnik nie
otworzył ognia, czynność ta powtórzyć w drugim miejscu, ale nieco dłużej
obserwować stronę przeciwną. Po upewnieniu się, że nie jest się
obserwowanym przez przeciwnika, należy błyskawicznie pokonać mur,
utrzymując całą sylwetkę jak najniżej krawędzi muru i zająć dogodną pozycję
do dalszej obserwacji.
 41
Wybór wejścia do budynku
Otwory drzwiowe z zasady nie powinny być wykorzystywane jako wejścia
do budynków. Są one zazwyczaj osłaniane ogniem przeciwnika z zewnątrz i
wewnątrz budynku lub mogą być zaminowane i zablokowane. Do wchodzenia
do budynków najlepiej nadają się wszelkiego rodzaju otwory powstałe w
wyniku ostrzału ogniowego lub oznakowane i używane przez przeciwnika
wejście i drogi ewakuacyjne, względnie nie zabezpieczone okna na wyższych
piętnach.
Poruszanie się wewnątrz budynku
Poruszając się wewnątrz budynku, należy unikać zatrzymywania się
naprzeciw drzwi i okien. Szczególnie niebezpieczne są pad tym względem
szerokie korytarze. Aby je pokonać, należy poruszać się blisko ścian i
przeskakując otwory drzwiowe, szybko opuścić to niebezpieczne miejsce.
Należy przy tym uważać na miny-pułapki, które przeciwnik może rozmieścić w
dowodnym miejscu.
Wchodzenie przez zwiadowców do poszczególnych pomieszczeń w sposób
skryty i cichy jest niezwykle skomplikowane. Dlatego, jeśli to jest tylko
możliwe, należy dążyć do rozpoznania przez obserwację, wykorzystując różne
otwory i szpary, a nie wchodzić do każdego pomieszczenia.
Do wejścia na wyższe kondygnacje mogą być wykorzystywane różnego
rodzaju szyby dz
wigów osobowych i towarowych, tunele wentylacyjne i
wodnokanalizacyjne itp. Uzależnione to jest każdorazowo od warunków
lokalnych. Unikać należy poruszania się po klatkach schodowych bez
występnego ich rozpoznania i zorganizowania ubezpieczenia.
Pokonywanie otwartych przestrzeni
Otwarte przestrzenie (ulice, aleje, place) powinny być z zasady omijane w
czasie prowadzenia rozpoznania. Są one strefami szczególnie kontrolowanymi
przez przeciwnika, gęsto osłaniane ogniem i systemem zapór inżynieryjnych. W
celu ich pokonania należy dążyć do wykorzystania dróg obejścia w terenie.
Mogą to być podziemne przejścia kanalizacyjne, ciągi piwnic w budynkach lub
nawet porzucone wraki pojazdów. Umiejętne ich wykorzystanie umożliwi
dotarcie do planowanych obiektów rozpoznania.
 42
Wejście z zewnątrz na wyższe kondygnacje budynku
Jeśli dostanie się na wyższe kondygnacje wewnątrz budynku będzie
niemożliwe (zniszczone szyby dz
wigów, zburzona klatka schodowa), to należy
podjąć próbą dostania się na wyższe piętra z zewnątrz.
W tym celu mogą być wykorzystane linki z kotwicą. Kotwica powinna być
mocna, łatwa do złożenia i przenoszenia oraz wyposażona w ostrza łatwo
zaczepiające się o okno. Linka powinna mieć średnicę 16~25 mm i być
wystarczająco długa, aby umożliwiła łatwe pokonanie przeszkody. W celu
sprawnego posługiwania się nią wskazane jest wykonanie - co 30 cm-węzłów.
Rzucający kotwicę, żeby nie być obserwowanym przez przeciwnika
powinien stać jak najbliżej ściany budynku. Po zarzuceniu kotwicy do
wybranego otworu okiennego, należy sprawdzić jakość umocowania linki i
rozpocząć wspinaczkę w góry. W razie braku linki można wykorzystać drabinę,
drąg z sękami względnie z wbitymi hakami (gwoz
dziami). Ich umocowanie na
kolejnym piętrze musi być dokładnie sprawdzone.
Rozpoznanie i poruszanie się w kanałach i tunelach
Dokładna znajomość charakteru i rozmieszczenia urządzeń podziemnych
maże oddać nieocenione usługi zarówno dla strony nacierającej jak i broniącej
się. Typowe urządzenia podziemne, wykorzystywane w działaniach bojowych -
to tunele kolei podziemnych (metra) oraz tunele i kanały kanalizacyjne. Zasady
ich rozpoznania i poruszania się w nich są podobne. Celem rozpoznania tego
rodzaju urządzeń będzie określenie ich charakteru, układu, stanu technicznego,
możliwości wykorzystania ich do przenikania w głąb ugrupowania przeciwnika
oraz zastosowanych w nich zapór inżynieryjnych i ogniowych
uniemożliwiających ich wykorzystanie.
Do rozpoznania tego typu urządzeń powinny być wykorzystywane niewielkie
grupy (3 - 6 zwiadowców). Taki skład zapewnia szybką penetrację wybranego
odcinka, ale nie pozwala na szczegółowe rozpoznanie wszystkich rozgałęzień i
przebiegu całego tunelu. W związku z tym dla każdej grupy należy ściśle
określić kierunek rozpoznania i długość rozpoznawanego odcinka.
Grupa rozpoznająca tunel musi miel zorganizowane ubezpieczenie z przodu i
tyłu. Mogą to być zwiadowcy -szperacze. Dowódca grupy powinien znajdować
się w centrum grupy lub podążać niedaleko za szperaczem. W każdym
przypadku musi utrzymywać łączność wzrokową z szperaczem od czoła i mieć
możliwość dowodzenia pozostałymi.
W celu uniemożliwienia odcięcia grupy przez przeciwnika, miejsce wejścia
grupy do tunelu powinno byt ubezpieczone co najmniej przez jednego
zwiadowcę.
Grupa musi być wyposażona w mapę lub szczegółowy plan miasta (szkic),
busole, latarki elektryczne, linę sygnalizacyjną, kredę do oznaczania kierunków
 43
i stawiania znaków rozpoznawczych, maski przeciwgazowe, przyrząd
rozpoznania chemicznego, macki saperskie, linę z kotwicą, wykrywacz min,
środki łączności i środki pierwszej pomocy medycznej. W organizacji
rozpoznania należy uwzględnić fakt, że łączności radiowa (radiotelefoniczna),
bezpośrednio z kanału, będzie zawodna i mało skuteczna. W związku z tym
wskazane jest również rozwinięcie linii telefonicznej.
W celu ułatwienia poruszania się w śliskich i ciemnych kanałach należy
przewidzieć różne proste rozwiązania takie chociażby, jak owiązanie butów
drutem lub cienką siatką drucianą.
W czasie działania w kanałach i tunelach niezmiernie ważna jest ciągła
kontrola składu chemicznego powietrza, w celu ewentualnego wykrycia użycia
przez przeciwnika bojowych środków trujących. Możliwe jest również
występowanie dużego stężeniu gazów naturalnych wydzielanych w kanałach
ściekowych. Nie wykryte mogą stanowić duże zagrożenie dla zdrowia i życia
zwiadowców. Trzeba jednak pamiętać, że ich stężenia nie wykryją urządzenia
techniczne. Objawami ich nadmiernego stężenia są zawroty głowy, duszności,
nudności itd. Ich pojawienie powinno spowodować natychmiastowe wycofanie
się z zagrożonego odcinka lub podejścia do uchylonej pokrywy kanału i
przeczekanie do czasu osłabienia oddziaływania gazów.
Odpowiednio przeszkolona i przygotowana grupa rozpoczyna rozpoznanie
od odszukania i otwarcia włazu. Pierwszy szperacz wchodzi do kanału (tunelu)
po około 15 minutach od otwarcia włazu. Ubezpieczony linką, prowadzi
wstępne rozpoznanie chemiczne, a także określa stan techniczny kanału
(tunelu). Po około 10 minutach, jeśli nie stwierdzi zjawisk wykluczających
możliwość prowadzenia rozpoznania, daje znak linką (przez szarpnięcie) do
zejścia pozostałych zwiadowców. Po czym tunel zamyka się i organizuje
ubezpieczenie grupy. Grupa w tunelu porusza się w ustalonym porządku.
Szperacz przedni prowadzi rozpoznanie, dowódca ciągle kontroluje kierunek
poruszania się, zwiadowca - chemik prowadzi ciągłe rozpoznanie chemiczne.
zwiadowca poruszający się; bezpośrednio za szperaczem oznacza kredą
(ustalonymi znakami) kierunek poruszania się w celu ułatwienia grupie odwrotu
i odnalezienia się w przypadku rozproszenia.
Dowódca sporządza dokładny szkic tunelu, zaznaczając na nim wszystkie
zakręty, rozgałęzienia, wejścia oraz długość poszczególnych odcinków (w
krokach). Napotkane zapory inżynieryjne, po ich rozpoznaniu i ocenie
możliwości ich usunięcia, są usuwano lub obchodzone. Należy się, przy tym
kierować zasadą, że każde niepotrzebnie wywołane hałasy (wybuchy) mogą
ułatwić wykrycie grupy przez przeciwnika i udaremnić wykonanie zadania.
.
 44
ZAKOC
CZENIE
Ostatnie konflikty zbrojne wyraz
nie przedstawiają charakter działań jakimi
jest walka w terenie miejskim. Konflikt zbrojny ,który dotyczył walk o miasto
GROZNE udowadnia ,iż bez należytego rozpoznania (a tym samym poznaniem
przeciwnika), walki o miejscowości są dla strony ,która posiada mniej
informacji o przeciwniku bez mała samobójcze. Znamy z przekazów, od
mediów oraz z innych z
ródeł zdarzenia ,które miały miejsce w w/w
miejscowości. Straty poniesione przez Rosjan były druzgocące. Winą można
obarczyć brak rozpoznania, informacji o przeciwniku (o dowodzeniu, sile
przeciwnika i o zaopatrywaniu).
Takich przykładów w historii można by było mnożyć, gdzie oblegane zamki i
grody potrafiły przetrwać ,a nawet sprowadzić pomoc. Podstawą tu jest
rozpoznanie  klucz ,który otwiera drogę do pokonania przeciwnika.
Rejony zurbanizowane stanowią dziś znaczny procent i dalej się rozwijają.
Ważnym jest aby problem planowania, organizacji i prowadzenia
rozpoznania w terenie zurbanizowanym nie został pominięty, tłumaczony
brakiem ośrodków do szkolenia pododdziałów rozpoznawczych w terenie
zurbanizowanym.
Siły Zbrojne RP posiadają Centralny Ośrodek Zurbanizowany  Nowy Mur ,
który przy kompleksowym wykorzystaniu da efekt wyszkolonych zwiadowców.
Wiadomym jest ,że im więcej szkoli się żołnierz tym samym szkoli się więcej
jego dowódca. Efekt tej pracy może dać naszej armii żołnierzy ,którzy nie czują
respektu przed działaniem w miejscowości i prowadzeniem rozpoznania.
Sumując dalej da to armii  lepsze oczy i zdrowsze uszy .
Podsumowując powyższą pracę należy podkreślić specyfikę prowadzenia
rozpoznania w terenie zurbanizowanym oraz istotę problemu związanego z tak
specyficznymi warunkami. Aby móc oddać należytą - tak obszernemu tematowi
- wymowę niniejsza praca winna zawierać się w kilku tomach.
Resztę polemiki pozostawiono do własnych odczuć i dociekań.
 45
BIBLIOGRAFIA
1.  Rozpoznanie w mieście - podręcznik Szt. gen. 136/54, MON 54
2.  Regulamin działań taktycznych wojsk zmech. i panc. batalion 
kompania Dwląd. 20/2000
3.  Organizowanie i prowadzenie rozpoznania na szczeblach taktycznych
cz.II Szt. gen. 582/71
4. PWL nr. 11/96
5.  Regulamin walki pododdziałów w terenie zurbanizowanym 
FM-90-10-1 MON 86
6. J. Abramczyk  Działanie pododdziałów rozpoznawczych w terenie
zurbanizowanym - podręcznik Szkol.716/88, MON 90
7.  Vademecum rozpoznawcze dla dowódców pododdziałów 10 BKPanc.
Świętoszów 98
 46
WYŻSZA SZKOA
A OFICERSKA
im. Tadeusza KOŚCIUSZKI
WYŻSZY KURS SPECJALISTYCZNY
OFICERÓW ROZPOZNANIA ODZIAA
ÓW I ZWI
ZKÓW TAKTYCZNYCH
PROWADZENIE ROZPOZNANIA W TERENIE
PROWADZENIE ROZPOZNANIA W TERENIE
ZURBANIZOWANYM
ZURBANIZOWANYM