Demograficzne i społeczno kulturowe
uwarunkowania gospodarki
przestrzennej
wykłady
cz.2
Wykład wstępny
Wybrane problemy społeczne w Polsce
(obejmuje materiał wprowadzający do ćwiczeń)
Bezdomność
" Brak jest informacji o skali zjawiska w Polsce.
" Liczba osób bezdomnych, określa się od 30 do nawet 300 tysięcy.
Jedynym miarodajnym z
ródłem wiedzy w tym zakresie jest liczba
osób, którym formalnie udzielona została pomoc przez ośrodki
pomocy społecznej. Liczba ta ulega okresowym zmianom, oscylując
wokół wartości 30 tysięcy. W 2002 roku liczba ta wynosiła 31 382
osoby wg Narodowego Spisu Powszechnego.
" ze sprawozdań nadsyłanych przez organizacje pozarządowe do
Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w związku z udzieloną
dotacją na pomoc osobom bezdomnym wynika, iż udzielają one
pomocy ok. 80-130 tys. osobom.
" Szacunkowe dane określające liczbę bezdomnych na 300 tysięcy
pochodzą od Stowarzyszenia Monar.
Bezdomność
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, pomoc bezdomnym
należy do zadań własnych gminy.
Pomoc ta może mieć formę udzielenia schronienia, posiłku,
ubrania, a także zasiłku celowego na leczenie. Gminy mogą
zlecać wykonywanie tych zadań organizacjom
pozarządowym. Jednymi z najbardziej znanych
ogólnopolskich organizacji specjalizujących się w tym
zakresie są Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta oraz
założone przez Marka Kotańskiego Stowarzyszenie "Monar"
i jego wyspecjalizowana jednostka organizacyjna "Markot".
Linki:
http://www.bratalbert.org.pl
http://www.caritas.org.pl
http://www.monar.org/
Niedorozwój umysłowy
Dawniej stosowano w medycynie określenia
stopnia niedorozwoju na: 1) idiotyzm
(najsilniejsze upośledzenie), 2) imbecylizm, 3)
debilizm (najsłabsze upośledzenie)
Obecnie nazewnictwa tego nie stosuje się ze
względu na negatywny odbiór społeczny tych
terminów
Przyczyny upośledzenia umysłowego w latach siedemdziesiątych XX
w. za: Latuch M., Demografia społeczno-ekonomiczna, PWE 1985
Przyczyny wg kolejności Szaco- zapobieganie
wana
częstość
związane z porodem: urazy, 13-20% właściwa opieka położnicza
zamartwica, wcześniactwo
po urodzeniu: urazy, czynniki 3-7 % postępowanie środowiskowe,
chemiczne leczenie
genetyczne 3-6% poradnictwo genetyczne
w czasie życia płodowego: 2,5-3% postępowanie środowiskowe i
zakażenia, zatrucia chemiczne i opieka położnicza
inne choroby
Analfabetyzm
(nieumiejętność czytania i pisania)
" - wyjściowy (osoba nigdy się nie nauczyła)
" - wtórny (osoba zapomniała)
" pełny analfabeta (brak umiejętności czytania
i pisania)
" półanalfabeta (brak umiejętności pisania)
Analfabetyzm w Polsce
Rok Ogółem Udział w Udział w Udział w Udział w
wieku wieku wieku wieku
15-17 18-24 25-49 50 i więcej
5 545 951
1921 24,4 22,7 32,3 50,3
5 360 313
1931 12,4 16,9 22,8 44,6
1 110 423
1950 1,2 1,4 3,0 18,4
656 405
1960 0,3 0,3 0,9 9,3
414 677
1970 0,2 0,2 0,4 5,1
252 525
1978 b.d. b.d. b.d. b.d.
84 tys.
2000 b.d. b.d. b.d. b.d.
Uzależnienia:
np.:
" alkoholizm
" narkomania
" lekomania
" palenie papierosów (ze względu na częste
uzależnienie od nikotyny czasem
kwalifikowane jest do narkomanii)
KOSZTY ZDROWOTNE KONSUMPCJI
Palenie tytoniu przyczynia się rocznie do około 5 milionów
zgonów na całym świecie.
W roku 1999 wydatki na leczenie chorób związanych z paleniem
oraz straty z powodu spadku produktywności wyniosły w
Stanach Zjednoczonych ponad 150 miliardów dolarów - prawie
półtora razy tyle ile zarobiło pięć największych
międzynarodowych koncernów tytoniowych w tymże roku.
Substancje psychoaktywne wśród młodzieży
w wieku 15 lat
y
ródło: Ostaszewski K., Trendy w używaniu substancji psychoaktywnych przez młodzież. Badania
mokotowskie 1984-2000. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Narkomania i uzależnienie lekowe
" Według statystyk lecznictwa stacjonarnego liczbę
uzależnionych szacować można na 25-40 tys. osób
przyjmując, iż co roku do leczenia w placówkach
stacjonarnych trafia 10-20% osób uzależnionych.
" Według Biura do Spraw Narkomanii (BdsN) (4) ogólna
liczba zgonów narkomanów wynosi ok. 450 osób
rocznie, a współczynnik umieralności 22,8 na 1000 osób;
liczbę osób uzależnionych szacować można na tej
podstawie na ok. 20 tysięcy.
" W 1996 r. w szkołach stwierdzono wysoki odsetek
uczniów, którzy jeden raz lub więcej razy używali leków
uspokajających lub nasennych bez przepisu lekarza
(19% pierwszoklasistów i 21% trzecioklasistów szkół
ponadpodstawowych), więcej wśród dziewcząt niż wśród
chłopców.
" Około 10% uczniów najstarszych klas szkół
ponadpodstawowych miało kontakt z narkotykami w
ciągu roku poprzedzającego badanie.
y
ródło: Ostaszewski K., Trendy w używaniu substancji psychoaktywnych przez młodzież. Badania
mokotowskie 1984-2000. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Niektóre organizacje pomagające w problemach z
narkomanią:
- Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania narkomanii.
http://www.narkomania.gov.pl
(adresy poradni, ośrodków profilaktyki i terapii).
- stowarzyszenie MONAR
http://www.monar.org/
Nadwaga.
W Stanach Zjednoczonych około 65% dorosłych
ma nadwagę lub jest otyłe, co było przyczyną
300 000 zgonów w 1999 roku i wydatków na
opiekę zdrowotną wysokości co najmniej 117
miliardów dolarów.
Spożycie alkoholu średnio na 1
mieszkańca Polski w litrach 100%
alkoholu wg PARPA
Okres liczba litrów 100%
alkoholu
lata 1979-1980 8,5
Połowa lat 80 6,8
1992 6,53
1995 6,47
2000 7,07
2004 8,38
według Państwowej Agencji Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych m.in.:
" od alkoholu uzależnionych jest niemal 2
proc. czyli 600 - 700 tys. Polaków.
" do upicia się przyznaje się 60%
piętnastolatków i 75% siedemnastolatków.
" ponad 70% wypijanego w kraju alkoholu to
wódka
" w rodzinach alkoholików żyje 1,5 - 2 mln
dzieci.
" 8-10% hospitalizacji w Polsce
spowodowanych jest używaniem alkoholu
(wypadki, urazy, choroby etc.)
y
ródło: PARPA
y
ródło: Ostaszewski K., Trendy w używaniu substancji psychoaktywnych przez młodzież. Badania
mokotowskie 1984-2000. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Badania trzez
wości kierowców
nie wsiądą do samochodu (jako
58,5%
kierowcy) po spożyciu alkoholu,
nawet po wypiciu najmniejszej
ilości, a gdy są samochodem to
nie wypiją w ogóle
zdarza się im jez
dzić po spożyciu
29,5%
niewielkiej, symbolicznej ilości
alkoholu, w stanie nie
wskazującym na jego spożycie
zdarza się im prowadzić po
12%
spożyciu każdej ilości alkoholu, w
stanie wskazującym na jego
spożycie (widoczne objawy dla
otoczenia).
y
ródło: Problemy Transportu Samochodowego, Nr 1/2002, s.1-12.
Skutki nietrzez
wości kierowców:
Przykładowo w 2001 r. na 53 799 wypadków
drogowych 6230 (12%) spowodowali nietrzez
wi
uczestnicy ruchu drogowego, w tym 4056
wypadków nietrzez
wi kierowcy. W wypadkach
spowodowanych przez nietrzez
wych kierowców
zginęło 479 osób, a 5 634 zostały ranne
(Komenda Główna Policji, 2002).
Prawo określa kilka stężeń przyjętych jako
graniczne:
norma fizjologiczna (czyli to co może wystąpić u
człowieka, który nie pił alkoholu) to stężenie do
0,2 promila
Powyżej 0,2 promila zgodnie z prawem nie wolno
prowadzić auta
" Jeżeli stężenie przekracza 0,2 promila mamy do
czynienia ze stanem wskazującym na spożycie
alkoholu
" Osobę, która ma 0,5 i więcej promila alkoholu
we krwi prawo uznaje za nietrzez
wą
Szacowanie stężenia alkoholu we krwi:
Stężenie ilość czystego 100% alkoholu (w gramach
alkoholu (w promilach) = --------------------------------------------------------
waga ciała (w kg) x 0,7 (dla mężczyzn) lub x 0,6 (dla kobiet)
mężczyzna ważący 80 kg po wypiciu przysłowiowej  setki lub 2 piw
o mocy 4% będzie miał przy badaniu alkotestem, lub przy pobraniu
krwi stężenie około 0,7 promila czyli znacznie powyżej granicy
nietrzez
wości, po 1 takim piwie  około 0,4-0,5 promila!
typowa "pięćdziesiątka" (50g kieliszek wódki 40%) zawiera 50 x
40/100 = 20g czystego 100% spirytusu, a "niewinna" standardowa
puszka lub butelka piwa o mocy 5% zawiera 500 x 5/100 = 25g
czystego 100% spirytusu czyli więcej !!!
UWAGA: większość tzw. piw bezalkoholowych zawiera nawet do 1,2
- 1,3% alkoholu. Po wypiciu tego napoju sprawca wypadku jest
uznawany prawnie za będącego pod wpływem alkoholu.
Wydalenie alkoholu z organizmu
" nie istnieje żaden skuteczny sposób na szybkie
wydalenie alkoholu z organizmu.
" Niewielkie ilości (na poziomie 5%) są wydalane w
postaci niezmienionej (jako alkohol) wraz z potem,
moczem i oddechem, pozostałe 95% alkoholu ulega
przemianom chemicznym
" Przeciętna szybkość usuwania alkoholu, który dostał się
do organizmu wynosi ok. 10 gram +/- 2gramy czystego
alkoholu na godzinę (mężczyzna o wadze 80-ciu
kilogramów po wypiciu 100 g wódki lub 2 dużych piw
musiałby czekać ok. 4 godzin aby z jego organizmu
zniknęły wszelkie ślady alkoholu!)
Alkohol a decyzje lokalizacyjne:
" W Polsce rada gminy ustala w drodze uchwały liczbę punktów
sprzedaży napojów alkoholowych (o zawartości alkoholu
powyżej 4,5%, z wyjątkiem piwa), usytuowanie miejsc
sprzedaży i ich warunki.
" ZABRANIA SI
:
- sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych na
terenie szkół, placówek oświatowo-wychowawczych (także
domów studenckich) i zakładów pracy, podczas zbiorowych
zgromadzeń, w środkach komunikacji krajowej, w budynkach
zajmowanych przez wojsko, a także w innych miejscach, jeśli
rada gminy wprowadzi czasowy lub stały zakaz obrotu
alkoholem
- podawania alkoholu osobom, których zachowanie wskazuje,
że znajdują się w stanie nietrzez
wości, i osobom w wieku
poniżej 18 lat, oraz sprzedaży na kredyt lub pod zastaw.
Prostytucja
" II w. p.n.e. rzymski prawnik Ulpjan:  cecha prostytucji jest
 oddawanie się pierwszemu lepszemu mężczyz
nie za opłatą
podejścia:
- 1. prohibicjonizm - całkowity zakaz uprawiania prostytucji,
która traktowana jest jak przestępstwo (stosowany głównie w
średniowieczu),
- 2. reglamentaryzm - sankcjonowanie prostytucji i poddanie jej
kontroli policji,
- 3. neoreglamentaryzm - modyfikacja reglamentaryzmu, w
której nadzór policji zastępuje się nadzorem sanitarno -
lekarskim,
- 4. abolicjonizm - zniesienie wszelkich form rejestracji
prostytutek, zakazuje prowadzenia domów publicznych, kładzie
nacisk na profilaktykę i edukację.
Narodowość prostytutek wg badań
ankietowych w latach 1996-1998
Narodowość N=240 %
Polska 191 79,58
Rosja 21 8,75
Ukraina 22 9,16
Białoruś 2 0,84
Litwa 1 0,42
Bułgaria 3 1,25
Brak danych 0 0,00
Ogółem 240 100,00
y
ródło: Izdebski Z., Konarkowska-Lecyk A., ZACHOWANIA SEKSUALNE KOBIET ŚWIADCZ
CYCH USA
UGI
SEKSUALNE, strona programu Polaków Portret Własny, TVP 1
Wiek prostytutek wg badań
ankietowych w latach 1996-1998
Przedział wiekowy N=240 %
13 - 15 lat 3 1,25
16  18 lat 13 5,42
19 - 25 lat 123 51,25
26  30 lat 80 33,33
31 - 37 lat 21 8,75
Brak danych 0 0,00
Ogółem 240 100,00
y
ródło: Izdebski Z., Konarkowska-Lecyk A., ZACHOWANIA SEKSUALNE KOBIET ŚWIADCZ
CYCH USA
UGI
SEKSUALNE, strona programu Polaków Portret Własny, TVP 1
" Pomocą dla ofiar handlu kobietami i
prostytucji oraz profilaktyką i prewencją w
Polsce zajmuje się m. in. Fundacja
Przeciwko Handlowi Kobietami La Strada
http://free.ngo.pl/lastrada/
Problemy przestępczości we Wrocławiu
Przestępczość ogółem we Wrocławiu
(liczba wykroczeń na rok)
A
300 600
y
ródło: Głaz M., Ilnicki D., 2004, Przestępczość i wykroczenia w przestrzeni miasta - przykład Wrocławia (w:) Przemiany struktury
przestrzennej miast wsferze funkcjonalnej i społecznej, Uniwersytet Opolski, Opole, s. 311-346
Kradzieże z włamaniem we
Wrocławiu
B
140 300
y
ródło: Głaz M., Ilnicki D., 2004, Przestępczość i wykroczenia w przestrzeni miasta - przykład Wrocławia (w:) Przemiany struktury
przestrzennej miast wsferze funkcjonalnej i społecznej, Uniwersytet Opolski, Opole, s. 311-346
Bójki i pobicia we Wrocławiu
C
20 40
y
ródło: Głaz M., Ilnicki D., 2004, Przestępczość i wykroczenia w przestrzeni miasta - przykład Wrocławia (w:) Przemiany struktury
przestrzennej miast wsferze funkcjonalnej i społecznej, Uniwersytet Opolski, Opole, s. 311-346
Gwałty we Wrocławiu
D
5 9
y
ródło: Głaz M., Ilnicki D., 2004, Przestępczość i wykroczenia w przestrzeni miasta - przykład Wrocławia (w:) Przemiany struktury
przestrzennej miast w sferze funkcjonalnej i społecznej, Uniwersytet Opolski, Opole, s. 311-346
Liczba interwencji policji we Wrocławiu w
układzie jednostek urbanistycznych
1999
2000
2002
2001
y
ródło: Głaz M., Ilnicki D., 2004, Przestępczość i wykroczenia w przestrzeni miasta - przykład Wrocławia (w:) Przemiany struktury
przestrzennej miast wsferze funkcjonalnej i społecznej, Uniwersytet Opolski, Opole, s. 311-346
Udział wykroczeń ogółem w jednokilometrowych,
koncentrycznych strefach, z  centrum w bloku Rynku,
w latach 1999-2002
A
2002
2001
30
2000
1999
20
10
0
0.5 1 2 3 4 5 6 7 8
strefy kilometrowe (bufory)
y
ródło: Głaz M., Ilnicki D., 2004, Przestępczość i wykroczenia w przestrzeni miasta - przykład Wrocławia (w:) Przemiany struktury
przestrzennej miast wsferze funkcjonalnej i społecznej, Uniwersytet Opolski, Opole, s. 311-346
wk c e t f
% y ro z
ń
wsreie