Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
2193
(do domowego systemu
sygnalizacyjnego)
Moduł
sygnalizacyjno-alarmowy
W jednym z poprzednich numerów Moduł jest zasilany pojedynczym na- dentyfikować na podstawie rytmu pracy,
EdW przedstawiono koncepcję domowe- pięciem dołączonym do punktów P i O. która linia została naruszona.
go systemu sygnalizacyjnego, zawierają- Wyjściem jest punkt A. W stanie spoczynku na wyjściach ge-
cego część bazową oraz szereg modu- Układ przeznaczony jest do współpra- neratorów taktujących U1A oraz U1B wy-
łów. Opisano tam prosty moduł dzwonka cy z płytą bazową systemu (AVT-2191), stępuje stan wysoki. Tym samym na wy-
o rosnącej głośności. dlatego zawiera typowy układ wyjściowy jściu bramki U2C występuje stan niski,
W niniejszym artykule zaprezento- zawierający z
ródło prądowe z tranzysto- który uniemożliwia pracę głównego ge-
wano kolejny moduł do tego systemu. rem T2. W typowych zastosowaniach neratora alarmowego z bramką U2D.
Do pełnego zrozumienia funkcjonowa- tranzystor T3 nie będzie stosowany, dla- Stan wysoki na wyjściach bramek U1A
nia modułu potrzebne są informacje za- tego przewidziano połączenie wyprowa- oraz U1B powoduje także, że diody D1
warte we wspomnianym artykule dzeń jego bazy i emitera. W stanie spo- i D2 nie przewodzą. Tym samym konden-
z EdW 4/98. czynku na wyjściu bramki U1D panuje satory elektrolityczne C5 i C6 są w stanie
Opisany układ monitoruje dwie linie stan wysoki. Przez rezystor R11 i diodę spoczynku w pełni naładowane  cały czas
dozorowe. D3 nie płynie prąd, napięcie na bazie tran- stoją pod pełnym napięciem zasilającym.
Moduł może mieć różnorodne zasto- zystora T2 jest równe dodatniemu napię- Tak samo kondensatory C7 i C8 są
sowania. W podstawowym zastosowa- ciu zasilającemu i tranzystor ten jest za- w pełni naładowane przez rezystory R9
niu jest to moduł sygnalizacyjny, a nie tkany. Z wyjścia A nie wypływa prąd. i R10.
ściśle alarmowy. Większość użytkowni- Układ monitoruje stan dwóch linii (pęt- Ponieważ główny generator alarmu
ków zapewne wykorzysta do ochrony li) dozorowych, dołączonych do punktów (U2D) nie pracuje, na bazę tranzystora
mieszkania czy gospodarstwa typową E, O1 oraz F, O2. Gdy wszystko jest w po- T2 nie jest podawany żaden przebieg
centralkę alarmową, być może fabryczną, rządku i linie te nie są przerwane, na nóż- zmienny.
a nie wykonaną we własnym zakresie. kach 1 i 5 bramek U1A oraz U1B panuje W stanie spoczynku układ elektronicz-
W takim przypadku opisywany moduł bę- stan niski. Obwody R3C1 i R4C2 są filtra- ny nie pobiera prądu. Płynie jedynie prąd
dzie pełnić jedynie rolę sygnalizacyjną, in- mi, nie dopuszczającymi do wejść kostki w obwodzie dwóch linii dozorowych.
formując na przykład śpiących domowni- indukowanych w liniach zakłóceń impul- Przy podanej wartości rezystorów R1 i R2
ków o próbie włamania do garażu, do sowych, które mogłyby wywoływać fał- pobór prądu w spoczynku wynosi około
piwnicy czy do sklepu na parterze. szywe alarmy. Dodatkowo chronią te 1...1,2mA. Prąd ten można zmniejszyć do
Niemniej jednak moduł może być z po- bramki przed uszkodzeniem silnymi im- wartości 50...100�A, zwiększając rezys-
wodzeniem wykorzystany w roli prawdzi- pulsami z linii (mogącymi się tam pojawić tancje R1 i R2 nawet do 220...470k&!. Nie
wego alarmu, uruchamiającego sygnał np. przy uderzeniu w pobliżu pioruna). wpłynie to na działanie układu, może je-
alarmowy w mieszkaniu. Bramki U1A i U1B pracują w roli gene- dynie zwiększyć poziom zakłóceń, jeśli li-
Układ elektroniczny modułu jest pros- ratorów. W chwili naruszenia (przerwa- nie byłyby bardzo długie. W takim wypad-
ty i jego wykonanie nie sprawi nikomu nia) linii dozorowej włącza się jeden z ge- ku dobrze byłoby między punkty E, O1 i F,
trudności. neratorów. Generatory te pracują z nie- O2 włączyć kondensatory foliowe (MKT,
wielką częstotliwością, rzędu 1...5Hz. MKSE) o napięciu pracy 250...630V i po-
Opis układu Każdy z nich wytwarza przebieg o innej jemności 10...100nF. W typowych zasto-
Schemat ideowy modułu przedstawio- częstotliwości (zależnej od pojemności sowaniach takich dodatkowych konden-
r
y
s
u
n
k
u
1
no na rysunku 1. C3 i C4), który pozwoli domownikom zi- satorów nie trzeba stosować.
10 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 7/98
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
Rys. 1. Schemat ideowy modułu
R
y
s
.
1
.
S
c
h
e
m
a
t
i
d
e
o
w
y
m
o
d
u
ł
u
Po przerwaniu linii dozorowej zacz- R15, R14 pozwalają-
nie pracę jeden z generatorów taktują- cy uzyskać mało
cych (U1A, U1B). Już pierwszy impuls przeraz
liwy sygnał
na wyjściu generatora spowoduje roz- z głośników systemu.
ładowanie jednego z kondensatorów Ten stosunkowo
C5, C6 przez diodę D1 lub D2. Stan nis- cichy sygnał zostanie
ki na którymkolwiek wejściu bramki jednak radykalnie zwię-
U1C spowoduje pojawienie się stanu kszony po upływie
niskiego na wyjściu bramki U1D. Spo- pewnego czasu. Zad-
woduje to przepływ prądu przez diodę ba o to obwód z bram-
D3 i uruchomienie z
ródła prądowego kami U2A, U2B i tran-
z tranzystorem T2. Przez ten tranzystor zystorem T1.
popłynie prąd stały o wartości około Jak wspomniano,
1mA, który  obudzi wzmacniacze mo- tuż po uruchomieniu
Rys. 2. Przykład wykorzystania
R
y
s
.
2
.
P
r
z
y
k
ł
a
d
w
y
k
o
r
z
y
s
t
a
n
i
a
cy na płycie bazowej. któregokolwiek gene-
Przebieg prostokątny z generatora tak- ratora taktującego (U1A, U1B) zostanie ra obwodów wyłączania linii dozorowych
tującego spowoduje pracę głównego ge- szybko rozładowany kondensator C5 lub oraz obwodów typowych opóz
nień czaso-
neratora U2D, oczywiście w rytmie wy- C6 przez jedną z diod. Jeśli linia będzie na- wych. W samej rzeczy, nie jest to central-
znaczonym przez częstotliwość tego ge- ruszona (przerwana) na trwałe, na konden- ka alarmowa, a jedynie układ sygnalizacyj-
neratora taktującego (zależną od R5C3 satorze C5 lub C6 będzie się utrzymywał ny, pełniący pomocniczą rolę w systemie
i R6C4). Na wyjściu 11 bramki U2D poja- stan niski. Spowoduje to powolne rozłado- ochrony gospodarstwa domowego. Pod-
wią się  paczki ujemnych impulsów. wywanie kondensatora C7 lub C8. Gdy na- stawowym zadaniem układu jest poinfor-
Przebieg ten zostanie podany przez rezys- pięcie na jednym z wejść bramki U2A mować domowników o próbie włamania
tor R15 i kondensator C9 na bazę T2, mo- opadnie poniżej dolnego progu przełącza- do garażu bądz
komórki. Właśnie dlatego
dulując prąd kolektora tego tranzystora. nia, na wyjściu bramki U2B pojawi się stan przewidziano dwustopniową głośność
Ponieważ przebieg na wyjściu bramki wysoki. Tym samym zostanie otwarty tran- sygnału: jeśli stosunkowo cichy sygnał
U2D ma dużą amplitudę, dla zmniejszenia zystor T1. Silne impulsy z wyjścia bramki nie obudzi domowników i nie wywoła ich
głośności dz
więku zastosowano dzielnik U2D będą teraz mogły przechodzić na ba- reakcji, po pewnym czasie odezwie się
zę T1 przez niewielką re- głośny alarm wyrywający z łóżek nawet
R
y
s
u
zystancję R16. Spowodu- najbardziej ospałych domowników. Rysu-
n
e
k
2
je to radykalne zwiększe- nek 2 pokazuje przykład wykorzystania
nie głośności dz
więku układu w opisany sposób. Podwójny wy-
w głośnikach systemu. łącznik S pozwoli wyłączyć alarm. Należy
Taki sposób pracy mo- zwrócić uwagę, że zwarcie do masy
dułu związany jest wejść modułu (punkty E i F) praktycznie
z główną możliwością natychmiast wyłączy alarm, bo pomimo
wykorzystania. Jak widać rozładowania C5, C6 i pracy z
ródła prądo-
z opisu, nie jest to kla- wego T1, przestaną pracować generatory
syczny układ centralki U1A, U1B i w konsekwencji U2D.
alarmowej, bo nie zawie- c.d. na str. 17
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 7/98 11
Projekty AVT
P
r
o
j
e
k
t
y
A
V
T
satory C5  C8 nie zosta-
Wykaz elementów
W
y
k
a
z
e
l
e
m
e
n
t
ó
w
ną wcześniej zaformowa-
(
o
p
c
j
a
6
0
H
z
)
ne, układ na pewno nie (opcja 60Hz)
zadziała poprawnie przy
Rezystory
R
e
z
y
s
t
o
r
y
R1,R2,R12: 22k&!
pierwszym włączeniu.
R3-R10: 1M&!
Trzeba go będzie na kilka
R11: 2,2k&!
lub raczej kilkanaście go-
R13,R15: 100k&!
dzin pozostawić pod na- R14: 10k&!
R16,R17: 1k&!
pięciem, by kondensato-
R18: 470k&!
ry te zaformowały się
Kondensatory
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
przez rezystory R7  R10
C1,C2,C9: 100nF
o znacznej wartości.
C3: 220nF
Rys. 3. Schemat montażowy
R
y
s
.
3
.
S
c
h
e
m
a
t
m
o
n
t
a
ż
o
w
y
Do pierwszego spraw- C4: 470nF
C5,C6: 10�F/16V elektrolityczny
Takie działanie jest zupełnie inne niż dzenia nie trzeba włączać modułu do pły-
C7,C8: 22�F/16V elektrolityczny
w centralce alarmowej, gdzie nawet ty bazowej systemu. Wystarczy między
C10: 1nF
chwilowe naruszenie linii dozorowej spo- masę a punkt A włączyć szeregowo połą-
Półprzewodniki
P
ó
ł
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
woduje włączenie alarmu na dłuższy czone diodę LED i słuchawkę telefonicz-
D1,D2: dioda 1N4148
czas. W układzie można uzyskać takie ną. Po przerwaniu linii dozorowej zaświe- D3: LED czerwona
T1,T2: BC558B
działanie, dołączając wejścia bramki U2C ci się dioda LED i odezwie się cichy
T3: BD285 (nie montować)
nie przed, ale za diodami D1, D2. W ta- dz
więk ze słuchawki. Ze względu na ma-
U1,U2: CMOS 4093
kim wypadku należałoby jednak dodać ły prąd wyjścia A (1mA) zarówno jasność
jeszcze układ wyłączania alarmu, na przy- świecenia tej diody, jak i dz
więk w słu-
kład przez zwieranie do plusa zasilania chawce będą niewielkie. Jeśli użytkownik zechce zmienić głoś-
bazy tranzystora T2. ność  cichego i  głośnego sygnału,
Możliwości zmian może i powinien według upodobania do-
Montaż i uruchomienie Przede wszystkim można zmieniać brać wartości R15 i R16.
Opisany układ można bez problemu częstotliwość głównego generatora alar- Można też zwiększyć pojemności C1,
zmontować na płytce drukowanej poka- mu, zmieniając według uznania elementy C2, nawet do 1�F, ale nie jest to potrzeb-
r
y
s
u
n
k
u
3
zanej na rysunku 3. Montaż jest klasycz- R18 C10. Należy jednak pamiętać, że naj- ne.
P
i
o
t
r
G
ó
r
e
c
k
i
ny, nikomu nie powinien sprawić kłopo- bardziej słyszalne dla człowieka są dz
wię- Piotr Górecki
Z
b
i
g
n
i
e
w
O
r
ł
o
w
s
k
i
tów. Układy scalone CMOS dobrze jest ki o częstotliwościach 1...3kHz. Zbigniew Orłowski
wlutować (lub włożyć w podstawki) na W szerokich granicach można zmie-
końcu. niać częstotliwość obu generatorów tak-
W typowym zastosowaniu nie będzie tujących przez zmianę pojemności C3
montowany tranzystor T3. Ponieważ i C4 (oraz rezystancji R5, R6 w zakresie
punkty jego bazy i emitera są zwarte 100k&!...4,7M&!).
ścieżką, nie trzeba się o nic martwić. Wy- W wielu przypadkach użytkownik ze-
starczy wlutować tranzystor T2. chce zmienić czas opóz
nienia włączania
Moduł zbudowany ze sprawnych ele- głośnego sygnału alarmowego. W tym
mentów nie wymaga uruchomiania i od celu trzeba zmienić wartości pojemności
razu będzie pracował poprawnie. Pod jed- C7 i C8 w zakresie 1�F...47�F.
nym warunkiem: kondensatory elektroli- Nie ma natomiast większego sensu
tyczne powinny być wcześniej zaformo- zwiększanie pojemności C5, C6, można
wane, to znaczy włączone na kilka godzin je natomiast zmniejszyć do 4,7�F.
pod napięcie stałe 12...15V. Jeśli konden-
12 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 7/98