Podział i charakterystyka publikacji wydawniczych
Jednoznaczna klasyfikacja jest trudna, ze względu na rozmaite kryteria podziału: edytorskie, technologiczne czy
użytkowe.
Podstawowy podział:
·ð Druki nieperiodyczne (dzieÅ‚owe)
·ð książki (powyżej 48-stronic + okÅ‚adka)
·ð broszury (do 48-stronic z okÅ‚adkÄ…)
·ð Druki periodyczne (prasowe)
·ð gazety (ukazujÄ… siÄ™ częściej niż 1 raz w tygodniu)
·ð czasopisma (ukazujÄ… siÄ™ 1 raz w tygodniu lub rzadziej)
·ð Akcydensy
·ð Wydawnicze (np. mapy, nuty)
·ð Informacyjne (np. ulotki, prospekty, afisze, plakaty, instrukcje obsÅ‚ugi, kalendarze,
katalogi, cenniki, spisy telefoniczne i adresowe, rozkłady jazdy)
·ð Manipulacyjne (np. rachunki, faktury, formularze, papiery wartoÅ›ciowe, banknoty,
bilety, dyplomy, świadectwa, zaświadczenia, druki transakcyjne)
·ð Opakowaniowe (np. opakowania, etykiety, metki, banderole, obwoluty i okÅ‚adki
książek)
·ð Specjalne ( koperty PIN, karbonizowane losy loteryjne, druki zintegrowane)
Podział ze względu na wykooczenie introligatorskie:
·ð druki zwarte (oprawy), np. książki, broszury
·ð druki odrÄ™bne (luz
ne), np. plakaty, ulotki, gazeta
Wewnętrzny podział wydawnictw dziełowych (z wyjątkiem nut i map) na potrzeby wydawnictw i bibliotek:
·ð literatura piÄ™kna;
·ð literatura dla dzieci (do 8-miu lat));
·ð literatura dla mÅ‚odzieży (powyżej 8-miu lat);
·ð literatura spoÅ‚eczno-polityczna;
·ð literatura popularno-naukowa;
·ð literatura naukowa;
·ð literatura zawodowa;
·ð podrÄ™czniki szkolne;
·ð podrÄ™czniki akademickie
Podział wg UNESCO ze względu na tematykę treści wydawnictw, zgodny z Uniwersalną Klasyfikacją
Dziesiętną (UKD).
1. dział ogólny; 14. medycyna;
2. filozofia; 15. inżynieria; technika; przemysł; budownictwo;
3. religia; religioznawstwo; 16. gospodarstwo wiejskie;
4. socjologia; statystyka; 17. gospodarstwo domowe; hotelarstwo; żywienie;
5. polityka; nauki ekonomiczne; 18. organizacja i technika handlu i przemysłu;
6. prawo; administracja; 19. sztuki piękne;
akcja socjalna; ubezpieczenia; 20. rozrywki; gry; sport;
7. wojskowośd; 21. nauka o literaturze;
8. wychowanie i nauczanie; 22. literatura piękna;
9. handel; transport; komunikacja; 23. geografia; podróże;
10. etnografia; 24. historia; życiorysy;
11. językoznawstwo;
12. matematyka;
13. nauki przyrodnicze;
Podział druków, uwzględniający jedynie ich objętośd, wynika z terminologii zawartej w normie BN-73/7401-
01, wg której wyodrębnia się następujące produkty poligraficzne:
·ð ulotki  druki luz
ne o objętości do 4 stronic,
·ð foldery  druki luz
ne o objętości większej niż 4 stronice,
·ð broszury  druki Å‚Ä…czone o objÄ™toÅ›ci do 48 stronic
łącznie z okładką,
·ð książki  druki Å‚Ä…czone o objÄ™toÅ›ci ponad 48 stronic
Przyjmując jako kryterium podziału charakter zamierzenia wydawniczo-poligraficznego, wszelkie produkty
poligraficzne nie będące akcydensami, podzielid można na dwie zasadnicze grupy:
·ð wydawnictwa jednorazowe  wynik zamkniÄ™tego, przewidzianego z góry zamierzenia
wydawniczo-poligraficznego, stanowiÄ…cy samodzielnÄ… jednostkÄ™ jedno- lub wielotomowÄ…,
określaną jako tytuł wydawniczy
Tytuł wydawniczy to każde kolejne wydanie tego samego dzieła, niezależnie od tego, czy ulegało ono
zmianom merytorycznym lub edytorskim, czy też ukazało się w postaci niezmienionej, a także każdy tom
wydawnictwa wielotomowego oraz odrębny numer wydawnictwa periodycznego jest, obok wysokości
nakładu i objętości dzieła wyrażonej w arkuszach autorskich, jedną z podstawowych miar działalności
wydawniczej.
·ð wydawnictwa ciÄ…gÅ‚e
·ð skÅ‚adajÄ… siÄ™ z szeregu jednostek wydawniczo-poligraficznych, których liczba i czas
ukazywania się nie są z góry ograniczone
·ð zazwyczaj sÄ… zwiÄ…zane wspólnym tytuÅ‚em, zajmujÄ… siÄ™ tym samym lub zbliżonymi
zagadnieniami oraz zachowują jednolitą lub zbliżoną szatę edytorską
W obrębie grupy wydawnictw ciągłych można wydzielid 3 podgrupy o nieco odmiennym stopniu powiązania
poszczególnych jednostek, ich zawartości merytorycznej i cykliczności ukazywania się:
·ð wydawnictwa seryjne,
·ð wydawnictwa zbiorowe,
·ð wydawnictwa periodyczne
Serie wydawnicze
·ð serie wydawnicze zwiÄ…zane sÄ… wspólnym tytuÅ‚em serii
·ð każda jednostka stanowi odrÄ™bne dzieÅ‚o, przeważnie innego autora, posiada wÅ‚asny tytuÅ‚, czasem
również numerację i może byd rozpowszechniana niezależnie od innych
·ð wspólnymi cechami wydawnictw wchodzÄ…cych w skÅ‚ad serii sÄ…:
üð jednakowy format
üð zbliżona tematyka i objÄ™toÅ›d
üð ujednolicona szata edytorska
üð materiaÅ‚y i technologia produkcji
Serie zamknięte mają z góry zaplanowane wszystkie pozycje wchodzące w skład danej serii wydawniczej,
Serie otwarte wydając nowy tytuł wydawnictwo można zdecydowad się na dołączenie go do istniejącej już na
rynku czytelniczym serii wydawniczej; należy wówczas projektując publikację przestrzegad założeo i sposobu
składania charakterystycznego dla danej serii.
Przykład:
Tytuł serii: Mitologie świata
Tytuły poszczególnych pozycji:
·ð Mitologia starożytnej Grecji
·ð Mitologia starożytnej Italii
·ð Mitologia starożytnego Egiptu
·ð Mitologia czarnej Afryki
·ð Mitologia Azteków
·ð Mitologia Celtów
Wydawnictwa zbiorowe
·ð charakterystyczne dla publikacji naukowych
·ð wspólny dla caÅ‚oÅ›ci tytuÅ‚ i czÄ™sto numeracjÄ™
·ð poszczególne jednostki mogÄ… zawierad różnÄ… liczbÄ™ dzieÅ‚ różnych autorów na ten sam lub zbliżony
temat
·ð ukazujÄ… siÄ™ zazwyczaj w jednakowej szacie edytorskiej
·ð w nieokreÅ›lonych z góry odstÄ™pach czasu
Przykład:
Poradnik inżyniera, Mechanika
-ð t.1 Zagadnienia ogólne
-ð t.2 Zagadnienia konstrukcyjne
-ð t.3 Zagadnienia technologiczne
w każdym tomie rozdziały opracowane przez różnych autorów.
Wydawnictwa periodyczne
Wydawnictwa periodyczne (prasowe) sÄ… publikacjami:
·ð o wspólnym tytule
·ð datowanymi i numerowanymi
·ð ukazujÄ…cymi siÄ™ w okreÅ›lonych jednakowych odstÄ™pach czasu
·ð ukazujÄ…cymi siÄ™ w niezmienionej szacie edytorskiej
Zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez Instytut Bibliograficzny Biblioteki Narodowej wydawnictwa periodyczne
można podzielid na podgrupy według:
·ð czÄ™stotliwoÅ›ci ukazywania siÄ™
üð gazety (ukazujÄ…ce siÄ™ 2-6 razy w tygodniu),
üð tygodniki,
üð dwutygodniki,
üð miesiÄ™czniki,
czasopisma
üð dwumiesiÄ™czniki,
üð kwartalniki,
üð półroczniki,
üð roczniki
·ð zawartoÅ›ci merytorycznej
üð gazety informacji ogólnej,
üð czasopisma naukowe,
üð czasopisma zawodowe,
üð czasopisma informacyjne,
üð czasopisma ogólne,
üð czasopisma dzieciÄ™ce i mÅ‚odzieżowe,
üð czasopisma urzÄ™dowe,
üð czasopisma oficjalne,
üð czasopisma dla zagranicy
Podział ten można jeszcze rozbudowad, uwzględniając grupy tematyczne zgodnie z Uniwersalną Klasyfikacją
Dziesiętną czy też np. zasięg danego czasopisma (specjalistyczne, ogólne, regionalne, krajowe).
Materiały wydawnicze
Materiały wydawnicze są to opracowania w postaci:
·ð maszynopisów
·ð pierwodruków
·ð makiet
·ð szkiców
·ð oryginałów do reprodukcji
·ð innych materiałów potrzebnych do wytworzenia produktu poligraficznego
Rękopis, manuskrypt  wszelki tekst sporządzony ręcznie; potocznie: tekst autorski pisany ręcznie lub na
maszynie, przeznaczony do druku.
Pierwodruk  wydrukowany egzemplarz poprzedniego wydania, służący za podstawę do składania i łamania
następnego wydania przy wznowieniach.
Maszynopis wydawniczy  materiał wydawniczy napisany na komputerze w postaci wydruku, sprawdzony,
zaadiustowany, przeznaczony do składania lub łamania, zawierający częśd tekstową, tabele, wzory oraz
załączniki (np. szkic, makieta, wykaz znaków specjalnych) potrzebne do wytworzenia produktu poligraficznego.
Szkic wydawniczy  dyspozycja rysunkowa określająca układ graficzny publikacji lub jej części.
Makieta wydawnicza  dokładny plan układu graficznego sporządzony w postaci zbioru kart określonego
formatu w skali 1:1, rozrysowanych lub wyklejonych z odbitek korektorskich składu oraz ilustracji, uzupełniony
adiustacjÄ… i dyspozycjami technicznymi, stanowiÄ…cy wzorzec do Å‚amania lub montowania stronic.
Oryginał reprodukcyjny  wzorzec w postaci tekstu, rysunku, odbitki fotograficznej lub drukarskiej
przeznaczony do reprodukowania metodami poligraficznymi
Maszynopis wydawniczy
·ð papier: kolor biaÅ‚y, zadrukowany 1-stronnie
·ð format A4 (ew. A5 dla sÅ‚owników oraz A3 zÅ‚amany do A4 dla tabel)
·ð marginesy: dla A3 i A4: górny = 25 mm, lewy = 35 mm;
dla mniejszych formatów marginesy mogą byd zmniejszone o 10 mm
·ð numeracja kartek: ciÄ…gÅ‚a, jednolita (arabska), poÅ›rodku górnego marginesu krój pisma: jedno- lub
dwuelementowe, bez wyróżnieo
·ð stopieo pisma: nie mniej niż 9/10 p.; dla sÅ‚owników i encyklopedii  8/8 p.; dla tabel  8/10 p., dla
główki tabeli może byd  6/8 p.
·ð wciÄ™cia akapitowe = 1,5 fireta; należy je stosowad nawet,
gdy przewidywany jest skład bez wcięd akapitowych
·ð odstÄ™py miÄ™dzy wierszami  podwójny, a przy tytuÅ‚ach  poczwórny
·ð liczba znaków na 1 str. maszynopisu  30 wierszy po 60 znaków = 1800 znaków liczÄ…c ze
spacjami i znakami interpunkcyjnymi
Adiustacja maszynopisu
Adiustacja  wprowadzenie na kartki maszynopisu za pomocą umownych oznaczeo (Znaków adiustacyjnych)
dyspozycji technicznych podających sposób wykonania składu.
Zasady wykonywania:
·ð znaki adiustacyjne należy nanosid bezpoÅ›rednio w tekÅ›cie
tabelach i wzorach, do których się odnoszą
·ð objaÅ›nienia i skróty  na lewym marginesie maszynopisu
·ð adiustacjÄ™ wykonuje siÄ™ kolorem:
üð czarnym  w odniesieniu do alfabetu Å‚acioskiego
üð czerwonym  w przypadku alfabetu greckiego
üð niebieskim lub zielonym  dla pism gotyckich
·ð wszystkie części maszynopisu należy oznaczyd za pomocÄ… odpowiednich znaków adiustacyjnych
uzupełnionych o odpowiednie objaśnienia i skróty
Szkic maszynopisu
·ð dyspozycja rysunkowa wykonana odrÄ™cznie lub w programie graficznym, która okreÅ›la wyglÄ…d
przyszłej publikacji
·ð uÅ‚atwia znacznie pracÄ™ operatorowi DTP objaÅ›niajÄ…c szczegóły Å‚amania, okreÅ›la ukÅ‚ad typograficzny
oraz rozmieszczenie kolumn, łamów, ilustracji i podpisów do nich, tytułów, inicjałów, tabel itp.
Zasady wykonywania szkicu:
·ð skala 1:1, jednostronnie
·ð czarnym ołówkiem lub dÅ‚ugopisem
·ð format kartki zgodny z formatem planowanej publikacji przed obciÄ™ciem
·ð na papierze o barwie jasnej i gramaturze powyżej 60 g/m2
·ð stosuje siÄ™ umowne oznaczenia podane w normie uzupeÅ‚niane w miarÄ™ potrzeby objaÅ›nieniami
słownym
Makieta wydawnicza
·ð projekt graficzny przewidzianej do druku publikacji w postaci wydruku lub kart wyklejonych wydrukami
komputerowymi i materiałem ilustracyjnym, zawierającymi wszystkie elementy: teksty, ilustracje wraz
z podpisami, tabele itp. opatrzone odpowiednimi komentarzami dotyczącymi składu
·ð wykonywana dla publikacji z dużą iloÅ›ciÄ… materiaÅ‚u ilustracyjnego, tabel, wzorów matematycznych lub
chemicznych oraz innych dodatkowych elementów, które mogą sprawiad problemy podczas składania
w programach DTP
·ð obecnie może mied postad pliku z danymi cyfrowymi, powstaÅ‚ego w programie, w którym bÄ™dzie
Å‚amana publikacja
·ð Na podstawie makiety można:
üð okreÅ›lid ostatecznÄ… objÄ™toÅ›d publikacji, co pozwala na dokÅ‚adne oszacowanie
kosztów druku,
üð obliczyd iloÅ›d papieru,
üð sprawdzid miejsce wystÄ™powania wakatów
üð zaplanowad miejsce przeznaczone na spis treÅ›ci i metryczkÄ™
Makieta w postaci pliku cyfrowego dla publikacji periodycznych oraz książek wydawanych w ramach jednej
serii wydawniczej może byd wykorzystywana wielokrotnie (do każdej pozycji serii, do każdego nr
periodyku), co eliminuje koniecznośd każdorazowego jej projektowania od podstaw
Makieta wydawnicza
Makieta w programach DTP:
·ð szablon (layout)  zawiera informacje dotyczÄ…ce poÅ‚ożenia i wyglÄ…du poszczególnych elementów
planowanej publikacji, zapisane w programie graficznym utożsamiany z makietą, ale bardziej odpowiada
szkicowi, gdyż przedstawia jedynie ogólne założenia kompozycyjne:
üð dyspozycje dotyczÄ…ce ustawienia paginy
üð linie definiujÄ…ce Å‚amy
üð sposób wÅ‚amywania ilustracji
üð format podpisów pod rysunkami, przypisów
üð stylów akapitowych do tytułów i tekstu głównego
üð używanych znaków wypunktowania
üð przyjÄ™tej kolorystyki
üð wyróżnieo w tekÅ›cie itp.
·ð makieta mieszana  postad cyfrowa makiety poÅ‚Ä…czona ze sposobami konwencjonalnymi:
üð wstÄ™pna realizacja ma miejsce w systemach DTP
üð na wydruki komputerowe ukÅ‚adu typograficznego publikacji doklejany jest materiaÅ‚ ilustracyjny
üð nastÄ™pnie nanoszone sÄ… poprawki, adiustacja oraz dyspozycje dotyczÄ…ce dalszych etapów
cyfrowego przepływu prac
·ð półmakieta  realizowana jest jednoczeÅ›nie z wykonywaniem (Å‚amaniem) publikacji, co znacznie
skraca czas przygotowania publikacji do druku, gdyż nie występuje bierne makietowanie, które wymaga
póz
niejszej zgody szeregu osób uczestniczących w procesach prepress:
üð publikacja powstaje w formie cyfrowej w programach edytorskich
üð korekta dotyczÄ…ca ustawienia lub obÅ‚amania ilustracji dokonywana jest na wydrukach
·ð makieta cyfrowa  cyfrowy zapis wszystkich elementów projektowanej publikacji:
üð pozwala na dowolne przeksztaÅ‚canie poszczególnych obiektów bez ryzyka ich ponownego
przerysowywania
üð umożliwia wprowadzanie wszelkich poprawek sugerowanych przez autora, wydawcÄ™ czy klienta
üð wydruki makiet cyfrowych:
1- lub 2-stronne
üð podaje siÄ™:
-ð dyspozycje okreÅ›lajÄ…ce wymiary publikacji, kolumn i Å‚amów oraz wszystkich elementów
występujących w danej publikacji, tj. ilustracji, tabel i tablic, znaków graficznych itp.
-ð krój i stopieo pisma oraz interliniÄ™ dla skÅ‚adanego tekstu
üð na wszystkich kartach wymiary podaje siÄ™ w tych samych jednostkach
üð szerokoÅ›d skÅ‚adanego tekstu powinna odpowiadad peÅ‚nym cycerom
üð odstÄ™p tekstu od obiektu obÅ‚amywanego (np. ilustracji) powinien wynosid 1 cycero (= 4,5 mm)
üð min. szerokoÅ›d skÅ‚adu dla tekstu obÅ‚amujÄ…cego ilustracjÄ™ = 25 znaków (pozwala na poprawne
dzielenie i przenoszenie wyrazów)
üð elementy drukowane w kolorze obwodzi siÄ™ liniÄ… (jak na szkicu) dodajÄ…c opis użytego koloru w
postaci:
-ð numeru katalogowego z wzornika np. Pantone lub
-ð udziaÅ‚u poszczególnych skÅ‚adowych, np. C=0%, M=100%, Y=100%, K=0%
üð ilustracje na spad powinny wystawad 3 mm poza obrys stronicy