Dzieci ryzyka dysleksji
problemy
diagnozy i terapii
Badania psychologiczno-
Pobudzenie rozwoju, czyli stymulacja, po-
-pedagogiczne wykazują
lega na planowaniu i organizowaniu dzia"al-
noĘci wychowawczej, która sprzyja� b�dzie
znaczne nierównomiernoĘci
wyzwoleniu aktywnoĘci wychowanków w za-
w rozwoju i przygotowaniu
bawie, pracy i nauce.
dzieci do podj�cia nauki. Pobudzająca rozwój funkcja wychowawcza
w klasie 0 przejawia si� w procesie przygo-
towania dziecka do nauki, do roli ucznia,
Joanna S�ciłska
a w szczególnoĘci zaznajomienia go z elemen-
tami czytania i pisania oraz podstawowymi
poj�ciami matematycznymi.
ca"okszta"cie zadał pracy dydak-
Wyrównywanie fragmentarycznych opóę-
Wtyczno-wychowawczej klasy przed-
nieł rozwojowych, czyli funkcja kompensacyj-
szkolnej zawierają si� trzy podstawowe funk-
no-korektywna, polega na pracy wyrównaw-
cje wychowania przedszkolnego:
czej z dzie�mi, których rozwój nie przebiega
profilaktyczna, czyli zapobiegawcza,
harmonijnie.
stymulująca, czyli pobudzająca rozwój,
kompensacyjno-korektywna (wyrównawcza).
Stymulacja rozwoju motorycznego
Zapobieganie nieprawid"owoĘciom rozwo-
Stymulując rozwój motoryczny, naleŻy pami�-
ju dzieci, czyli szeroko poj�ta profilaktyka,
ta� o kilku waŻnych sprawach:
polega na chronieniu wychowanków przed za-
1. Dziecko w tym wieku przyswaja sobie kilka
groŻeniem fizycznym i psychicznym, czuwaniu
umiej�tnoĘci ruchowych jednoczeĘnie.
nad ich prawid"owym rozwojem, bezpieczeł-
stwem i zdrowiem. Dobra orientacja dotyczą- 2. Zasadniczym zjawiskiem jest biologiczna
ca warunków Życia dziecka w domu rodzin- potrzeba ruchu, która doprowadza do
nym, informacje o jego dotychczasowym
ogromnej ruchliwoĘci dziecka. Ta nadruchli-
rozwoju i historii Życia poprzedzające przyby- woĘ� zwi�ksza dzia"anie bodęców rucho-
cie dziecka do klasy są nauczycielowi niez- wych, które stanowią stymulator rozwojowy
b�dne, aby móg" chroni� dziecko przed ewen- dla organizmu, oraz wzbogaca dziecko
tualnym niepowodzeniem.
w umiej�tnoĘci i doĘwiadczenie motoryczne.
�ycie Szko"y
44 108
[ ]
[
]
DZIELIMY SIó DO�WIADCZENIAMI
Do drugiej grupy mikroobjawów naleŻy za-
3. Mimo duŻej potrzeby dziecko nie potrafi
liczy� wszystkie zaburzenia melodii kinetycz-
przystosowa� si� do czynnoĘci doros"ego
nej oraz koordynacji ruchowej. Dziecko wy-
(rola mechanizmu samoregulacji wysi"ku,
konuje poprawnie poszczególne akty rucho-
który zapobiega przem�czeniu).
we, nie potrafi ich jednak powiąza� w harmo-
4. Wyst�puje niska zdolno� do koncentracji
nijną ca"oĘ�. U dzieci z zaburzoną koordyna-
na jednej czynnoĘci (potrzeba cz�stych
cją z duŻym opóęnieniem wytwarzają si� ste-
zmian obiektów zainteresował i rodzaju
reotypy i automatyzmy ruchowe. Odnosi si�
zaj�cia ruchowego).
wraŻenie, iŻ w tych przypadkach kaŻda grupa
5. Obserwuje si� rado� z udanych, nowych
ruchów, przeŻywanie sukcesu motoryczne- mi�Ęni pracuje niezaleŻnie od siebie.
go. RadoĘ� z sukcesu stanowi element two- Zaburzenia melodii ruchów manualnych
uniemoŻliwiają dziecku osiągni�cie w normal-
rzący pami�� ruchową i sk"ania dziecko do
nym czasie odpowiedniego poziomu graficz-
wielokrotnego powtarzania czynnoĘci.
nego, przede wszystkim w zakresie pisania.
6. W kszta"towaniu motorycznoĘci dziecka
Rysunki tych dzieci jeŻeli ich spostrzeŻenia
przedszkolnego zaczynają dominowa�
nie są zaburzone moŻe cechowa� swoista
wzorce spo"eczne czerpane z najbliŻszego
oryginalno� spowodowana uproszczeniami
otoczenia (rodzina, koledzy).
graficznymi.
7. U dzieci w wieku przedszkolnym moŻna
stwierdzi� wysoką harmoni� ruchu, p"yn- Do trzeciej grupy mikroobjawów zaburzeł
noĘ� i poczucie rytmu. Z cech motorycz- rozwoju manualnego dziecka moŻna zaliczy�
obniŻenie percepcji ruchów docelowych,
nych najszybciej rozwija si� zwinno�,
z jednoczesnym wzmoŻeniem psychorucho-
a najwolniej si"a. Wytrzyma"o� pozostaje
wego nap�du. Ruchy docelowe okreĘlamy
na bardzo niskim poziomie.
8. Zaznacza si� zróŻnicowanie w sprawno- mianem wspó"ruchów lub przyruchów. Do
Ęciach i zainteresowaniach ruchowych mi�- powszechnie znanych objawów tego rodzaju
naleŻy pomaganie sobie w pracy wymagającej
dzy ch"opcami i dziewczynkami.
jedynie ruchów rąk ruchami ty"owia, szyi i j�-
Niezr�cznoĘ� ruchowa ca"ego cia"a wyraŻa
si� brakiem precyzji ruchów, wzmoŻonym na- zyka. Wspó"ruchy pot�gują si� wyraęnie w sy-
tuacjach trudnych, wymagających wysi"ku
pi�ciem mi�Ęniowym i wspó"ruchami. Dzieci
i precyzji (E. Waszkiewicz 1996 s. 29). Dzieci
z fragmentarycznymi opóęnieniami rozwoju
ruchowego zaczynają biega�, skaka� z opóę- o mikrozaburzeniach motorycznych charakte-
nieniem, w biegu nie nadąŻają za rówieĘnika- ryzują si� tzw. paratonią, czyli wadliwie
mi. Po schodach chodzą niezr�cznie, nie- wzmoŻonym tonusem mi�Ęniowym, który po-
woduje, iŻ nie mogą one rozluęni� mi�Ęni nie-
zgrabnie wspinają si� na meble, huĘtawki,
zaangaŻowanych w wykonywanej czynnoĘci.
przeplotnie. �ądają w tych sytuacjach pomocy
doros"ych, uwaŻane są za l�kowe. Mają trud- Dzieci takie są jakby stale napi�te, a ruchy
ich, pozbawione naturalnej swobody, sprawia-
noĘci z nauką jazdy na "yŻwach, wrotkach.
ją wraŻenie sztywnych i kanciastych.
Mikrozaburzenia rozwoju motorycznego
moŻemy podzieli� na kilka grup objawowych.
Zaburzenia procesu lateralizacji
W pierwszej grupie mikroobjawów moŻna
Jednym z aspektów i czynników ruchowego
wymieni� obniŻenie sprawnoĘci funkcjonalnej
rozwoju dziecka jest post�pujący proces latera-
w obr�bie pojedynczych aktów ruchowych.
lizacji, czyli przewagi stronnej jego czynnoĘci.
Przyk"adem zaburzeł ruchowych tego rodzaju
jest wybiórcze upoĘledzenie niektórych ru- Badania wykaza"y, Że dzieci róŻnią si� od
siebie nie tylko stroną, po której przewaga
chów chwytnych, np. chwytu p�setkowego ,
czynnoĘciowa si� zaznacza, lecz równieŻ ty-
powodujące niew"aĘciwe pos"ugiwanie si�
pem oraz si"ą procesu lateralizacji. Oprócz
przedmiotami codziennego uŻytku.
2/2005
109
[ ] 45
[
]
dzieci wczeĘniej i silniej zlateralizowanych są zak"óceniami koordynacji wzrokowo-rucho-
takie, u których lateralizacja przebiega powo- wej przy czynnoĘciach wykonywanych pod
li, a nasilenie jej jest s"abe. Obur�cznoĘ� mo- kontrolą wzroku (niski poziom graficzny oraz
Że wyst�powa� na tle ogólnego braku przewa- trudnoĘci w zadaniach plastycznych i pisaniu);
gi czynnoĘciowej, mówimy wtedy o zjawisku niech�cią do podejmowania wszelkich
obustronnoĘci (E. Waszkiewicz 1996 s. 31). czynnoĘci manualnych.
U dzieci rozpoczynających nauk� szkolną Poprawienie sprawnoĘci manualnej jest
mogą wystąpi� zak"ócenia motoryki manual- moŻliwe tylko poprzez wykonywanie róŻno-
nej, na tle ogólnej niesprawnoĘci ruchowej lub rodnych zaj�� r�cznych. Od początku musimy
zaburzeł izolowanych, które objawiają si�: kontrolowa� czynnoĘci dziecka i uczy� wyko-
ma"ą wy�wiczalnoĘcią w zakresie ruchów nywania ich poprawnie.
drobnych (brak precyzji ruchów, koordyna-
cji ruchów palców, d"oni i przedramienia);
�WICZENIA USPRAWNIAJŃCE ZABURZONŃ SPRAWNO�� MANUALNŃ
Cel �wiczeł �rodki realizacji rodzaje stosowanych �wiczeł Pomoce
12 3
�wiczenia ogólnej sprawnoĘci ruchowej:
Usprawnianie ogólnej koordynacji Sprawne chodzenie i bieganie po pod"oŻu równym i zróŻnicowanym;
ruchów i kontroli nad w"asnymi wymijanie przeszkód:
ruchami. podskoki obunóŻ i na jednej nodze-pojedyncze i w seriach po kilka,
Rozluęnianie i uelastycznianie zbyt przeskakiwanie przeszkód, �wiczenia ze skakanką,
silnych napi�� mi�Ęniowych, zlikwido- chodzenie na czworakach, prze"aŻenie przez obr�cz,
wanie ruchów sztywnych, kanciastych. �wiczenia równowaŻne: po narysowanej ĘcieŻce, "aweczce,
Uzyskiwanie ruchów celowych, �wiczenie rąk: wymachy do przodu, do ty"u, krąŻenie ramion,
skierowanych na okreĘlone chwyty oburącz i jedną r�ką (przedmiotów rzucanych do dziecka),
przedmioty, punkty.
Wywo"ywanie mobilizacji i zainte- rzuty dowolne i do celu z odleg"oĘci dowolnej i okreĘlonej,
resowania czynnoĘciami ruchowymi. - podrzucanie, toczenie pi"ki, obr�czy.
�wiczenia manualne:
�wiczenia sprawnoĘci rąk nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków przez róŻne rzeczy,
za pomocą zabaw ruchowych zbieranie drobnych elementów dwoma palcami, jak p�setą, np. kruki
związanych z toczeniem, dziobią ziarna ; póęniej próby zbierania drobnych przedmiotów p�setą,
rzucaniem, chwytaniem. ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu,
modelowanie w glinie i plastelinie,
sprawne ruchy palcami, np. naĘladowanie gry na pianinie, odtwarzanie
padania deszczu, drobny deszczyk,
rzucanie do celu pi"ek róŻnej wielkoĘci, obr�czy, woreczka,
�wiczenia usprawniające ruch chwytny palców (wskazującego i duŻego
oraz ukierunkowanie ruchów od strony lewej do prawej) np. stukanie
czubkami palców (na pianinie, wydrapywanie na kartonie).
Techniki przestrzenne:
Rozwijanie psychomotoryki. uk"adanie z koralików, klocków, pojazdów, budowli, figur, z patyczków-
Wspó"praca analizatora p"otków, drabin,
wzrokowego i ruchowego. z róŻnorodnej we"ny dywaników, drabiny,
z elementów mozaiki geometrycznej-postaci ludzi i zwierząt.
�ycie Szko"y
46 110
[ ]
[
]
12 3
Wyrabianie p"ynnoĘci ruchów Uk"adanki i gry z obowiązującymi regu"ami:
z uwzgl�dnieniem. uk"adanki rozsypanki,
uk"adanki dobieranie oparte na zasadzie przynaleŻnoĘci,
uk"adanki i gry oparte na przeliczaniu i wst�pnym poznaniu figur
geometrycznych.
Zabawy konstrukcyjne:
�wiczenia koncentracji uwagi
przybijanki wed"ug wzoru,
i wyobraęni przestrzennej.
uk"adanki magnetyczne i inne.
Orientacje w kierunkach związane z w"asnym cia"em, poruszanie si�
�wiczenia orientacji przestrzennej
w przestrzeni i dzia"anie w niej - zmiana pozycji:
i kierunkowej.
zapoznanie w trakcie zabaw z kierunkami: prosto, w lewo, w prawo, ko"a, pi"ki,
róŻnicowanie w otoczeniu wielkoĘci i ujmowanie stosunków w przestrzeni woreczki, znaki,
oraz róŻnicowanie iloĘci (duŻy-ma"y, wyŻszy-niŻszy, wi�kszy-mniejszy),
�wiczenia koordynacji s"uchowo- �wiczenia i zabawy u"atwiające orientacj� w kierunkach, szarfy, gwizdek
róŻnicowanie sygna"ów s"uchowych i wzrokowych np.
-wzrokowo-ruchowej.
niski dęwi�k okreĘla skr�t w prawo, wysoki prosto, czerwona
chorągiewka w lewo, Żó"ta stop.
zabawy s"uchowe Skąd s"ycha� g"os tam si� obró� . plastelina, glina,
Lepienie: masa papierowa
Koordynacja rąk i wspó"praca
ugniatanie plasteliny, wa"kowanie cienkich wa"ków i obwodzenie nimi
palców.
na rysowanych przedmiotach,
nak"adanie na sylwetk� postaci ludzkiej plasteliny (g"owa, tu"ów, r�ce),
lepienie zwierząt (psa, kota) ze szczegó"owym zwróceniem uwagi
na cz�Ęci sk"adowe: g"ow�, szyj�, tu"ów, nogi.
Usprawnianie palców oraz koordy- Wycinanie typu p"askiego i przestrzennego: papier kolorowy,
nacja ruchów rąk ze wzrokiem. ci�cie papieru wzd"uŻ narysowanej linii prostej, karton
Wyrobienie precyzji ruchów ci�cie bez narysowanej linii (na zasadzie linii równoleg"ej do brzegu
papieru)
i koncentracji uwagi.
ci�cie pasków papieru jednakowej szerokoĘci (p"otki, drabinki),
wycinanie po Ęladzie,
wycinanie cz�Ęci obrazków do sk"adania,
wycinanki przestrzenne domki, samochody, rakiety.
Majsterkowanie:
Utrwalanie poj�cia zbiorów.
Rozwijanie umiej�tnoĘci planowania. ci�cie, sklejanie, rysowanie, malowanie jako scalone elementy z innych technik,
wykonywanie prac konstrukcyjnych wg wzoru (kapelusz),
wykonywanie prac konstrukcyjnych wg w"asnych pomys"ów.
Techniki p"askie:
Usprawnianie ruchów rąk przez Malowanie:
farby, p�dzle,
malowanie, zwalnianie napi�cia jednoczeĘnie obydwiema r�kami ,
kartony, papier
mi�Ęniowego, rozluęnianie mi�Ęni. zamalowywanie ca"ej powierzchni duŻego arkusza papieru przypi�tego
pakowy
Wyzwalanie ruchów p"ynnych, do tablicy lub pod"ogi,
swobodnych ruchów ramienia palcami obu rąk jednoczeĘnie lub na przemian,
i przedramienia. p�dzlem: linii prostych, splątanych nici k"�buszków, jaskó"ek.
Zamalowywanie pól mi�dzy liniami poziomymi jako przygotowanie
do malowania rysunków.
2/2005
111
[ ] 47
[
]
Metody badania percepcji wzrokowej:
Stymulacja percepcji wzrokowej
obserwacja, wywiad, analiza wytworów, testy
i koordynacji wzrokowo-ruchowej
(L. Bender-Koppitz i L. Bebder-H. Santucci)
oraz zestaw figur geometrycznych H. Spionek.
Percepcja wzrokowa
Post�powanie stymulacyjno-wyrównawcze
Jest zdolnoĘcią rozpoznawania i róŻnicowania
to kompleksowe dzia"anie zawierające �wi-
bodęców wzrokowych oraz interpretowania
tych bodęców poprzez wiązanie ich z uprzed- czenia aktywizujące si"y rozwojowe dziecka
(stymulacj�) jak i �wiczenia wyrównujące
nim doĘwiadczeniem.
opóęnienia Ęrodowiskowe i rozwojowe. Pro-
Percepcja wzrokowa nie jest wy"ącznie
gram pracy z dzieckiem powinien by� u"oŻony
zdolnoĘcią do dok"adnego spostrzegania.
Uczestniczy we wszystkich dzia"aniach cz"o- indywidualnie dla kaŻdego dziecka lub dla
grupy dzieci ujawniających okreĘlony typ za-
wieka. Odpowiedni poziom rozwoju percepcji
burzenia. W �wiczeniach naleŻy uwzgl�dni�
wzrokowej umoŻliwia dziecku nauk� czytania,
pisania, stosowania regu" ortografii, wykony- nie tylko rodzaj i stopieł zaburzonych funkcji,
lecz równieŻ poziom ogólnego rozwoju dziec-
wania zadał arytmetycznych.
ka, dynamik� jego procesów nerwowych, roz-
Zaburzenia analizatora wzrokowego wój sfery emocjonalno-uczuciowej, motywa-
Niezb�dnym warunkiem prawid"owego prze- cj�, a takŻe poziom zdobytych przez dziecko
biegu procesu wzrokowego spostrzegania jest umiej�tnoĘci.
anatomicznie dobrze zbudowany i funkcjonal- Usprawnianie zaburzonej funkcji, jak we
nie sprawny analizator wzrokowy. wszystkich innych przypadkach, osiągamy po-
U dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową przez prowadzenie zaj�� angaŻujących t�
zauwaŻa si� nast�pujące symptomy: funkcj� stopniowo do coraz trudniejszych za-
trudnoĘci w róŻnicowaniu kszta"tów gra- dał. Stopieł trudnoĘci �wiczeł spostrzegania
ficznych, wzrokowego zaleŻy od rodzaju materia"u, któ-
niech�� do historyjek obrazkowych i uk"a- ry dziecku pokazujemy, od sposobu jego wy-
danek, eksponowania, a takŻe od rodzaju �wiczeł.
trudnoĘci w rozpoznawaniu liter o podob- Rozwój procesów spostrzegania przebiega
nym kszta"cie i przyporządkowaniu do nich od globalnego i polisensorycznego ujmowania
fonemów (p-b; d-b; g-b; m-w; n-m;), przedmiotów do spostrzegania analitycznego.
pope"nianie b"�dów przy przepisywaniu Okresy przejĘciowe charakteryzują si� tym, Że
(opuszczanie liter lub cząstek wyrazów), globalne uj�cie przedmiotu wspó"istnieje
trudnoĘci w zapami�taniu i odwzorowaniu z pojawiającym si� spostrzeganiem analitycz-
liter na podstawie modelu lub z pami�ci, nym. Spostrzeganie globalne charakteryzuje
z"e rozplanowanie pisma w liniaturze i na si� ogólnym ujmowaniem zarysu kszta"tu
stronie zeszytu, przedmiotu bez uwzgl�dnienia jego cech
b"�dy ortograficzne (gorsza pami�� wzro- szczegó"owych: stosunków, proporcji, po"oŻe-
kowa wp"ywa na trudnoĘci w zapami�taniu nia. KaŻdy akt spostrzegania zmys"owego za-
obrazu graficznego, raz dzieci piszą wyraz wiera juŻ elementy analizy i syntezy.
id� tak, a w nast�pnej linijce inaczej, nie Koordynacja wzrokowo-ruchowa jest zdol-
mogą korzysta� z regu" ortograficznych). noĘcią do zharmonizowania ruchów ga"ek
Dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową ocznych z ruchami ca"ego cia"a lub jakiejĘ
zgadują znaczenie wyrazów lub uczą si� czyta� jego cz�Ęci. Dzieci ze s"abo rozwini�tą koor-
na pami��. Cz�sto przekr�cają kołcówki wy- dynacją mają trudnoĘci z ubieraniem si�, naj-
razów, odczytują je niedok"adnie i mimo od- prostsze zadania wykonują niezdarnie. Bar-
powiedniego poziomu intelektualnego mają dzo trudne są dla nich takie czynnoĘci, jak:
trudnoĘci ze zrozumieniem czytanego tekstu. wycinanie, naklejanie, rysowanie i pisanie.
�ycie Szko"y
48 112
[ ]
[
]
System M. Frostig umoŻliwia wczesną sty- RozmaitoĘ� kszta"tów, barw i faktur przed-
mulacj� tych zdolnoĘci, które trudno zastąpi� miotów pozwala dziecku na pierwsze operacje,
innymi funkcjami. Zwraca uwag� na integra- róŻnicowania, klasyfikowania materia"ów ze
cj� �wiczeł zawartych w zeszycie z treningiem wzgl�du na jedną, konkretną cech� zewn�trz-
czuciowo-ruchowym i j�zykowym. ną. Dzieci grupują w piramidki, szeregują lub
Równolegle z percepcją naleŻy rozwija� oddzielają np. kwadraty od trójkątów w rz�-
umiej�tnoĘci j�zykowe dziecka. J�zyk utrwala dzie, jednorodne kszta"ty lub przedmioty.
doznania spostrzeŻeniowe, te zaĘ wzbogacają Uk"adanie jest dzia"alnoĘcią "atwiejszą od
zasób j�zykowy i repertuar poj�� dziecka. Na- rysowania, poniewaŻ dziecko operuje gotowy-
leŻy podsuną� dziecku w"aĘciwe s"owa do mi elementami, które musi z"oŻy� w ca"oĘ�,
oznaczenia poj��, dzia"ał i relacji. PomoŻe omija trudnoĘ� wytwarzania kaŻdego z nich.
mu to w rozpoznawaniu, zapami�tywaniu Dlatego szybciej osiąga rezultaty w uk"adaniu
i pos"ugiwaniu si� opanowanymi poj�ciami niŻ w rysowaniu.
(E. Waszkiewicz 1996 s. 47). Dziecko manipulując, uk"adając, odwzoro-
W uk"adaniu dziecko pos"uguje si� goto- wując, �wiczy procesy analizy i syntezy wzro-
wymi elementami, które grupuje, klasyfikuje kowej, a jednoczeĘnie wyrabia sprawnoĘci ma-
(ze wzgl�du na kszta"t, barw�), szereguje, nualne, koordynacj� wzrokowo-ruchową
uk"ada z nich pierwsze prymitywne ca"oĘci. i orientacj� przestrzenną.
�WICZENIA USPRAWNIAJŃCE FUNKCJE WZROKOWE
Cel �wiczeł �rodki realizacji-rodzaje stosowanych �wiczeł Pomoce
12 3
�wiczenia przygotowawcze I. �wiczenia najprostsze z przedmiotami naturalnymi, znanymi i bliskimi
usprawniające funkcje na materiale dzieciom:
bezs"ownym. Wyrabianie ca"oĘcio- zabawki, przedmioty codziennego uŻytku, owoce, liĘcie drzew itp.:
wego i szybkiego rozpoznawania wykonując rozmaite zadania, dzieci wdraŻają si� do �wiczeł w róŻnico-
obrazów wzrokowych (rozwijanie waniu poprzez wnikliwą obserwacj�, porównywanie, wyodr�bnianie róŻnic
pami�ci wzrokowej). Stopniowe i podobiełstw, dostrzeganie istotnych cech, szczegó"ów pozornie
przechodzenie od spostrzegania niedostrzegalnych, a jednak decydujących o zróŻnicowaniu,
globalnego do analitycznego w trakcie dzia"ania wypowiadają si�, nazywając przedmioty, okreĘlając
(uk"adanie ca"oĘci z cz�Ęci). swoje spostrzeŻenia, klasyfikując okreĘlone cechy,
oceniając swoją prac� wspólnie z terapeutą, dokonują autokorekty
i kolejnej autokontroli.
II. �wiczenia z figurami geometrycznymi: Uk"adanka Mo-
�wiczenia spostrzegawczoĘci 1. Figury pe"ne, wyraziste, róŻnobarwne, róŻnej wielkoĘci w kszta"cie zaika , uk"adan-
poszerzanie pola widzenia . kwadratów, prostokątów, trójkątów, rombów: ki mozaikowe
a) wyszukiwanie kszta"tów podobnych, z drobnymi ele-
�wiczenia koordynacji r�ka-oko. b) segregowanie wg róŻnych zasad doboru, mentami, domi-
c) kompozycje pasowe szlaczki, na i loteryjki
d) tworzenie domin, z figurami
e) tworzenie loteryjek, geometrycznymi
�wiczenia pami�ci. f) tworzenie sk"adanek wg wzoru. Ma"y archi-
Wykorzystanie gotowych figur plastikowych, papierowych, przygotowanych tekt , szablony
z kolorowego papieru, pomalowanych i wyci�tych. z figurami geo-
2. Figury konturowe: metrycznymi,
a) dobieranie do pary figury konturowej i pe"nej,
2/2005
113
[ ] 49
[
]
12 3
b) tworzenie par figur konturowych tej samej i róŻnej wielkoĘci, karty typu
c) obwodzenie konturów figur kredką, pogrubianie, kalkowanie, Czarny PiotruĘ ,
d) zamalowywanie wn�trza konturu, kolorowe figury
e) obrysowywanie szablonów i tworzenie figur konkretnych, geometryczne
f) zmniejszanie lub powi�kszanie figur, J. Magnulska
g) wpisywanie figur jednych w drugie,
h) nak"adanie figur na siebie,
i) odczytywanie figur ze z"oŻonych uk"adów,
j) uzupe"nianie figur brakującymi elementami,
k) tworzenie kompozycji w formie wzorów, szlaczków.
3. Ma"e figury geometryczne w elementach róŻnego typu uk"adanek
mozaikowych, "amig"ówek geometrycznych, klocków.
III. �wiczenia spostrzegania na materiale konkretnym: Domina
1. Rozpoznawanie treĘci obrazków ukazanych w dowolnym czasie w krót- obrazkowe
kich ekspozycjach (zapami�tywanie jak najwi�kszej iloĘci przedmiotów
znajdujących si� na obrazku i wyliczeniu ich zaraz po przerwie)
2. Dobieranie jednakowych obrazków: Zagadki obraz-
swobodne dobieranie par (wg róŻnych kryteriów), kowe , Obrazki
segregowanie obrazków na podstawie w"aĘciwoĘci ich nazw, do pary
dobieranie jednakowych obrazków eksponowanych w skróconym czasie.
�wiczenia koncentracji uwagi. 3. Segregowanie obrazków w grupy tematyczne:
wyszukiwanie róŻnic mi�dzy obrazkami i omówienie ich po pewnej
Uk"adanki punk-
przerwie,
towe p"askie
�wiczenia orientacji przestrzennej segregowanie obrazków podobnych tematycznie,
przestrzenne
wyszukiwanie ukrytych szczegó"ów, róŻnic na obrazku,
okreĘlanie po"oŻenia obrazka,
�wiczenia pami�ci wzrokowej dobieranie cz�Ęci do ca"oĘci,
i koordynacji wzrokowo-ruchowej uk"adanie obrazków z cz�Ęci:
a) uk"adanie wg wzoru,
oraz orientacji w kierunkach
b) uk"adanie w oparciu o zapami�tany wzór,
(lewa-prawa, góra-dó")
c) uk"adanie bez wzoru.
4. Odtwarzanie z pami�ci:
eksponowanych przedmiotów i wskazanie po krótkiej przerwie miejsca,
E. Waszkiewicz
na którym leŻa"y,
Pracuj� z sze-
eksponowanych na tablicy flanelowej uk"adów przestrzennych,
Ęciolatkiem
dwukrotne przedstawienie tych samych przedmiotów, ale w zmienionych
zeszyt �wiczeł
uk"adach, wskazanie róŻnic w ich uk"adach przestrzennych.
IV. �wiczenia spostrzegania na materiale abstrakcyjnym:
�wiczenia pami�ci wzrokowej
Zapoznanie z podstawowymi figurami geometrycznymi:
(odnajdywanie róŻnic) Klocki Dienesea
1. Rozpoznawanie figur p"askich: ko"o, kwadrat, prostokąt, Uk"adanki i gry
trójkąt w czasie dowolnym i w krótkich ekspozycjach. oparte na przeli-
2. Dobieranie jednakowych figur: czaniu i pozna-
uzupe"nianie niepe"nych konturów figur (dorysowywanie). waniu figur
3. Dzielenie wi�kszej figury na mniejsze (np. kwadraty) nast�pnie scalanie
lub komponowanie nowych ca"oĘci.
4. RóŻnicowanie i uk"adanie figur geometrycznych pod wzgl�dem kszta"tu,
�ycie Szko"y
50 114
[ ]
[
]
12 3
wielkoĘci, koloru, kierunku, po"oŻenia:
tworzenie zbioru wg jednej cechy (kolor, grubo�, wielko�) lub wg cech
(kolor i kszta"t).
�wiczenia w analizie i syntezie 5. Dobieranie do konturów figur geometrycznych takich samych figur Kolorowa
wzrokowej oraz w koordynacji i nak"adanie na wzór. geometria
wzrokowo-ruchowej 6. RóŻnicowanie kszta"tów literopodobnych.
�wiczenia porównywania 7. Graficzne odtworzenie krótko eksponowanej figury.
i koncentracji uwagi 8. Odtwarzanie prostych uk"adanek przestrzennych wg modelu.
9. Przedstawianie tych samych figur w zmienionych uk"adach, wskazanie
róŻnic mi�dzy nimi.
V. Usprawnianie analizy i syntezy, koordynacji wzrokowo-s"uchowej Alfabet
i ruchowej poprzez czytanie i pisanie sylab, wyrazów i zdał: (litery pisane
�wiczenia usprawniające
1. �wiczenia na materiale literowym: i drukowane)
koordynacj� wzrokowo-ruchową segregowane liter, Albumy
na materiale literowym
róŻnicowanie liter o podobnych kszta"tach, samog"oskowe
rozpoznawanie i nazywanie liter, Albumy literowe
dobieranie liter wielkich i ma"ych, Tablice
dobieranie liter drukowanych do pisanych, z sylabami
�wiczenia pami�ci wzrokowej. dobieranki obrazkowo-literowe u"atwiające znajomoĘ� liter, Tablice
Utrwalanie pami�ci ruchowej utrwalanie kszta"tu liter, np.: lepienie, obrysowywanie szablonu, z wyrazami
i koordynacji wzrokowo-ruchowej. wykonywanie plansz i albumów ilustrujących litery, Tablice
�ączenie znaku graficznego pisanie liter odpowiadających pierwszej g"osce i ich segregowanie, z literami
z nazwą (z dęwi�kiem)
wyszukiwanie takich samych sylab eksponowanych przez nauczyciela,
�wiczenia w róŻnicowaniu liter, wyodr�bnianie liter w wyrazach, podkreĘlanie ich barwnym o"ówkiem,
sylab, wyrazów.
róŻowanie liter najcz�Ęciej mylonych (n-u; b-d),
tworzenie wyrazów rozpoczynających si� np. na n-u-m, d-b-p, p-g.
2. Dobieranie wyrazów tak, aby kaŻdy nast�pny róŻni" si� od poprzedniego
tylko jedną literą, np. noc-nos, kot-kos.
tworzenie wyrazów z sylab przy pomocy tzw. zegara sylabowego,
tworzenie wyrazów rozpoczynających si� taką samą sylabą, Zegary sylabowe
wyszukiwanie w rozsypankach wyrazowych takich samych wyrazów Suwaki sylabowe
od jednosylabowych do wielosylabowych, Zestawy wyra-
uzupe"nianie brakujących liter w wyrazach, zów i zdał
dobieranie zdał do obrazka,
uzupe"nianie zdał z lukami poprzez wyszukiwanie wyrazów z rozsypanki
wyrazowej lub tworzenie w"asnych.
3. Tworzenie tekstu z rozsypanki wyrazowej, opis ilustracji lub prezentacja
w"asnej myĘli:
uk"adanie tekstu w oparciu o ilustracj�, zapis i czytane g"oĘne ca"ym
wyrazem.
droga s"uchowa (nerwy doĘrodkowe) do-
Stymulacja percepcji s"uchowej
prowadzająca pobudzenie nerwowe do
Percepcj� dęwi�ków umoŻliwia analizator s"u-
mózgu,
chowy, w sk"ad którego wchodzą:
korowa cz�� analizatora, gdzie dokonuje
receptor (ucho) odbierający bodęce s"ucho-
si� analiza i synteza bodęców dęwi�kowych,
we i przekazujący je na pobudzenie nerwowe,
2/2005
115
[ ] 51
[
]
nerwy odĘrodkowe przekazujące impulsy nym bowiem musi si� dokona� znaczny po-
z mózgu do okreĘlonych narządów artyku- st�p w rozwoju percepcji s"uchowej i pami�ci
lacyjnych. s"uchowej. �wiczenia stymulujące moŻna pro-
Percepcja s"uchowa, zwana inaczej s"u- wadzi� w przedszkolu, wymagają jednak zaj��
chem mownym, jest czynnoĘcią z"oŻoną i an- zindywidualizowanych.
gaŻuje trzy rodzaje s"uchu: W przypadkach opóęnienia rozwoju per-
s"uch fizyczny, cepcji s"uchowej bardzo waŻne są wszystkie
s"uch muzyczny, zaj�cia kszta"tujące mow�, wzbogacające
s"uch fonematyczny. s"ownik oraz nauka wierszy i piosenek.
Stymulując percepcj� s"uchową, naleŻy pa-
Zburzenia analizatora s"uchowego
mi�ta� o �wiczeniach spostrzegawczoĘci s"u-
SpostrzeŻenia s"uchowe mogą kszta"towa� si�
chowej. �wiczenia te moŻna korelowa� z �wi-
prawid"owo wy"ącznie w warunkach, kiedy
czeniami umuzykalniającymi. S"uch fonema-
analizator s"uchowy nie jest uszkodzony i funk- tyczny naleŻy �wiczy� systematycznie. �wicze-
cjonalnie sprawny. Wszystkie defekty w obr�- nia rozwijające s"uch muzyczny wp"ywają jed-
bie poszczególnych cz�Ęci analizatora s"ucho- noczeĘnie na rozwój s"uchu fonematycznego.
wego zak"ócają proces odbierania przez dziec- W programie wychowania w przedszkolu
ko bodęców akustycznych. U dzieci o zaburzo- zaleca si� �wiczenia dla dzieci 5 6-letnich na
nej percepcji s"uchowej wyst�pują w klasach
wyodr�bnienie g"osek w wyrazie, zw"aszcza
początkowych trudnoĘci w pisaniu i czytaniu.
w nag"osie, kolejne wymawianie dęwi�ków
Dzieci nie nadąŻają przy pisaniu ze s"uchu za
w wyrazie, wyodr�bnianie dęwi�ków w Ęrodku
tempem pisania klasy. Czytając, muszą prze"o- wyrazów, wyróŻnianie "atwiejszych g"osek, do-
Ży� najpierw litery na odpowiadające im g"oski,
konywanie analizy i syntezy prostych wyra-
a nast�pnie po"ączy� je w dęwi�kową ca"oĘ�
zów: mama, tata, kot, mam, dom, las oraz "a-
wyraŻającą jakieĘ s"owo. Niewystarczające opa- twych imion.
nowanie techniki czytania powoduje tworzenie
Do nauki czytania i pisania moŻemy
si� braków w wiadomoĘciach. Ca"y wysi"ek sku- przejĘ� wówczas, gdy dzieci bezb"�dnie roz-
pia si� na technicznej stronie czytania, co wp"y- k"adają wyrazy na g"oski i z g"osek sk"adają
wa negatywnie na rozumienie treĘci.
wyrazy. Budowanie modeli wyrazów z dwuko-
Post�powanie stymulacyjne naleŻy rozpo- lorowych nakrywek zakołczy prac� związaną
czą� jak najwczeĘniej. W wieku przedszkol- z �wiczeniem s"uchu fonematycznego.
�WICZENIA USPRAWNIAJŃCE FUNKCJE S�UCHOWE
Cel �wiczeł �rodki realizacji-rodzaje stosowanych �wiczeł Pomoce
12 3
Rozwijanie percepcji s"uchowej I. �wiczenia oparte na materiale eksponowanym wzrokowo-s"uchowym i na
poprzez rozpoznawanie czynnoĘciach ruchowych
i odtwarzanie struktur 1. Odtwarzanie struktur dęwi�kowych na podstawie uk"adów
dęwi�kowych. przestrzennych:
odtwarzanie rytmu ilustrowanego uk"adem przestrzennym,
�wiczenia koordynacji s"uchowo- rozpoznawanie uk"adu przestrzennego odpowiadającego wystukanemu
-ruchowej i s"uchowo-wzrokowej. rytmowi,
Wytwarzanie związków rozpoznawanie rytmu zgodnego z uk"adem przestrzennym,
s"uchowo-wzrokowych. s"uchowa analiza podanego rytmu i ruchowe jego odtwarzanie poprzez:
�wiczenia w identyfikowaniu wyklaskiwanie, wystukiwanie o"ówkiem (pa"eczką na b�benku, na
dęwi�ków. cymba"kach) z uwzgl�dnieniem nast�pstwa czasowego.
�ycie Szko"y
52 116
[ ]
[
]
12 3
Graficzne odtwarzanie 2. Graficzne odtwarzanie wys"uchanego rytmu za pomocą kresek i kó"ek. 28 wzorów
wys"uchanego dęwi�ku. �wiczenia polegają na odtwarzaniu ruchem r�ki wzorów graficznych graficznych,
zgodnie z rytmem Ępiewanej piosenki. arkusz papieru
Usprawnianie analizy i syntezy KolejnoĘ� �wiczeł: pakowego,
wzrokowej, orientacji czasowo- demonstracja i analiza wzoru, wodzenie palcem po wzorze, odtwarzanie karton z bloku
-przestrzennej, koordynacji wzoru w powietrzu, odtwarzanie wzoru w powietrzu, ale z pami�ci, rysunkowego
wzrokowo-ruchowo-przestrzennej, odtwarzanie wzoru palcem po pulpicie sto"u, odtwarzanie wzoru na arkuszu A-4, kreda
koordynacji wzrokowo-s"uchowo- papieru p�dzlem, kredą, odtwarzanie wzoru na liniaturze zeszytu przy kolorowa
ruchowej. uŻyciu o"ówka. NaleŻy przestrzega� powiązania odpowiedniego fragmentu
wzoru z odpowiednim fragmentem tekstu i adekwatnym ruchem r�ki.
3. RóŻnicowanie dęwi�ków opartych na mowie ludzkiej z innymi dęwi�kami
dochodzącymi ze Ęwiata zewn�trznego.
4. Porównywanie melodii znanych piosenek pod wzgl�dem tempa,
wysokoĘci g"osu, tonacji.
II. Analiza i synteza wyrazowa zdał Paski papieru
�wiczenia s"uchowe tzw. 1. Wyodr�bnianie zdania z mowy, poj�cie zdania, wyrazu:
róŻnicujące, mające na celu uk"adanie zdał i rozdzielanie ich na wyrazy,
doprowadzi� do budowy zdał wyodr�bnianie wyrazu ze zdania, konstruowanie zdania z podanym wyrazem,
i wyrazów. Analiza i synteza zdał. rozwijanie zdał i porównywanie liczby wyrazów w zdaniach,
wyodr�bnianie wyrazów ze zdał prostych i liczenie ich w formie dzia"ał
na przedmiotach.
�wiczenia koordynacji 2. Porównywanie zdał krótkich i d"ugich:
s"uchowo-wzrokowej i ruchowej liczenie wyrazów, oznaczanie wyrazów kreskami, kartonikami i Przykrywki do
oraz graficzne ich odtwarzanie. porównywanie ich liczebnoĘci w róŻnych zdaniach, tworzenia sche-
oznaczanie wyrazów kreskami i porównywanie ich liczebnoĘci w róŻnych matów wyrazów.
zdaniach,
uk"adanie zdał o podobnej liczbie wyrazów.
III. Analiza sylabowa wyrazów
1. Poj�cie sylaby, dzielenie wyrazów na sylaby, liczenie sylab, synteza sylab:
podzia" wyrazów na sylaby,
okreĘlanie d"ugoĘci wyrazów na podstawie liczby sylab,
ustalenie pozycji danej sylaby w wyrazie (na początku, na kołcu, w Ęrodku),
wydzielanie sylab i ich wzmacnianie przedmiotowo: liczmanami,
klaskaniem, ruchami, marszem,
s"uchowe wydzielanie i liczenie sylab w wyrazach krótszych i d"uŻszych,
tworzenie wyrazów z sylab.
2. OkreĘlanie pozycji sylab w wyrazie:
�wiczenia orientacji w kolejnoĘci wydzielanie sylab otwartych w nag"osie wyrazów, wydzielanie sylab
wyst�powania sylab. zamkni�tych w wyg"osie wyrazów, wydzielanie sylab otwartych w wyg"osie
wyrazów, wydzielanie sylab Ęrodkowych w wyrazach trzysylabowych,
wyszukiwanie podanych sylab w róŻnych wyrazach.
3. Uk"adanie wyrazów z sylab: Sztafeta
odpoznawanie wyrazów i zdał wypowiedzianych sylabami. obrazkowa i
Tworzenie wyrazów zaczynających si� podaną sylabą, sylabowa
Tworzenie wyrazów przez dodawanie sylab początkowych do znanych
sylab kołcowych,
2/2005
117
[ ] 53
[
]
12 3
Tworzenie wyrazów rozpoczynających si� kołcową sylabą wyrazu
poprzedniego.
4. Zmiana wyrazu przez dodanie lub odj�cie sylaby:
Rozwiązywanie rebusów obrazkowych,
Rysowanie bądę wskazywanie przedmiotów, których nazwy zawierają
dane sylaby.
IV. Analiza i synteza g"oskowa wyrazów-skojarzenie g"oski ze znakiem
graficznym (literą)
�wiczenia orientujące w kolejnoĘci 1. Wyodr�bnianie początkowej g"oski w wyrazie:
g"osek (pierwsza, druga, trzecia, wskazywanie przedmiotów, których nazwy zaczynają si� daną g"oską,
czwarta). grupowanie przedmiotów, których nazwy zaczynają si� taką samą g"oską,
wyodr�bnianie pierwszej g"oski z nazwy obrazka,
wyróŻnianie samog"osek,
odróŻnianie danych g"osek od innych (poprzez klaskanie, podskok,...
gdy s"yszą daną g"osk�),
s"uchowe wyodr�bnianie g"oski początkowej w dowolnym wyrazie,
tworzenie wyrazów na podstawie podanej g"oski początkowej.
2. Wyodr�bnianie kołcowej g"oski w wyrazach: wybór obrazków lub przed-
miotów, których nazwy kołczą si� daną g"oską, np. bat, kat, kret, kogut,
rozpoznawanie obrazków i przedmiotów na podstawie podanej g"oski
kołcowej ich nazw, podawanie wyrazów kołczących si� daną g"oską,
grupowanie rysunków, których podpisy kołczą si� tą samą g"oską, np.
waga, Żaba, ryba,
dobieranie par obrazków, w których nazwa jednego rozpoczyna si� taką
samą g"oską, jaką kołczy si� nazwa drugiego, np. rak-kot.
3. Wyodr�bnianie Ęrodkowej g"oski w wyrazach: dobieranie obrazków,
których nazwy (3-g"oskowe) posiadają daną g"osk� w Ęrodku, np.: a-mak,
rak, e-ser, lew, kret,
okreĘlenie miejsca danej g"oski w wyrazach d"uŻszych, np.: d-budowa,
pomidor, wiadro, myd"o,
tworzenie wyrazów posiadających dana g"osk� w okreĘlonej pozycji,
rozpoznawanie g"oski powtarzającej si� w wyrazie: fajka, bajka, maska.
H.Meterowa Co
4. Kolejne wydzielanie g"osek w wyrazach:
s"yszysz?
wyodr�bnianie podanej g"oski w róŻnych pozycjach wyrazów,
uk"adanie wyrazów z podanymi g"oskami,
liczenie g"osek w wyrazach,
wyszukiwanie wyrazów posiadających daną g"osk�.
5. Tworzenie nowych wyrazów przez dodanie lub odj�cie g"oski:
dodawanie początkowej g"oski -as-las,
odj�cie początkowej g"oski Alina-lina,
dodanie kołcowej g"oski dom-domy,
odj�cie kołcowej g"oski koty-kot,
dodanie początkowej i kołcowej g"oski las-klasa,
uk"adanie nowych wyrazów z pierwszych g"osek nazw kolejnych
obrazków: ryba-autobus, krowa-rak.
�ycie Szko"y
54 118
[ ]
[
]
12 3
RóŻnicowanie dęwi�ków mowy �wiczenia s"uchu fonematycznego:
ludzkiej róŻnicowanie s"ów podobnie brzmiących (opozycje fonematyczne); dzieci
wskazują obrazki po us"yszeniu ich nazw: przyk"ady par obrazków: czapka-
Żabka, bucik-budzik,
róŻnicowanie takich samych sylab w szeregu róŻnych lub o podobnym
brzmieniu na przyk"adach: pa, ga, da, dzieci sygnalizują moment us"yszenia
Żądanej sylaby,
powtarzanie par s"ów opozycyjnych typu: bary-pary,
podawanie wyrazów o znaczeniu kontrastowym: biuro-pióro,
nazywanie wskazywanych przedmiotów, których nazwy róŻnią si�
g"oskami korelacyjnymi: dzwi�czna-bezdzwi�czna, ustna-nosowa, o róŻnym
miejscu artykulacji,
segregowanie obrazków ze wzgl�du na w"aĘciwoĘci g"oskowe w ich
nazwach, np. dzwi�czne-bezdzwi�czne.
V. �wiczenia w czytaniu i pisaniu sylab i wyrazów (róŻnicowanie
samog"osek, spó"g"osek, utrwalanie znajomoĘci liter).
Loteryjki,
1. Sylaby dwuliterowe:
uk"adanki
tworzenie sylab dwuliterowych otwartych (podstawienie spó"g"osek do
obrazowo-
sta"ej samog"oski),
sylabowe
tworzenie sylab dwuliterowych otwartych (podstawienie samog"oski do
sta"ej spó"g"oski),
rozpoznawanie i czytanie sylab dwuliterowych,
tworzenie i pisanie sylab otwartych z wszystkimi samog"oskami,
zestawienie róŻnych spó"g"osek i samog"osek, sylaby otwarte dwuliterowe,
czytanie w krótkich ekspozycjach i zapisywanie sylab,
czytanie sylab dwuliterowych i "ączenie ich z podanymi sylabami w nowe
wyrazy (za pomocą rebusów),
tworzenie wyrazów dwusylabowych,
"ączenie sylab otwartych ze sta"ą początkową sylabą: ma-ma, ma-ta, ma-
pa; ra-ma, ra-ki, ra-no,
"ączenie sylab ze sta"ą sylabą kołcową: ma-ma, ra-ma, wa-ta, hu-ta,
samodzielne uk"adanie przez dziecko dowolnych wyrazów z sylab
dwuliterowych otwartych przy zastosowaniu loteryjek obrazkowo-
wyrazowych,
uk"adanie obrazków przy napisach,
uzupe"nianie napisów pod obrazkami
uk"adanie ca"ych napisów z pojedynczych sylab,
uk"adanie ca"ych wyrazów pod napisanymi sylabami.
2. Sylaby trzyliterowe:
tworzenie trzyliterowych sylab zamkni�tych przez podstawienie róŻnych
spó"g"osek do sta"ej sylaby,
dobieranie sylab otwartych do sta"ej spó"g"oski: ko-t, ba-t, bu-t, ba-l,
da-l, dy-m,
czytanie ca"ych sylab trzyliterowych zamkni�tych,
analiza dęwi�kowa sylab trzyliterowych zamkni�tych i ca"oĘciowe ich czytanie,
przekszta"canie wyrazów jednosylabowych w wyrazy dwusylabowe:
2/2005
119
[ ] 55
[
]
12 3
las-lasy, dom-domy, lis-lisy,
przekszta"canie wyrazów stanowiących trzyliterowe sylaby zamkni�te, np.
zmiana samog"oski a na o w wyrazie rak-rok,
tworzenie 3-literowych sylab-wyrazów ze zbiegiem spó"g"osek: gra dla
trzy, kra dwa "zy i czytanie ca"oĘciowo tych sylab,
rozpoznawanie po"oŻenia samog"osek w sylabach 3-literowych
zamkni�tych i otwartych, np. kot-kto; dal-dla.
3. Tworzenie dwusylabowych wyrazów:
z sylab 3-literowych zamkni�tych i dwuliterowych otwartych: lal-ka, las-
ka, ram-ka, lam-pa, nar-ty,
tworzenie wyrazów 2-sylabowych z sylabą 3-literową otwartą: sto-"y, sto-
py, sto-sy; s"o-ma, s"o-wa, s"o-wo.
4. Analiza i synteza dęwi�kowa wyrazów :
jednosylabowych ze zbiegiem spó"g"osek:
k kram, kraj, krok; s sto, stop, smak,
przekszta"canie wyrazów przez zmian� lub dostawienie sylab np.: ma-ma,
ma-pa, ma-sa, ma-ta, mo-wa, mo-del, mo-tyl, me-wa,
rozpoznawanie i czytanie ca"ych wyrazów 2-sylabowych.
5. Czytanie pojedynczych zdał:
uk"adanie zdał z podanych wyrazów,
pisanie wydzielonych zdał poprzedzone dzieleniem zdania na wyrazy,
uk"adanie zdał rozwini�tych z podanych wyrazów,
z K. Aszyk, Nauka czytania i przygotowanie do pi- na i nerwice dzieci�ce, PAN Ossolineum, 1965.
z J. Jastrząb, Gry i zabawy w terapii pedagogicznej,
sania w eksperymentalnych przedszkolach w ZSRR,
Warszawa 1994, Centrum Pomocy Psychologicz-
Wychowanie w Przedszkolu 1978 nr 3.
z K. Aszyk, Umiej�tno� czytania i poziom przygo- no-Pedagogicznej MEN.
z A. Ko"odziejczyk, Program edukacyjny, Warsza-
towania do pisania szeĘciolatków, Wychowanie
wa 1991, MEN.
w przedszkolu 1979 nr 2.
z H. Nartowska, Opóęnienie rozwoju dziecka,
z A. Bochórz, Poziom lateralizacji a sprawnoĘ�
Warszawa 1980, WSiP.
czytania dzieci z klas zerowych, praca magisterska
z H. Nartowska, RóŻnice indywidualne czy zabu-
napisana pod kierunkiem dr M. Bogdanowicz,
rzenia rozwoju dziecka przedszkolnego, Warszawa
U. G, 1983.
1980, WSiP.
z M. Bogdanowicz, Psychologiczna analiza w pisaniu
u dzieci, Zeszyty Naukowe Wydzia"u Humanistycz- z T. Opolska, E. Potempska, Dziecko nadpobudliwe.
Program korekcji zachował, Warszawa 1999, Cen-
nego U. G 1978, Psychologia nr 1, s. 89 100.
z M. Bogdanowicz, Psychologiczna analiza w pi- trum Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.
saniu u dzieci, Uniwersytet Gdałski, praca dok- z H. Spionek, Zaburzenia psychoruchowego roz-
woju dziecka, Warszawa 1965, PWN.
torska. Gdałsk 1976.
z M. Bogdanowicz, Metoda dobrego startu w pra- z E. Waszkiewicz, Zestaw �wiczeł do zaj�� korek-
cyjno-kompensacyjnych dla dzieci przedszkolnych,
cy z dzieckiem w wieku od 5 do 10 lat, Warszawa
Warszawa 1994, Centrum Pomocy Psychologicz-
1985, WSiP.
z M. Bogdanowicz, Integracja percepcyjno-moto- no-Pedagogicznej MEN.
ryczna, Warszawa 1997, Centrum Metodyczne Po-
Mgr JOANNA SóCIĄSKA
mocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN, 1997.
pedagog-terapeuta, Poradnia Psychologiczno-
z A. Drath, J. Siwkiewicz, J. Sochałska, Uwagi
-Pedagogiczna w Piotrkowie Trybunalskim
na temat rehabilitacji w dysleksji. Higiena psychicz-
�ycie Szko"y
56 120
[ ]
[
]
LITERATURA
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Mutyzm dziecięcy diagnoza i terapia(1)Oligofazja diagnoza i terapia zaburzeń mowy u dzieci upośledzonych umysłowo(1)(1)Diagnoza i terapia dzieciLaserowe Metody Diagnostyki i TerapiiDysleksja problem cywilizacyjnydiagnostyka i terapia płodu 10Wtrętowe zapalenie mięśni problemy diagnostyczne2006 04 O diagnostyce i terapii bólów krzyżadiagnostyka i terapia płodu 3diagnostyka i terapia płodu 6diagnostyka i terapia płodu 1Metody diagnozy, terapii i edukacji stosowane w autyzmie wczesnodziecięcym (1)więcej podobnych podstron