Dzieci ryzyka dysleksji
 problemy
diagnozy i terapii
Badania psychologiczno-
Pobudzenie rozwoju, czyli stymulacja, po-
-pedagogiczne wykazujÄ…
lega na planowaniu i organizowaniu dzia"al-
noĘci wychowawczej, która sprzyjaç b´dzie
znaczne nierównomiernoĘci
wyzwoleniu aktywnoĘci wychowanków w za-
w rozwoju i przygotowaniu
bawie, pracy i nauce.
dzieci do podj´cia nauki. PobudzajÄ…ca rozwój funkcja wychowawcza
w klasie  0 przejawia si´ w procesie przygo-
towania dziecka do nauki, do roli ucznia,
Joanna S´ciÅ‚
ska
a w szczególnoĘci zaznajomienia go z elemen-
tami czytania i pisania oraz podstawowymi
poj´ciami matematycznymi.
ca"okszta"cie zadał
pracy dydak-
Wyrównywanie fragmentarycznych opóę-
Wtyczno-wychowawczej klasy przed-
nieł
rozwojowych, czyli funkcja kompensacyj-
szkolnej zawierajÄ… si´ trzy podstawowe funk-
no-korektywna, polega na pracy wyrównaw-
cje wychowania przedszkolnego:
czej z dzieçmi, których rozwój nie przebiega

profilaktyczna, czyli zapobiegawcza,
harmonijnie.

stymulująca, czyli pobudzająca rozwój,

kompensacyjno-korektywna (wyrównawcza).
Stymulacja rozwoju motorycznego
Zapobieganie nieprawid"owoĘciom rozwo-
StymulujÄ…c rozwój motoryczny, naleÅ»y pami´-
ju dzieci, czyli szeroko poj´ta profilaktyka,
taç o kilku waÅ»nych sprawach:
polega na chronieniu wychowanków przed za-
1. Dziecko w tym wieku przyswaja sobie kilka
groŻeniem fizycznym i psychicznym, czuwaniu
umiej´tnoĘci ruchowych jednoczeĘnie.
nad ich prawid"owym rozwojem, bezpieczeł
-
stwem i zdrowiem. Dobra orientacja dotyczÄ…- 2. Zasadniczym zjawiskiem jest biologiczna
ca warunków Życia dziecka w domu rodzin- potrzeba ruchu, która doprowadza do
nym, informacje o jego dotychczasowym
ogromnej ruchliwoĘci dziecka. Ta nadruchli-
rozwoju i historii Å»ycia poprzedzajÄ…ce przyby- woĘç zwi´ksza dzia"anie bodÄ™ców rucho-
cie dziecka do klasy są nauczycielowi niez- wych, które stanowią stymulator rozwojowy
b´dne, aby móg" chroniç dziecko przed ewen- dla organizmu, oraz wzbogaca dziecko
tualnym niepowodzeniem.
w umiej´tnoĘci i doĘwiadczenie motoryczne.
Úycie Szko"y
44 108
[ ]
[
]
DZIELIMY SIó DOÂWIADCZENIAMI
Do drugiej grupy mikroobjawów naleŻy za-
3. Mimo duŻej potrzeby dziecko nie potrafi
liczyç wszystkie zaburzenia melodii kinetycz-
przystosowaç si´ do czynnoĘci doros"ego
nej oraz koordynacji ruchowej. Dziecko wy-
(rola mechanizmu samoregulacji wysi"ku,
konuje poprawnie poszczególne akty rucho-
który zapobiega przem´czeniu).
we, nie potrafi ich jednak powiÄ…zaç w harmo-
4. Wyst´puje niska zdolnoĘç do koncentracji
nijnÄ… ca"oĘç. U dzieci z zaburzonÄ… koordyna-
na jednej czynnoĘci (potrzeba cz´stych
cjÄ… z duÅ»ym opóęnieniem wytwarzajÄ… si´ ste-
zmian obiektów zainteresował
i rodzaju
reotypy i automatyzmy ruchowe. Odnosi si´
zaj´cia ruchowego).
wraŻenie, iŻ w tych przypadkach kaŻda grupa
5. Obserwuje si´ radoĘç z udanych, nowych
ruchów, przeÅ»ywanie sukcesu motoryczne- mi´Ä˜ni pracuje niezaleÅ»nie od siebie.
go. RadoĘç z sukcesu stanowi element two- Zaburzenia melodii ruchów manualnych
uniemoÅ»liwiajÄ… dziecku osiÄ…gni´cie w normal-
rzÄ…cy pami´ç ruchowÄ… i sk"ania dziecko do
nym czasie odpowiedniego poziomu graficz-
wielokrotnego powtarzania czynnoĘci.
nego, przede wszystkim w zakresie pisania.
6. W kszta"towaniu motorycznoĘci dziecka
Rysunki tych dzieci  jeŻeli ich spostrzeŻenia
przedszkolnego zaczynajÄ… dominowaç
nie sÄ… zaburzone  moÅ»e cechowaç swoista
wzorce spo"eczne czerpane z najbliŻszego
oryginalnoĘç spowodowana uproszczeniami
otoczenia (rodzina, koledzy).
graficznymi.
7. U dzieci w wieku przedszkolnym moŻna
stwierdziç wysokÄ… harmoni´ ruchu, p"yn- Do trzeciej grupy mikroobjawów zaburzeÅ‚

noĘç i poczucie rytmu. Z cech motorycz- rozwoju manualnego dziecka moÅ»na zaliczyç
obniŻenie percepcji ruchów docelowych,
nych najszybciej rozwija si´ zwinnoĘç,
z jednoczesnym wzmoŻeniem psychorucho-
a najwolniej si"a. Wytrzyma"oĘç pozostaje
wego nap´du. Ruchy docelowe okreĘlamy
na bardzo niskim poziomie.
8. Zaznacza si´ zróŻnicowanie w sprawno- mianem wspó"ruchów lub przyruchów. Do
Ęciach i zainteresowaniach ruchowych mi´- powszechnie znanych objawów tego rodzaju
naleŻy pomaganie sobie w pracy wymagającej
dzy ch"opcami i dziewczynkami.
jedynie ruchów rÄ…k ruchami ty"owia, szyi i j´-
Niezr´cznoĘç ruchowa ca"ego cia"a wyraÅ»a
si´ brakiem precyzji ruchów, wzmoÅ»onym na- zyka. Wspó"ruchy pot´gujÄ… si´ wyraÄ™nie w sy-
tuacjach trudnych, wymagajÄ…cych wysi"ku
pi´ciem mi´Ä˜niowym i wspó"ruchami. Dzieci
i precyzji (E. Waszkiewicz 1996 s. 29). Dzieci
z fragmentarycznymi opóęnieniami rozwoju
ruchowego zaczynajÄ… biegaç, skakaç z opóę- o mikrozaburzeniach motorycznych charakte-
nieniem, w biegu nie nadÄ…Å»ajÄ… za rówieĘnika- ryzujÄ… si´ tzw. paratoniÄ…, czyli wadliwie
mi. Po schodach chodzÄ… niezr´cznie, nie- wzmoÅ»onym tonusem mi´Ä˜niowym, który po-
woduje, iÅ» nie mogÄ… one rozluÄ™niç mi´Ä˜ni nie-
zgrabnie wspinajÄ… si´ na meble, huĘtawki,
zaangaŻowanych w wykonywanej czynnoĘci.
przeplotnie. ÚÄ…dajÄ… w tych sytuacjach pomocy
doros"ych, uwaÅ»ane sÄ… za l´kowe. MajÄ… trud- Dzieci takie sÄ… jakby stale napi´te, a ruchy
ich, pozbawione naturalnej swobody, sprawia-
noĘci z nauką jazdy na "yŻwach, wrotkach.
ją wraŻenie sztywnych i kanciastych.
Mikrozaburzenia rozwoju motorycznego
moÅ»emy podzieliç na kilka grup objawowych.
Zaburzenia procesu lateralizacji
W pierwszej grupie mikroobjawów moŻna
Jednym z aspektów i czynników ruchowego
wymieniç obniÅ»enie sprawnoĘci funkcjonalnej
rozwoju dziecka jest post´pujÄ…cy proces latera-
w obr´bie pojedynczych aktów ruchowych.
lizacji, czyli przewagi stronnej jego czynnoĘci.
Przyk"adem zaburzeł
ruchowych tego rodzaju
jest wybiórcze upoĘledzenie niektórych ru- Badania wykaza"y, Å»e dzieci róŻniÄ… si´ od
siebie nie tylko stroną, po której przewaga
chów chwytnych, np. chwytu  p´setkowego ,
czynnoĘciowa si´ zaznacza, lecz równieÅ» ty-
powodujÄ…ce niew"aĘciwe pos"ugiwanie si´
pem oraz si"ą procesu lateralizacji. Oprócz
przedmiotami codziennego uŻytku.
2/2005
109
[ ] 45
[
]

dzieci wczeĘniej i silniej zlateralizowanych są zak"óceniami koordynacji wzrokowo-rucho-
takie, u których lateralizacja przebiega powo- wej przy czynnoĘciach wykonywanych pod
li, a nasilenie jej jest s"abe. Obur´cznoĘç mo- kontrolÄ… wzroku (niski poziom graficzny oraz
Å»e wyst´powaç na tle ogólnego braku przewa- trudnoĘci w zadaniach plastycznych i pisaniu);

gi czynnoĘciowej, mówimy wtedy o zjawisku niech´ciÄ… do podejmowania wszelkich
obustronnoĘci (E. Waszkiewicz 1996 s. 31). czynnoĘci manualnych.
U dzieci rozpoczynajÄ…cych nauk´ szkolnÄ… Poprawienie sprawnoĘci manualnej jest
mogÄ… wystÄ…piç zak"ócenia motoryki manual- moÅ»liwe tylko poprzez wykonywanie róŻno-
nej, na tle ogólnej niesprawnoĘci ruchowej lub rodnych zaj´ç r´cznych. Od poczÄ…tku musimy
zaburzeł
izolowanych, które objawiajÄ… si´: kontrolowaç czynnoĘci dziecka i uczyç wyko-

ma"Ä… wyçwiczalnoĘciÄ… w zakresie ruchów nywania ich poprawnie.
drobnych (brak precyzji ruchów, koordyna-
cji ruchów palców, d"oni i przedramienia);
åWICZENIA USPRAWNIAJŃCE ZABURZONŃ SPRAWNOÂå MANUALNŃ
Cel çwiczeÅ‚
Ârodki realizacji  rodzaje stosowanych çwiczeÅ‚
Pomoce
12 3
åwiczenia ogólnej sprawnoĘci ruchowej:
Usprawnianie ogólnej koordynacji Sprawne chodzenie i bieganie po pod"oŻu równym i zróŻnicowanym;
ruchów i kontroli nad w"asnymi wymijanie przeszkód:
ruchami.  podskoki obunóŻ i na jednej nodze-pojedyncze i w seriach po kilka,
RozluÄ™nianie i uelastycznianie zbyt  przeskakiwanie przeszkód, çwiczenia ze skakankÄ…,
silnych napi´ç mi´Ä˜niowych, zlikwido-  chodzenie na czworakach, prze"aÅ»enie przez obr´cz,
wanie ruchów sztywnych, kanciastych.  çwiczenia równowaÅ»ne: po narysowanej ĘcieÅ»ce, "aweczce,
Uzyskiwanie ruchów celowych,  çwiczenie rÄ…k: wymachy do przodu, do ty"u, krÄ…Å»enie ramion,
skierowanych na okreĘlone  chwyty oburÄ…cz i jednÄ… r´kÄ… (przedmiotów rzucanych do dziecka),
przedmioty, punkty.
Wywo"ywanie mobilizacji i zainte-  rzuty dowolne i do celu z odleg"oĘci dowolnej i okreĘlonej,
resowania czynnoĘciami ruchowymi. - podrzucanie, toczenie pi"ki, obr´czy.
åwiczenia manualne:
åwiczenia sprawnoĘci rÄ…k  nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków przez róŻne rzeczy,
za pomocÄ… zabaw ruchowych  zbieranie drobnych elementów dwoma palcami, jak p´setÄ…, np.  kruki
zwiÄ…zanych z toczeniem, dziobiÄ… ziarna ; póęniej próby zbierania drobnych przedmiotów p´setÄ…,
rzucaniem, chwytaniem.  ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu,
 modelowanie w glinie i plastelinie,
 sprawne ruchy palcami, np. naĘladowanie gry na pianinie, odtwarzanie
padania deszczu, drobny deszczyk,
 rzucanie do celu pi"ek róŻnej wielkoĘci, obr´czy, woreczka,
 çwiczenia usprawniajÄ…ce ruch chwytny palców (wskazujÄ…cego i duÅ»ego
oraz ukierunkowanie ruchów od strony lewej do prawej) np. stukanie
czubkami palców (na pianinie, wydrapywanie na kartonie).
Techniki przestrzenne:
Rozwijanie psychomotoryki.  uk"adanie z koralików, klocków, pojazdów, budowli, figur, z patyczków-
Wspó"praca analizatora p"otków, drabin,
wzrokowego i ruchowego.  z róŻnorodnej we"ny dywaników, drabiny,
 z elementów mozaiki geometrycznej-postaci ludzi i zwierząt.
Úycie Szko"y
46 110
[ ]
[
]
12 3
Wyrabianie p"ynnoĘci ruchów Uk"adanki i gry z obowiązującymi regu"ami:
z uwzgl´dnieniem.  uk"adanki  rozsypanki,
 uk"adanki  dobieranie oparte na zasadzie przynaleŻnoĘci,
 uk"adanki i gry oparte na przeliczaniu i wst´pnym poznaniu figur
geometrycznych.
Zabawy konstrukcyjne:
åwiczenia koncentracji uwagi
 przybijanki wed"ug wzoru,
i wyobraęni przestrzennej.
 uk"adanki magnetyczne i inne.
Orientacje w kierunkach zwiÄ…zane z w"asnym cia"em, poruszanie si´
åwiczenia orientacji przestrzennej
w przestrzeni i dzia"anie w niej - zmiana pozycji:
i kierunkowej.
 zapoznanie w trakcie zabaw z kierunkami: prosto, w lewo, w prawo, ko"a, pi"ki,
 róŻnicowanie w otoczeniu wielkoĘci i ujmowanie stosunków w przestrzeni woreczki, znaki,
oraz róŻnicowanie iloĘci (duÅ»y-ma"y, wyÅ»szy-niÅ»szy, wi´kszy-mniejszy),
åwiczenia koordynacji s"uchowo-  çwiczenia i zabawy u"atwiajÄ…ce orientacj´ w kierunkach, szarfy, gwizdek
 róŻnicowanie sygna"ów s"uchowych i wzrokowych np.
-wzrokowo-ruchowej.
niski dÄ™wi´k  okreĘla skr´t w prawo, wysoki  prosto, czerwona
chorągiewka  w lewo, Żó"ta  stop.
 zabawy s"uchowe  SkÄ…d s"ychaç g"os  tam si´ obróç . plastelina, glina,
Lepienie: masa papierowa
Koordynacja rąk i wspó"praca
 ugniatanie plasteliny, wa"kowanie cienkich wa"ków i obwodzenie nimi
palców.
na rysowanych przedmiotach,
 nak"adanie na sylwetk´ postaci ludzkiej plasteliny (g"owa, tu"ów, r´ce),
 lepienie zwierząt (psa, kota) ze szczegó"owym zwróceniem uwagi
na cz´Ä˜ci sk"adowe: g"ow´, szyj´, tu"ów, nogi.
Usprawnianie palców oraz koordy- Wycinanie typu p"askiego i przestrzennego: papier kolorowy,
nacja ruchów rÄ…k ze wzrokiem.  ci´cie papieru wzd"uÅ» narysowanej linii prostej, karton
Wyrobienie precyzji ruchów  ci´cie bez narysowanej linii (na zasadzie linii równoleg"ej do brzegu
papieru)
i koncentracji uwagi.
 ci´cie pasków papieru jednakowej szerokoĘci (p"otki, drabinki),
 wycinanie po Ęladzie,
 wycinanie cz´Ä˜ci obrazków do sk"adania,
 wycinanki przestrzenne  domki, samochody, rakiety.
Majsterkowanie:
Utrwalanie poj´cia zbiorów.
Rozwijanie umiej´tnoĘci planowania.  ci´cie, sklejanie, rysowanie, malowanie  jako scalone elementy z innych technik,
 wykonywanie prac konstrukcyjnych wg wzoru (kapelusz),
 wykonywanie prac konstrukcyjnych wg w"asnych pomys"ów.
Techniki p"askie:
Usprawnianie ruchów rąk przez Malowanie:
farby, p´dzle,
malowanie, zwalnianie napi´cia  jednoczeĘnie obydwiema r´kami ,
kartony, papier
mi´Ä˜niowego, rozluÄ™nianie mi´Ä˜ni.  zamalowywanie ca"ej powierzchni duÅ»ego arkusza papieru przypi´tego
pakowy
Wyzwalanie ruchów p"ynnych, do tablicy lub pod"ogi,
swobodnych ruchów ramienia  palcami obu rąk jednoczeĘnie lub na przemian,
i przedramienia.  p´dzlem: linii prostych, splÄ…tanych nici k"´buszków, jaskó"ek.
Zamalowywanie pól mi´dzy liniami poziomymi jako przygotowanie
do malowania rysunków.
2/2005
111
[ ] 47
[
]
Metody badania percepcji wzrokowej:
Stymulacja percepcji wzrokowej
obserwacja, wywiad, analiza wytworów, testy
i koordynacji wzrokowo-ruchowej
(L. Bender-Koppitz i L. Bebder-H. Santucci)
oraz zestaw figur geometrycznych H. Spionek.
Percepcja wzrokowa
Post´powanie stymulacyjno-wyrównawcze
Jest zdolnoĘcią rozpoznawania i róŻnicowania
to kompleksowe dzia"anie zawierajÄ…ce çwi-
bodęców wzrokowych oraz interpretowania
tych bodęców poprzez wiązanie ich z uprzed- czenia aktywizujące si"y rozwojowe dziecka
(stymulacj´) jak i çwiczenia wyrównujÄ…ce
nim doĘwiadczeniem.
opóęnienia Ęrodowiskowe i rozwojowe. Pro-
Percepcja wzrokowa nie jest wy"Ä…cznie
gram pracy z dzieckiem powinien byç u"oÅ»ony
zdolnoĘcią do dok"adnego spostrzegania.
Uczestniczy we wszystkich dzia"aniach cz"o- indywidualnie dla kaŻdego dziecka lub dla
grupy dzieci ujawniających okreĘlony typ za-
wieka. Odpowiedni poziom rozwoju percepcji
burzenia. W çwiczeniach naleÅ»y uwzgl´dniç
wzrokowej umoÅ»liwia dziecku nauk´ czytania,
pisania, stosowania regu" ortografii, wykony- nie tylko rodzaj i stopieł
zaburzonych funkcji,
lecz równieŻ poziom ogólnego rozwoju dziec-
wania zadał
arytmetycznych.
ka, dynamik´ jego procesów nerwowych, roz-
Zaburzenia analizatora wzrokowego wój sfery emocjonalno-uczuciowej, motywa-
Niezb´dnym warunkiem prawid"owego prze- cj´, a takÅ»e poziom zdobytych przez dziecko
biegu procesu wzrokowego spostrzegania jest umiej´tnoĘci.
anatomicznie dobrze zbudowany i funkcjonal- Usprawnianie zaburzonej funkcji, jak we
nie sprawny analizator wzrokowy. wszystkich innych przypadkach, osiÄ…gamy po-
U dzieci z zaburzonÄ… percepcjÄ… wzrokowÄ… przez prowadzenie zaj´ç angaÅ»ujÄ…cych t´
zauwaÅ»a si´ nast´pujÄ…ce symptomy: funkcj´ stopniowo do coraz trudniejszych za-

trudnoĘci w róŻnicowaniu kszta"tów gra- dał
. Stopieł
trudnoĘci çwiczeÅ‚
spostrzegania
ficznych, wzrokowego zaleŻy od rodzaju materia"u, któ-

niech´ç do historyjek obrazkowych i uk"a- ry dziecku pokazujemy, od sposobu jego wy-
danek, eksponowania, a takÅ»e od rodzaju çwiczeÅ‚
.

trudnoĘci w rozpoznawaniu liter o podob- Rozwój procesów spostrzegania przebiega
nym kszta"cie i przyporzÄ…dkowaniu do nich od globalnego i polisensorycznego ujmowania
fonemów (p-b; d-b; g-b; m-w; n-m;), przedmiotów do spostrzegania analitycznego.

pope"nianie b"´dów przy przepisywaniu Okresy przejĘciowe charakteryzujÄ… si´ tym, Å»e
(opuszczanie liter lub czÄ…stek wyrazów), globalne uj´cie przedmiotu wspó"istnieje

trudnoĘci w zapami´taniu i odwzorowaniu z pojawiajÄ…cym si´ spostrzeganiem analitycz-
liter na podstawie modelu lub z pami´ci, nym. Spostrzeganie globalne charakteryzuje

z"e rozplanowanie pisma w liniaturze i na si´ ogólnym ujmowaniem zarysu kszta"tu
stronie zeszytu, przedmiotu bez uwzgl´dnienia jego cech

b"´dy ortograficzne (gorsza pami´ç wzro- szczegó"owych: stosunków, proporcji, po"oÅ»e-
kowa wp"ywa na trudnoĘci w zapami´taniu nia. KaÅ»dy akt spostrzegania zmys"owego za-
obrazu graficznego, raz dzieci piszÄ… wyraz wiera juÅ» elementy analizy i syntezy.
id´ tak, a w nast´pnej linijce inaczej, nie Koordynacja wzrokowo-ruchowa jest zdol-
mogÄ… korzystaç z regu" ortograficznych). noĘciÄ… do zharmonizowania ruchów ga"ek
Dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową ocznych z ruchami ca"ego cia"a lub jakiejĘ
zgadujÄ… znaczenie wyrazów lub uczÄ… si´ czytaç jego cz´Ä˜ci. Dzieci ze s"abo rozwini´tÄ… koor-
na pami´ç. Cz´sto przekr´cajÄ… koÅ‚
cówki wy- dynacjÄ… majÄ… trudnoĘci z ubieraniem si´, naj-
razów, odczytują je niedok"adnie i mimo od- prostsze zadania wykonują niezdarnie. Bar-
powiedniego poziomu intelektualnego mają dzo trudne są dla nich takie czynnoĘci, jak:
trudnoĘci ze zrozumieniem czytanego tekstu. wycinanie, naklejanie, rysowanie i pisanie.
Úycie Szko"y
48 112
[ ]
[
]
System M. Frostig umoÅ»liwia wczesnÄ… sty- RozmaitoĘç kszta"tów, barw i faktur przed-
mulacj´ tych zdolnoĘci, które trudno zastÄ…piç miotów pozwala dziecku na pierwsze operacje,
innymi funkcjami. Zwraca uwag´ na integra- róŻnicowania, klasyfikowania materia"ów ze
cj´ çwiczeÅ‚
zawartych w zeszycie z treningiem wzgl´du na jednÄ…, konkretnÄ… cech´ zewn´trz-
czuciowo-ruchowym i j´zykowym. nÄ…. Dzieci grupujÄ… w piramidki, szeregujÄ… lub
Równolegle z percepcjÄ… naleÅ»y rozwijaç oddzielajÄ… np. kwadraty od trójkÄ…tów w rz´-
umiej´tnoĘci j´zykowe dziecka. J´zyk utrwala dzie, jednorodne kszta"ty lub przedmioty.
doznania spostrzeŻeniowe, te zaĘ wzbogacają Uk"adanie jest dzia"alnoĘcią "atwiejszą od
zasób j´zykowy i repertuar poj´ç dziecka. Na- rysowania, poniewaÅ» dziecko operuje gotowy-
leÅ»y podsunÄ…ç dziecku w"aĘciwe s"owa do mi elementami, które musi z"oÅ»yç w ca"oĘç,
oznaczenia poj´ç, dzia"aÅ‚
i relacji. PomoÅ»e omija trudnoĘç wytwarzania kaÅ»dego z nich.
mu to w rozpoznawaniu, zapami´tywaniu Dlatego szybciej osiÄ…ga rezultaty w uk"adaniu
i pos"ugiwaniu si´ opanowanymi poj´ciami niÅ» w rysowaniu.
(E. Waszkiewicz 1996 s. 47). Dziecko manipulujÄ…c, uk"adajÄ…c, odwzoro-
W uk"adaniu dziecko pos"uguje si´ goto- wujÄ…c, çwiczy procesy analizy i syntezy wzro-
wymi elementami, które grupuje, klasyfikuje kowej, a jednoczeĘnie wyrabia sprawnoĘci ma-
(ze wzgl´du na kszta"t, barw´), szereguje, nualne, koordynacj´ wzrokowo-ruchowÄ…
uk"ada z nich pierwsze prymitywne ca"oĘci. i orientacj´ przestrzennÄ….
åWICZENIA USPRAWNIAJŃCE FUNKCJE WZROKOWE
Cel çwiczeÅ‚
Ârodki realizacji-rodzaje stosowanych çwiczeÅ‚
Pomoce
12 3
åwiczenia przygotowawcze I. åwiczenia najprostsze z przedmiotami naturalnymi, znanymi i bliskimi
usprawniajÄ…ce funkcje na materiale dzieciom:
bezs"ownym. Wyrabianie ca"oĘcio- zabawki, przedmioty codziennego uŻytku, owoce, liĘcie drzew itp.:
wego i szybkiego rozpoznawania  wykonujÄ…c rozmaite zadania, dzieci wdraÅ»ajÄ… si´ do çwiczeÅ‚
w róŻnico-
obrazów wzrokowych (rozwijanie waniu poprzez wnikliwÄ… obserwacj´, porównywanie, wyodr´bnianie róŻnic
pami´ci wzrokowej). Stopniowe i podobieÅ‚
stw, dostrzeganie istotnych cech, szczegó"ów pozornie
przechodzenie od spostrzegania niedostrzegalnych, a jednak decydujących o zróŻnicowaniu,
globalnego do analitycznego  w trakcie dzia"ania wypowiadajÄ… si´, nazywajÄ…c przedmioty, okreĘlajÄ…c
(uk"adanie ca"oĘci z cz´Ä˜ci). swoje spostrzeÅ»enia, klasyfikujÄ…c okreĘlone cechy,
 oceniajÄ…c swojÄ… prac´ wspólnie z terapeutÄ…, dokonujÄ… autokorekty
i kolejnej autokontroli.
II. åwiczenia z figurami geometrycznymi: Uk"adanka  Mo-
åwiczenia spostrzegawczoĘci  1. Figury pe"ne, wyraziste, róŻnobarwne, róŻnej wielkoĘci w kszta"cie zaika , uk"adan-
 poszerzanie pola widzenia . kwadratów, prostokątów, trójkątów, rombów: ki mozaikowe
a) wyszukiwanie kszta"tów podobnych, z drobnymi ele-
åwiczenia koordynacji r´ka-oko. b) segregowanie wg róŻnych zasad doboru, mentami, domi-
c) kompozycje pasowe  szlaczki, na i loteryjki
d) tworzenie domin, z figurami
e) tworzenie loteryjek, geometrycznymi
åwiczenia pami´ci. f) tworzenie sk"adanek wg wzoru.  Ma"y archi-
Wykorzystanie gotowych figur plastikowych, papierowych, przygotowanych tekt , szablony
z kolorowego papieru, pomalowanych i wyci´tych. z figurami geo-
2. Figury konturowe: metrycznymi,
a) dobieranie do pary figury konturowej i pe"nej,
2/2005
113
[ ] 49
[
]
12 3
b) tworzenie par figur konturowych tej samej i róŻnej wielkoĘci, karty typu
c) obwodzenie konturów figur kredką, pogrubianie, kalkowanie,  Czarny PiotruĘ ,
d) zamalowywanie wn´trza konturu, kolorowe figury
e) obrysowywanie szablonów i tworzenie figur konkretnych, geometryczne
f) zmniejszanie lub powi´kszanie figur, J. Magnulska
g) wpisywanie figur jednych w drugie,
h) nak"adanie figur na siebie,
i)  odczytywanie figur ze z"oŻonych uk"adów,
j) uzupe"nianie figur brakujÄ…cymi elementami,
k) tworzenie kompozycji w formie wzorów, szlaczków.
3. Ma"e figury geometryczne w elementach róŻnego typu uk"adanek
mozaikowych, "amig"ówek geometrycznych, klocków.
III. åwiczenia spostrzegania na materiale konkretnym: Domina
1. Rozpoznawanie treĘci obrazków ukazanych w dowolnym czasie w krót- obrazkowe
kich ekspozycjach (zapami´tywanie jak najwi´kszej iloĘci przedmiotów
znajdujÄ…cych si´ na obrazku i wyliczeniu ich zaraz po przerwie)
2. Dobieranie jednakowych obrazków:  Zagadki obraz-
 swobodne dobieranie par (wg róŻnych kryteriów), kowe ,  Obrazki
 segregowanie obrazków na podstawie w"aĘciwoĘci ich nazw, do pary
 dobieranie jednakowych obrazków eksponowanych w skróconym czasie.
åwiczenia koncentracji uwagi. 3. Segregowanie obrazków w grupy tematyczne:
 wyszukiwanie róŻnic mi´dzy obrazkami i omówienie ich po pewnej
Uk"adanki punk-
przerwie,
towe p"askie
åwiczenia orientacji przestrzennej  segregowanie obrazków podobnych tematycznie,
przestrzenne
 wyszukiwanie ukrytych szczegó"ów, róŻnic na obrazku,
 okreĘlanie po"oŻenia obrazka,
åwiczenia pami´ci wzrokowej  dobieranie cz´Ä˜ci do ca"oĘci,
i koordynacji wzrokowo-ruchowej  uk"adanie obrazków z cz´Ä˜ci:
a) uk"adanie wg wzoru,
oraz orientacji w kierunkach
b) uk"adanie w oparciu o zapami´tany wzór,
(lewa-prawa, góra-dó")
c) uk"adanie bez wzoru.
4. Odtwarzanie z pami´ci:
 eksponowanych przedmiotów i wskazanie po krótkiej przerwie miejsca,
E. Waszkiewicz
na którym leŻa"y,
 Pracuj´ z sze-
 eksponowanych na tablicy flanelowej uk"adów przestrzennych,
Ęciolatkiem 
 dwukrotne przedstawienie tych samych przedmiotów, ale w zmienionych
zeszyt çwiczeÅ‚

uk"adach,  wskazanie róŻnic w ich uk"adach przestrzennych.
IV. åwiczenia spostrzegania na materiale abstrakcyjnym:
åwiczenia pami´ci wzrokowej
Zapoznanie z podstawowymi figurami geometrycznymi:
(odnajdywanie róŻnic) Klocki Dienesea
1. Rozpoznawanie figur p"askich: ko"o, kwadrat, prostokÄ…t, Uk"adanki i gry
trójkąt w czasie dowolnym i w krótkich ekspozycjach. oparte na przeli-
2. Dobieranie jednakowych figur: czaniu i pozna-
 uzupe"nianie niepe"nych konturów figur (dorysowywanie). waniu figur
3. Dzielenie wi´kszej figury na mniejsze (np. kwadraty) nast´pnie scalanie
lub komponowanie nowych ca"oĘci.
4. RóŻnicowanie i uk"adanie figur geometrycznych pod wzgl´dem kszta"tu,
Úycie Szko"y
50 114
[ ]
[
]
12 3
wielkoĘci, koloru, kierunku, po"oŻenia:
 tworzenie zbioru wg jednej cechy (kolor, gruboĘç, wielkoĘç) lub wg cech
(kolor i kszta"t).
åwiczenia w analizie i syntezie 5. Dobieranie do konturów figur geometrycznych takich samych figur  Kolorowa
wzrokowej oraz w koordynacji i nak"adanie na wzór. geometria
wzrokowo-ruchowej 6. RóŻnicowanie kszta"tów literopodobnych.
åwiczenia porównywania 7. Graficzne odtworzenie krótko eksponowanej figury.
i koncentracji uwagi 8. Odtwarzanie prostych uk"adanek przestrzennych wg modelu.
9. Przedstawianie tych samych figur w zmienionych uk"adach, wskazanie
róŻnic mi´dzy nimi.
V. Usprawnianie analizy i syntezy, koordynacji wzrokowo-s"uchowej Alfabet
i ruchowej poprzez czytanie i pisanie sylab, wyrazów i zdał
: (litery pisane
åwiczenia usprawniajÄ…ce
1. åwiczenia na materiale literowym: i drukowane)
koordynacj´ wzrokowo-ruchowÄ…  segregowane liter, Albumy
na materiale literowym
 róŻnicowanie liter o podobnych kszta"tach, samog"oskowe
 rozpoznawanie i nazywanie liter, Albumy literowe
 dobieranie liter wielkich i ma"ych, Tablice
 dobieranie liter drukowanych do pisanych, z sylabami
åwiczenia pami´ci wzrokowej.  dobieranki obrazkowo-literowe u"atwiajÄ…ce znajomoĘç liter, Tablice
Utrwalanie pami´ci ruchowej  utrwalanie kszta"tu liter, np.: lepienie, obrysowywanie szablonu, z wyrazami
i koordynacji wzrokowo-ruchowej.  wykonywanie plansz i albumów ilustrujących litery, Tablice
¸Ä…czenie znaku graficznego  pisanie liter odpowiadajÄ…cych pierwszej g"osce i ich segregowanie, z literami
z nazwÄ… (z dÄ™wi´kiem)
 wyszukiwanie takich samych sylab eksponowanych przez nauczyciela,
åwiczenia w róŻnicowaniu liter,  wyodr´bnianie liter w wyrazach, podkreĘlanie ich barwnym o"ówkiem,
sylab, wyrazów.
 róŻowanie liter najcz´Ä˜ciej mylonych (n-u; b-d),
 tworzenie wyrazów rozpoczynajÄ…cych si´ np. na n-u-m, d-b-p, p-g.
2. Dobieranie wyrazów tak, aby kaÅ»dy nast´pny róŻni" si´ od poprzedniego
tylko jednÄ… literÄ…, np. noc-nos, kot-kos.
 tworzenie wyrazów z sylab przy pomocy tzw. zegara sylabowego,
 tworzenie wyrazów rozpoczynajÄ…cych si´ takÄ… samÄ… sylabÄ…, Zegary sylabowe
 wyszukiwanie w rozsypankach wyrazowych takich samych wyrazów Suwaki sylabowe
od jednosylabowych do wielosylabowych, Zestawy wyra-
 uzupe"nianie brakujących liter w wyrazach, zów i zdał

 dobieranie zdał
do obrazka,
 uzupe"nianie zdał
z lukami poprzez wyszukiwanie wyrazów z rozsypanki
wyrazowej lub tworzenie w"asnych.
3. Tworzenie tekstu z rozsypanki wyrazowej, opis ilustracji lub prezentacja
w"asnej myĘli:
 uk"adanie tekstu w oparciu o ilustracj´, zapis i czytane g"oĘne ca"ym
wyrazem.
 droga s"uchowa (nerwy doĘrodkowe) do-
Stymulacja percepcji s"uchowej
prowadzajÄ…ca pobudzenie nerwowe do
Percepcj´ dÄ™wi´ków umoÅ»liwia analizator s"u-
mózgu,
chowy, w sk"ad którego wchodzą:
 korowa cz´Ä˜ç analizatora, gdzie dokonuje
 receptor (ucho) odbierający bodęce s"ucho-
si´ analiza i synteza bodÄ™ców dÄ™wi´kowych,
we i przekazujÄ…cy je na pobudzenie nerwowe,
2/2005
115
[ ] 51
[
]
 nerwy odĘrodkowe przekazujÄ…ce impulsy nym bowiem musi si´ dokonaç znaczny po-
z mózgu do okreĘlonych narzÄ…dów artyku- st´p w rozwoju percepcji s"uchowej i pami´ci
lacyjnych. s"uchowej. åwiczenia stymulujÄ…ce moÅ»na pro-
Percepcja s"uchowa, zwana inaczej s"u- wadziç w przedszkolu, wymagajÄ… jednak zaj´ç
chem mownym, jest czynnoĘcią z"oŻoną i an- zindywidualizowanych.
gaŻuje trzy rodzaje s"uchu: W przypadkach opóęnienia rozwoju per-
 s"uch fizyczny, cepcji s"uchowej bardzo waŻne są wszystkie
 s"uch muzyczny, zaj´cia kszta"tujÄ…ce mow´, wzbogacajÄ…ce
 s"uch fonematyczny. s"ownik oraz nauka wierszy i piosenek.
StymulujÄ…c percepcj´ s"uchowÄ…, naleÅ»y pa-
Zburzenia analizatora s"uchowego
mi´taç o çwiczeniach spostrzegawczoĘci s"u-
SpostrzeÅ»enia s"uchowe mogÄ… kszta"towaç si´
chowej. åwiczenia te moÅ»na korelowaç z çwi-
prawid"owo wy"Ä…cznie w warunkach, kiedy
czeniami umuzykalniajÄ…cymi. S"uch fonema-
analizator s"uchowy nie jest uszkodzony i funk- tyczny naleÅ»y çwiczyç systematycznie. åwicze-
cjonalnie sprawny. Wszystkie defekty w obr´- nia rozwijajÄ…ce s"uch muzyczny wp"ywajÄ… jed-
bie poszczególnych cz´Ä˜ci analizatora s"ucho- noczeĘnie na rozwój s"uchu fonematycznego.
wego zak"ócają proces odbierania przez dziec- W programie wychowania w przedszkolu
ko bodÄ™ców akustycznych. U dzieci o zaburzo- zaleca si´ çwiczenia dla dzieci 5 6-letnich na
nej percepcji s"uchowej wyst´pujÄ… w klasach
wyodr´bnienie g"osek w wyrazie, zw"aszcza
początkowych trudnoĘci w pisaniu i czytaniu.
w nag"osie, kolejne wymawianie dÄ™wi´ków
Dzieci nie nadąŻają przy pisaniu ze s"uchu za
w wyrazie, wyodr´bnianie dÄ™wi´ków w Ęrodku
tempem pisania klasy. Czytając, muszą prze"o- wyrazów, wyróŻnianie "atwiejszych g"osek, do-
Å»yç najpierw litery na odpowiadajÄ…ce im g"oski,
konywanie analizy i syntezy prostych wyra-
a nast´pnie po"Ä…czyç je w dÄ™wi´kowÄ… ca"oĘç
zów: mama, tata, kot, mam, dom, las oraz "a-
wyraŻającą jakieĘ s"owo. Niewystarczające opa- twych imion.
nowanie techniki czytania powoduje tworzenie
Do nauki czytania i pisania moŻemy
si´ braków w wiadomoĘciach. Ca"y wysi"ek sku- przejĘç wówczas, gdy dzieci bezb"´dnie roz-
pia si´ na technicznej stronie czytania, co wp"y- k"adajÄ… wyrazy na g"oski i z g"osek sk"adajÄ…
wa negatywnie na rozumienie treĘci.
wyrazy. Budowanie modeli wyrazów z dwuko-
Post´powanie stymulacyjne naleÅ»y rozpo- lorowych nakrywek zakoÅ‚
czy prac´ zwiÄ…zanÄ…
czÄ…ç jak najwczeĘniej. W wieku przedszkol- z çwiczeniem s"uchu fonematycznego.
åWICZENIA USPRAWNIAJŃCE FUNKCJE S¸UCHOWE
Cel çwiczeÅ‚
Ârodki realizacji-rodzaje stosowanych çwiczeÅ‚
Pomoce
12 3
Rozwijanie percepcji s"uchowej I. åwiczenia oparte na materiale eksponowanym wzrokowo-s"uchowym i na
poprzez rozpoznawanie czynnoĘciach ruchowych
i odtwarzanie struktur 1. Odtwarzanie struktur dÄ™wi´kowych na podstawie uk"adów
dÄ™wi´kowych. przestrzennych:
 odtwarzanie rytmu ilustrowanego uk"adem przestrzennym,
åwiczenia koordynacji s"uchowo-  rozpoznawanie uk"adu przestrzennego odpowiadajÄ…cego wystukanemu
-ruchowej i s"uchowo-wzrokowej. rytmowi,
Wytwarzanie związków  rozpoznawanie rytmu zgodnego z uk"adem przestrzennym,
s"uchowo-wzrokowych.  s"uchowa analiza podanego rytmu i ruchowe jego odtwarzanie poprzez:
åwiczenia w identyfikowaniu wyklaskiwanie, wystukiwanie o"ówkiem (pa"eczkÄ… na b´benku, na
dÄ™wi´ków. cymba"kach) z uwzgl´dnieniem nast´pstwa czasowego.
Úycie Szko"y
52 116
[ ]
[
]
12 3
Graficzne odtwarzanie 2. Graficzne odtwarzanie wys"uchanego rytmu za pomocą kresek i kó"ek. 28 wzorów
wys"uchanego dÄ™wi´ku. åwiczenia polegajÄ… na odtwarzaniu ruchem r´ki wzorów graficznych graficznych,
zgodnie z rytmem Ępiewanej piosenki. arkusz papieru
Usprawnianie analizy i syntezy KolejnoĘç çwiczeÅ‚
: pakowego,
wzrokowej, orientacji czasowo- demonstracja i analiza wzoru, wodzenie palcem po wzorze, odtwarzanie karton z bloku
-przestrzennej, koordynacji wzoru w powietrzu, odtwarzanie wzoru w powietrzu, ale z pami´ci, rysunkowego
wzrokowo-ruchowo-przestrzennej, odtwarzanie wzoru palcem po pulpicie sto"u, odtwarzanie wzoru na arkuszu A-4, kreda
koordynacji wzrokowo-s"uchowo- papieru p´dzlem, kredÄ…, odtwarzanie wzoru na liniaturze zeszytu przy kolorowa
ruchowej. uÅ»yciu o"ówka. NaleÅ»y przestrzegaç powiÄ…zania odpowiedniego fragmentu
wzoru z odpowiednim fragmentem tekstu i adekwatnym ruchem r´ki.
3. RóŻnicowanie dÄ™wi´ków opartych na mowie ludzkiej z innymi dÄ™wi´kami
dochodzÄ…cymi ze Ęwiata zewn´trznego.
4. Porównywanie melodii znanych piosenek pod wzgl´dem tempa,
wysokoĘci g"osu, tonacji.
II. Analiza i synteza wyrazowa zdał
Paski papieru
åwiczenia s"uchowe tzw. 1. Wyodr´bnianie zdania z mowy, poj´cie zdania, wyrazu:
róŻnicujące, mające na celu  uk"adanie zdał
i rozdzielanie ich na wyrazy,
doprowadziç do budowy zdaÅ‚
 wyodr´bnianie wyrazu ze zdania, konstruowanie zdania z podanym wyrazem,
i wyrazów. Analiza i synteza zdał
.  rozwijanie zdał
i porównywanie liczby wyrazów w zdaniach,
 wyodr´bnianie wyrazów ze zdaÅ‚
prostych i liczenie ich w formie dzia"ał

na przedmiotach.
åwiczenia koordynacji 2. Porównywanie zdaÅ‚
krótkich i d"ugich:
s"uchowo-wzrokowej i ruchowej  liczenie wyrazów, oznaczanie wyrazów kreskami, kartonikami i Przykrywki do
oraz graficzne ich odtwarzanie. porównywanie ich liczebnoĘci w róŻnych zdaniach, tworzenia sche-
 oznaczanie wyrazów kreskami i porównywanie ich liczebnoĘci w róŻnych matów wyrazów.
zdaniach,
 uk"adanie zdał
o podobnej liczbie wyrazów.
III. Analiza sylabowa wyrazów
1. Poj´cie sylaby, dzielenie wyrazów na sylaby, liczenie sylab, synteza sylab:
 podzia" wyrazów na sylaby,
 okreĘlanie d"ugoĘci wyrazów na podstawie liczby sylab,
 ustalenie pozycji danej sylaby w wyrazie (na początku, na koł
cu, w Ęrodku),
 wydzielanie sylab i ich wzmacnianie przedmiotowo: liczmanami,
klaskaniem, ruchami, marszem,
 s"uchowe wydzielanie i liczenie sylab w wyrazach krótszych i d"uŻszych,
 tworzenie wyrazów z sylab.
2. OkreĘlanie pozycji sylab w wyrazie:
åwiczenia orientacji w kolejnoĘci  wydzielanie sylab otwartych w nag"osie wyrazów, wydzielanie sylab
wyst´powania sylab. zamkni´tych w wyg"osie wyrazów, wydzielanie sylab otwartych w wyg"osie
wyrazów, wydzielanie sylab Ęrodkowych w wyrazach trzysylabowych,
 wyszukiwanie podanych sylab w róŻnych wyrazach.
3. Uk"adanie wyrazów z sylab: Sztafeta
 odpoznawanie wyrazów i zdał
wypowiedzianych sylabami. obrazkowa i
 Tworzenie wyrazów zaczynajÄ…cych si´ podanÄ… sylabÄ…, sylabowa
 Tworzenie wyrazów przez dodawanie sylab początkowych do znanych
sylab koł
cowych,
2/2005
117
[ ] 53
[
]
12 3
 Tworzenie wyrazów rozpoczynajÄ…cych si´ koÅ‚
cowÄ… sylabÄ… wyrazu
poprzedniego.
4. Zmiana wyrazu przez dodanie lub odj´cie sylaby:
 Rozwiązywanie rebusów obrazkowych,
 Rysowanie bądę wskazywanie przedmiotów, których nazwy zawierają
dane sylaby.
IV. Analiza i synteza g"oskowa wyrazów-skojarzenie g"oski ze znakiem
graficznym (literÄ…)
åwiczenia orientujÄ…ce w kolejnoĘci 1. Wyodr´bnianie poczÄ…tkowej g"oski w wyrazie:
g"osek (pierwsza, druga, trzecia,  wskazywanie przedmiotów, których nazwy zaczynajÄ… si´ danÄ… g"oskÄ…,
czwarta).  grupowanie przedmiotów, których nazwy zaczynajÄ… si´ takÄ… samÄ… g"oskÄ…,
 wyodr´bnianie pierwszej g"oski z nazwy obrazka,
 wyróŻnianie samog"osek,
 odróŻnianie danych g"osek od innych (poprzez klaskanie, podskok,...
gdy s"yszÄ… danÄ… g"osk´),
 s"uchowe wyodr´bnianie g"oski poczÄ…tkowej w dowolnym wyrazie,
 tworzenie wyrazów na podstawie podanej g"oski początkowej.
2. Wyodr´bnianie koÅ‚
cowej g"oski w wyrazach: wybór obrazków lub przed-
miotów, których nazwy koł
czÄ… si´ danÄ… g"oskÄ…, np. bat, kat, kret, kogut,
 rozpoznawanie obrazków i przedmiotów na podstawie podanej g"oski
koł
cowej ich nazw, podawanie wyrazów koł
czÄ…cych si´ danÄ… g"oskÄ…,
 grupowanie rysunków, których podpisy koł
czÄ… si´ tÄ… samÄ… g"oskÄ…, np.
waga, Żaba, ryba,
 dobieranie par obrazków, w których nazwa jednego rozpoczyna si´ takÄ…
samą g"oską, jaką koł
czy si´ nazwa drugiego, np. rak-kot.
3. Wyodr´bnianie Ęrodkowej g"oski w wyrazach: dobieranie obrazków,
których nazwy (3-g"oskowe) posiadajÄ… danÄ… g"osk´ w Ęrodku, np.: a-mak,
rak, e-ser, lew, kret,
 okreĘlenie miejsca danej g"oski w wyrazach d"uŻszych, np.: d-budowa,
pomidor, wiadro, myd"o,
 tworzenie wyrazów posiadajÄ…cych dana g"osk´ w okreĘlonej pozycji,
 rozpoznawanie g"oski powtarzajÄ…cej si´ w wyrazie: fajka, bajka, maska.
H.Meterowa  Co
4. Kolejne wydzielanie g"osek w wyrazach:
s"yszysz?
 wyodr´bnianie podanej g"oski w róŻnych pozycjach wyrazów,
 uk"adanie wyrazów z podanymi g"oskami,
 liczenie g"osek w wyrazach,
 wyszukiwanie wyrazów posiadajÄ…cych danÄ… g"osk´.
5. Tworzenie nowych wyrazów przez dodanie lub odj´cie g"oski:
 dodawanie poczÄ…tkowej g"oski -as-las,
 odj´cie poczÄ…tkowej g"oski Alina-lina,
 dodanie koł
cowej g"oski dom-domy,
 odj´cie koÅ‚
cowej g"oski koty-kot,
 dodanie początkowej i koł
cowej g"oski las-klasa,
 uk"adanie nowych wyrazów z pierwszych g"osek nazw kolejnych
obrazków: ryba-autobus, krowa-rak.
Úycie Szko"y
54 118
[ ]
[
]
12 3
RóŻnicowanie dÄ™wi´ków mowy åwiczenia s"uchu fonematycznego:
ludzkiej  róŻnicowanie s"ów podobnie brzmiących (opozycje fonematyczne); dzieci
wskazują obrazki po us"yszeniu ich nazw: przyk"ady par obrazków: czapka-
Żabka, bucik-budzik,
 róŻnicowanie takich samych sylab w szeregu róŻnych lub o podobnym
brzmieniu na przyk"adach: pa, ga, da, dzieci sygnalizujÄ… moment us"yszenia
Żądanej sylaby,
 powtarzanie par s"ów opozycyjnych typu: bary-pary,
 podawanie wyrazów o znaczeniu kontrastowym: biuro-pióro,
 nazywanie wskazywanych przedmiotów, których nazwy róŻniÄ… si´
g"oskami korelacyjnymi: dzwi´czna-bezdzwi´czna, ustna-nosowa, o róŻnym
miejscu artykulacji,
 segregowanie obrazków ze wzgl´du na w"aĘciwoĘci g"oskowe w ich
nazwach, np. dzwi´czne-bezdzwi´czne.
V. åwiczenia w czytaniu i pisaniu sylab i wyrazów (róŻnicowanie
samog"osek, spó"g"osek, utrwalanie znajomoĘci liter).
Loteryjki,
1. Sylaby dwuliterowe:
uk"adanki
 tworzenie sylab dwuliterowych otwartych (podstawienie spó"g"osek do
obrazowo-
sta"ej samog"oski),
sylabowe
 tworzenie sylab dwuliterowych otwartych (podstawienie samog"oski do
sta"ej spó"g"oski),
 rozpoznawanie i czytanie sylab dwuliterowych,
 tworzenie i pisanie sylab otwartych z wszystkimi samog"oskami,
 zestawienie róŻnych spó"g"osek i samog"osek, sylaby otwarte dwuliterowe,
 czytanie w krótkich ekspozycjach i zapisywanie sylab,
 czytanie sylab dwuliterowych i "Ä…czenie ich z podanymi sylabami w nowe
wyrazy (za pomocą rebusów),
 tworzenie wyrazów dwusylabowych,
 "Ä…czenie sylab otwartych ze sta"Ä… poczÄ…tkowÄ… sylabÄ…: ma-ma, ma-ta, ma-
pa; ra-ma, ra-ki, ra-no,
 "ączenie sylab ze sta"ą sylabą koł
cowÄ…: ma-ma, ra-ma, wa-ta, hu-ta,
 samodzielne uk"adanie przez dziecko dowolnych wyrazów z sylab
dwuliterowych otwartych przy zastosowaniu loteryjek obrazkowo-
wyrazowych,
 uk"adanie obrazków przy napisach,
 uzupe"nianie napisów pod obrazkami
 uk"adanie ca"ych napisów z pojedynczych sylab,
 uk"adanie ca"ych wyrazów pod napisanymi sylabami.
2. Sylaby trzyliterowe:
 tworzenie trzyliterowych sylab zamkni´tych przez podstawienie róŻnych
spó"g"osek do sta"ej sylaby,
 dobieranie sylab otwartych do sta"ej spó"g"oski: ko-t, ba-t, bu-t, ba-l,
da-l, dy-m,
 czytanie ca"ych sylab trzyliterowych zamkni´tych,
 analiza dÄ™wi´kowa sylab trzyliterowych zamkni´tych i ca"oĘciowe ich czytanie,
 przekszta"canie wyrazów jednosylabowych w wyrazy dwusylabowe:
2/2005
119
[ ] 55
[
]
12 3
las-lasy, dom-domy, lis-lisy,
 przekszta"canie wyrazów stanowiÄ…cych trzyliterowe sylaby zamkni´te, np.
zmiana samog"oski a na o w wyrazie rak-rok,
 tworzenie 3-literowych sylab-wyrazów ze zbiegiem spó"g"osek: gra dla
trzy, kra dwa "zy i czytanie ca"oĘciowo tych sylab,
 rozpoznawanie po"oŻenia samog"osek w sylabach 3-literowych
zamkni´tych i otwartych, np. kot-kto; dal-dla.
3. Tworzenie dwusylabowych wyrazów:
 z sylab 3-literowych zamkni´tych i dwuliterowych otwartych: lal-ka, las-
ka, ram-ka, lam-pa, nar-ty,
 tworzenie wyrazów 2-sylabowych z sylabą 3-literową otwartą: sto-"y, sto-
py, sto-sy; s"o-ma, s"o-wa, s"o-wo.
4. Analiza i synteza dÄ™wi´kowa wyrazów :
 jednosylabowych ze zbiegiem spó"g"osek:
k  kram, kraj, krok; s  sto, stop, smak,
 przekszta"canie wyrazów przez zmian´ lub dostawienie sylab np.: ma-ma,
ma-pa, ma-sa, ma-ta, mo-wa, mo-del, mo-tyl, me-wa,
 rozpoznawanie i czytanie ca"ych wyrazów 2-sylabowych.
5. Czytanie pojedynczych zdał
:
 uk"adanie zdał
z podanych wyrazów,
 pisanie wydzielonych zdał
poprzedzone dzieleniem zdania na wyrazy,
 uk"adanie zdał
rozwini´tych z podanych wyrazów,
z K. Aszyk, Nauka czytania i przygotowanie do pi- na i nerwice dzieci´ce, PAN Ossolineum, 1965.
z J. JastrzÄ…b, Gry i zabawy w terapii pedagogicznej,
sania w eksperymentalnych przedszkolach w ZSRR,
Warszawa 1994, Centrum Pomocy Psychologicz-
 Wychowanie w Przedszkolu 1978 nr 3.
z K. Aszyk, Umiej´tnoĘç czytania i poziom przygo- no-Pedagogicznej MEN.
z A. Ko"odziejczyk, Program edukacyjny, Warsza-
towania do pisania szeĘciolatków,  Wychowanie
wa 1991, MEN.
w przedszkolu 1979 nr 2.
z H. Nartowska, Opóęnienie rozwoju dziecka,
z A. Bochórz, Poziom lateralizacji a sprawnoĘç
Warszawa 1980, WSiP.
czytania dzieci z klas zerowych, praca magisterska
z H. Nartowska, RóŻnice indywidualne czy zabu-
napisana pod kierunkiem dr M. Bogdanowicz,
rzenia rozwoju dziecka przedszkolnego, Warszawa
U. G, 1983.
1980, WSiP.
z M. Bogdanowicz, Psychologiczna analiza w pisaniu
u dzieci,  Zeszyty Naukowe Wydzia"u Humanistycz- z T. Opolska, E. Potempska, Dziecko nadpobudliwe.
Program korekcji zachował
, Warszawa 1999, Cen-
nego U. G 1978,  Psychologia nr 1, s. 89 100.
z M. Bogdanowicz, Psychologiczna analiza w pi- trum Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.
saniu u dzieci, Uniwersytet Gdał
ski, praca dok- z H. Spionek, Zaburzenia psychoruchowego roz-
woju dziecka, Warszawa 1965, PWN.
torska. Gdał
sk 1976.
z M. Bogdanowicz, Metoda dobrego startu w pra- z E. Waszkiewicz, Zestaw çwiczeÅ‚
do zaj´ç korek-
cyjno-kompensacyjnych dla dzieci przedszkolnych,
cy z dzieckiem w wieku od 5 do 10 lat, Warszawa
Warszawa 1994, Centrum Pomocy Psychologicz-
1985, WSiP.
z M. Bogdanowicz, Integracja percepcyjno-moto- no-Pedagogicznej MEN.
ryczna, Warszawa 1997, Centrum Metodyczne Po-
Mgr JOANNA SóCIĄSKA
mocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN, 1997.
pedagog-terapeuta, Poradnia Psychologiczno-
z A. Drath, J. Siwkiewicz, J. Sochał
ska, Uwagi
-Pedagogiczna w Piotrkowie Trybunalskim
na temat rehabilitacji w dysleksji. Higiena psychicz-
Úycie Szko"y
56 120
[ ]
[
]
LITERATURA