Diagnoza i terapia dzieci z zespołem ADH i ADHD
Każdy nauczyciel podejmujący pracę z nową grupą dzieci stara się już w
pierwszych dniach pracy wyłonić dzieci pochodzące z grup ryzyka. Najłatwiej i
najszybciej zauważa się dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z
zaburzeniami koncentracji uwagi zwanych dalej ADHD. Są to dzieci, o których
potocznie mówimy  nie może usiedzieć w miejscu . Ich zachowanie nie wynika
jednak ze złej woli. Cały czas trwają badania nad przyczynami takiego
zachowania.
Neurolodzy, psycholodzy, psychiatrzy dopatrują się przyczyn w
mikrouszkodzeniach mózgu, przewlekłych (nawet ciążowych) zatruciach
ołowiem, barwnikami, salicylanami, konserwantami i w błędach
wychowawczych. Stwierdzono u tych dzieci zaburzenia równowagi pomiędzy
noradrenaliną a dopaminą.
Rozpoznanie u dziecka zespołu ADH (zespół nadpobudliwości ruchowej) lub
ADHD (zespół nadpobudliwości ruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi)
przebiega w kilku etapach. Przy diagnozowaniu bierze się pod uwagę:
- informacje, od co najmniej dwóch niezależnych osób, np. rodzice i
nauczyciel
- rozmowy z dzieckiem
- obserwacje zachowania dziecka
- obiektywną ocenę ruchliwości przeprowadzoną w pomieszczeniu z
jednostronnym lustrem zawierającą też elektroniczny pomiar aktywności
ręki, stopy lub pomiar stabilności (tzw. aktometria, pedometria,
stabilometria) przeprowadzony w pomieszczeniu z podłogą, która posiada
dwa czynniki ruchu
- obiektywną ocenę uwagi przeprowadzoną
- komputerowym testem uwagi ciągłej
- skalą i kwestionariuszami diagnostycznymi ,np Connersa
- testami psychologicznymi
- badania pediatryczne i neurologiczne
- badania pomocnicze i wykluczające np. EEG, CT (tomografia
komputerowa), MRI (rezonans magnetyczny)
Amerykańscy badacze ( Schmidt, Jensen, Swanson, Gillberg, Bhatia) sprawdzili
częstość występowania zespołów na świecie. Okazało się, że:
u dzieci 3-4 letnich problem dotyczy od 1-5% dzieci
3-12 lat - do 30%
3-18 lat - 10%
populacja dzieci miejskich
3-12 lat - 18%
populacja dzieci na wsi
3-12 lat - 4,6%
Przeprowadzone badania w Polsce nie rozgraniczają grup wiekowych i
wskazują na występowanie zespołów u 3-10% dzieci.
Zróżnicowano nawet dominację objawów ze względu na płeć. U
chłopców zauważa się przewagę agresji i nadruchliwości, u dziewczynek
przewagę zaburzeń uwagi i koncentracji.
Objawy kliniczne zespołu ADHD usystematyzowano wg rodzajów
zaburzeń:
- zaburzenia koncentracji
- nie skupia uwagi
- błędy z niedbałości
- wydaje się, że nie słucha co do niego mówimy
- zapomina o prostych czynnościach lub poleceniach
- łatwo się rozprasza
- nie kończy rozpoczętego zadania
- ociąga się z rozpoczęciem zadań planowych
- z
le organizuje sobie pracę
- zaczyna kilka rzeczy na raz
- gubi przedmioty
- zaburzenia popędliwości (impulsywność)
- reaguje natychmiast, bije się z innymi, niszczy zabawki
- nie słucha do końca, przeszkadza
- ciągle wtrąca się do rozmowy
- ma na każdy temat swoje zdanie, zwykle nieprzemyślane
- nadruchliwość
- nie usiedzi w miejscu
- miewa tiki, stereotypie ruchowe
- chodzi po klasie
- dotyka, przestawia przedmioty, wchodzi do obcych pomieszczeń
- ciągle mówi
- mało śpi
- nie lubi spokojnych gier, zabaw, malowania
Terapię należy przeprowadzać kompleksowo. Lekarze zapewniają pomoc
farmakologiczną, specjaliści (psycholog, pedagog, neurologopeda) prowadzą
zajęcia terapeutyczne, którymi obejmują zarówno dzieci, jak i rodziców. W
pracy z tymi dziećmi najważniejszymi zaleceniami są:
KONSEKWENCJA
STAA
Y RYTM DNIA
SYSTEMATYCZNOŚĆ
DA
UGOTRWAA
OŚĆ
Nauczyciel, który w swojej grupie pracuje z dzieckiem przejawiającym
wcześniej omówione symptomy zachowań powinien w pierwszej kolejności
odpowiedzieć sobie na pytanie  Czy mój stosunek do tego dziecka jest taki sam,
jak do innych dzieci?
Rozmowa z rodzicami wyjaśni sprawę, czy dziecko jest zdiagnozowane i
poddane terapii. Jeżeli nie, należy podjąć odpowiednie kroki, jeżeli tak  należy
uzbroić się w cierpliwość i systematycznie, konsekwentnie i długotrwale
pracować z takim dzieckiem, starając się jak najczęściej wykorzystywać w
stosunku do dziecka wzmacnianie pozytywne.
Optymalnym miejscem nauczania dziecka z ADHD jest mało liczna klasa o
charakterze integracyjnym, najlepiej z dwójką nauczycieli. W warunkach
normalnej, osiedlowej szkoły ten wymóg jest praktycznie niemożliwy do
zrealizowania. Nauczyciel musi poradzić sobie z dzieckiem w takich
warunkach, w jakich pracuje. Może jednak wspomóc się innymi działaniami.
Najważniejszą rzeczą jest opracowanie jasno sformułowanego regulaminu,
który powinien wisieć w widocznym miejscu w klasie. Dziecko musi znać
zasady postępowania obowiązujące w klasie. Ułatwi to nauczycielowi
konsekwentną kontrolę dyscypliny i natychmiastową reakcję na niewłaściwe
zachowanie dziecka. W systemie kar nie należy stosować ograniczeń w
zabawie i ćwiczeniach fizycznych, a uwagi krytyczne wypowiadać tylko po
bardzo poważnych przewinieniach, aby ograniczyć ilość informacji
napływających do dziecka.
Dobrze jest posadzić dziecko blisko nauczyciela, obok ucznia, który jest
zorganizowany, zdyscyplinowany i chętny do pomocy. Podczas pracy w
grupach dobrze jest łączyć dzieci o różnych umiejętnościach, aby same
korygowały negatywne zachowania rówieśników.
Nauczyciel powinien umożliwić dziecku nadpobudliwemu rozładowanie
swoich emocji poprzez przydział dodatkowych obowiązków w postaci
przyniesienia kredy , zmoczenia gąbki itp.
Bardzo ważna jest też systematyczna kontrola pracy dziecka i to nie tylko w
szkole, ale w ramach współpracy z rodzicami, także w domu. Umożliwi to
naszemu uczniowi odniesienie sukcesu, który jest niezbędnym elementem
pracy z dziećmi dotkniętymi omawianym zespołem.
Bibliografia:
1. J.Comi-Wielowiejska, Wirujące dzieci,  Newsweek 2001 nr 13.
2. M.Fiejdasz, K.Romanowska, O.Skwiecińska, Odrzucone przez szkołę,  Newsweek 2001
nr 13.
3. B.Pietkiewicz, Diabły za szklaną ścianą,  Polityka , listopad 2001
4. T.Wolańczyk, A.Kołakowski, M.Skotnicka, Nadpobudliwość psychruchowa u dzieci,
Lublin 1999,  Bifolium .
5. B.Patycka, Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji
uwagi. Życie Szkoły , wrzesień 2002
6. notatki własne ze szkolenia w WCIES  dzieci z zaburzeniami ADHD .
Opracowała :
mgr Monika Stańczyk