UNIWERSYTET ROLNICZY
IM. HUGONA KOA
A

TAJA W KRAKOWIE
Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt
Odwieczny dylemat:
jako czy kura?
Dr inż. Marcin Lis
Katedra Hodowli Drobiu, Zwierząt Futerkowych
i Zoohigieny
Jak to z jajkiem i kurą było
Na początku był dinozaur &
Oviraptors: Nomingia gobiensis (Barsbold, et al, 2000)
www.dinosaur-world.com/feathered_dinosaurs/sp...
& potem (140- 150 mln lat temu) wykluł się praptak
Protarchaeopteryx robusta
(Qiang Ji & Shu-An Ji. 1997).
Archaeopteryx lithographica
(Hermann von Meyer, 1861).
www.dinosaur-world.com/feathered_dinosaurs/sp...
Najstarszy skamieniałe
jajo z zarodkiem
(pra) ptaka
- 121 mln lat temu
Zhonghe Zhou* and Fucheng Zhang
Science 22 October 2004: Vol. 306, p. 653
http://news.nationalgeographic.com
110 mln lat temu  prawdziwe ptaki
Gansus yumenensis
www.newscientist.com
www.carnegiemnh.org/.../gansus/treebw72.jpg
Kur bankiwa
(Galus galus) Red Junglefowl
Udomowiony ok.
Zamieszkuje Indie,
4000 lat lemu
udomowiony ok.
4000 lat temu.
Kura domowa (Galus galus domesticus)
Przepis na
kurczaka
Składniki:
Kura i kogut
y
ródła zdjęć: www. members.iinet.net.au/ ; www.racetothetop.org/images/egg.jpg
Jajko
http://www.skullsunlimited.com/bird-eggs.htm
chickscope.beckman.uiuc.edu/.../5focuson.jpg
.... i jeszcze
Temperatura:
Para wodna:
37,6-37,8�C
ok. 23 g/m3  50%
Powietrze:
O2 -21%
Obracanie
CO2
How know?
Sposób 1.
Sposób 2.
Sposób 3.
Petersime S576 , pojemność 57600 jaj.
Rozwój  kurczaka zaczyna się
jeszcze  w kurze
http://www.nd.edu/~avianova/Images/Henovary.jpg
owulacja
Zapłodnienie
bruzdkowanie
(po 15 min)
pierwsza bruzda
(po 3-4 godzinach)
http://www.msstate.edu/dept/poultry/pics/oviduct.gif
Zapłodnienie u ptaków
U ptaków występuje fizjologiczna polispermia
Służy ona aktywacji jaja, zawierającego duże ilości
żółtka (jaja polilecytalne)
tarczka zarodkowa
(germinal disc)
plemnik
jądro oocytu
I ciałko kierunkowe
Do tarczki zarodkowej (germinal disc) wnika wiele
plemników i przekształca się w przedjądrza męskie
II ciałka kierunkowe
przedjądrze żeńskie
przedjądrze męskie
I ciałko kierunkowe
Wnikniecie plemników aktywuje jajo;
Dokończony zostaje 2 podział mejotyczny i wyrzucone 2
ciałko kierunkowe
Plemniki tworzą przedjądrza męskie
DNaza I i DNaza II
zygota
Degenerujące
przedjądrze męskie
Przedjądrze męskie położone w centrum tarczki zarodkowej
zlewa się z przedjadrzem żeńskim tworząc zygotę;
Pozostałe przedjadrza degenerują. Czasem mogą z nich
powstać merocyty (dodatkowe blastomery) => mozaikowość
komórek pola pozazarodkowego
Czynnik powodujący degradację
przedjądrzy meskich:
Wzrost aktywności DNazy I i DNazy II
na powierzchni oocytów
(Olszańska i Stępińska 2001)
Przedjądrza zostają zdegenerowane do
etapu wczesnego bruzdkowania
(Perry 1987)
Bruzdkowanie u ptaków
(ang cleavage)
Typ: bruzdkowanie częściowe tarczowe
-dzieli się tylko tarczka zarodkowa !!!!
1 bruzda
 podział południkowy;
- bruzda bardzo płytka
(powierzchniowa) i krótka
Blastomeru nie rozdzielone
całkowicie
2 bruzda
"  podział południkowy;
" -4 otwarte blastomery
oddzielone od siebie tyko na
biegunie animalnym;
" błona komórkowa tylko na
powierzchni tarczki
" cytoplazma blastomerów miesza
się z żółtkiem (peryblast  obszar
mieszania)
3 bruzda
" podział równoleżnikowy;
4 bruzda
" podział południkowy
5 bruzda  tzw bruzda okrężna
podział równoleżnikowy
" Środkowe blastomery zostają
odciete od otwartych
blastomerów obwodowych
Faza 16 blastomerów
" centralnie położone
blastomery oddzielają się od
periblastu
" blastomery zamknięte
powstają na powierzchni
tarczki
" Faza 64 blastomerów 
blastomery otwarte tylko w
strefie brzeżnej (zona
marginalis)
www.bio.unc.edu/.../Courses/biol104/jan13.htm
W wyniku bruzdkowania tarczka zarodkowa
przekształca się w blastodermę, oddzieloną od żółtka
jamą podzarodkową
Dyskoblastula
Tarczka zarodkowa w momencie zniesienia jaja
Brzeg obrastający
Pole ciemne
(area opaca)
Bruzda okrężna
Pole jasne
(area pellucida)
Epiblast
Hipoblast
Jama blastuli
Żółtko
(jama podzarodkowa)
Proces delaminacji (rozwarstwienia)
Powstanie epiblastu i hipoblastu
Brzeg obrastający
Pole ciemne
Bruzda okrężna
Pole jasne
Epiblast
Hipoblast
Żółtko
Jama blastuli
Zniesienie jaj
Diapauza
 zatrzymanie rozwoju zarodkowego
Jajo po zniesieniu
Zbiór jaj
Transport jaj
Magazynowanie jaj wylęgowych
Wilgotność względna 75-85%
Temperatura 12 -20�C
Czas magazynowania 2-14 dni
Magazynowanie jaj
Warunki mikroklimatyczne
Konieczność przestrzegania
reżimu termiczno-wilgotnościowego !!!
Wilgotność względna 75-85%
Temperatura:12-20 C
 zero fizjologiczne = 15,9 C
t>15,9
t 15,9
uruchomienie procesów
wstrzymanie procesów
metabolicznych
metabolicznych w jaju
odwodnienie i martwica
zarodka
 Zero fizjologiczne
1) temperatura, w której metabolizm zarodka zostaje prawie
zupełnie zahamowany, (diapauza).....
wartości  zera fizjologicznego
" 25 27�C Funk i Biellier [1944] i Lundy [1969].
" 21 � C Proudfoot i Hulan [1983].
" 15,9�C Borzemska i Janowski [1984]
" 5-15 �C [Rozp MRiRW 2003]
2)...... i, która pozwala na podjęcie po okresie diapauzy
prawidłowego rozwoju przez zarodek i uzyskanie
pełnowartościowego, zdrowego pisklęcia [Myes i Takeballi
1984; Wilson 1991].
Nakład jaj
Komora lęgowa (ang. setter)
Petersime S576 , pojemność 57600 jaj.
Środowisko inkubacji jaj kurzych
Czynnik Aparat lęgowy Komora klujnikowa
Dni inkubacji 1-18 19-21
37,2-37,8
T [�C] 36,1-37,2
(37,6-37,8)
55-75
RH [%] 50-60
(60-70)
Stężenie CO2 [%] 0,3-0,4 0,5-0,6
Stężenie O2 [%] 21 21
Obroty tac 8-24/dobę 0
Pierwsza doba inkubacji
Fot. J. Zagory & K. LaSalle www.swarthmore.edu
2 doba inkubacji
Fot. Heather Sternshein www.swarthmore.edu/
3 doba inkubacji
Fot. Heather Sternshein www.swarthmore.edu/
4 doba inkubacji
Fot. Sean Anderson www.swarthmore.edu/
Błony płodowe
" Woreczek żółtkowy
" Owodnia
" Omocznia
" Kosmówka
6 doba inkubacji
Świetlenie jaj (ang. candling)
Świetlenie jaj (ang. candling)
Świetlenie jaj (ang. candling)
I świetlenie:
6 doba inkubacji
II świetlenie:
po 18 dobie inkubacji,
przed przekładem
Stół do świetlenia
Świetlenie jaj (ang. candling)
10 doba inkubacji
12 doba inkubacji
www.microscopy-uk.org.uk/.../comp3.jpg
18 doba inkubacji
Komora klujnikowa
(klujnik ang. hatchter)
Petersime H192 , pojemność 19200 jaj.
Gatunek Temp [�C] RH [%] Dni
K. Klujnik K. Klujnik inkubacji
lęgowa lęgowa
Kura 37,8 37,2 52 75 21
Indyk 37,5 37,0 55 75 28
Bażant 37,5 37,0 50 75 26
Przepiórka japońska 37,5 37,0 45 75 17
Kaczka pekińska 37,5 37,0 56 75 28
Kaczka piżmowa 37,5 37,0 60 75 34,5
Gęś 37,5 37,0 55 75 30-31
Emu 36,0 35,5 25 55 56
Nandu 36,0 35,5 40 75 39
Struś 36,5 35,5 25-30 55 42
I z jajka wyszła kura
Fizjologia okresu okołolęgowego
1. Przyjęcie prawidłowej pozycji do wykluwania
- głowa pod prawym skrzydłem,
- dziób skierowany w kierunku komory powietrznej
Błona
Błona
owodniowa
omoczniowo-kosmówkowa
Komora
powietrzna
Błona
podskorupowa
wewnętrzna
2. Wykluwanie wewnętrzne (internal piping)
 przebicie się przez błonę podskorupową wewnętrzną do
komory powietrznej rozpoczęcie oddychania płucnego
Ułożenie pisklęcia w jaju wg klasyfikacji
Marshala (1949)
Ułożenie prawidłowe
P 0
Głowa pod prawym skrzydłem
Głowa w kierunku żółtka
P I
P II Głowa w ostrym końcu jaja
Głowa pod lewym skrzydłem
P III
Skręt ciała
PIV
Stopy na głowie
P V
Głowa na skrzydle
P VI
P VII Ułożenie poprzeczne
Fizjologia okresu okołolęgowego
2. Wykluwanie wewnętrzne
(internal piping)
 przebicie się przez błonę
podskorupową wewnętrzną
do komory powietrznej
rozpoczęcie oddychania
płucnego
http://www.ext.vt.edu/resources/4h/virtualfarm/images/internal_pipping.jpg
Fizjologia okresu okołolęgowego
3. Nakluwanie zewnetrznę (eksternal pipping)
Fizjologia okresu okołolęgowego
4. Wyklucie (hatched)
Zjawisko synchronizacji klucia
Zjawisko synchronizacji klucia
-występuje u zagniazdowników;
- ma miejsce w ostatnich 2-3 dobach przed wykluciem;
- polega na przyspieszeniem wykluwania przez zarodki o
opóz
nionym rozwoju, lecz także na spowolnieniu rozwoju
zarodków najbardziej rozwiniętych.
-Pozwala na równoczesne opuszczenie gniazda przez cały lęg.
Sposoby synchronizacji lęgu
1. Chemiczna  zmiana właściwości fizyczno-
chemicznych albuminy
2. Synchronizacja na skutek wzajemnej
komunikacji się zarodków w lęgu
- dz
więki;
- ultradz
więki,
- drgania
3. Stymulacja rodzicielska
Synchronizacja chemiczna
" Jaj w serii różnią się stopniem rozwoju zarodka
i budową skorupy, co związane jest z czasem
przebywania jaja w jajowodzie.
" W momencie zniesienia pH albuminy wynosi 7,6
wraz z czasem magazynowania zwiększa się
zasadowość albuminy na skutek dyfuzji CO2.
" Optymalny odczyn albuminy wynosi 8,2  8,8
Synchronizacja chemiczna
" Jaja złożone na początku serii mają skorupę
lepszej jakości, zmiana odczynu albuminy
zachodzi w nich wolniej, w jajach
zniesionych póz
niej szybciej.
" W momencie rozpoczęcia wysiadywania jaja
charakteryzują się podobnymi
właściwościami, i rozwojem zarodka.
Wzajemna komunikacja się zarodków
Dz
więki wydawane przez zarodki na przykładzie przepiórki
japońskiej (wg Orcutt 1974)
1. Trzaski (clicking)  zachodzi na skutek ruchów oddechowych,
zaczynają być słyszalne jeszcze przed nakluciem jaja;
2. Ruch pisklęcia w skorupie;
3. Piski (shrill calls)  ostry przenikliwy dz
więk, wydawany
stałymi seriami;
4. Hatching calls  podobne do pisków jednak o niższej
częstotliwości i góśniści
5. Świergot (twitters)  słabe, ciche odgłosy emitowane w
krótkich seriach.
Zmiana w emisji dz
więków
przez zarodek podczas klucia (wg Orcutt 1974)
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
skorupa nienaklute początek nakluwania zawansowane
(naklucie wewnętrzne) nakluwanie
Klikanie Ruchy ciała zarodka Piski "hatching calls" ćwierkanie
Stymulacja rodzicielska
" dz
więki wydawane przez nioskę
" ruchy kwoki na gniez
dzie
Przebieg wykluwania piskląt różni się w lęgach
naturalnych i sztucznych (w inkubatorach)
Dziękuje za uwagę