Sytuacja rodziny Antka jest bardzo zła. Hanka jest nieszczęśliwa nie tylko z powodu konieczności sprzedaży krowy, utraty pozycji społecznej, lecz także dlatego, że Antek odtrąca ją, a także nie podejmuje żadnej pracy. Mężczyzna wciąż myśli o swej macosze. Hanka, która sama podjęła pracę przy oprzędzaniu wełny, załatwia mężowi zajęcie w tartaku. Tam też dochodzi do bójki między Mateuszem a Antkiem, który bardzo porywczo zareagował na przechwałki mężczyzny, dotyczące zażyłej znajomości z Jagną. W domu Boryny trwają intensywne przygotowana do Wigilii, która obchodzona jest bardzo uroczyście. Do świętujących przychodzi Jagustynka, której dzieci nie zaprosiły na wieczerzę. Podczas pasterki przy Jagnie klęka Antek. Mężczyzna prosi macochę, by się z nim ukradkiem spotykała. Chłopi zaczynają się coraz bardziej denerwować sprawą lasu. Maciej oczekuje na zaproszenie do rozmowy z dziedzicem. Do chaty Borynów przychodzi nieznajomy i wypytuje o Kubę. Jagna powracająca ze spotkania z Antkiem, gubi na śniegu zapaskę, czym wzbudza podejrzenia męża. W święto Trzech Króli mieszkańcy wsi bawią się w karczmie. Tam też gospodarze rozprawiają na temat wyrębu lasu. Antek godzi się z Mateuszem i porywa do tańca Jagusię. Para poddaje się emocjom, nie zważając na otoczenie. Zabawa pasierba i macochy wzbudza liczne komentarze. Przerywa ją stary Boryna. Mężczyzna zmienia swój stosunek do ślubnej. Kontroluje każdy krok żony, przestaje traktować ją pobłażliwie. Jagna początkowo pokornie znosi zmianę stosunku męża, jednak po czasie, podburzana przez Jagustynkę, staje się krnąbrna. Maciej choruje. Jagna, dzięki pomocy Jagustynki, spotyka się potajemnie z Antkiem. Stara kobieta podjudza również Borynę, którego ostrzega przed Antkiem (może podpalić gospodarstwo ojca). Zdana na siebie, poniżona przez męża Hanka martwi się o byt rodziny. Zmarzniętą i wycieńczoną kobietę, niosącą chrust na opał, spotyka Boryna. Mężczyzna dziwi się przemianie synowej, okazuje jej życzliwość i deklaruje pomoc. W tym samym czasie w domu Kłębów zbierają się mieszkańcy wsi. Kobiety drą pierze. Pracującym towarzyszy zabawa (chodzenie z niedźwiedziem). Antek i Jagusia chyłkiem wymykają się z wieczornicy. Kochanków, którzy ukryli się w brogu, śledził Boryna. Rozwścieczony podpala siano. Następnego dnia cała wieś rozprawia o pożarze. Lipczanie chcą ukarania Antka. Uważają bowiem, że to on, zgodnie z groźbami, spowodował pożar niebezpieczny dla całej wsi. Kobiety nie mają wątpliwości co do bezwstydności Jagny, której zapaska została odnaleziona w popiele. Hanka, która przeżyła kolejne upokorzenie, wbrew zakazowi męża, udaje się do starego Boryny. Jagna przebywa w chałupie matki. Między małżonkami dochodzi do pozornego porozumienia. Boryna całkiem zmienia nastawienie do wiarołomnej żony, którą traktuje jak wyrobnicę. Nie zważa już również na schadzki kochanków. Jagna spotyka się z Antkiem ze strachu przed gniewem mężczyzny. Obwinia Antka o swoją niedolę. Pijący młody Boryna, od którego odwrócili się wszyscy mieszkańcy wsi, zostaje wypomniany przez dobrodzieja z ambony. Przyczyn swojej niedoli upatruje w uczuciu do Jagny. Romans zostaje przerwany. Drwale dworu wycinają las. Mieszkańcy Lipiec chcą ich przepędzić. Dochodzi do zaciętej bójki. W trakcie jej trwania, Antek celuje w głowę swego ojca. W ostatniej chwili opamiętuje się. Maciej, podczas walki z borowym, zostaje poważnie ranny. Przerażony, zrozpaczony i żądny zemsty Antek zabija borowego.