On-3a











Spis treści

ZESZYT ONEIRONAUTYCZNY NR 1
Copyright � PKO, 1997
PRZYTOMNOŚĆ WYWOŁUJE ŚWIADOME SNY.
( �NightLight" 6(3), 1994 �The Lucidity Institute")
Stephen LaBerge, Leslie Philips & Lynne Levitan
 Poranne drzemki są bardzo sprzyjającymi okolicznościami do wywoływania świadomych snów. Działają tu dwa istotne czynniki: czas snu i okres przytomności we śnie. (Termin �drzemka" wskazuje, że omawiany czas snu poprzedzony jest okresem przytomności; natomiast słowo "poranna" wskazuje na istotną porę doby.) Serie eksperymentów przeprowadzanych w �NightLight", które badały zależności pomiędzy drzemkami, długością snu, przebiegiem czasowym snu, biologicznymi rytmami i świadomym śnieniem wykazały wielokrotnie silny związek pomiędzy praktykowaniem porannych drzemek i wzrastającym prawdopodobieństwem świadomych snów.
Wychodząc z założenia, że świadome sny związane są z długością i intensywnością fazy REM, która osiąga swoje największe natężenie nad ranem, pierwszy z naszych eksperymentów z drzemkami -�Najlepszy czas dla świadomych snów", składał się z następujących harmonogramów snu:
a) Położenie się na dwugodzinną drzemkę, rozpoczynającą się w dwie godziny po obudzeniu, które nastąpiło dwie godziny wcześniej niż zwykle (czyli drzemka miała miejsce w czasie zwyczajowego okresu przytomności).
b) Położenie się na dwugodzinną drzemkę, rozpoczynającą się cztery godziny po obudzeniu, które nastąpiło dwie godziny wcześniej niż zwykle (czyli drzemka miała miejsce dwie godziny później niż typowy moment przebudzenia).
Okazało się przede wszystkim, że świadome sny występowały dziesięciokrotnie częściej podczas drzemek, niż w normalnym śnie całonocnym. Więcej świadomych snów pojawiało się w drzemkach opóźnionych o dwie godziny niż w tych, które rozpoczynały się w cztery godziny po obudzeniu (przeciętnie odpowiednio jeden świadomy sen spośród dwóch snów wobec jednego świadomego snu spośród trzech snów). Chociaż ilość uczestników eksperymentu nie była wystarczająca, by stwierdzić znaczenie statystyczne wyników porównania ww. harmonogramów snu, bardzo zachęcające było to, że tego typu harmonogramy dawały większy efekt w wywoływaniu świadomych snów, niż wszystkie nasze wcześniejsze doświadczenia z prowokowaniem świadomych snów poprzez ćwiczenia mentalne.
Nasz drugi eksperyment
�Obudź się wcześniej, połóż się na drzemkę i śnij świadomie" składał się z trzech harmonogramów snu, po jednym na każdą noc.
W harmonogramie A
uczestnicy budzili się 90 minut wcześniej niż zazwyczaj, pozostawali przebudzeni przez 90 minut i wykonywali specjalną procedurę MILD przez 10 minut przed położeniem się na 90 minut drzemki.
W harmonogramie B
uczestnicy również budzili się 90 minut wcześniej niż zwykle, ale tym razem natychmiast kładli się z powrotem spać po przećwiczeniu procedury MILD przez 10 minut, by dokończyć �normalny" sen nocny.
W harmonogramie C
uczestnicy spali tyle czasu, ile zazwyczaj, budzili się i wykonywali procedurę MILD by położyć się później na dodatkowe 90 minut drzemki.
W harmonogramie A
8% uczestników miało świadome sny w nocy i 67% podczas drzemki.
W harmonogramie B
nikt nie miał świadomych snów w nocy i 33% w czasie drzemki.
W harmonogramie C
17% uczestników miało świadome sny w czasie długiego snu nocnego i 8% podczas drzemki.
Innymi słowy, harmonogram A okazał się być najbardziej sprzyjający do wywoływania świadomych snów z ponad dwiema trzecimi uczestników notujących występowanie u siebie świadomych snów podczas jego stosowania. Rezultaty eksperymentu wskazują, że istnieje jakiś czynnik w porannej przerwie we śnie, który bardzo silnie wzmacnia zdolność świadomego śnienia, podczas gdy przedłużony sen w harmonogramie C, który miał miejsce w tym samym czasie co drzemka w harmonogramie A, nie ma wpływu na podniesienie tej zdolności.
Wartość okresu przytomności w wywoływaniu świadomego śnienia była znana od lat siedemdziesiątych, kiedy to LaBerge zauważył, że aktywność �w środku nocy" podnosi prawdopodobieństwo świadomego śnienia o ile nastąpi powrót do snu. [Wartość okresu przytomności nad ranem w prowokowaniu świadomych snów znana była co najmniej od tysiąca lat w Tybecie i niektórych tantrycznych szkołach jogi
przyp. tłum.]. Na przykład Patricia Garfield zauważyła, że w jej przypadku �po stosunku seksualnym w środku nocy często występował świadomy sen". Natomiast Scott Sparrow �odkrył", że poranna medytacja sprzyja świadomym snom. Dodatkowe doniesienia LaBergeła wskazują, że również poranne czytanie lub pisanie ma podobny wpływ. Różnorodność wspomnianych działań sugeruje, że to nie jakaś szczególna aktywność, lecz sam stan czujnej przytomności ułatwia świadomy sen, podczas następującej po nim drzemki.
Zgodnie z tą obserwacją, w naszym trzecim eksperymencie
�Najlepszy czas na świadomy sen", planowaliśmy sprawdzić efekty różnych okresów przytomności przed poranną drzemką (10 minut i 90 minut) jednak z powodu niejasności instrukcji, wielu uczestników nie rozpoczynało swoich drzemek w tym samym czasie, mieszając ze sobą wpływ różnych okresów porannej przytomności ze zmianami w fazach snu. Ponadto, ci, którzy spali mniej, prawdopodobnie mniej czasu mieli na fazę REM, a co za tym idzie, mieli mniej możliwości świadomego śnienia. Pomimo tych komplikacji byliśmy w stanie porównać pierwszą i drugą część snu, co jeszcze raz pokazało nam, że poranne drzemki są dużo lepiej nadają się na świadome sny niż sny nocne.
Czwarta seria naszych eksperymentów, opisana w �NightLight" 4.4(7), porównywała częstotliwość świadomych snów w czasie porannych i popołudniowych drzemek. Rezultat jasno wskazywał na drzemki poranne. Dziewięcioro spośród jedenastu uczestników miało więcej świadomych snów podczas drzemek porannych. Dwoje miało taką samą liczbę świadomych snów rano i po południu. Nikt nie miał więcej świadomych snów po południu niż rano. Czas drzemki w obu wypadkach wynosił ok. godziny. Trochę mniejszą ilość snów w ogóle, otrzymaliśmy z drzemek popołudniowych, ale różnica nie miała znaczenia statystycznego. Widać z tego, że różne pory dnia muszą odpowiadać za różne poziomy świadomości we śnie.
Sumując, przeprowadzone eksperymenty ukazują duży wpływ porannych drzemek na powstawanie świadomych snów, ale pozostawiły bez odpowiedzi pytanie o optymalną długość snu i okresu przytomności przed porannymi drzemkami. Nasz ostatni eksperyment posunął nas o krok bliżej w kierunku określenia idealnych warunków do wywoływania świadomych snów poprzez wyjaśnienie efektywności różnych okresów przytomności (10, 30 i 60 minut) przed poranną drzemką.
Procedura.
Uczestnicy eksperymentu -�Przytomność podczas nocy: dążenie do doskonałej techniki wywoływania świadomych snów", postępowali zgodnie z trzema harmonogramami snu, po jednym na każdą noc.
Harmonogram A
uczestnicy kładli się do łóżka 50 minut później niż zwykle, budzili się 10 minut przed codziennym momentem obudzenia, czytali o świadomym śnieniu przez 10 minut i wracali do łóżka na drzemkę. Po powrocie do łóżka nastawiali budzik na 90 minut, potem praktykowali zmodyfikowaną procedurę MILD przez co najmniej 10 minut lub do momentu zaśnięcia.
Harmonogram B
uczestnicy kładli się do łóżka 30 minut później niż zwykle, budzili się 30 minut przed codziennym momentem obudzenia, czytali o świadomym śnie przez 30 minut i wracali do łóżka na drzemkę. Po powrocie do łóżka nastawiali budzik na 90 minut, potem praktykowali zmodyfikowaną procedurę MILD przez co najmniej 10 minut lub do momentu zaśnięcia.
Harmonogram C
uczestnicy kładli się spać o zwykłej porze, wstawali 60 minut przed ich codziennym momentem obudzenia, czytali o świadomym śnie przez 60 minut i wracali do łóżka na drzemkę. Po powrocie do łóżka nastawiali budzik na 90 minut, potem praktykowali zmodyfikowaną procedurę MILD przez co najmniej 10 minut lub do momentu zaśnięcia.
Innymi słowy, trzy harmonogramy snu zawierały taką samą długość snu nocnego i porannej drzemki oraz taki sam rodzaj aktywności w okresie przytomności (czytanie o świadomym śnie), ale różnicowały długość tego okresu. To pozwoliło nam oszacować wpływ różnych długości czasu trwania przytomności przed porannymi drzemkami na powstawanie świadomych snów. Rezultat
pozostań obudzonym dłużej.
Dwadzieścia dwie osoby (12 mężczyzn i 10 kobiet) dostarczyły wartościowych danych. Dziewięćdziesiąt pięć procent pamiętało jeden lub więcej snów z każdej nocy. Jako miarę ich poziomu zdolności osiągania świadomych snów wzięliśmy ilość świadomych snów z ostatnich sześciu miesięcy i z najlepszych sześciu miesięcy w świadomym śnieniu. Bazując na danych dostarczonych przez uczestników, powinniśmy oczekiwać przeciętnie jednego świadomego snu na siedem nocy, u każdego uczestnika grupy, jeżeli nie postępowali by oni zgodnie z harmonogramami snów w naszym eksperymencie.
W harmonogramie A -uczestnicy osiągnęli jeden świadomy sen na 36 nocy podczas snu nocnego i tylko jeden świadomy sen na 11 porannych drzemek.
Jednak ilość świadomych snów dramatycznie wzrosła w czasie porannych drzemek w harmonogramach B i C.
Uczestnicy osiągali jeden świadomy sen na dwie noce podczas drzemki w harmonogramie B i jeden świadomy sen na 1.6 nocy podczas drzemki w harmonogramie C.
Dostarczono 424 opisy snów w tym eksperymencie
235 (55%) z nich miało miejsce podczas nocy i 189 (46%) podczas drzemek. Trzy spośród 235 snów nocnych (1,3%) było snami świadomymi, natomiast spośród 189 snów podczas drzemek, aż 50 (27%) było świadomych. Innymi słowy, chociaż 55% wszystkich snów miało miejsce w nocy to zdecydowana większość (94%) snów świadomych pojawiała się w czasie drzemek.
Spośród 53 świadomych snów, 7 powstało w harmonogramie A (dwa w nocy i pięć podczas drzemki poprzedzonej 10 minutami przytomności), 20 w harmonogramie B (żadnego w nocy i dwadzieścia podczas drzemki poprzedzonej 30 minutową przytomnością) i 26 w harmonogramie C ( jeden w nocy i największa liczba
dwadzieścia pięć podczas drzemki poprzedzonej 60 minutami przytomności). Prawie połowa (47%) wszystkich świadomych snów tego eksperymentu przypadła na okres porannej drzemki poprzedzonej 60 minutami przytomności. W naszym ostatnim eksperymencie pięć razy więcej uczestników miało świadome sny podczas porannej drzemki po 60 minutach przytomności niż po 10 minutach przytomności.
Dyskusja.
Utrzymując pozostałe parametry doświadczenia relatywnie stałymi, byliśmy w stanie oszacować wpływ różnych okresów przytomności (10, 30 i 60 minut) na powstawanie świadomych snów podczas porannych drzemek. Widać wyraźnie działający czynnik w coraz dłuższych okresach przytomności, który przygotowuje mózg do osiągania świadomości we śnie.
Chociaż 5 świadomych snów pojawiło się podczas drzemki w harmonogramie A, 20 w harmonogramie B i 25 w harmonogramie C, znaczące jest to, że spośród pięciu uczestników eksperymentu donoszących o świadomych snach w harmonogramie A, czterech pozostawało przytomnymi przez co najmniej 15 minut, ponad wymagany 10 minutowy okres przeznaczony na technikę MILD (czyli w sumie przez co najmniej 25 minut). Możemy przypuszczać, że gdyby osoby te zasnęły dokładnie po 10 minutach, otrzymalibyśmy jeszcze mniej niż pięć świadomych snów podczas drzemek w harmonogramie A. Jest to jeszcze jedna wskazówka, że dłuższy okres porannej aktywności sprzyja świadomym snom.
Zauważmy, że konstatacja o zaobserwowanej relacji pomiędzy wzrastającym okresem przytomności i wzrastającą ilością świadomych snów może mieć swoje ograniczenia, nie badane w tym eksperymencie. Innymi słowy, nie powinniśmy generalizować tej obserwacji, wychodząc poza opisane trzy okresy przytomności. Może się okazać, że na przykład, 120 lub 180 minut nie jest bardziej efektywne, a może być nawet mniej efektywne, niż 60 minut. Będzie to przedmiotem naszych następnych eksperymentów w �NightLight".
Konkluzja.
Wstawanie o godzinę wcześniej, pozostawanie przytomnym przez godzinę, czytając o świadomym śnie i sprawne praktykowanie procedury MILD przed poranną drzemką jest znakomitą metodą osiągania świadomych snów. Technika ta jest jedną z najsilniejszych i najbardziej obiecujących metod wywoływania świadomości we śnie.