Problematyka seksualnośd w praktyce klinicznej
dr. n. med. Rafał Radzio
Rodzaje płci:
1. genetyczna, zależna od SRY genu, odpowiedzialnego za syntezę
antygenu H-Y;
2. chromosomalna, zależna od chromosomów płciowych XX lub XY;
3. gonadalna, zależna od posiadania jajników w przypadku osobników
płci żeoskiej i jąder u osobników pici męskiej;
4. hormonalna, zależna od dominującej syntezy estrogenów lub
androgenów;
5. genitalna, zależna od rodzaju dróg wyprowadzających; u osobników
płci żeoskiej są to: jajowody, macica, pochwa, a u osobników pici
męskiej: najądrza, nasieniowody, pęcherzyki nasienne, prącie;
6. fenotypowa, zwana też somatyczną, zależna od wtórnych cech
płciowych, czyli, najogólniej ujmując, od wyglądu zewnętrznego
człowieka w każdym okresie życia;
7. metrykalna, zwana też socjalną, zależna od urzędowego wpisu do
metryki;
8. psychiczna, zależna od poczucia przynależności osoby do płci
żeoskiej lub męskiej
" Identyfikacja płciowa  poczucie przynależności do
danej płci
" Rola płciowa  publiczna manifestacja identyfikacji
płciowej
" Orientacja seksualna  ukierunkowanie popędu
seksualnego
Freud  fazy rozwoju psychoseksualnego
Fazy rozwoju:
" pregenitalna  do 1. rż
" oralna  1. rż
" analna  2-3. rż
" genitalna (falliczna)  4. i 5. rż
Etap1. Dzieciostwo: okres preedypalny (0-3 lata)
" Idealizacja ciała dziecka
" Odpowiednia stymulacja
" Integracja obrazu matki
Relacja matka  dziecko. Kernberg
(1995) twierdzi że erotyczne pożądanie
zaczyna się w relacji matka  dziecko.
Matki fizyczna stymulacja i przyjemnośd z
obcowania z dzieckiem, jego ciałem jest
podstawowym stymulantem rozwoju
cielesnego erotyzmu (body-surface
erotism) a w dalszej kolejności
dostępności całej gamy seksualnych
pożądao.
Etap1. Dzieciostwo: okres edypalny (3-6 lat)
" Rozszczepienie i integracja miłości i agresji
" Zdolnośd do kierowania pożądania ku
rówieśnikom
Wzorce komunikatów kierowanych do dziecka (Hilton, 1988):
Między dzieckiem i rodzicem płci przeciwnej:
1. spostrzeżenie płciowości dziecka, radośd z powodu posiadania przez
nie cech płciowych oraz akceptację faktu, że dziecko przynależy do
określonej płci,
2. spostrzeżenie i akceptowanie uczud przejawianych przez dziecko
wobec rodzica i zapewnienie dziecka o tym, że nie są one dla
rodzica zagrażające,
3. przekonanie o zdecydowanej niedostępności seksualnej rodzica dla
dziecka, której strzeżenie należy do rodzica,
4. zapewnienie o wspieraniu dziecka w jego poszukiwaniach
życiowego partnera.
W kontakcie rodzica i dziecka należących do tej samej płci :
1. wyrażanie radości z powodu wzajemnego podobieostwa,
2. wyrażanie radości z powodu męskiego/żeoskiego pierwiastka
istniejącego w dziecku,
3. zapewnienie o empatii i wsparciu w poszukiwaniu partnera.
Masturbacja dziecięca, zachowania orientacyjne
Scharff (1982).
" Masturbacja jako łącznik świata fantazji i
cielesnego pobudzenia  prekursor relacji
seksualnej
" Częśd osób nie może pójśd dalej co może byd
rozumiane jako kłopot w rozluz
nieniu
połączenia matka-dziecko.
" Społeczne - aspołeczne zachowanie.
Rodzaj
Opis zachowania Funkcje zachowania Przykład
zachowania
" uzyskanie przyjemności*
" zaspokojenie ciekawości*
" realizacja pozaseksualnych
" dotykanie genitaliów
celów (np. zwrócenie uwagi
" rytmiczne zaciskanie ud
otoczenia, obniżenia
Masturbacja autostymulacja
" ocieranie się o
obszarów erogennych
napięcia emocjonalnego)
przedmioty
" * zachowania tak
motywowane są najczęściej
ukrywane przed dorosłymi
" podglądanie innych w
" zdobycie i weryfikacja
czasie zabiegów
informacji
poszukiwanie treści
pielęgnacyjnych, w
Zachowania
" stymulacja i rozładowanie
seksualnych w toalecie,
napięcia seksualnego
orientacyjne
" oglądanie nagich
otoczeniu
" sygnalizowanie potrzeby
fotografii
wsparcia i uspokojenia
" zadawanie pytań
" wzajemna masturbacja,
naśladowanie kontaktów
seksualnych*,
zabawa włączająca
" zdobycie informacji
" zawody w oddawaniu
kontakt i/lub
" stymulacja i ekspresja
Zachowania
moczu*,
manipulację ciałem seksualna
" przymierzanie bielizny
interakcyjne
" uzyskanie uznania ze strony
rówieśnika (również
matek*,
rówieśników
nagim)
" zaczepianie, potrącanie
" * w obrębie grupy
płciowej
" rysunki, komiksy o treści
seksualnej (mogą być
wykonywanie
" ekspresja i zaspokojenie obsceniczne)
rysunków, układanie
Zachowania
zainteresowania treściami " powtarzanie
wierszyków,
seksualnymi wulgaryzmów,
twórcze
opowiadań o
" testowanie reakcji dorosłych wierszyków o treści
treściach seksualnych
seksualnej, układanie
opowiadań
Etap1. Dzieciostwo: okres utajenia (7-12 lat)
Zdolnośd do pracy w grupie i wykonywanie zadao
 rzeczowe zainteresowania
Kształtowanie się moralności i próba
dostosowania do ideału grupy.
Etap2. Dorastanie (13-18 lat) - integracja czułości i agresji w
sposób różny dla każdej płci .
Dezintegracja seksualna okresu dorastania.
Etap3. Dorosłośd.
Wczesna dorosłośd  rozwój przebiega pod wpływem
partnera seksualnego i grupy rówieśniczej (konflikt
interesów).
Średnia dorosłośd  ponowne zainteresowanie grupą
rówieśniczą, zmiany partnera
Starośd  zagrożenie wycofaniem się z aktywności
seksualnej.
Morris Nitsun  model dojrzałej seksualności
Relacyjna
seksualnośd
Seksualne
self
Autoertotyczna
seksualnośd
Społeczna
seksualnośd
Kompleks Edypa
Odkryty w 1900 roku przez Freuda opisuje miłośd do jednego z
rodziców i uczucia rywalizacji do drugiego.
Ta prosta konfiguracja wiąże się rożnymi uczuciami i zagadnieniami
(szczególności w aspekcie seksualności i pożądania):
" zazdrości (wraz z destrukcyjnymi życzeniami)
" winy (związanej z pragnieniami do jednego z rodziców i destrukcją
do drugiego)
" lęku i strachu
" wstydu i wściekłości (związanej z wykluczeniem z pary
rodzicielskiej)
" narcystycznych niepokojów
" samooceny
" zdolności do znoszenia zmian w relacji seksualnej
" sceny pierwotnej
Psychoanalityczne założenie jest, że sposób
rozwiązania tego kompleksu (albo brak
rozwiązania) wpływa na rozwój seksualny przez
całe życie i jest obecny w jakiejś postaci w dorosłej
relacji.
Konstelacja edypalna jako stała cecha relacji
ludzkich.
Jest to konstytutywny element osobowości,
odgrywający zasadniczą rolę w określaniu
pragnienia jednostki.
Kernberg (1995). uważa, że jakośd pożądania
niedostępnego i zakazanego edypalnie obiektu jest
czynnikiem stymulującym rozwój seksualny i stanowi
czynnik kluczowy seksualnej pasji i relacji miłosnej.
Obecnośd wykluczonego trzeciego jest stale obecna
chociażby w nieświadomym strachu, że istnieje ktoś kto
może byd bardziej kochany przez partnera.
Rola pary seksualnej.
Para seksualna zawsze w swojej ekskluzywności i
intensywności jest trangresywna wobec społeczeostwa.
Zawsze obecny jest aspekt aspołeczny i rebeliancki.
Grupa podziwia parę(ze względu na ich edypalny triumf) i
jednocześnie zawiści jej sukcesu (inne osoby czują się
wykluczone  edypalny trzeci).
Bion (1961) wskazuje również na fascynację parą
seksualną i nadzieją na rozwiązanie poprzez ich
rodzicielstwo.
Britton (1989) mówi o przestrzeni trójkątnej. Powiązania
między rodzicami i dzieckiem domykają trójkąt, który jest
internalizaowaną wewnętrzną przestrzenią
umożliwiającą spajanie świata wewnętrznego. Poprzez
identyfikację z każdą pozycją w tym trójkącie dziecko
kształtuje możliwośd obserwowania relacji z pozycji
uczestnika, jak i obserwatora. Ta zdolnośd obserwacji
rozwija zdolnośd relacji w szerszym świecie. Jest to bliskie
do tego co opisywał Foulkes (1964) jako  dwiczenie ego
w akcji
Freud
" Poliformiczne, biseksualne, perwersyjne dziecko.
Możliwości perwersyjne drzemią w nas wszystkich
" Odmiany kompleksu Edypa są węzłowym
czynnikiem nerwic i perwersji
" Analityk interesuje się specyficznym nastawieniem
danego pacjenta do pożądania i do prawa (na
pozycję jaką zajmuje w stosunku do Edypa).
" Celem diagnozy analitycznej jest ujawnienie
struktury w aspekcie pożądania i prawa.
" Płciowośd jest wszędzie i nigdzie.
Homoseksualnośd
Patologizująca tradycja psychoanalizy: np.:
" Homoseksualnośd jest poważnym zaburzeniem
osobowości i powinna byd leczona w homogennych
grupach  (Foulkes i Anthony, 1965)
" Homoseksualiści powinni byd umieszczeni w obozach
rehabilitacyjnych (Fairbairn)
" Homoseksualnośd jako obrona przed agresywnymi
impulsami, lękiem psychotycznym, jako ekspresja
tendencji sado-masochistycznych
Zaburzenia seksualne
" Dysfunkcje seksualne (zaburzenia pożądania
seksualnego, zaburzenia pobudzenia
seksualnego, zaburzenia orgazmu, zaburzenia
seksualne przebiegające z bólem, dysfunkcje
spowodowane schorzeniami somatycznymi i
używaniem substancji, inne dysfunkcje
seksualne)
" Parafilie
" Zaburzenia identyfikacji płciowej
Zaburzenia identyfikacji płciowej
" Transwestytyzm - osiąganie satysfakcji seksualnej poprzez przebieranie się
w odzież płci przeciwnej. Genotyp odpowiada fenotypowi. Poza sytuacjami
natury seksualnej osoby te doskonale funkcjonują w strojach stosownych
do płci i wieku. (przed 10. rokiem życia - 60%, między 10. a 20. rokiem życia
- 29%, a powyżej 20. roku życia - 5%).
" Transseksualizm - Pragnienie życia i akceptacji w roli osoby o przeciwnej
płci, zwykle związane z żądaniem doprowadzenia ciała za pomocą zabiegów
chirurgicznych i leczenia hormonalnego do postaci zbieżnej z preferowaną
płcią, jak to tylko możliwe. (M/K, czyli wygląd męski z pragnieniem i
psychicznym odczuciem bycia kobietą, oraz K/M). Proporcje występowania
typów M/K i K/M wynoszą 4:1.
" Transgenderyzm - genotyp odpowiada fenotypowi, ale występuje dążnośd
do zmiany fenotypu realizowana głównie poprzez działania
farmakologiczne, a nie operacyjne. W najbardziej skrajnej postaci dochodzi
do mastektomii (operacyjne usunięcie piersi) lub mammoplastyki
(operacyjne wytworzenie piersi).
Perwersje - parafilie
" Zarezerwowana dla przypadków uwodzenia dziecka lub
upośledzonego psychicznie dorosłego, oraz narzucenia
własnych pragnieo partnerowi, który jest niechętny do
danego scenariusza erotycznego (McDougall, 1995)
" Forma erotycznej nienawiści; intencją jest pragnienie
upokorzenia, upodlenia, okrucieostwo wobec partnera
oraz brak intymności  akt seksualny służy uniknięciu
budowania bliskiej, stabilnej relacji; czynności
perwersyjne wywołują podniecenie seksualne dlatego,
że jednostka ma poczucie, że grzeszy (Stoller, 1985)
Perwersje
" Etiologia pozostaje nieznana, są najcz
" Sednem perwersji jest przekształcenie
dziecięcego urazu w dorosły triumf (Stoller,
1985) zamiana pasywnego w aktywne
" Praktyki perwersyjne jako lekarstwo na
wewnętrzną martwotę i lęk przed utrata
tożsamości, poczucia siebie (McDougall, 1986;
Ogden, 1996)
" Jako rozwiązanie lęku kastracyjnego (Freud)