Aspekty współpracy antyterrorystycznej w UE

Filip Jasiłski, Micha" Narojek, Piotr Rakowski
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty
wspó"pracy antyterrorystycznej
w Unii Europejskiej
w kontekĘcie Polski
jako pałstwa cz"onkowskiego
Materia"y Robocze 2 (6) /06
� Centrum Europejskie Natolin
Warszawa 2006
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
Filip Jasiłski
Filip Jasiłski jest doktorem nauk prawnych, politologiem,
g"ównym specjalistą w Departamencie Polityki Integracyj-
nej Urz�du Komitetu Integracji Europejskiej
(e-mail: filipjasinski@yahoo.co.uk)
Micha" Narojek
Micha" Narojek jest prawnikiem i politologiem, specjalistą
w Departamencie Unii Europejskiej i Wspó"pracy Mi�dzyna-
rodowej Ministerstwa Spraw Wewn�trznych i Administracji
(e-mail: michal.narojek@wp.pl)
Piotr Rakowski
Piotr Rakowski jest prawnikiem, radcą ds. wymiaru spra-
wiedliwoĘci i spraw wewn�trznych w Sta"ym Przedstawiciel-
stwie Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej
w Brukseli
(e-mail: piotr.raku@skynet.be)
Niniejsze opracowanie wyraŻa wy"ącznie prywatne poglądy
i opinie jego autorów.
2
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
Spis treĘci
Wst�p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Wspó"praca wewn�trzna UE w zakresie terroryzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Geneza oraz aktualny stan rozwoju wspó"pracy . . . . . . . . . . . . 8
Prawne i polityczne podstawy wspó"pracy . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Wspó"praca w zakresie instytucjonalnym i organizacyjnym . 15
Unia Europejska wobec antyterrorystycznej wspó"pracy mi�dzynarodowej. . 21
Narody Zjednoczone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Rada Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Polska w procesie wspó"pracy europejskiej w zakresie terroryzmu . . . . . . . 32
Krajowy system instytucjonalno-organizacyjny . . . . . . . . . . . . 35
Koordynacja polskiej wspó"pracy w ramach UE . . . . . . . . . . 44
System koordynacji w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Zakołczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Podsumowanie polskiego modelu wspó"pracy i koordynacji .55
Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
Wst�p
Terroryzm jakkolwiek moŻe to by� stwierdzenie ocierające si� o tru-
izm stanowi obecnie jedno z najpowaŻniejszych zagroŻeł dla bezpie-
czełstwa pałstw i ich obywateli. JednakŻe, w odróŻnieniu od jakiej-
kolwiek innej dzia"alnoĘci o charakterze bezprawnym lub przest�p-
czym, zdolnoĘ� raŻenia , czy teŻ oddzia"ywania terroryzmu na spo-
"ecznoĘ� mi�dzynarodową, jest relatywnie wi�ksza, bowiem sam
strach z nim związany wp"ywa negatywnie na osoby lub podmioty nim
1
zagroŻone . Determinuje to tym samym moŻliwoĘci zapobiegania
i zwalczania terroryzmu przez pałstwa, w konsekwencji niejako wy-
muszając podejmowanie wzajemnej wspó"pracy i tworzenie koalicji
antyterrorystycznych ze wzgl�du na eksterytorialnoĘ� samego zagro-
Żenia. Z drugiej jednak strony niebezpieczełstwo związane z wystą-
pieniem zamachów o charakterze terrorystycznym pociąga za sobą
koniecznoĘ� wzmacniania wewn�trznych rozwiązał w zakresie koor-
dynacji dzia"ał i wspó"pracy wszystkich krajowych organów i s"uŻb
1
Por. ciekawe rozwaŻania na ten temat np. B. R. Barber, Imperium strachu. Wojna,
terroryzm i demokracja, Warszawa 2005 oraz J. Baudrillard, Duch terroryzmu. Requ-
iem dla Twin Towers, Warszawa 2005.
5
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
przeciwko temu zagroŻeniu, nierzadko w ramach sojuszy, uk"adów czy
organizacji mi�dzynarodowych.
Zamachy na Stany Zjednoczone w 2001 r. by"y lekcją dla wspó"cze-
snego Ęwiata, ale i konsekwencją d"ugotrwa"ego procesu rozpocz�tego
wiele lat wczeĘniej, przede wszystkim radykalizacji postaw i polaryzacji
mi�dzy cywilizacjami i kulturami. Nie by"y teŻ te wydarzenia niestety
czymĘ indywidualnym i odosobnionym. Akty terroru w Madrycie
w 2004 r. i zamachy w Londynie w lipcu 2005 r. pokaza"y, Że równieŻ
Europa nie jest w pe"ni bezpieczna i moŻe by� w kaŻdej chwili celem
kolejnego ataku. Pokaza"y teŻ wyraęnie pewne s"aboĘci w zakresie
wspólnej unijnej polityki antyterrorystycznej. Unia Europejska jest
z pewnoĘcią widownią wielu pomys"ów i inicjatyw, ale w istocie jest ra-
czej na etapie poszukiwania odpowiedzi: jak ma dzia"a�, jak si� odna-
leę� mi�dzy zasadą subsydiarnoĘci, potrzebą zapewnienia dobrej koor-
dynacji a dzia"aniami podejmowanymi jednostronnie przez pałstwa
cz"onkowskie.
Polska uzyskując z dniem 1 maja 2004 r. cz"onkostwo Unii przyj�"a na sie-
bie wynikające stąd zobowiązania, w tym m.in. koniecznoĘ� wspó"dzia"ania
i wspó"uczestniczenia w systemie, który jest w trakcie budowy i podlega sta-
"emu rozwojowi. NaleŻy jednak pami�ta�, Że UE to takŻe a czasem na-
wet przede wszystkim wypadkowa interesów i priorytetów pałstw cz"on-
kowskich. Tym samym nasz kraj wnosi do niej w"asny potencja", który moŻ-
na wykorzysta� z korzyĘcią dla wszystkich cz"onków Unii. Jakkolwiek na ra-
zie Polska nie by"a obiektem powaŻnego i aktywnego zainteresowania or-
ganizacji o charakterze terrorystycznym, to zarówno prawodawstwo we-
wn�trzne, jak i rozwiązania organizacyjne w"aĘciwych s"uŻb i organów ad-
ministracji pałstwowej uwzgl�dniają zagroŻenie ze strony terroryzmu.
Niemniej, walka z terroryzmem to nie tylko zapobieganie i zwalczanie
zagroŻeł z wykorzystaniem odpowiednich s"uŻb (specjalnych jak
kontrwywiad, czy standardowych jak policja), ale takŻe fragment
szerszego procesu o charakterze politycznym, mającego okreĘlone im-
plikacje polityczne, w tym zw"aszcza monitorowanie zagroŻeł wyst�pu-
jących poza Unią Europejską, podejmowanie dialogu politycznego
i wspó"praca z pałstwami trzecimi, czy teŻ aktywnoĘ� w ramach spo-
6
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
"ecznoĘci mi�dzynarodowej, np. w ramach Organizacji Narodów Zjed-
noczonych lub Rady Europy. W tym kontekĘcie dzia"alnoĘ� zarówno
samej Unii, jak i pałstw cz"onkowskich (w tym Polski) odgrywa szcze-
gólną rol�.
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie aktualnego stanu
prawnego i wspó"pracy politycznej w ramach Unii Europejskiej, poprze-
dzone krótkim rysem historycznym, w zakresie przeciwdzia"ania i zwal-
czania terroryzmu, w kontekĘcie i oparciu o rozwiązania przyj�te w kon-
kretnym pałstwie cz"onkowskim. Omówienie to koncentruje si�
na dwóch aspektach: wewn�trznym (ograniczonym do wspó"pracy
pałstw cz"onkowskich w ramach struktury instytucjonalnej UE) i ze-
wn�trznym (UE i jej pałstwa cz"onkowskie we wspó"pracy mi�dzynaro-
dowej, lecz ograniczonej terytorialnie do kontynentu europejskiego).
Odr�bna cz�Ę� opracowania poĘwi�cona jest Polsce jako nowemu
pałstwu cz"onkowskiemu Unii Europejskiej. Autorzy przybliŻają we-
wn�trzne podstawy prawne i rozwiązania koordynacyjne, jak równieŻ
2
charakteryzują uczestnictwo we wspó"pracy w UE .
NaleŻy podkreĘli�, Że publikacja ta powstaje w waŻnym momencie
dla naszego kraju. Polska niejednokrotnie podkreĘla"a potrzeb�
wprowadzenia zmian w mechanizmach dotyczących bezpieczełstwa
pałstwa i ochrony prawa. Postulaty i propozycje idą bardzo daleko,
3
aŻ do likwidacji niektórych formacji (np. WSI ) i powo"ania nowych
4
s"uŻb (np. urz�du antykorupcyjnego ). Bierze si� takŻe pod uwag�
5
ewentualną modyfikacj� systemu zwalczania terroryzmu , bowiem
polski system przeciwdzia"ania terroryzmowi w zasadzie dopiero po-
wstaje. Istotne jest, aby w procesie formowania nowych struktur i me-
2
Opracowanie zosta"o przygotowane w oparciu o stan na dzieł 31 grudnia 2005 r.
3
Raz jeszcze chcia"bym przed Wysoką Izbą zadeklarowa� wol� likwidacji Wojsko-
wych S"uŻb Informacyjnych i utworzenia wywiadu i kontrwywiadu wojskowego ,
powiedzia" podczas expos� premier Kazimierz Marcinkiewicz, z:
http://www.kprm.gov.pl/1433_14848.htm.
4
Premier Kazimierz Marcinkiewicz powierzy" Mariuszowi Kamiłskiemu funkcj�
Pe"nomocnika Rządu, który opracuje kompleksowy program dzia"ał walki z ko-
rupcją (por. rozporządzenie Rady Ministrów z 15 listopada 2005 r. w sprawie po-
wo"ania Pe"nomocnika, z: http://www.kprm.gov.pl/402_14894.htm).
5
Zob. Na terrorystów Polko , �ycie Warszawy z 12-13 listopada 2005 r.
7
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
chanizmów wykorzysta� juŻ istniejące doĘwiadczenia partnerów za-
granicznych. Szereg pałstw, z którymi Polska jest blisko związa-
na z racji cz"onkostwa w UE i NATO zmaga si� od lat z tym zjawi-
skiem. Tragiczne wydarzenia, szczególnie te z 2001 r., zaowocowa"y
g"�bokimi przemianami mechanizmów bezpieczełstwa i filozofii
dzia"ania wobec nowych zagroŻeł. Warto im si� przyjrze�, porówna�
je z mechanizmami innych doĘwiadczonych partnerów (np. Wielkiej
Brytanii lub Hiszpanii) oraz wyciągną� wnioski dla Polski. Warto tak-
Że przeanalizowa� podejmowane przez naszych partnerów decyzje
tak, aby wykorzysta� najlepsze rozwiązania i co nie mniej istotne
unikną� b"�dów, które tam pope"niono.
8
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
Wspó"praca wewn�trzna UE
w zakresie terroryzmu
Geneza oraz aktualny stan rozwoju wspó"pracy
Problematyka zagroŻenia terroryzmem, rozumianym sensu largo, tj.
zarówno w aspekcie wewn�trznym jak i zewn�trznym, stosunkowo
6
d"ugo nie leŻa"a w zakresie procesu integracji europejskiej . Wynika-
6
Zobacz na ten temat publikacje polskie: P. Rakowski, Zapobieganie terroryzmo-
wi i jego zwalczanie w dorobku prawnym Unii Europejskiej , Przegląd Prawa Euro-
pejskiego, 2000, nr 1 (7); Po terrorystycznym ataku w USA dokument roboczy
nr 2 , Biuletyn PISM, seria Z, 2001, nr 21; P. Durys, F. Jasiłski, Unia Europejska
wobec zjawiska terroryzmu , Wspólnoty Europejskie, 2001, nr 9 (121); Zwalcza-
nie terroryzmu w krajach Unii Europejskiej , Biuletyn PISM, seria Z, 2001, nr 24;
Europa kontratakuje , Rzeczpospolita z 4 paędziernika 2001 r.; F. Jasiłski, Unia
Europejska wobec terroryzmu , Sprawy Mi�dzynarodowe, 2002, nr 2 (LV); A.
Gruszczak, Unia Europejska wobec terroryzmu po 11 wrzeĘnia 2001 roku , Opi-
nie, nr 54, Departament Strategii i Planowania Polityki MSZ, lipiec 2002; F. Ja-
siłski, Polityka antyterrorystyczna Unii Europejskiej, Sprawy Mi�dzynarodo-
we, 2004, nr 1 (LVII); F. Jasiłski, P. Rakowski, Unia Europejska po atakach ter-
rorystycznych z 11 marca 2004 roku: krytyczne spojrzenie z perspektywy Warsza-
wy i Brukseli , Wspólnoty Europejskie, 2004, nr 6 (151); F. Jasiłski, P. Rakowski,
Walka z przest�pczoĘcią zorganizowaną i terroryzmem , (w:) Obszar wolnoĘci,
9
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
"o to przede wszystkim z tego, Że proces ten przez d"ugi czas podpo-
rządkowany by" zacieĘnianiu relacji mi�dzypałstwowych w kontek-
Ęcie gospodarczym, liberalizacji handlu czy tworzeniu u"atwieł dla
Wspólnego Rynku. Post�powa"y związki mi�dzy pałstwami o charak-
terze ekonomicznym, natomiast pozosta"e sfery, cz�sto związane
z delikatnymi aspektami suwerennoĘci pałstwowej, by"y z tego
procesu w praktyce wy"ączone.
Prze"om nastąpi" w wyniku wydarzeł, które mia"y miejsce w ówcze-
snej Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (EWG). Zamachy ter-
rorystyczne w RFN, W"oszech, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii sta"y si�
impulsem do rozpocz�cia debaty politycznej na temat zagroŻeł zwią-
zanych z intensyfikacją zachował ekstremalnych o róŻnym pod"oŻu
7
politycznym . RównoczeĘnie terroryzm zaczą" stanowi� coraz wi�ksze
zagroŻenie w ramach ca"ej spo"ecznoĘci mi�dzynarodowej, co nie po-
8
zostawa"o bez wp"ywu takŻe na scen� europejską . Wzrastający po-
ziom zagroŻenia dla bezpieczełstwa pałstw i spo"eczełstw by" zatem
jednym z kluczowych czynników, które zaowocowa"y powstaniem
form bezpoĘredniej wspó"pracy w ramach procesów integracyjnych
oraz skierowa"y zainteresowanie pałstw cz"onkowskich Wspólnot
9
Europejskich na sfery znajdujące si� poza wymiarem gospodarczym .
Jedną z pierwszych inicjatyw w zakresie poprawy bezpieczełstwa
i wspó"pracy mi�dzyrządowej pałstw EWG by"a inicjatywa znana ja-
bezpieczełstwa i sprawiedliwoĘci Unii Europejskiej. Geneza, stan i perspektywy roz-
woju, red. F. Jasiłski, K. Smoter, Warszawa, 2005 oraz F. Jasiłski, Komentarz
po atakach terrorystycznych w Londynie 7 lipca 2005 r., (w:) komentarz dla Forum
WSiSW UE, www.wsisw.natolin.edu.pl.
7
Przyk"adowo, szczególnie podkreĘlenia wymagają zamachy w Niemczech (RAF
Frakcji Czerwonej Armii), Francji (AD Akcja BezpoĘrednia), Wielkiej Brytanii
i Irlandii (IRA Irlandzkiej Armii Republikałskiej), W"oszech (Czerwone Brygady),
Grecji (Listopad 17) oraz Hiszpanii (ETA organizacji skrajnych separatystów ba-
skijskich). Por. P. Durys, F. Jasiłski, Zwalczanie terroryzmu w ramach Unii Europej-
skiej , Wspólnoty Europejskie, 2000, nr 6 (106) oraz J. Tomasiewicz, Terroryzm na tle
przemocy politycznej (zarys encyklopedyczny), Katowice 2000.
8
Przyk"adem jest tu konflikt palestyłko-izraelski, który znajdowa" swoje odzwiercie-
dlenia takŻe w Europie, jak np. tragiczne wydarzenia podczas Olimpiady w Mona-
chium w 1972 r.
9
A. Gruszczak, Historia wspó"pracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwoĘci i spraw
wewn�trznych , (w:) Obszar wolnoĘci (& ), op. cit., s. 7.
10
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
ko Grupa TREVI, formalnie niezaleŻna i nie powiązana z instytucja-
mi europejskimi, aczkolwiek da"o si� zauwaŻy� pewne związki o cha-
rakterze nieformalnym mi�dzy Wspólnotami i Grupą. Inicjatywa ta,
powsta"a w 1975 r., oparta by"a o okresowe spotkania ministrów
spraw wewn�trznych i sprawiedliwoĘci pałstw cz"onkowskich EWG,
których celem by"o zajmowanie si� problemami podstawowych za-
groŻeł dla bezpieczełstwa pałstw, w tym ze strony terroryzmu.
Z czasem wykszta"ci"a ona w"asne struktury robocze, podgrupy,
z których jedna bezpoĘrednio zajmowa"a si� tematyką terroryzmu
10
(tzw. TREVI I ). Na marginesie naleŻy zaznaczy�, Że rozwiązania or-
ganizacyjne przyj�te w formule TREVI znalaz"y swoje póęniejsze od-
zwierciedlenie w modelu wspó"pracy przyj�tym w ramach póęniejszej
Unii.
Innym przyk"adem wspó"pracy mi�dzyrządowej by"o zawarcie
w 1985 r. Uk"adu z Schengen, a nast�pnie implementującej go Kon-
wencji Wykonawczej z 1990 r., gdzie pałstwa podj�"y problematyk�
zapewnienia bezpieczełstwa w kontekĘcie znoszenia kontroli na gra-
nicach wewn�trznych, a tym samym wzmocnienia kontroli na grani-
cach zewn�trznych, aby skutecznie przeciwdzia"a� takim zagroŻe-
niom dla bezpieczełstwa wewn�trznego jak nielegalna migracja,
przemyt narkotyków, powaŻna przest�pczoĘ� zorganizowana, a takŻe
11
terroryzm . Jakkolwiek w pierwszych latach wspó"praca w ramach
Schengen ograniczona by"a tylko do pałstw-sygnatariuszy Uk"adu,
a wi�c nie obejmowa"a swym zakresem podmiotowym wszystkich
pałstw obj�tych procesem integracji europejskiej, to jednak rozwią-
zania wypracowane w ramach Schengen w przysz"oĘci pos"uŻą
do przyj�cia postulatów w zakresie zacieĘnienia tzw. transgranicznej
wspó"pracy operacyjnej w"aĘciwych s"uŻb, co obejmie takŻe s"uŻby
w"aĘciwe w zakresie zapobiegania i zwalczania terroryzmu.
10
Por. S. Bonnefoi, Europe et S�curit� Int�rieure. TREVI Union Europ�ene Schen-
gen, ParyŻ 1994, s. 22-25.
11
W. Czapliłski, Wybrane regulacje Obszaru Bezpieczełstwa, WolnoĘci i Sprawie-
dliwoĘci , (w:) Prawo Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2004, s. 128; R. Ry-
bicki, Schengen i Traktat Amsterdamski , Prawo i �ycie, 1999, nr 12 (1765) oraz
S. Peers, EU Justice and Home Affairs Law, Oksford 2000, s. 66.
11
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
Czynniki te mia"y znaczący wp"yw na przyj�cie w Traktacie o Unii
Europejskiej (TUE), podpisanym w 1992 r. w Maastricht, zapisów
o wspó"pracy w zakresie wymiaru sprawiedliwoĘci i spraw wewn�trz-
12
nych . Zagadnienia te zosta"y obj�te zakresem wspó"pracy mi�dzy-
rządowej, czyli nie zosta"y formalnie uj�te w ramy procesów harmo-
nizującycych krajowe przepisy prawne. Niemniej po raz pierwszy pra-
wo traktatowe uczyni"o z terroryzmu przedmiot zainteresowania
i wspó"pracy pałstw cz"onkowskich w ramach nowoutworzonej Unii
Europejskiej. Zosta"o to expressis verbis uj�te w art. K, który za jej za-
kres przedmiotowy uzna" wspó"prac� policyjną w celu zapobiegania
i walki z terroryzmem, narkomanią, nielegalnym handlem Ęrodkami
odurzającymi i substancjami psychotropowymi oraz innymi formami
ci�Żkiej przest�pczoĘci mi�dzynarodowej, w"ączając w to niezb�dne
formy wspó"pracy celnej, w związku ze zorganizowaniem obejmują-
cego ca"ą Uni� ujednoliconego systemu wymiany informacji w ra-
mach Europejskiego Urz�du Policji (Europolu).
Kolejne zmiany przyniós" podpisany w 1997 r. Traktat z Amsterda-
13
mu, który zasadniczo zmieni" zakres tematyczny III filaru . Zgodnie
z art. 29 TUE, problematyka terroryzmu zosta"a uj�ta przede wszyst-
kim w ramach wspó"pracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych
(aspekt wewn�trzny UE). Art. 29 stanowi bowiem, Że budowa obsza-
ru wolnoĘci, bezpieczełstwa i sprawiedliwoĘci powinna si� odbywa�
przez zapobieganie przest�pczoĘci zorganizowanej lub innych form
przest�pczoĘci oraz jej zwalczanie, w tym w szczególnoĘci poprzez
walk� z terroryzmem, handlem ludęmi i przest�pstwami przeciwko
dzieciom, handlem Ęrodkami odurzającymi i substancjami psychotro-
powymi, bronią oraz korupcją i oszustwami. W uzupe"nieniu naleŻy
podkreĘli�, Że odwo"ania do terroryzmu mi�dzynarodowego zosta"y
ogólnie zaznaczone w II filarze UE, czyli postanowieniach dotyczą-
cych wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczełstwa (WPZiB), gdzie
uznano za konieczne zapewnienie szeroko rozumianego bezpieczeł-
stwa w kontekĘcie zagroŻeł mi�dzynarodowych, jak i wspó"pracy
mi�dzynarodowej w tym zakresie (aspekt zewn�trzny).
12
Dz. U. WE C 191 z 29 lipca 1992 r.
13
Dz. U. WE C 340 z 10 listopada 1997 r.
12
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
Wzmocnieniem zmian wprowadzonych przez Traktat Amsterdamski
oraz potwierdzeniem kierunku wspó"pracy pałstw cz"onkowskich UE
by"y konkluzje przyj�te podczas szczytu Rady Europejskiej w Tampe-
14
re w paędzierniku 1999 r. Problem skutecznej prewencji, wspó"pracy
w"aĘciwych organów oraz walki z terroryzmem zosta" wprawdzie ogól-
nie zawarty w ramach g"ównego celu UE, jakim jest budowa obszaru
wolnoĘci, bezpieczełstwa i sprawiedliwoĘci w ramach granic Unii, nie-
mniej wskazano m.in. na koniecznoĘ� zapewnienia lepszej koordyna-
cji dzia"ał, znaczenie walki z finansowaniem terroryzmu, wzmocnie-
nie wspó"pracy z Europolem, przeciwdzia"anie terroryzmowi interne-
towemu oraz koncentracj� prac Grupy Roboczej ds. Terroryzmu
na kwestii opisywania aktów terrorystycznych w krajach unijnych.
Kolejny traktat, czyli Traktat z Nicei, nie dokona" Żadnych istotnych
15
zmian w zakresie wspó"pracy UE dotyczącej terroryzmu , z wyjąt-
kiem odniesienia si� do nowopowsta"ego organu wspó"pracy proku-
ratorskiej UE, czyli Eurojustu. Z kolei podpisany w 2004 r. Traktat
ustanawiający Konstytucj� dla Europy (TK), jakkolwiek procedura
jego ratyfikacji obecnie stoi pod znakiem zapytania, dokona" istot-
nych zmian w omawianym zakresie. Wzmocnieniu mia"a ulec wspó"-
praca policyjna i sądowa w sprawach karnych, m.in. poprzez ujedno-
licenie, ale i wzmocnienie instrumentów prawnych. Przede wszystkim
jednak wzmocniony ma zosta� obszar wolnoĘci, bezpieczełstwa
i sprawiedliwoĘci. W zakresie WPZiB pojawi"y si� natomiast m.in.
bezpoĘrednie odwo"ania do terroryzmu w kontekĘcie zasady solidar-
noĘci oraz uŻycia misji pokojowych czy humanitarnych dla zapobieŻe-
nia atakom czy w celu walki z terroryzmem.
Patrząc wstecz naleŻy wskaza� trzy kluczowe daty, które mają daleko
idące konsekwencje (szczególnie w politycznym i prawnym zakresie)
dla wspó"pracy unijnej w zakresie terroryzmu. Są to: 11 wrze-
Ęnia 2001 r., czyli zamachy w USA, 11 marca 2004 r., tj. zamachy
w Hiszpanii oraz 7 i 21 lipca 2005 r., czyli zamachy w Londynie. Za-
owocowa"y one m.in. przyj�ciem szeregu instrumentów prawnych
i politycznych, utworzeniem nowych struktur i wzmocnieniem istnie-
14
Dok. SN 200/99, pkt 43.
15
Dz. U. WE C 80 z 10 marca 2001 r.
13
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
jących, a takŻe dokona"y skądinąd zrozumia"ych przesuni�� ci�Ż-
koĘci w europejskiej debaty politycznej.
Stan wspó"pracy podsumowa"a niejako Rada ds. Wymiaru Sprawie-
dliwoĘci i Spraw Wewn�trznych w dniach 1-2 grudnia 2005 r. oraz Ra-
da Europejska z 15-16 grudnia 2005 r., kiedy to przyj�to dwa doku-
menty programowe, tj. Strategi� UE wobec terroryzmu oraz Strate-
16
gi� UE w zakresie rekrutacji i radykalizacji postaw . OczywiĘcie,
otwarte pozostaje pytanie, jak te i wczeĘniej wymienione instrumen-
ty b�dą wdraŻane przez pałstwa cz"onkowskie. Jakkolwiek wiele b�-
dzie zaleŻe� od kolejnych Prezydencji i w"aĘciwych instytucji wspól-
notowych, ci�Żar implementacji spoczywa w"aĘnie na pałstwach
cz"onkowskich UE.
Prawne i polityczne podstawy wspó"pracy
Przechodząc do omówienia podstaw prawnych i politycznych antyter-
rorystycznej wspó"pracy pałstw cz"onkowskich UE, naleŻy na wst�-
pie podkreĘli�, iŻ ma ona charakter przekrojowy i wielodyscyplinar-
ny. Wynika to przede wszystkim z charakteru samego zjawiska terro-
ryzmu. Nie jest moŻliwe precyzyjne rozgraniczenie i odseparowanie
zagadnieł czysto terrorystycznych, bowiem sam terroryzm ma cha-
rakter z"oŻony i wielowymiarowy. Stąd teŻ problematyka terroryzmu
w UE posiada charakter mi�dzyfilarowy.
NajwaŻniejsze ęród"a stanowiące podstawy prawne i polityczne dla
wspó"pracy pałstw cz"onkowskich UE w zakresie zapobiegania
i zwalczania terroryzmu moŻna pogrupowa� nast�pująco:
17
1. podstawy traktatowe (III oraz II filar );
2. umowy mi�dzynarodowe inkorporowane do porządku
prawnego UE;
16
Brussels European Council, 15/16 December, Presidency Conclusions,
dok. 15914/05 CONCL 3 z 17 grudnia 2005 r. TakŻe: EU anti-terror scheme appro-
ved by justice ministers, EUObserver. com: http://euobserver.com/22/20461.
17
A po cz�Ęci równieŻ I filar w kontekĘcie polityki kontroli granic, migracyjnej i wal-
ki z praniem pieni�dzy.
14
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
3. akty prawa wtórnego;
4. inne instrumenty.
W kontekĘcie podstaw traktatowych, w zakresie III filaru pierwszo-
rz�dne znaczenie dla problematyki terroryzmu mają artyku"y 29, 30
oraz 34 TUE (w wersji przyj�tej w Traktacie z Nicei). Natomiast w za-
kresie II filaru wspó"praca krajów UE moŻe dotyczy� uzgadniania za-
sad i ogólnych wytycznych oraz wspólnych dokumentów, w tym stra-
tegii, wspólnych dzia"ał lub wspólnych stanowisk na mocy art. 12
TUE, jak równieŻ koordynacji wspó"pracy na forum organizacji
i konferencji, zgodnie z art. 19 TUE.
Unia wprowadzi"a w ramy swego dorobku prawnego szereg instru-
mentów wypracowanych w ramach spo"ecznoĘci mi�dzynarodowej,
co do których pałstwa są zobowiązane przystąpi� i efektywnie stoso-
wa� je w praktyce. Wykaz tych umów znajduje si� w za"ączniku do ni-
niejszego opracowania. NaleŻy jednak podkreĘli�, Że na liĘcie tej
znajdują si� wszystkie najwaŻniejsze instrumenty prawnomi�dzyna-
rodowe, zaĘ UE stosuje okresowe mechanizmy oceny ich wdraŻania
18
przez pałstwa cz"onkowskie .
NajwaŻniejsze akty prawa wtórnego to decyzje ramowe przyj�te
po zamachach w USA oraz akty tworzące tzw. antyterrorystyczną li-
st� UE. Przede wszystkim naleŻy wskaza� na decyzj� ramową Ra-
dy 2002/475/WSiSW z 13 czerwca 2002 r. w sprawie zwalczania terro-
19
ryzmu ; decyzj� ramową Rady 2002/584/WSiSW z 13 czerwca 2002 r.
w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydania
20
mi�dzy pałstwami cz"onkowskimi ; decyzj� ramową Ra-
dy 2002/465/WSiSW z 13 czerwca 2002 r. w sprawie wspólnych zespo-
18
Por. WdroŻenie Planu Dzia"ania w sprawie walki z terroryzmem, dok. 8211/1/05
REV 1 LIMITE JAI 139 ECOFIN 129 TRANS 81 RELEX 181 ECO 38
PESC 305COTER 23 COSDP 224 PROCIV 41 ENER 57 ATO 47 z 31 maja 2005 r.
19
Dz. U. WE L 164 z 22 czerwca 2002 r., s. 3. Por. dok. COM (2001) 521 final z 19
wrzeĘnia 2001 r.
20
Dz. U. WE L 190 z 18 lipca 2002 r., s. 1. Por. dok. COM (2001) 522 final z 25 wrze-
Ęnia 2001 r.
15
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
21
"ów dochodzeniowo-Ęledczych ; decyzj� Rady 2002/187/WSiSW z 28
lutego 2002 r. w sprawie utworzenia Eurojustu w celu wzmocnienia
22
walki z powaŻną przest�pczoĘcią ; decyzj� Rady 2002/996/WSiSW
z 28 listopada 2002 r. ustanawiającą mechanizm oceny systemów
prawnych i ich stosowania na poziomie krajowym w walce z terrory-
23
zmem , czy teŻ decyzj� Rady 2005/671/WSiSW z 20 wrzeĘnia 2005 r.
w sprawie wymiany informacji i wspó"pracy dotyczącej przest�pstw
24
terrorystycznych . NaleŻy przy tym podkreĘli�, Że w uzupe"nieniu
do mechanizmu monitorowania wdraŻania przez pałstwa cz"onkow-
skie umów mi�dzynarodowych, Komisja Europejska dokonuje okre-
sowego uaktualnienia listy acquis, w tym takŻe w podobszarze terro-
ryzm , które to instrumenty pałstwa są zobowiązane wdroŻy� i stoso-
25
wa� w praktyce .
W kontekĘcie instrumentów politycznych i dokumentów strategicz-
nych, gdzie terroryzm stanowi zagadnienie priorytetowe, na uwag�
i wyróŻnienie przede wszystkim zas"ugują: wymienione wyŻej Dekla-
racja w sprawie terroryzmu, Plan Dzia"ania UE wobec terroryzmu,
Strategia UE w zakresie zwalczania finansowania terroryzmu, Strate-
gia UE w zakresie przeciwdzia"ania rekrutacji i radykalizacji, Strate-
gia UE przeciw terroryzmowi oraz Strategia UE dotycząca zewn�trz-
nych aspektów przestrzeni wolnoĘci, bezpieczełstwa i sprawiedliwo-
Ęci. Dodatkowo problem zapewnienia bezpieczełstwa i przeciwdzia-
"ania terroryzmowi zosta" uj�ty horyzontalnie w dokumencie progra-
mowym obszaru WSiSW jakim jest przyj�ty 5 listopada 2004 r. tzw.
Program Haski w zakresie budowy obszaru wolnoĘci, bezpieczełstwa
26
i sprawiedliwoĘci w Unii Europejskiej . Walk� z terroryzmem uzna-
21
Dz. U. WE L 162 z 20 czerwca 2002 r., s. 1. Por. zalecenie Rady z 8 maja 2003 r. w spra-
wie wzorcowego porozumienia w sprawie powo"ania wspólnego zespo"u dochodze-
niowo-Ęledczego (Dz. U. UE C 121 z 23 maja 2003 roku, s. 1) oraz raport z wdraŻania
decyzji ramowej z 7 stycznia 2005 r. (dok. COM (2004) 858 final z 7 stycznia 2005 r.).
22
Dz. U. WE L 63 z 6 marca 2002 r., s. 1.
23
Dz. U. WE L 349 z 24 grudnia 2002 r., s. 1.
24
Dz. U. UE L 253 z 29 wrzeĘnia 2005 r., s. 22.
25
Por. JHA-Acquis of the European Union (Title IV of the EC oraz Title VI of the TEU),
Update October 2005, z: http://www.europa.eu.int/comm/justice_home/doc_cen-
tre/intro/docs/jha_acquis_1005_en.pdf
26
Program Haski: wzmacnianie wolnoĘci, bezpieczełstwa i sprawiedliwoĘci w Unii
Europejskiej, Dz. U. UE C 53 z 3 marca 2005 r., s. 1
16
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
no takŻe za jeden z g"ównych tematów Europejskiej Strategii Bezpie-
czełstwa ( Bezpieczna Europa w lepszym Ęwiecie ), przyj�tej przez
Rad� Europejską 12 grudnia 2003 r. Dokument ten, nazywany Stra-
tegią Solany , wskazuje najwaŻniejsze zagroŻenia dla bezpieczełstwa
UE w wymiarze zewn�trznym, jak równieŻ dzia"ania, które mogą
podją� pałstwa cz"onkowskie i organy UE w przeciwdzia"aniu tym
zagroŻeniom. Autorzy Strategii wskazują, Że Żadne pałstwo nie jest
w stanie w pojedynk� sprosta� dzisiejszym z"oŻonym problemom ,
zaĘ Europa jest zarówno celem, jak i bazą dla terrorystów , którzy
są w stanie wejĘ� w posiadanie broni masowego raŻenia i przedsi�-
27
bra� ataki na cele publiczne i prywatne na terytorium Unii .
Wspó"praca w zakresie instytucjonalnym
i organizacyjnym
Rozwiązania instytucjonalne w zakresie podejmowania decyzji
w sprawach dotyczących terroryzmu są odzwierciedleniem specyfiki
tej problematyki w ramach UE. Nie dziwi zatem fakt, Że zagadnienie
to jest rozproszone w sensie kompetencyjnym i przedmiotowym,
a w"aĘciwoĘ� w sprawach terroryzmu jest przynaleŻna znacznej licz-
bie instytucji, formacji roboczych i agend unijnych. Pomijając juŻ
ograniczenia wynikające z charakteru niniejszego opracowania, bez-
celowe jest analizowanie wyraęnych lub domniemanych kompetencji
w zakresie terroryzmu wszystkich podmiotów. Dlatego teŻ nacisk zo-
stanie po"oŻony na najwaŻniejsze z nich.
Na poziomie grup roboczych w ramach Sekretariatu Generalnego
(SG) Rady UE na podkreĘlenie zas"ugują przede wszystkim dwie
grupy robocze: III-filarowa grupa robocza ds. terroryzmu (ang. Ter-
rorism Working Group TWG) oraz II-filarowa grupa robocza ds.
28
terroryzmu COTER . W kompetencji pierwszej z nich leŻy proble-
27
Wi�cej: R. Kuęniar, Europejska Strategia Bezpieczełstwa , Polska w Euro-
pie, 2004, nr 2 (46) oraz F. Jasiłski, Europejska Strategia Bezpieczełstwa w rok
po przyj�ciu , Wspólnoty Europejskie, 2005, nr 3 (160).
28
DoĘ� cz�sto grupy te odbywają wspólne posiedzenia, co ma s"uŻy� przede wszystkim
intensyfikacji wymiany informacji pomi�dzy samymi grupami. Znane są teŻ zamys"y
17
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
matyka przeciwdzia"ania i zwalczania terroryzmu w aspekcie we-
wn�trznym tj. wyst�pującego na terytorium pałstw cz"onkowskich
UE. Tym samym, a contrario, we w"aĘciwoĘci grupy COTER pozosta-
je problematyka terroryzmu w aspekcie zewn�trznym UE, który mo-
Że mie� bliŻsze czy dalsze konsekwencje dla pałstw cz"onkowskich.
W grupie TWG zasiadają z regu"y przedstawiciele s"uŻb specjalnych
(generalizując: kontrwywiad) oraz policyjnych pałstw cz"onkow-
skich, natomiast w grupie COTER uczestniczą przedstawiciele mini-
sterstw w"aĘciwych w sprawach zagranicznych oraz s"uŻb specjalnych
(tj. wywiad). PodkreĘli� naleŻy, Że grupy te w Żadnym sensie nie ma-
ją charakteru operacyjnego. Przedmiotem ich obrad jest przede
wszystkim wymiana doĘwiadczeł o ostatnich wydarzeniach terrory-
stycznych, ocena dzia"ał i projektów podejmowanych w ramach UE,
a takŻe szczególne kwestie dyskutowane przez daną Prezydencj� lub
29
wynikające z unijnych dokumentów programowych .
Kompetencje delegowane w zakresie przeciwdzia"ania i zwalczania
terroryzmu w ramach porządku instytucjonalno-prawnego UE odna-
leę� moŻna u trzech podmiotów: Koordynatora UE ds. Terroryzmu,
Europolu oraz Centrum Sytuacyjnego UE (SitCen).
Stanowisko Koordynatora UE ds. Terroryzmu utworzono po zama-
chach terrorystycznych w Madrycie na podstawie Deklaracji UE
30
w sprawie zwalczania terroryzmu . Koordynator ulokowany jest w ra-
mach Sekretariatu Generalnego Rady i koordynuje wszelkie prace
podejmowane w ramach Rady w związku ze zwalczaniem terrory-
zmu. Analiza Planu Dzia"ania pozwala wyróŻni� nast�pujące najwaŻ-
niejsze zadania i kompetencje Koordynatora:
niektórych Prezydencji w przesz"oĘci, aby dokona� scalenia obydwu grup i nada� im
horyzontalny charakter.
29
W ramach COTER funkcjonuje szczególna formacja robocza o charakterze pouf-
nym, jaką jest tzw. clearing house, w kompetencji której naleŻy omawianie zmian
na tzw. liĘcie antyterrorystycznej UE (ang. watch list). W spotkaniach tej formacji
uczestniczą przedstawiciele krajowych s"uŻb bezpieczełstwa oraz resortów spraw
zagranicznych.
30
Z dniem 25 marca 2004 r. zosta" nim by"y wiceminister spraw wewn�trznych Kró-
lestwa Niderlandów Gijs de Vries, za: http://ue.eu.int/cms3_fo/showPa-
ge.asp?id=406&lang=PL&mode=g
18
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
1. przygotowywanie projektów zapisów w aktach prawnych
31
i deklaracjach politycznych dotyczących terroryzmu ;
32
2. wspó"praca mi�dzynarodowa w zakresie terroryzmu ;
3. koordynacja prac grup roboczych zajmujących si� zwalcza-
niem terroryzmu;
4. okreĘlanie krajów trzecich o priorytetowym dla UE znacze-
niu, w kontekĘcie zagroŻenia terroryzmem;
5. dzia"anie na rzecz wzmacniania mechanizmów wspó"pracy
pomi�dzy s"uŻbami policyjnymi, bezpieczełstwa i wywia-
dowczymi, w tym poprzez wspó"prac� w zakresie misji ewa-
luacyjnych oraz wspó"prac� z Europolem;
6. podejmowanie wszystkich dzia"ał dotyczących szczegó"o-
33
wych zagadnieł wspó"pracy antyterrorystycznej UE .
Koordynator UE ds. Terroryzmu jest nowym organem i moŻna zary-
zykowa� stwierdzenie, Że wciąŻ jest na etapie poszukiwania swojej
34
praktycznej roli w systemie UE . Jego dzia"alnoĘ� sprowadza"a si�
dotąd do pracy redakcyjnej , tj. uczestniczenia w procesie tworzenia
róŻnych raportów i opracował, przygotowywanych w ramach proce-
su decyzyjnego w Radzie.
35
Europejski Urząd Policji (Europol) to odr�bna organizacja mi�dzyna-
rodowa odpowiedzialna za zapobieganie i zwalczanie przest�pczoĘci
zorganizowanej oraz zacieĘnianie wspó"pracy w"aĘciwych organów
36
pałstw cz"onkowskich . Europol zajmuje si� w szczególnoĘci zapobiega-
31
We wspó"pracy z Prezydencją, Komisją Europejską i SG Rady.
32
W tym z organizacjami mi�dzynarodowymi, jak ONZ i Rada Europy, jak równieŻ
spo"ecznoĘcią mi�dzynarodową, w tym zw"aszcza z USA.
33
Jak finansowanie terroryzmu i zamraŻanie aktywów, dost�p do informacji, wspó"-
praca w zakresie zarządzania kryzysowego, etc.
34
Szczególnie krytyczne uwagi przedstawia Statewatch w: The role of the EU s Coun-
ter Terrorism Coordinator, za:
http://www.statewatch.org/news/2005/mar/exceptional-and-draconian.pdf
35
Dz. U. WE C 316 z 27 listopada 1995 r., s. 1. TreĘ� Konwencji zamieszczono na s. 2
tegoŻ Dz. U. WE.
36
Por. M. Anderson, M. den Boer, P. Cullen, W. Gilmore, C. Raab, N. Walker, Policing
the European Union, Oksford 1995, s. 251. Por. równieŻ W. Bruggeman, EUROPOL:
A Castle or a House of Cards? , (w:) De Schengen +" Maastricht: voie royale et course
s obstacles, red. A. Pauly, Maastricht 1996, s. 17; C. Fijnaut, Police Co-operation and
19
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
niem i zwalczaniem nielegalnego handlu Ęrodkami odurzającymi i sub-
stancjami psychotropowymi, handlu ludęmi i pornografii dzieci�cej,
przemytu pojazdów mechanicznych, fa"szerstw pieni�dzy i innych Ęrod-
ków p"atniczych, nielegalnego obrotu materia"ami promieniotwórczymi,
terroryzmu oraz prania pieni�dzy w kontekĘcie wymienionych form
przest�pczoĘci, jak i innych, pochodnych przest�pstw powiązanych z po-
wyŻszymi. Pe"ny katalog przest�pstw uj�to w Aneksie do Konwencji. Eu-
ropol realizuje przyznane mu uprawnienia poprzez w"asne statutowe or-
37
gany, oddzia"y krajowe ustanowione w pałstwach cz"onkowskich i ofi-
38
cerów "ącznikowych delegowanych przez pałstwa do centrali Urz�du .
Kompetencje Europolu podlegają ograniczeniom. Aby Urząd móg"
podją� dzia"ania w danej sprawie, na podstawie wniosku otrzymanego
od pałstwa cz"onkowskiego, muszą zosta� spe"nione nast�pujące wa-
runki: dany czyn zosta" dokonany w związku z przest�pczoĘcią zorgani-
zowaną; dany czyn dotyczy co najmniej dwóch pałstw cz"onkowskich
UE; oraz taki czyn, ze wzgl�du na swą skal�, znaczenie oraz konse-
kwencje, wymaga wspólnego podejĘcia ze strony pałstw cz"onkowskich.
Skoro zatem Europol jest w"aĘciwy w zakresie przeciwdzia"ania i zwal-
czania przest�pczoĘci zorganizowanej, to czy jest on w"aĘciwy w zakre-
sie terroryzmu? Na tak postawione pytanie naleŻy odpowiedzie�
twierdząco. Przede wszystkim uprawnienie w zakresie terroryzmu zo-
sta"o wskazane w kompetencjach okreĘlonych w samej Konwencji. Po-
nadto Europol jest organizacją policyjną, ale rozumianą szeroko.
Opiera si� bowiem o wspó"prac� z w"aĘciwymi organami pałstw
cz"onkowskich, przez które rozumie si� (...) wszystkie organy pu-
bliczne istniejące w pałstwach cz"onkowskich, w"aĘciwe zgodnie
z ustawodawstwem wewn�trznym do zapobiegania i zwalczania prze-
st�pczoĘci . Tak okreĘlony zakres przedmiotowy terminu w"aĘciwe
organy jest bardzo szeroki i obejmuje policj�, s"uŻby graniczne, cel-
ne, migracyjne i specjalne. Wreszcie, po zamachach w Nowym Jorku
oraz w Madrycie, utworzono w siedzibie organizacji w Hadze specjal-
the Area of Freedom, Security and Justice , (w:) Europe a Area of Freedom, Security
and Justice, red. N. Walker, Oksford 2004, s. 241.
37
Ang. Europol national units ENUs.
38
Ang. Europol liaison officers ELOs.
20
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
ną komórk� antyterrorystyczną, sk"adającą si� z przedstawicieli policji
39
oraz w"aĘnie s"uŻb specjalnych . Celem tej komórki jest intensyfikacja
wymiany informacji i danych wywiadowczych w kontekĘcie prze-
st�pstw terrorystycznych. Wszystkie te czynniki sprawiają, Że Europol
jest jednym z najwaŻniejszych narz�dzi antyterrorystycznych UE.
Jego wartoĘ� dodana jest niezaprzeczalna, cho� nadal moŻna mie� za-
strzeŻenia co do poziomu jego wykorzystania w praktyce.
Ostatnim podmiotem jest SitCen, komórka organizacyjna w ramach
SG Rady, odpowiedzialna za monitorowanie i analizowanie wyda-
rzeł i sytuacji na Ęwiecie, ze szczególnym naciskiem na zagroŻenie
terroryzmem mi�dzynarodowym, potencjalne ęród"a konfliktów oraz
proliferacj� broni masowego raŻenia (ang. WMD). Monitoring jest
realizowany w oparciu o 24-godzinny model pracy. SitCen stanowi
takŻe wsparcie dla Wysokiego Przedstawiciela UE ds. WPZiB, jego
specjalnych przedstawicieli oraz wyŻszych urz�dników (w tym Koor-
dynatora UE ds. Terroryzmu), jak równieŻ dla operacji zarządzania
40
kryzysowego, realizowanych pod unijnymi auspicjami .
Po wydarzeniach w Madrycie w ramach Centrum utworzono tzw. ko-
mórk� antyterrorystyczną, która uzyska"a operacyjnoĘ� 1 lutego 2005
r. Zrzesza ona przedstawicieli s"uŻb specjalnych pałstw cz"onkow-
skich, w"aĘciwych w sprawach terroryzmu. Dzia"alnoĘ� SitCen, w tym
w szczególnoĘci w zakresie problematyki terrorystycznej, ma zapew-
41
ni� ciąg"oĘ� dzia"ał mi�dzy II a III filarem . W praktyce potencja"
Centrum i moŻliwoĘ� przygotowywania rzeczywiĘcie kluczowych i ja-
koĘciowo wysokich opracował i analiz są ograniczone przede wszyst-
kim brakiem dost�pu do odpowiednich informacji. Wynika to g"ów-
nie z faktu, Że pałstwa cz"onkowskie nadal nie przekazują odpowied-
nich danych i informacji o charakterze operacyjnym i analitycznym,
od których przecieŻ zdolnoĘ� analityczna SitCen jest uzaleŻniona.
39
W"aĘciwie wtedy nastąpi"a reaktywacja komórki utworzonej po zamachach
w Nowym Jorku (sic!).
40
EU SitCen Work Programme, dok. 5244/05 EXT 1 CATS 3 z 20 grudnia 2005 r.
41
Pracami SitCen od momentu utworzenia kieruje Brytyjczyk W. Shapcott. Por. After
Madrid: EU s response to terrorism, European Union Committee, House of Lords, 5th
Report of Session 2004-2005, za:
http://www.publications.parliament.uk/pa/ld200405/ldselect/ldeucom/53/53.pdf
21
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
Unia Europejska wobec
antyterrorystycznej
wspó"pracy mi�dzynarodowej
Tak jak wspó"praca przeciwko terroryzmowi w wymiarze powszech-
nym rozpocz�"a si� w Europie pod auspicjami Ligi Narodów, tak teŻ
trudno jest wyobrazi� sobie sytuacj�, w której Unia Europejska mia-
"aby podejmowa� skuteczne kroki przeciwko terroryzmowi bez jed-
noczesnej wspó"pracy z Narodami Zjednoczonymi (NZ) oraz innymi
organizacjami mi�dzynarodowymi zajmującymi si� niniejszą proble-
matyką w sposób wyspecjalizowany. Przejrzysta wymiana informacji
to jeden z podstawowych warunków umoŻliwiających osiągni�cie
przynajmniej cz�Ęciowego powodzenia w dzia"aniach podejmowa-
nych przeciwko temu specyficznymi rodzajowi przest�pczoĘci. Inny-
mi s"owy, post�powanie samolubne , w tym w wymiarze unijnym,
moŻe zagrozi� powodzeniu inicjatyw podejmowanych przez organi-
zacje stawiające sobie za cel przeciwdzia"anie i walk� z terroryzmem.
22
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
Kwestia ta jest o tyle istotna, Że liczne z tych organizacji dysponując
w"asnymi procedurami ustawodawczymi mogą przyjmowa� róŻniące
si� mi�dzy sobą przepisy, które z czasem zaciemniają obraz globalnej
walki z terroryzmem. Mogą nawet powodowa� konflikty definicyjne,
równieŻ w skali regionalnej. Stąd teŻ wspó"praca Unii i jej pałstw
cz"onkowskich z organizacjami mi�dzynarodowymi odgrywa waŻne
znaczenie w kontekĘcie zapewnienia spójnego podejĘcia wobec walki
z terroryzmem w róŻnych jego formach i postaciach.
Istotnym elementem dyskusji prowadzonej w ramach licznych instytu-
cji aktywnych na tym polu jest przede wszystkim trudnoĘ� w przyj�ciu
wiąŻącej bazy definicyjnej. Jak pisze B. Bolechów, ze wzgl�du
na brak przyj�tej przez wspólnot� mi�dzynarodową definicji terrory-
zmu, nie ma moŻliwoĘci wypracowania skutecznego mi�dzynarodowe-
go uniwersalnego porozumienia dotyczącego zwalczania i neutraliza-
42
cji zjawiska . Podobne trudnoĘci natury terminologicznej mają tak-
Że miejsce w odniesieniu do dyskutowanych i bardzo kontrowersyj-
nych związków mi�dzy terroryzmem a walką narodowowyzwolełczą.
PoniŻej omówione zosta"y dzia"ania podejmowane w zakresie walki
z terroryzmem przez dwie kluczowe pozaunijne organizacje mi�dzy-
narodowe obecne na kontynencie europejskim, czyli Narody Zjedno-
czone oraz Rada Europy. Nacisk po"oŻono przy tym na znaczenie
wspó"pracy Unii Europejskiej z tymi organizacjami i ich organami,
szczególnie w kontekĘcie zapewniania spójnoĘci dzia"ał oraz koordy-
nacji podejmowanych kroków. Równolegle natomiast szeroka wspó"-
praca antyterrorystyczna realizowana jest przez stron� unijną w try-
43
bie bilateralnym, przede wszystkim ze Stanami Zjednoczonymi ,
Izraelem, Japonią, Australią, Kanadą, Rosją, pałstwami basenu Mo-
42
B. Bolechów, Definiowanie terroryzmu , (w:) Terroryzm. Zeszyt Specjalny Ko-
"a Wschodnioeuropejskiego Stosunków Mi�dzynarodowych, Wroc"aw, ma-
rzec 2004, s. 9.
43
Zobacz m.in. J. Kiwerska, Wp"yw wojny z terroryzmem oraz europejskiego proce-
su integracji na stosunki amerykałsko-europejskie , Opinie, nr 58, styczeł 2003,
Departament Strategii i Planowania Polityki MSZ.
23
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
44
rza �ródziemnego , by"ymi republikami ZSRR oraz Indonezją. Bli-
skie stosunki w kontekĘcie walki z terroryzmem utrzymywane są
45 46 47
przez Uni� Europejską równieŻ z OECD , OBWE i NATO , które
to organizacje nie są jednak z uwagi na ograniczony zakres niniej-
szego opracowania przedmiotem szczegó"owej analizy. Warto
przy tym podkreĘli�, Że terroryzm pojawia si� obecnie w agendach
prac licznych organizacji mi�dzynarodowych, które wypracowują
w"asne wyspecjalizowane stanowiska odnoĘnie do zwalczania i prze-
ciwdzia"ania temu zagroŻeniu.
Narody Zjednoczone
Problematyka terroryzmu mi�dzynarodowego, od wielu juŻ lat obec-
48
na w dyskusji prowadzonej na forum Narodów Zjednoczonych ,
przy czym za początek intensyfikacji wspó"pracy mi�dzy pałstwami
cz"onkowskimi NZ naleŻy uzna� rok 1972, kiedy to 8 wrzeĘnia Sekre-
44
Por. P. Borkowski, Polityka Unii Europejskiej wobec regionu Morza �ródziemne-
go w kontekĘcie przeciwdzia"ania terroryzmowi , (w:) Terroryzm w Ęwiecie wspó"cze-
snym, red. E. HaliŻak, W. Lizak, L. �ukaszuk, E. �liwka, Warszawa Pieni�Ż-
no 2004, s. 183.
45
Por. www.oecd.org. W tym wypadku na szczególną uwag� zas"ugują zalecenia wy-
pracowane w ramach Grupy Specjalnej ds. Przeciwdzia"ania Praniu Pieni�dzy (ang.
FATF) wi�cej w: A. Gruszczak, Unia Europejska wobec przest�pczoĘci. Wspó"pra-
ca w ramach III filara, Kraków 2002, s. 168; Council backs state-of-the-art defen-
ces against financial crime , Single Market News, 2005, nr 36, s. 8 oraz www.fatf-ga-
fi.org.
46
Por. http://www.osce.org/activities/13032.html. Wi�cej m.in. w: K. Liedel, P. Piasec-
ka, Wspó"praca mi�dzynarodowa w zwalczaniu terroryzmu, Warszawa 2004, s. 66
oraz R. Zi�ba, Instytucjonalizacja bezpieczełstwa europejskiego, Warszawa 2004,
s. 398.
47
Por. http://www.nato.int/issues/terrorism/index.html. Zobacz takŻe M. Madej, Mi�-
dzynarodowy terroryzm polityczny, Warszawa 2001, s. 105; M. Hess, A Partnership
Against Terrorism , Security Dialogue, 2003, t. 34, nr 4, s. 506; K. Liedel, P. Piasec-
ka, ibidem, s. 87 oraz N. Lubik, UE i NATO a problem terroryzmu , Problemy Hu-
manistyki. Zeszyt Naukowy, 2004/2005, nr 10/11, WyŻsza Szko"a Nauk Humanistycz-
nych i Dziennikarstwa, Poznał, s. 101.
48
M. Madej pisze nawet, Że coroczne deklaracje Zgromadzenia Ogólnego NZ nt wal-
ki z terroryzmem mają juŻ wr�cz charakter rytualny , ibidem, s. 78. Por. takŻe
aneks zawierający list� najwaŻniejszych powszechnych konwencji mi�dzynarodo-
wych odnoszących si� do walki z terroryzmem.
24
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
tarz Generalny Kurt Waldheim poprosi" o w"ączenie do porządku ob-
rad XXVII Sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ punktu poĘwi�conego
terroryzmowi mi�dzynarodowemu. Pomimo powo"ania na mocy re-
zolucji 27/3034 Komitetu ad hoc ds. terroryzmu mi�dzynarodowego
ówczesne dzia"ania nie przynios"y kompleksowego uregulowania te-
49
go zagadnienia . Pomimo politycznego napi�cia w okresie zimnowo-
jennym, które nie sprzyja"o wspó"pracy mi�dzynarodowej na rzecz
zwalczania terroryzmu, w latach 70-tych w ramach Narodów Zjedno-
czonych przyj�to dwie Konwencje: o zapobieganiu przest�pstwom
i karaniu sprawców przest�pstw przeciwko osobom korzystającym
z ochrony mi�dzynarodowej, w tym przeciwko dyplomatom (1973)
oraz przeciwko braniu zak"adników (1979). Warto przy tym zazna-
czy�, Że dyskusja na temat problematyki terroryzmu rozpoczyna-
na by"a zazwyczaj po przeprowadzeniu mniej lub bardziej spektaku-
larnych ataków na Ęwiecie, przy czym najcz�Ęciej chodzi"o o porwania
50
samolotów pasaŻerskich , stąd jej charakter by", niestety, reaktywny
51
i nie wynika" początkowo z podejĘcia perspektywicznego .
Wspó"praca w tym zakresie trwa"a równieŻ na forum regionalnym. Pał-
stwa cz"onkowskie Organizacji Pałstw Amerykałskich podpisa"y
w 1972 r. w Waszyngtonie Amerykałską Konwencj� o zapobieganiu i ka-
raniu aktów terroryzmu przybierającego form� zbrodni przeciwko oso-
49
P. Durys, F. Jasiłski, Walka z terroryzmem mi�dzynarodowym. Wybór dokumen-
tów, I wydanie, Bielsko-Bia"a 2001, s. 9. Por. takŻe M. P"achta, Prace ONZ nad no-
wymi konwencjami o zwalczaniu terroryzmu: dwa modele instrumentów mi�dzyna-
rodowych , (w:) Jednostka i spo"eczełstwo wobec zagroŻeł terroryzmem, Biuletyn
Biura Informacji Rady Europy, nr 1/2002, s. 97 oraz M. Marcinko, Przest�pstwa
o charakterze terrorystycznym w Ęwietle prawa mi�dzynarodowego a prawo pol-
skie , (w:) Polska wobec terroryzmu, Zeszyt ISS nr 49, Kraków 2002, s. 84. Wi�cej
w: Basic Facts About the United Nations, Nowy Jork 1995, s. 266.
50
Na co s"usznie zwraca uwag� I. Popiuk-Rysiłska w: Ewolucja stanowiska Rady
Bezpieczełstwa NZ wobec terroryzmu mi�dzynarodowego , (w:) Terroryzm w Ęwie-
cie (& ), op. cit., s. 146. Por. takŻe M. Madej, op. cit., s. 82, gdzie autor zauwaŻa, iŻ
Rada Bezpieczełstwa, jako organ odpowiedzialny za mi�dzynarodowy pokój
i bezpieczełstwo, zajmowa"a si� jedynie takimi dzia"aniami terrorystycznymi, któ-
re uznawano za zagroŻenie wchodzące w zakres kompetencji Rady . Na ten temat
zobacz: Z. Galicki, Terroryzm lotniczy w Ęwietle prawa mi�dzynarodowego, Warsza-
wa 1981.
51
Na co zwraca uwag� m.in. I. Bantekas, w: The International Law and Terrorist Fi-
nancing , The American Journal of International Law, 2003, t. 9, nr 2, s. 333.
25
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
bom i związanego z tym wymuszenia o znaczeniu mi�dzynarodowym, zaĘ
na gruncie europejskim pod auspicjami Rady Europy w 1977 r. w Stras-
52
burgu podpisano Europejską Konwencj� o zwalczaniu terroryzmu .
Z kolei w ramach Mi�dzynarodowej Agencji Energii Atomowej (ang. IA-
EA) w 1979 r. w Wiedniu zawarto Konwencj� o ochronie fizycznej mate-
ria"ów jądrowych, a w 1988 r. kraje Mi�dzynarodowej Organizacji Mor-
skiej (ang. IMO) podpisa"y w Rzymie Konwencj� o zwalczaniu bezpraw-
nych czynów skierowanych przeciwko bezpieczełstwu Żeglugi morskiej
oraz Protokó" dodatkowy w sprawie przeciwdzia"ania bezprawnym czy-
nom przeciwko bezpieczełstwu platform wiertniczych umieszczonych
na szelfie kontynentalnym. Z czasem na forum NZ podpisano Konwen-
cje: o bezpieczełstwie personelu ONZ i personelu wspó"dzia"ającego
(1994); w sprawie zwalczania terrorystycznych ataków bombowych
(1997); w sprawie zwalczania finansowania terroryzmu (1999), przeciwko
mi�dzynarodowej przest�pczoĘci zorganizowanej (2000); i w sprawie
zwalczania aktów terroryzmu jądrowego (2005). Nie uda"o si� natomiast
wprowadzi� bezpoĘredniego odniesienia do przest�pstwa terroryzmu
w Statucie Rzymskim Mi�dzynarodowego Trybuna"u Karnego (1998).
Unia Europejska stopniowo, przy czym przede wszystkim od czasu
wejĘcia w Życie Traktatu o Unii Europejskiej w 1993 r., zacz�"a bacz-
nie przygląda� si� pracom podejmowanym na forum mi�dzynarodo-
wym. Wynikiem tego by"o odnoszenie si� do przyjmowanych umów
powszechnych w trakcie prac organów unijnych, a z czasem takŻe
w kontekĘcie dzia"ał realizowanych przez jej pałstwa cz"onkowskie.
WczeĘniej dyskusja na ten temat prowadzona by"a w ramach Euro-
pejskiej Wspó"pracy Politycznej (ang. EPC) oraz Grupy TREVI, jed-
53
nak nie mia"a ona charakteru prawnie wiąŻącego .
52
Przepisy poĘwi�cone problematyce terroryzmu opracowa"y takŻe takie organizacje
regionalne, jak Organizacja Pałstw Amerykałskich (Konwencj� z Barbadosu
z 2002 r.), Po"udniowo-Azjatyckie Stowarzyszenie Wspó"pracy Regionalnej (Kon-
wencj� z Katmandu z 1987 r., wraz z Protoko"em Dodatkowym z Islamabadu
z 2004 r.), Liga Pałstw Arabskich (Konwencj� z Kairu z 1998 r.), Wspólnota Nie-
podleg"ych Pałstw (Traktat z Miłska z 1999 r.), Organizacja Konferencji Islamskiej
(Konwencj� z Ouagadougou z 1999 r.) oraz Organizacja JednoĘci Afrykałskiej
(Konwencj� z Algieru z 1999 r. i Protokó" Dodatkowy z 2004 r. z Addis Abeby).
53
Nota bene w 1974 r. Wspólnoty Europejskie uzyska"y oficjalny status sta"ego obserwa-
tora przy NZ, o czym wi�cej w: F. Jasiłski, K. Kacperczyk, Koncepcja efektywnego
26
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
PowyŻsze przepisy, wraz z kilkoma innymi umowami mi�dzynarodo-
54
wymi , tworzą wiąŻący obecnie kanon przepisów prawa mi�dzynaro-
dowego publicznego w zakresie przeciwdzia"ania i zwalczania terro-
ryzmu, jednak jego powaŻnym mankamentem jest to, Że nie uda"o si�
dotąd opracowa� powszechnej konwencji o zapobieganiu i zwalcza-
niu aktów terroryzmu mi�dzynarodowego. Istnieją bowiem uzasad-
nione obawy, Że taki akt prawa mi�dzynarodowego s"uŻy"by w wi�k-
szym stopniu celom politycznym, niŻ praktycznej walce z przejawami
terroryzmu, chociaŻ prace toczące si� nad tym aktem prawnym na fo-
rum NZ, po początkowym fiasku z kołca 2001 r., ponownie nabra"y
tempa w ramach nowopowo"anego Komitetu Antyterrorystycznego
NZ (ang. CTC). NaleŻy przy tym zwróci� uwag� na znaczenie rezolu-
55
cji Rady Bezpieczełstwa NZ : 1269 (1999), 1369 (2001), 1373
56
(2001) , 1377 (2001) oraz 1456 (2003), w których Narody Zjedno-
czone nie tylko okreĘli"y swoje priorytety dzia"ał w odniesieniu
do zagroŻeł terrorystycznych, lecz równieŻ stworzy"y podstawowe ra-
my koordynacji dzia"ał implementacyjnych podejmowanych
na szczeblu poszczególnych pałstw cz"onkowskich.
Niezwykle istotne znaczenie w powyŻszym zakresie pe"ni Komitet
57
Antyterrorystyczny NZ , powo"any na mocy rezolucji 1373 (2001),
multilateralizmu we wspó"pracy UE-NZ , Sprawy Mi�dzynarodowe, 2005, nr 2
(LVIII),, s. 35. Por. m.in. Terrorism in Europe, red. Y. Alexander, K. A. Myers, Lon-
dyn 1982 oraz D. Freestone, The EEC Treaty and Common Action on Terrorism ,
Yearbook of European Law, 1984, t. 4, s. 207.
54
W tym: Konwencja Haska o zwalczaniu bezprawnego zaw"adni�cia statkami po-
wietrznymi (1970); Konwencja Montrealska o zwalczaniu bezprawnych czynów
przeciwko bezpieczełstwu lotnictwa cywilnego (1971); Konwencja Nowojorska
o zakazie brania zak"adników (1979); Konwencja Wiedełska o ochronie materia-
"ów nuklearnych (1980) oraz Protokó" Montrealski o zwalczaniu bezprawnych ak-
tów wobec lotnisk s"uŻących mi�dzynarodowemu lotnictwu cywilnemu (1988).
55
K. Liedel, P. Piasecka, op. cit., s. 33.
56
W rezolucji tej uznano inter alia, Że dzia"alnoĘ� terrorystyczna sprzeczna jest z ce-
lami zasadami NZ.
57
CTC zosta" wzmocniony na mocy rezolucji Rady Bezpieczełstwa 1535 (2004)
oraz 1566 (2004). Por. http://www.un.org/Docs/sc/committees/1373/. Organ ten wspó"-
pracy teŻ z Komisją Prawną NZ oraz funkcjonuje równolegle do powo"anego w 1996
r. (na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego NZ nr 51/210) Komitet ad hoc ds. Ter-
roryzmu. Co waŻne, mandat Komitetu ad hoc jest rokrocznie przed"uŻany w związku
z wciąŻ trwającymi w jego ramach pracami nad ca"oĘciową konwencją uniwersalną.
27
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
którego g"ównym celem jest zapewnienie sta"ego dialogu mi�dzy
pałstwami cz"onkowskimi a Radą Bezpieczełstwa w zakresie podno-
szenia krajowych zdolnoĘci ds. walki z terroryzmem, przede wszyst-
kim dzi�ki mechanizmowi raportowania na temat rozwiązał narodo-
wych, w tym g"ównie o charakterze legislacyjnym. Zdaniem I. Po-
piuk-Rysiłskiej CTC stanowi innowacyjny mechanizm dzia"ania
Rady Bezpieczełstwa, bowiem otwiera on nowe moŻliwoĘci dla
58
wspó"pracy mi�dzy pałstwami , przy czym jest to na tyle elastycz-
na metoda wspó"dzia"ania, Że uruchomienie wspó"pracy ze stroną
UE nastąpi"o w zasadzie bez wi�kszych problemów (naturalnie
przy za"oŻeniu, Że daną dyskutowaną kwesti� ca"oĘciowo popiera"y
wszystkie kraje unijne). CTC wspó"pracuje przy tym z powo"anymi
na mocy rezolucji Rady Bezpieczełstwa 1540 (2004) Komitetem zaj-
mującym si� problematyką terrorystyczną w kontekĘcie broni maso-
59
wego raŻenia , na mocy rezolucji Rady Bezpieczełstwa 1267 (1999)
60
Komitetu w"aĘciwym w zakresie sankcji nak"adanych na Al-Kaid� .
Wspó"praca mi�dzy UE i NZ ma charakter wielowymiarowy, naleŻy
przy tym wyraęnie zaznaczy�, Że opiera si� ona na szeroko rozumia-
61
nej podstawie traktatowej (art. 302 TWE ). Unia popar"a m.in. zde-
cydowane brzmienie tekstu przyj�tego na Szczycie NZ w 2005 r.
w sprawie zwalczania terroryzmu, kontynuuje dzia"ania na rzecz
przyj�cia powszechnej konwencji przeciwko mi�dzynarodowemu ter-
roryzmowi, popiera poszczególne rezolucje Rady Bezpieczełstwa
i Zgromadzenia Ogólnego przyjmowane odnoĘnie do problematyki
antyterrorystycznej, a takŻe wspó"pracuje z NZ w zakresie prac
nad strategią NZ ds. walki z terroryzmem. Bardziej praktycznymi
58
Op. cit., s. 158.
59
Por. http://disarmament2.un.org/Committee1540/.
60
Por. http://www.un.org/Docs/sc/committees/1267Template.htm. Zobacz takŻe ko-
lejne rezolucje Rady Bezpieczełstwa NZ w"aĘciwe w tym zakresie: 1333
(2000), 1363 (2001), 1388 (2002), 1390 (2002), 1452 (2002), 1455 (2003), 1456
(2003), 1526 (2004) oraz 1617 (2005).
61
Komisja jest zobowiązana zapewni� utrzymanie wszelkich w"aĘciwych stosunków
z organami ONZ i jej organizacjami wyspecjalizowanymi . Por. m.in. D. Milczarek,
Pozycja i rola Unii Europejskiej w stosunkach mi�dzynarodowych. Wybrane aspekty
teoretyczne, Warszawa 2003 oraz R. Zi�ba, Unia Europejska jako aktor stosunków
mi�dzynarodowych, Warszawa 2003.
28
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
przyk"adami tej wspó"pracy jest chociaŻby przyznanie przez Parla-
ment Europejski ofiarom zamachu terrorystycznego na siedzib� NZ
w Bagdadzie nagrody im. Sacharowa, przyznawanej za zas"ugi
w obronie praw cz"owieka, czy teŻ wys"anie przedstawiciela UE
62
na zaproszenie Dyrekcji Wykonawczej CTC (ang. CTED) w ramach
misji oceniającej do Albanii, Algierii, Kenii i Maroka. Regularnie teŻ
najnowsze rezolucje Narodów Zjednoczonych znajdują odzwiercie-
dlenie w przepisach unijnych, tak obszarze wspó"pracy mi�dzyrządo-
wej, jak i wspólnotowej.
Z kolei w kontekĘcie strategicznym problematyka walki z terrory-
zmem pojawi"a si� w dokumentach Komisji Europejskiej i Rady do-
63
tyczących wdraŻania koncepcji efektywnego multilateralizmu ,
przy czym w ich efekcie nie dosz"o dotąd do wypracowania nowych
forów i mechanizmów dyskusji. W zmodyfikowanym antyterrory-
64
stycznym Planie Dzia"ania UE , przyj�tym w grudniu 2005 r. przez
Rad� Europejską, wyraęnie zwrócono uwag� na potrzeb� kontynu-
acji prac w zakresie poprawy relacji mi�dzy gremiami unijnymi i NZ-
-owskimi odpowiedzialnymi za problematyk� terroryzmu, a w szcze-
gólnoĘci CTC, Biurem Kontroli Narkotyków i Zapobiegania Prze-
65
st�pczoĘci (ang. ODCCP ) oraz Komitetem 1267. Z kolei w Strategii
66
Antyterrorystycznej UE , równieŻ przyj�tej na szczycie UE w grud-
niu 2005 r., stwierdzono, Że dzia"ając w ramach NZ i innych organi-
zacji mi�dzynarodowych lub regionalnych i we wspó"pracy z nimi UE
b�dzie dzia"a� na rzecz budowy mi�dzynarodowego konsensusu
i propagowania mi�dzynarodowych standardów walki z terrory-
zmem. UE b�dzie wspiera� wysi"ki na forum NZ na rzecz stworzenia
globalnej strategii zwalczania terroryzmu . Uznano ponadto, Że na-
leŻy zapewni� Ęcis"ą koordynacj� naszych przygotował do reagowa-
62
Jest to odr�bny organ wspierający dzia"ania CTC, powo"any na mocy rezolucji Ra-
dy Bezpieczełstwa 1535 (2004). Wi�cej: http://www.un.org/Docs/sc/committe-
es/1373/cted.html.
63
F. Jasiłski, K. Kacperczyk, op. cit., s. 32.
64
Dok. 15358/05 z 2 grudnia 2005 r. Zadania te wynikają ponadto z treĘci Europej-
skiej Strategii Bezpieczełstwa z 2003 r..
65
Por. www.undoc.org. W ramach Biura od 1999 r. funkcjonuje Oddzia" Zapobiega-
nia Terroryzmowi.
66
Dok. 14469/4/05 z 30 listopada 2005 r.
29
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
nia na sytuacje kryzysowe z analogicznymi pracami podejmowanymi
przez organizacje mi�dzynarodowe, a w szczególnoĘci NZ .
Rada Europy
Do pewnego stopnia Rada Europy, jako swoiste laboratorium ,
w którym �wiczy si� okreĘlone rozwiązania prawne i polityczne za-
nim zostaną one formalnie potwierdzone na szczeblu Unii, by"a ko-
lebką najwczeĘniejszych konkretnych uregulował w Europie,
obok dzia"ał podejmowanych w ramach NZ. Jak podaje Z. M. Kle-
packi, nie ulega wątpliwoĘci, Że chociaŻ walka z terroryzmem nie zo-
sta"a expressis verbis wymieniona w Statucie Rady Europy z 1949 r., to
jest ona powiązana z jej celem utrwalenia pokoju opartego na spra-
67
wiedliwoĘci i wspó"pracy mi�dzynarodowej . Stąd teŻ elementem
dyskusji rozpocz�tej w "onie tej organizacji mi�dzynarodowej sta"y si�
szeroko pojmowane zagroŻenia dla ochrony praw cz"owieka oraz
mająca kluczowe znaczenie w tym wypadku wspó"praca sądowa
w sprawach karnych, której elementem sta"a si� wyŻej wspomnia-
68
na Europejska Konwencja o zwalczaniu terroryzmu z 1977 r. Co
waŻne, umowa ta by"a de facto wyspecjalizowanym porozumieniem
ekstradycyjnym, lecz jej znaczenie wykracza"o poza sztywne ramy le-
gislacyjne: Konwencj� traktowano bowiem jako realny element wal-
ki z terroryzmem, przy czym rozumianej, jako cz�Ę� modelu ochrony
praw cz"owieka wypracowanego przez Rad� Europy, a wi�c nie tylko
69
w Ęwietle polityki prawnokarnej . Stopniowo rozumienie to zacz�"o
obejmowa� takŻe kwestie związane z walką praniem pieni�dzy i fi-
nansowaniem terroryzmu.
67
Z. M. Klepacki, Rada Europy 1949-1991, Bia"ystok 1991, s. 22, za: J. Jaskiernia,
Uwarunkowana skutecznoĘci zwalczania terroryzmu w Ęwietle prac Rady Euro-
py , (w:) Jednostka i spo"eczełstwo (& ), op. cit., s. 79.
68
Konwencj� zasadniczo zmodyfikowano na mocy przyj�tego do niej Protoko"u
z 2003 roku.
69
O pozosta"ych Konwencjach Rady Europy dotyczących wspó"pracy sądowej w spra-
wach karnych piszą m.in. K. Liedel i P. Piasecka, op. cit., s. 57.
30
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
Obok dzia"alnoĘci stricte traktatowej poszczególne organy Rady Eu-
ropy takŻe podj�"y si� zadania merytorycznego dyskutowania kwestii
walki z terroryzmem. Na szczególną uwag� zas"uguje w tym wypadku
próba zdefiniowania terroryzmu w zaleceniu Zgromadzenia Parla-
mentarnego nr 1426 (1999), iŻ kaŻdy czyn pope"niony przez osob�
lub grup� osób z udzia"em przemocy lub groęby jej uŻycia przeciwko
pałstwu, jego instytucjom, jego ludnoĘci, w ogólnoĘci lub konkret-
nym jednostkom, motywowany przez separatystyczne aspiracje, eks-
tremistyczne koncepcje ideologiczne, fanatyzm lub irracjonalne i su-
biektywne czynniki, zorientowany na stworzenie klimatu terroru
wĘród osób publicznych, okreĘlonych jednostek lub grup w spo"e-
70
czełstwie, bądę w ca"ym spo"eczełstwie .
Dyskusja tocząca si� w Radzie Europy nad koncepcyjnym podej-
Ęciem do walki z terroryzmem nabra"a nowego charakteru po zama-
chach z 11 wrzeĘnia 2001 r., kiedy to Rada Europy wraz Unią Euro-
pejską wspólnie zaj�"y polityczne stanowiska, w tym popar"y rezolu-
cje Rady Bezpieczełstwa i kroki podejmowane m.in. na forum Euro-
pejskiej Konferencji Lotnictwa Cywilnego (ang. ECAC). Istotną róŻ-
nicą w podejĘciu obydwu organizacji by"o automatyczne po"oŻenie
nacisku przez Rad� Europy na ewentualne wprowadzanie dodatko-
wych ograniczeł w zakresie swobody poruszania si� oraz regulacji
migracyjnych i azylowych, które to rozwiązanie stanowi"oby absolut-
71
nie niestosowną odpowiedę na terroryzm . Strona unijna podkreĘla-
"a, co prawda, fundamentalne znaczenie przestrzegania praw cz"o-
wieka, jednak jej reakcja np. na sugerowane przez Wielką Brytani�
omijanie przepisów Europejskiej Konwencji Praw Cz"owieka (ang.
ECHR) oraz problem ewentualnego istnienia na terytoriach cz�Ęci
pałstw cz"onkowskich amerykałskich obozów s"uŻących do pozasą-
70
Za: J. Jaskiernia, op. cit., s. 81.
71
Ibidem, s. 86. Autor ten komentuje, iŻ podejĘcie to wydaje si� korespondowa�
z generalnym stanowiskiem Rady Europy, Że zwalczanie terroryzmu powinno na-
st�powa� z jednoczesnym przestrzeganiem praw cz"owieka . Zobacz równieŻ: zale-
cenie Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 1550 (2002) oraz Wytycz-
ne Komitetu Ministrów w sprawie praw cz"owieka i walki z terroryzmem mi�dzy-
narodowym z 2002 r.
31
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
dowego przes"uchiwania wi�ęniów z Al-Kaidy róŻni"a si� zasadniczo
72
od zdecydowanej postawy Rady Europy .
Jak s"usznie zauwaŻa Z. Galicki, istotna akceleracja dzia"alnoĘci Ra-
dy Europy w dziedzinie zwalczania terroryzmu nastąpi"a po tragicz-
73
nych wydarzeniach z dnia 11 wrzeĘnia 2001 r. , kiedy to Komitet
Ministrów podją" decyzj� o powo"aniu do Życia specjalnego cia"a
w instytucjonalnym systemie Rady Europy, czyli Multidyscyplinarnej
Grupy dla Mi�dzynarodowej Akcji przeciwko Terroryzmowi (ang.
GMT). Grupa ta sformu"owa"a szereg szczegó"owych zaleceł doty-
czących wybranych aspektów walki z terroryzmem, które sta"y si�
podstawą dla nowelizacji Konwencji z 1977 r. (o czym wyŻej), jak
i opracowania nowej Konwencji dotyczącej de facto walki z terrory-
zmem, a nie wy"ącznie problematyki ekstradycyjnej (o czym niŻej).
WaŻne jest przy tym, iŻ powyŻsza definicja nie zosta"a zaakceptowa-
na w formule prawnie wiąŻącej w ramach dwóch nowych umów przy-
j�tych pod auspicjami Rady Europy na jej szczycie zorganizowanym
w Warszawie w 2005 r.: Europejskiej Konwencji o zapobieganiu terro-
74
ryzmowi oraz Europejskiej Konwencji o zapobieganiu finansowania
terroryzmu. W pierwszej z nich stwierdzono, Że dla celów niniejszej
Konwencji przest�pstwo o charakterze terrorystycznym oznacza
kaŻde przest�pstwo wchodzące w zakres definicji zawartej w jednym
z traktatów wymienionych w Za"ączniku , czyli 10 podstawowych
umów zawartych w latach 1970-1999 w ramach Narodów Zjednoczo-
72
M. Marlinko ostrzega, Że legalnoĘ� dzia"ał antyterrorystycznych jest jedną z pod-
stawowych cech odróŻniających je od aktów terrorystycznych. Istnieje bowiem po-
waŻne ryzyko, Że pałstwo, dąŻąc do eliminacji zagroŻenia, jakim jest terroryzm, po-
sunie si� do stosowania nadmiernych represji oraz naruszeł praw i wolnoĘci
na szerszą skal�, nie tylko wobec samych terrorystów, ale i wobec spo"eczełstwa
a stąd juŻ tylko krok do tego, by kontrterroryzm przeistoczy" si� w terroryzm pał-
stwowy , w: Prawnomi�dzynarodowy model zwalczania terroryzmu a prawa cz"o-
wieka , (w:) W obronie praw cz"owieka, ISS, Kraków 2004, s. 97.
73
Z. Galicki, Multidyscyplinarna Grupa dla Mi�dzynarodowej Akcji przeciwko Ter-
roryzmowi (GMT) dotychczasowe dokonania , (w:) Jednostka i spo"eczełstwo
(& ), op. cit., s. 142.
74
W opinii Z. Galickiego koncepcja takiej konwencji wydaje si� w"aĘciwa w obliczu
istniejących juŻ innych konwencji regionalnych przeciwko terroryzmowi, a takŻe
w Ęwietle niewątpliwego kryzysu prac nad ca"oĘciową konwencją uniwersalną , ibi-
dem, s. 164. Prace nad niniejszą Konwencją przebiega"y w Komitecie CODEXTER.
32
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
nych. Rozwiązanie takie stanowi do pewnego stopnia ucieczk�
od odpowiedzialnoĘci i moŻe by� tym bardziej negatywnie ocenione,
iŻ do Konwencji przyj�tych w trakcie Szczytu warszawskiego dodano
specjalną klauzul� dotyczącą UE w nast�pującym brzmieniu: Pał-
stwa-Strony które są cz"onkami Unii Europejskiej b�dą, w swoich
wzajemnych stosunkach, stosowa� regulacje Wspólnoty i Unii Euro-
pejskiej, jeĘli takie regulacje Wspólnoty albo Unii Europejskiej, doty-
czące konkretnej dziedziny i dające si� zastosowa� do konkretnego
przypadku istnieją, o ile nie narusza to przedmiotu i celu niniejszej
Konwencji oraz o ile nie zagraŻa to pe"nemu jej stosowaniu wobec in-
nych Stron (nieco inne brzmienie uj�to w drugiej z Konwencji).
Na mocy tej klauzuli przepisy unijne sta"y si� do pewnego stopnia
waŻniejsze od umowy mi�dzynarodowej, co zosta"o ęle przyj�te przez
cz�Ę� cz"onków CODEXTER, którzy uznali, Że stanowi to swoisty
zamach na skutecznoĘ� oraz powszechnoĘ� rozwiązał okreĘlonych
w nowej Konwencji.
33
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
Polska w procesie wspó"pracy
europejskiej w zakresie
terroryzmu
Powolne przemiany polskiego systemu zwalczania terroryzmu mogą
budzi� zdziwienie, cho�by dlatego, Że powag� zagroŻenia tym zjawi-
skiem podkreĘlano juŻ w 2000 r.: przyj�ta 4 stycznia tego roku przez
Rad� Ministrów Strategia bezpieczełstwa Rzeczypospolitej Pol-
skiej mówi"a, Że geograficzne oddalenie naszego pałstwa od g"ów-
nych ęróde" zagroŻeł nie daje gwarancji bezpieczełstwa. Jednocze-
Ęnie terytorium Polski, ze wzgl�du na usytuowanie geograficzne i re-
latywną dost�pnoĘ�, moŻe stanowi� dogodną baz� logistyczną dla
przygotowywania i podejmowania dzia"ał skierowanych przeciwko
obywatelom, instytucjom i firmom innych pałstw . MoŻliwoĘ� pro-
wadzenia dzia"alnoĘci terrorystycznej na terytorium Polski jeszcze
34
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
przed zamachami 11 wrzeĘnia brano wi�c powaŻnie pod uwag�. Ko-
75
lejny dokument o wymiarze strategicznym , przyj�ty w 2003 r. i obo-
wiązujący do tej pory, jeszcze bardziej podkreĘli" rol� terroryzmu
w dziedzinie bezpieczełstwa. We wst�pie do niego wskazano, Że atak
przeprowadzony przez Al-Kaid� na USA by" jednym z waŻnych po-
wodów refleksji nad kwestiami bezpieczełstwa i dostosowania na-
szej strategii do zmieniających si� uwarunkował .
Terroryzm potraktowano z wielką powagą okreĘlając go, jako najpo-
waŻniejsze niebezpieczełstwo wĘród nowych zagroŻeł dla systemu
mi�dzynarodowego i bezpieczełstwa poszczególnych pałstw, w tym
Polski. Mamy wi�c do czynienia z najpowaŻniejszym z nowych za-
groŻeł . W tym kontekĘcie warto zaznaczy�, Że stare zagroŻenia
w duŻej mierze przesta"y by� aktualne lub os"ab"y. Autorzy Strategii
stwierdzają, Że znik"a groęba wybuchu w Europie powaŻnego kon-
fliktu militarnego (tj. najpowaŻniejszego starego zagroŻenia, któ-
re przez stulecia stanowi"o podstawowy element rozwaŻał strategicz-
nych), a przysz"e cz"onkostwo w UE b�dzie stanowi� dodatkowe
wzmocnienie pozycji Polski.
Przyj�ta w tym samym roku Europejska Strategia Bezpieczełstwa
76
UE takŻe wyklucza wybuch konwencjonalnego konfliktu, okreĘlając
powaŻną agresj� wobec pałstwa cz"onkowskiego, jako niepraw-
dopodobną . Takie za"oŻenie dotyczące klasycznego konfliktu mili-
tarnego wspó"brzmi z polską Strategią. Biorąc pod uwag�, Że stare
zagroŻenia straci"y na znaczeniu, a terroryzm jest najpowaŻniejszym
z nowych , moŻna dojĘ� do wniosku, Że zjawisko to stanowi w ogóle
77
najpowaŻniejsze wyzwanie dla bezpieczełstwa Polski . W Strategii
podkreĘlono ponadto, iŻ dzia"ania terrorystów mają bezwzgl�dny
75
Strategia bezpieczełstwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, zaakceptowa-
na przez Rad� Ministrów 22 lipca 2003 r. i zatwierdzona przez Prezydenta RP 8
wrzeĘnia 2003 r.
76
Europejska Strategia Bezpieczełstwa Bezpieczna Europa w lepszym �wiecie zo-
sta"a zatwierdzona przez Rad� Europejską 12 grudnia 2003 r. O tym juŻ by"o
na str. 9
77
Por. A. Podolski, Polska Strategia Bezpieczełstwa Narodowego jako praktyczna im-
plementacja Europejskiej Strategii Bezpieczełstwa mi�dzy teorią a praktyką, z:
http://www.csm.org.pl/pl/files/raporty/2005/rap_i_an_0105.pdf.
35
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
charakter i obliczone są na maksimum destrukcji . Stwierdzono, iŻ
istnieje coraz bardziej realna moŻliwoĘ� wejĘcia przez nich w posia-
78
danie broni masowego raŻenia oraz prowadzenia dzia"alnoĘci o cha-
rakterze szpiegowskim ( próby uzyskania nieuprawnionego dost�pu
79
do informacji niejawnych ) .
Reasumując, trzeba powiedzie�, Że najwaŻniejszy obowiązujący do-
kument okreĘlający polityk� pałstwa w dziedzinie bezpieczełstwa
bardzo wysoko umieszcza na liĘcie priorytetów walk� z terroryzmem.
Wobec takiego wniosku nasuwają si� dwa pytania: czy nadanie terro-
ryzmowi aŻ takiej roli jest uzasadnione? A takŻe, czy zapisy w Strate-
gii o kluczowym znaczeniu tego zjawiska znalaz"y odzwierciedlenie
w dzia"aniach organów pałstwa oraz zmianach prawnych, instytucjo-
nalnych i organizacyjnych?
Odpowiedę na pytanie pierwsze jest trudna, szczególnie dlatego, Że
odnosi si� do sfery percepcji i subiektywnych ocen. Terroryzm, szcze-
gólnie spektakularne, krwawe zamachy na wielką skal� lub nietypo-
we zagroŻenia (chemiczne, biologiczne, radiologiczne i nuklearne),
80
niezwykle mocno oddzia"uje na opini� publiczną . Ponadto, jak po-
kaza"y wydarzenia po 11 wrzeĘnia 2001 r., stanowią istotny czynnik
determinujący stosunki mi�dzynarodowe oraz polityk� wewn�trzną
pałstw. Spór, czy terroryzm jest najpowaŻniejszym wyzwaniem dla
bezpieczełstwa Polski leŻy poza zakresem tej pracy i bez wątpienia
wymaga pog"�bionych badał. By� moŻe z uwagi na wspomniany
wczeĘniej subiektywny charakter poczucia bezpieczełstwa jest on
nierozstrzygalny.
Na pytanie drugie trzeba udzieli� odpowiedzi negatywnej. Polski sys-
tem zwalczania terroryzmu zosta" w ostatnich latach w znacznym
78
Por. Walka z terroryzmem we wspó"czesnym Ęwiecie, red. J. Paw"owski, Informator
Oddzia"u Wspó"pracy ze Spo"eczełstwem, nr 13, Departament Spo"eczno-Wycho-
wawczy MON, 2001, s. 21-25.
79
Zob. B. Zając, W masce lub bez , Rzeczpospolita z 21 lutego 2000 r.
80
Trafne spostrzeŻenia na ten temat zawiera artyku" A. Szostkiewicza, PoraŻenie
przeraŻeniem , Polityka, nr 43 z 27 paędziernika 2001 r.
36
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
81
stopniu rozbudowany i wzmocniony . Dokonano znacznych udosko-
naleł, szczególnie w dziedzinie prawa, przeprowadzono szereg zmian
organizacyjnych, podj�to liczne dzia"ania na forum mi�dzynarodo-
wym i wewn�trznym. Mimo to, biorąc pod uwag� zakres prac i udo-
skonaleł, których ciągle trzeba dokona�, nie moŻna zgodzi� si� z te-
zą, Że walka z terroryzmem mia"a dotychczas priorytetowy charakter.
Krajowy system instytucjonalno-organizacyjny
Nie sposób scharakteryzowa� wszystkich instytucji stanowiących ele-
menty systemu przeciwdzia"ania i reagowania wobec terroryzmu. Bio-
rąc pod uwag� jak z"oŻone jest to zagroŻenie, niezb�dne jest dzia"anie
wielotorowe obejmujące takie formacje jak Agencja Wywiadu (AW),
Agencja Bezpieczełstwa Wewn�trznego (ABW), s"uŻby podleg"e
MSWiA (czyli Policja, StraŻ Graniczna SG, Biuro Ochrony Rządu
BOR oraz Pałstwowa StraŻ PoŻarna PSP), jak równieŻ odpowied-
nie komórki/s"uŻby podleg"e MON (w szczególnoĘci Wojskowe S"uŻ-
by Informacyjne WSI oraz �andarmeria Wojskowa �W), Gene-
ralnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF), Ministerstwo
Spraw Zagranicznych (MSZ), czy teŻ Ministerstwo Zdrowia (MZ).
Istotne jest w"ączenie w prowadzone dzia"ania zaleŻnie od przyj�-
tych scenariuszy zagroŻeł terrorystycznych wielu innych podmiotów
i instytucji, takich jak (przyk"adowo) Pałstwowa Agencja Atomistyki
(PAA), Sanepid, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
(IMiGW), czy teŻ Urząd Lotnictwa Cywilnego (ULC). Niezb�dna jest
takŻe wspó"praca z przedstawicielami sektora prywatnego (przewoę-
nicy, instytucje finansowe, agencje ochrony) i mediami. To wyliczenie,
które w Żadnym razie nie ma wyczerpującego charakteru, obrazuje
z"oŻonoĘ� systemu, którego zadaniem jest szeroko rozumiane dzia"a-
nie wobec zjawiska terroryzmu.
Walki z terroryzmem nie wygra pojedyncza formacja. Niezb�dne jest
stworzenie takich mechanizmów, w których moŻliwoĘci poszczegól-
81
Szczególnie wiele korzystnych zmian wprowadzono w związku z cz"onkostwem Pol-
ski w UE. Zob. M. Narojek, Polska w UE korzyĘci w walce z terroryzmem, za:
http://www.terroryzm.com/articles.php?id=289.
37
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
nych s"uŻb (wynikające z ich specyfiki) zostaną optymalnie wykorzy-
stane w realizacji wspólnego celu: zapewnienia bezpieczełstwa pał-
stwa przed zagroŻeniem ze strony terrorystów. Niezb�dne jest dzia"a-
nie na wszystkich etapach, a wi�c w zakresie zapobiegania, zwalcza-
nia, ochrony i reagowania:
82
1. Zapobieganie odnosi si� do powstrzymywania osób
przed wst�powaniem w szeregi organizacji terrorystycznych
i podejmowania/wspierania dzia"alnoĘci o takim charakterze;
2. Zwalczanie obejmuje wszelkie dzia"ania wymierzone
w terrorystów mające na celu rozbicie ich organizacji, po-
zbawienie moŻliwoĘci dzia"ania (broł, fundusze, Ęrodki ko-
munikacji etc.) oraz postawienie ich przed wymiarem spra-
wiedliwoĘci;
3. Ochrona dotyczy moŻliwie najskuteczniejszego zabezpie-
czenia obywateli, waŻnych obiektów i infrastruktury kry-
tycznej przed atakiem o charakterze terrorystycznym;
4. Reagowanie obejmuje dzia"ania mające na celu minima-
83
lizacj� skutków zamachu (zarządzanie kryzysowe).
Zasadniczo Polska dysponuje wszystkimi niezb�dnymi elementami
systemu. Warto scharakteryzowa� najwaŻniejsze z nich, by póęniej od-
nieĘ� si� do ich wzajemnych powiązał i problemu koordynacji. Osią
polskiego systemu powinny by� instytucje zajmujące si� zwalczaniem
terroryzmu. Zapobieganie z uwagi na polskie uwarunkowania ma
ograniczone znaczenie. Ochrona i reagowanie odgrywają istotną rol�,
84
ale z uwagi na zakres tej pracy nie zostaną szerzej przedstawione . Są
tak z"oŻone, Że mog"yby stanowi� przedmiot odr�bnej publikacji.
82
Ten element, z uwagi na polskie uwarunkowania, nie ma na gruncie krajowym prio-
rytetowego znaczenia. Jest jednak przedmiotem intensywnych prac na forum UE.
Dalsze dzia"ania zostaną najprawdopodobniej okreĘlone w dwóch powiązanych ze
sobą dokumentach Strategii (jawnej) i Planie Dzia"ania (niejawnym). Polska
uczestniczy w pracach nad tymi dokumentami.
83
Typologia na podstawie Towards a Counter-Terrorism Strategy for the European
Union z 21 paędziernika 2005 r. (dok. 13613/05 autorstwa Prezydencji i Koordyna-
tora UE ds. Terroryzmu).
84
Wymaga to prezentacji mechanizmów reagowania kryzysowego, ratownictwa,
funkcjonowania infrastruktury krytycznej, wspó"pracy z sektorem prywatnym, me-
diami, �wiczeł z udzia"em spo"eczełstwa, etc.
38
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
Zwi�z"a charakterystyka obejmie wi�c AW, ABW, Policj� (i jej wspó"-
dzia"anie z jednostkami podleg"ymi MON) oraz SG.
85
Dwiema s"uŻbami, które z mocy ustawy mają przeciwdzia"a� zjawisku
terroryzmu są ABW i AW. Powo"ująca je do Życia ustawa szczegó"owo
okreĘli"a zakres ich zadał: rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie
przest�pstwa terroryzmu (ABW) i rozpoznawanie mi�dzynarodowego
terroryzmu (AW). Ta druga s"uŻba moŻe jednak takŻe przeciwdzia"a�
terroryzmowi w sytuacji, gdy zostanie on uznany za zagroŻenie ze-
wn�trzne godzące w bezpieczełstwo, obronnoĘ�, niepodleg"oĘ� i niena-
ruszalnoĘ� terytorium Rzeczypospolitej Polskiej . Na mocy art. 22 usta-
wy funkcjonariusze ABW mają moŻliwoĘ� prowadzenia czynnoĘci ope-
racyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-Ęledczych, a takŻe analitycz-
no-informacyjnych. Tak szeroki zakres uprawnieł ABW wydaje si� bar-
dzo poŻądany wobec zagroŻenia terroryzmem i stanowi zalet� na tle in-
nych europejskich s"uŻb specjalnych. Zosta"o to dostrzeŻone i wysoko
86
ocenione podczas procedury peer evaluation przeprowadzonej w ra-
87
mach prac Sekretariatu Rady UE . W ramach Agencji funkcjonowa"
Departament Przeciwdzia"ania Korupcji, Terroryzmowi i Przest�pczo-
Ęci Zorganizowanej, z którego wyodr�bniono nast�pnie Departament
Przeciwdzia"ania Terroryzmowi. Nowy departament rozpoczą" dzia"al-
88
noĘ� 19 wrzeĘnia 2005 r. Takie posuni�cie, pozwalające na skoncentro-
waniu si� na jednym zagroŻeniu, wydaje si� uzasadnione i odpowiada
rosnącemu znaczeniu terroryzmu dla bezpieczełstwa pałstwa.
ABW prowadzi aktywną wspó"prac� mi�dzynarodową, w szczególno-
Ęci dwustronną. Godne uwagi jest równieŻ jej zaangaŻowanie w prace
89
grupy Counter Terrorism Group (CTG ) oraz rosnąca aktywnoĘ�
na forum UE. Przyk"adem moŻe by� udzia" przedstawiciela ABW
w pracach grup roboczych COTER i TWG. Zrozumia"e jest jednak,
85
Ustawa z dnia 24 maja 2002 roku o Agencji Bezpieczełstwa Wewn�trznego oraz
Agencji Wywiadu. (Dz. U. z 2002 r., nr 74, poz. 676 z póęn. zmianami.)
86
Zob. dok. 12156/1 JAI 99 z 25 wrzeĘnia 2001 r.
87
Zob. A. Barcikowski, ABW w poszukiwaniu toŻsamoĘci , Policja 997, 2005, nr 6.
88
Zob. Departament na terrorystów , Rzeczpospolita z 8 sierpnia 2005 r.
89
Grupa zrzesza s"uŻby specjalne odpowiedzialne za bezpieczełstwo wewn�trzne
krajów UE, a takŻe Norwegii i Szwajcarii. Grupa nie jest jednak umiejscowio-
na w strukturach UE, chociaŻ utrzymuje z nią sta"ą wspó"prac�.
39
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
Że ABW i AW przedk"adają dwustronną wspó"prac� mi�dzynarodową
nad dzia"ania w ramach 25 , czy innych gremiów multilateralnych.
Kolejną istotną formacją odpowiedzialną za walk� z terroryzmem
90
jest Policja. Na mocy art. 1 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. do jej zadał
naleŻy mi�dzy innymi:
1. Ochrona Życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezpraw-
nymi zamachami naruszającymi te dobra;
2. Ochrona bezpieczełstwa i porządku publicznego, w tym
zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w Ęrod-
kach publicznego transportu i komunikacji publicznej,
w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do po-
wszechnego korzystania;
3. Inicjowanie i organizowanie dzia"ał mających na celu za-
pobieganie pope"nianiu przest�pstw i wykroczeł oraz zja-
wiskom kryminogennym i wspó"dzia"anie w tym zakresie
z organami pałstwowymi, samorządowymi i organizacjami
spo"ecznymi;
4. Wykrywanie przest�pstw i wykroczeł oraz Ęciganie ich
sprawców.
W katalogu zadał Policji nie wymieniono expressis verbis terroryzmu
(tak, jak ma to miejsce np. w ustawie o ABW i AW), jednak kaŻdy
z wymienionych podpunktów moŻe dotyczy� zagroŻenia tym zjawi-
skiem. Z uwagi na moŻliwoĘci i skal� dzia"ał tej formacji istnieje du-
Że prawdopodobiełstwo, Że to w"aĘnie Policja jako pierwsza zidenty-
fikuje podejrzaną dzia"alnoĘ� powiązaną z terroryzmem (kradzieŻe,
próby nabycia lub produkcji broni, fa"szerstwa, pranie pieni�dzy). Jej
funkcjonariusze b�dą jako pierwsi powiadomieni o nietypowych za-
chowaniach czy zdarzeniach. Mają takŻe nieporównywalnie wi�ksze
od innych s"uŻb moŻliwoĘci poszukiwania osób czy pojazdów. Nie po-
dejmując próby wyczerpującego wyliczenia moŻliwoĘci Policji trzeba
podkreĘli�, Że jest ona kluczowym elementem walki z terroryzmem.
Dlatego istotne jest, by kaŻdy jej funkcjonariusz mia" chociaŻ ogólną
90
Dz. U. z 2002 r., Nr 7, poz. 58 z póęn. zmianami.
40
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
wiedz� o tym zjawisku, potrafi" w"aĘciwie reagowa� i rozpozna�
91
symptomy dzia"ał terrorystycznych .
Sytuacj� bezpoĘredniego dzia"ania funkcjonariuszy w sytuacji zagro-
Żenia terroryzmem przewidziano w ustawie o Policji w art. 17. UmoŻ-
liwia on uŻycie broni palnej nie tylko wobec osoby dokonującej aktu
terrorystycznego (terroryzm, ponownie, nie zosta" tu wymieniony do-
s"ownie, stosowane są wi�c zasady ogólne dotyczące bezpoĘredniego
i bezprawnego zamachu na Życie, zdrowie itp.), ale teŻ w bezpoĘred-
nim poĘcigu za osobą (...), wobec której istnieje uzasadnione podej-
rzenie pope"nienia (...) zamachu terrorystycznego .
Biorąc pod uwag� charakter wspó"czesnego terroryzmu np. moŻli-
woĘ� przeprowadzania zamachów samobójczych jego skuteczne
zwalczanie wymaga reagowania w jak najwczeĘniejszej fazie dzia"ał
terrorystów. Kluczem do sukcesu jest wi�c podejmowanie czynnoĘci
operacyjno-rozpoznawczych. W tym zakresie zadania podzielone są
pomi�dzy ABW a Policj�, a takŻe AW w g"ównej mierze wobec za-
groŻeł zewn�trznych.
W Policji w omawianym zakresie kluczową rol� odgrywa Wydzia"
do Zwalczania Aktów Terroru (dawniej Wydzia" IV) Centralnego
Biura �ledczego (CB�). Skuteczne przeciwdzia"anie terroryzmowi
o charakterze mi�dzynarodowym wymaga wspó"pracy z partnerami
zagranicznymi. Niezb�dne są nie tylko odpowiednie ramy instytucjo-
nalne, ale teŻ moŻliwoĘci techniczne. Wspomniany Wydzia" takimi
moŻliwoĘciami dysponuje. Na szczególną uwag� zas"uguje moŻliwoĘ�
wymiany informacji z partnerami zagranicznymi w ramach Police
92
Working Group on Terrorism, Interpolu, czy Europolu , poprzez kon-
93
takty w ramach grupy roboczej TWG i wspó"prac� dwustronną. Wy-
91
W ramach programu twinningowego ze stroną hiszpałską tworzony jest obecnie
film instruktaŻowy, który ma przybliŻy� szeregowym funkcjonariuszom Policji in-
formacje o terroryzmie i zasadach reagowania.
92
W jego ramach funkcjonuje grupa zadaniowa ds. terroryzmu Counter Terrorism
Task Force (CTTF) oraz tzw. zbiory danych dla celów analizy (Analytical Working
Files AWFs), gdzie gromadzone są informacje o zjawisku terroryzmu.
93
Polsk� w pracach tej grupy reprezentują przedstawiciele ABW, CB� i MSWiA, co
pozwala na wypracowanie i prezentacj� spójnego stanowiska Polski wobec partne-
rów unijnych.
41
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
dzia" IV dysponuje takŻe systemem "ącznoĘci kodowanej BdL, który
pozwala na bezpieczny obieg danych w Unii.
Wspó"praca mi�dzynarodowa Policji w zakresie walki z terroryzmem
moŻe by� prowadzona takŻe na innych forach i z wykorzystaniem in-
nych instytucji. MoŻe by� przedmiotem dzia"ał oficerów "ączniko-
wych, w szczególnoĘci funkcjonariusza oddelegowanego do wspó"pra-
cy z Europol. Terroryzm moŻe by� równieŻ przedmiotem prac zespo-
"u zadaniowego szefów policji (PCTF), zrzeszającego komendantów
g"ównych europejskich s"uŻb policyjnych.
JeŻeli dzia"ania operacyjno-rozpoznawcze i informacje od partnerów
zagranicznych nie doprowadzą do odkrycia zagroŻenia naleŻy liczy�
si� z wieloma scenariuszami zdarzeł o charakterze terrorystycznym.
94
W kaŻdym z nich Policja odegra bardzo znaczącą rol� :
a) ZagroŻenie atakiem terrorystycznym w szczególnoĘci:
a. obiektów dyplomatycznych/ rezydencji/ siedzib za-
granicznych firm i stowarzyszeł;
b. portów lotniczych i morskich, dworców lotniczych
i kolejowych;
c. obiektów rządowych;
d. centrów handlowych i rozrywkowych (kina, teatry, sta-
diony);
e. obiektów i urządzeł infrastruktury krytycznej (np.
uj�cia wody pitnej, przepompownie, filtry, zapory,
zbiorniki wody, duŻe mosty, anteny telekomunika-
cyjne, rurociągi, centra telekomunikacyjne itp.);
f. zak"adów produkujące materia"y niebezpieczne lub
firm spedycyjnych;
g. miejsc kultu;
b) Pod"oŻenie "adunku wybuchowego, takŻe z wykorzysta-
niem:
a. materia"u promieniotwórczego;
b. Ęrodka mikrobiologicznego;
c. Ęrodka chemicznego;
94
Klasyfikacja w oparciu o Zarządzenie 1429 KG z 31 grudnia 2004 r. o reagowaniu
w sytuacjach kryzysowych.
42
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
c) Uprowadzenie Ęrodka transportu komunikacji lotniczej,
komunikacji lądowej lub komunikacji wodnej;
d) Zaj�cie obiektu (zwykle z przetrzymywaniem zak"adników
ang. hostage taking);
e) Uprowadzenie zak"adników (ang. kidnapping).
Dzia"anie w powyŻszych sytuacjach zaleŻnie od skali zagroŻenia
leŻy w gestii komendanta Wojewódzkiego (Sto"ecznego) lub G"ów-
nego. ZaleŻnie od rozwoju sytuacji Policja moŻe wykorzysta� szereg
wyspecjalizowanych jednostek, takich jak zespo"y minersko piro-
techniczne, si"y prewencyjne, pododdzia"y antyterrorystyczne, zespo-
"y negocjatorów, psychologów, grupy operacyjno-dochodzeniowe,
wydzia"y ruchu drogowego itp. Na szczeblu centralnym istotną rol�
odegra Zarząd Operacji Antyterrorystycznych, któremu podlegają
zarówno pododdzia"y antyterrorystyczne (AT), jak teŻ zespo"y miner-
sko-pirotechniczne.
Biorąc pod uwag� charakter obecnego zagroŻenia terroryzmem,
w sytuacji kryzysowej si"y Policji mogą okaza� si� niewystarczające.
95
By"o to przyczyną nowelizacji ustawy o Policji mającej na celu stwo-
rzenie ram do wspó"dzia"ania Policji i Si" Zbrojnych przy podejmowa-
niu dzia"ał mających zagwarantowa� utrzymanie bezpieczełstwa pu-
blicznego. Nowa regulacja daje moŻliwoĘ� samodzielnego uŻycia od-
dzia"ów i pododdzia"ów Si" Zbrojnych w przypadku zagroŻenia prze-
st�pstwem o charakterze terrorystycznym. Tak wi�c wojsko moŻe
podją� dzia"anie wspólnie z Policją lub samodzielnie. W obu tych sy-
tuacjach Żo"nierzom w odpowiednim zakresie przys"ugują upraw-
nienia policjantów. Autorzy projektu w uzasadnieniu podkreĘlili, Że
sta"o si� konieczne zapewnienie moŻliwoĘci uŻycia jednostek orga-
nizacyjnych Si" Zbrojnych RP w celu przeciwdzia"ania zagroŻeniu
przest�pstwem o charakterze terrorystycznym w sytuacjach, gdy nie
spe"nione są przes"anki wprowadzenia stanu nadzwyczajnego.
Znowelizowana ustawa o Policji stwierdza w art. 18, Że jeŻeli uŻycie
uzbrojonych oddzia"ów i pododdzia"ów Policji okaŻe si� niewystar-
czające, do pomocy uzbrojonym oddzia"om i pododdzia"om Policji
95
Dz. U. z 2004, nr 277, poz. 2742.
43
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
mogą by� uŻyte oddzia"y i pododdzia"y Si" Zbrojnych Rzeczypospoli-
tej Polskiej (...) na podstawie postanowienia Prezydenta Rzeczypo-
spolitej Polskiej wydanego na wniosek Prezesa Rady Ministrów .
Opisana powyŻej pomoc moŻe by� udzielona równieŻ w formie pro-
wadzonego samodzielnie przez oddzia"y i pododdzia"y Si" Zbrojnych
przeciwdzia"ania zagroŻeniu bądę dokonaniu przest�pstwa, o którym
mowa w ust. 1 pkt 4 [o charakterze terrorystycznym w stosunku
do obiektów mających szczególne znaczenie dla bezpieczełstwa lub
obronnoĘci pałstwa, bądę mogącym skutkowa� niebezpieczełstwem
dla Życia ludzkiego przyp. autorów], w przypadku, gdy oddzia"y
i pododdzia"y Policji nie dysponują moŻliwoĘciami skutecznego prze-
96
ciwdzia"ania tym zagroŻeniom . Przy omawianych zagroŻeniach
pierwszą prób� ich opanowania zgodnie z przepisem ustawy po-
winna podją� Policja. Dopiero gdy jej dzia"anie okaŻe si� niewystar-
czające moŻliwe jest uŻycie Si" Zbrojnych. Przest�pstwo o charakte-
rze terrorystycznym stanowi jedyny wyjątek w tej sytuacji wystarczy
stwierdzenie, iŻ Policja nie dysponuje moŻliwoĘciami skutecznego
przeciwdzia"ania . Nie jest wi�c konieczne podj�cie przez Policj� nie-
udanej próby opanowania sytuacji, aby uzasadni� wykorzystanie jed-
nostek Si" Zbrojnych. Biorąc pod uwag�, Że najpowaŻniejszym scena-
riuszem w tym wypadku jest sytuacja wzi�cia zak"adników, zapis ten
wydaje si� bardzo trafny.
Jednostką Si" Zbrojnych, którą w pierwszej kolejnoĘci moŻna wykorzy-
sta� do operacji antyterrorystycznej jest GROM. Szereg problemów
rodzi jednak niemalŻe permanentne uczestnictwo tej jednostki w mi-
97
sjach zagranicznych . Oznacza to, Że w sytuacji kryzysowej jednostka
96
Art. 18 dotyczy zagroŻeł dla bezpieczełstwa publicznego lub zak"ócenia porządku
publicznego, zw"aszcza (podkreĘlenie autorów), wymieniony katalog nie ma wi�c
charakteru wyczerpującego) poprzez sprowadzenie: 1) niebezpieczełstwa po-
wszechnego dla Życia, zdrowia lub wolnoĘci obywateli, 2) bezpoĘredniego zagroŻe-
nia dla mienia w znacznych rozmiarach, 3) bezpoĘredniego zagroŻenia obiektów
lub okreĘlonych urządzeł lub 4) zagroŻenia przest�pstwem o charakterze terrory-
stycznym bądę jego dokonania w stosunku do obiektów mających szczególne zna-
czenie dla bezpieczełstwa lub obronnoĘci pałstwa, bądę mogącym skutkowa� nie-
bezpieczełstwem dla Życia ludzkiego.
97
Zob. R. Polko, Si"y i dzia"ania specjalne w polityce bezpieczełstwa pałstwa, za:
http://www.stosunki.pl/main243826020210,2,yisvp.htm.
44
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
ta moŻe by� niezdolna do szybkich dzia"ał na terenie kraju. W tym
kontekĘcie warto zaznaczy�, iŻ podj�to szereg dzia"ał mających na ce-
lu przygotowanie Si" Zbrojnych do realizacji zadał wynikających ze
znowelizowanej ustawy o Policji. W szczególnoĘci rozpocz�to proces
formowania jednostek AT w ramach �W. W przysz"oĘci mogą one by�
uŻyte w sytuacji kryzysowej w kraju (w szczególnoĘci w obiektach woj-
skowych) i poza jego granicami (np. wobec zbrodniarzy wojennych lub
poszukiwanych terrorystów). Analizując gotowoĘ� �W do wsparcia
Policji naleŻy pami�ta�, Że proces formowania i szkolenia jednostek
AT trwa oko"o 3-4 lat.
UŻycie Si" Zbrojnych b�dzie takŻe wskazane wobec terroryzmu lotni-
98
czego. Zgodnie z art. 122 a prawa lotniczego , jeŻeli wymagają tego
wzgl�dy bezpieczełstwa pałstwa i organ dowodzenia obroną po-
wietrzną, uwzgl�dniając w szczególnoĘci informacje przekazane
przez pałstwowy organ zarządzania ruchem lotniczym, stwierdzi, Że
cywilny statek powietrzny jest uŻyty do dzia"ał sprzecznych z pra-
wem, a w szczególnoĘci jako Ęrodek ataku terrorystycznego z powie-
trza, statek ten moŻe by� zniszczony na zasadach okreĘlonych w prze-
pisach ustawy o ochronie granicy pałstwowej . �rodkami fizycznej li-
kwidacji takiego samolotu dysponują jedynie Si"y Zbrojne. Wprowa-
dzeniu stosownych zmian pos"uŻy"a ustawa z 2 lipca 2004 r. o zmia-
nie ustawy o ochronie granicy pałstwowej oraz niektórych innych
99
ustaw . UmoŻliwia ona zniszczenie obcego statku powietrznego uŻy-
wanego do dzia"ał sprzecznych z prawem, w szczególnoĘci jako Ęro-
dek ataku terrorystycznego z powietrza. W uzasadnieniu do projektu
podkreĘlono moŻliwoĘ� wystąpienia zagroŻeł ataków terrorystycz-
nych z powietrza w wymiarze podobnym do wydarzeł z dnia 11 wrze-
Ęnia 2001 r. w Stanach Zjednoczonych Ameryki Pó"nocnej . Spowo-
dowa"o to koniecznoĘ� okreĘlenia zasad oddzia"ywania na uprowa-
dzone (zarówno obce jak i w"asne, cywilne i wojskowe) statki po-
wietrzne, które mogą by� uŻyte do wykonania ataku terrorystycznego
przeciwko obiektom po"oŻonym na terytorium Rzeczypospolitej Pol-
skiej. WątpliwoĘci budzi porównanie uzasadnienia i treĘci ustawy.
98
Dz. U. z 2002 r., nr 130, poz. 1112 z póęn. zmianami.
99
Dz. U. z 2004 r., nr 172, poz. 1805.
45
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
Wbrew treĘci uzasadnienia (oraz delegacji ustawowej z prawa lotni-
czego) prawo ogranicza moŻliwoĘ� zestrzelenia jedynie do statków
100
obcych .
Ostatnią omawianą formacją jest StraŻ Graniczna. Jej roli w zwalcza-
niu terroryzmu nie sposób pominą�, poniewaŻ dysponuje najbardziej
rozwini�tymi moŻliwoĘciami ochrony kraju przed nap"ywem niepoŻą-
danych osób i towarów. W zakresie przeciwdzia"ania terroryzmowi
StraŻ Graniczna podejmuje dzia"ania przewidziane w szczególnoĘci
101
w ustawie o StraŻy Granicznej , ustawie o ochronie granicy pałstwo-
102
wej oraz w Prawie lotniczym. Koncentruje si� wi�c na zapobieganiu
nielegalnemu przemieszczaniu przez granic� broni, materia"ów wy-
buchowych i innych substancji (chemicznych, biologicznych, radiolo-
gicznych i nuklearnych), zapobieganiu nielegalnemu przekroczeniu
granicy przez osoby i pojazdy, wykrywaniu fa"szerstw dokumentów
podróŻy, zapewnieniu bezpieczełstwa w mi�dzynarodowej komuni-
kacji lotniczej (funkcjonariusze SG pe"nią rol� tzw. sky marshalls)
i zapobieganiu przekroczeniu granicy przez osoby niepoŻądane
w Polsce oraz zatrzymywaniu osób poszukiwanych przez organy Ęci-
gania. Ponadto, w zakresie przeciwdzia"ania zagroŻeniom terrory-
stycznym SG ĘciĘle wspó"pracuje z ABW, AW, Policją, �W oraz WSI.
Z uwagi na specyfik� zadał StraŻy wspó"dzia"a ona ĘciĘle takŻe z Si-
"ami Zbrojnymi. Kluczowe znaczenie mają równieŻ kontakty mi�dzy-
narodowe, w szczególnoĘci z krajami sąsiednimi. W tym kontekĘcie
trzeba zaznaczy�, Że SG rozwija sie� oficerów "ącznikowych.
W celu lepszej organizacji dzia"ał wobec terroryzmu (w szczególno-
Ęci w związku z konfliktem irackim) Komendant G"ówny StraŻy Gra-
nicznej powo"a" w Komendzie G"ównej (KG) SG Zespó" Koordyna-
100
Przepisy umoŻliwiające zestrzelenie samolotu opanowanego przez terrorystów
obowiązują od po"owy stycznia 2005 r. Na ograniczenie moŻliwoĘci zestrzelenia je-
dynie do obcych statków zwróci" uwag� Rzecznik Praw Obywatelskich. W dn. 17 lu-
tego 2005 r. prof. A. Zoll wystosowa" do Premiera RP pismo, w którym przedsta-
wi" swoje wątpliwoĘci. W toku prac legislacyjnych zastrzeŻenia do projektu zg"asza"
teŻ Z. Galicki, za: http://www.mi.gov.pl/moduly/prasa/
/resortowy.php?id_inf=17620&opcja=pokaz&rok=2005&miesiac=3&dzien=5
101
Dz. U. z 2002 r., nr 171, poz. 1399 z póęn. zmianami.
102
Dz. U. z 1990 r., nr 78, poz. 461 z póęn. zmianami.
46
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
103
cji Dzia"ał Antyterrorystycznych . S"uŻy on koordynacji dzia"ał za-
równo wewnątrz tej s"uŻby, jak teŻ jej wspó"pracy z innymi podmiota-
mi. Charakteryzując StraŻ Graniczną naleŻy wspomnie� o jej upraw-
nieniach w zakresie operacyjno-Ęledczym. Zosta"y one wzmocnione
w 2001 r. i obejmują m.in. kontrol� techniczną, zakup kontrolowany
i przesy"k� niejawnie nadzorowaną. Te metody mogą by� z powodze-
niem wykorzystywane wobec organizacji terrorystycznych. NajwaŻ-
niejszą rol� w tym zakresie odgrywa umiejscowiony w strukturach
KG SG Zarząd Operacyjno-�ledczy.
Koordynacja polskiej wspó"pracy w ramach UE
Wspó"praca w ramach UE ma charakter wielowymiarowy i obejmuje
szereg s"uŻb i instytucji. NaleŻy odróŻni� jej dwa podstawowe aspek-
ty: wspó"prac� bieŻącą, polegającą przede wszystkim na wymianie in-
formacji oraz proces decyzyjny.
Wspó"pracy bieŻącej s"uŻą przede wszystkim z"oŻone z ekspertów
grupy robocze, które są równoczeĘnie najniŻszym szczeblem procesu
104
decyzyjnego. Ich spotkania odbywają si� cyklicznie . Z punktu wi-
dzenia walki z terroryzmem kluczowe znaczenie mają opisane wcze-
105
Ęniej grupy TWG oraz COTER . Na ich forum omawiane są bieŻą-
ce wydarzenia dotyczące zjawiska terroryzmu (zamachy, dzia"ania
wykrywcze, planowane lub dokonane zmiany legislacyjne na pozio-
mie krajowym), a takŻe raporty i analizy, w szczególnoĘci te przygo-
106
towane w ramach Europol lub SitCen . BieŻąca wspó"praca moŻe
by� równieŻ organizowana w formule ad hoc lub w oparciu o punkty
kontaktowe w krajach cz"onkowskich. Przyk"adem moŻe by� tu two-
103
Decyzja nr 20 z 13 lutego 2003 r.
104
Grupa TWG odbywa spotkania 4-5 razy podczas kaŻdej Prezydencji. Na czas Pre-
zydencji Austrii w I po"owie 2006 r. przewidziano 4 posiedzenia.
105
J. Skoczek, Rozwiązania instytucjonalne i proces decyzyjny w obszarze wymiaru
sprawiedliwoĘci i spraw wewn�trznych , (w:) Obszar wolnoĘci (& ), op. cit., s. 48.
106
Z początkiem 2005 r. zdolnoĘ� SitCen do analizy zagroŻeł terrorystycznych zosta-
"a istotnie wzmocniona. Zakres dzia"ania Centrum rozszerzono o problematyk�
wewn�trznych aspektów bezpieczełstwa UE.
47
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
107
rzenie europejskiej Sieci Ekspertów ds. Terroryzmu . Nie ma po-
trzeby tworzenia odr�bnego, sta"ego forum w tym zakresie. Poziom
grupy roboczej równieŻ nie jest w"aĘciwy, poniewaŻ zagadnienie ma
charakter przekrojowy (niezb�dni są eksperci z róŻnych dziedzin, re-
prezentujący róŻne s"uŻby i resorty). Krajowy punkt kontaktowy
umiejscowiono w DWM MSWiA, który gromadzi informacje o do-
st�pnych polskich ekspertach oraz utrzymuje sta"y kontakt z Sekreta-
riatem Generalnym Rady UE.
Proces decyzyjny jest tym aspektem wspó"pracy europejskiej, który wy-
maga najwi�kszej koordynacji. Chodzi bowiem o to, by na kaŻdym z je-
go szczebli od grup roboczych, poprzez Komitet Art. 36 (CATS),
COREPER II, po Rad� UE i Rad� Europejską Polska prezentowa-
"a jednolite stanowisko. Obowiązek przygotowania instrukcji na spo-
tkania grup roboczych spoczywa na ekspertach wiodących, którzy za-
si�gają opinii ekspertów wspó"pracujących (np. TWG rol� wiodącą od-
108
grywa ABW ). Instrukcja powstaje zazwyczaj na bazie materia"ów Po-
licji (CB�), MSWiA (DWM) oraz instytucji wiodącej.
Wszystkie dzia"ania powyŻej przedstawionych grup roboczych koor-
dynowane są w ramach prac w"aĘciwych ministerstw. Kluczowym ele-
mentem procesu decyzyjnego w zakresie walki z terroryzmem jest
bez wątpienia Rada UE, wyst�pująca od czerwca 2002 r. w 9 konfigu-
racjach tematycznych. Jednym z zakresów tematycznych jest Wymiar
SprawiedliwoĘci i Sprawy Wewn�trzne (WSiSW). W posiedzeniach
Rady ds. WSiSW uczestniczą g"ównie ministrowie spraw wewn�trz-
109
nych i sprawiedliwoĘci krajów UE .
Instrukcja dla polskiej delegacji na posiedzenia Rady UE (WSiSW)
jest opracowywana dwutorowo zgodnie z merytorycznym podzia-
"em kompetencji w MSWiA i Ministerstwie SprawiedliwoĘci (MS).
107
Podstawą powo"ania sieci jest Program Haski, co potwierdzi"a teŻ Rada Europej-
ska w grudniu 2004 r.
108
Zob. Aktualizacja wykazu instytucji i przedstawicieli Polski w pracach komitetów
i grup roboczych Rady UE, regularnie zatwierdzana przez KERM.
109
W posiedzeniach mogą bra� udzia" ministrowie takŻe odpowiedzialni za inne za-
gadnienia, np. dułski Minister ds. Uchodęców, Imigrantów i Integracji. W posie-
dzeniu w dniach 1 2 grudnia 2005 roku uczestniczy" teŻ Minister Spraw Wewn�trz-
nych Bawarii.
48
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
W ramach MSWiA odpowiednią cz�Ę� instrukcji opracowuje Depar-
tament Wspó"pracy Mi�dzynarodowej na podstawie informacji i sta-
nowisk wszystkich podmiotów związanych z danym zaganianiem,
w szczególnoĘci Policji (CB�), StraŻy Granicznej, Ministerstwa
Spraw Zagranicznych (MSZ), Ministerstwa Finansów (MF) oraz
ABW, a takŻe innych departamentów Ministerstwa. Na podstawie
analizy takiej procedury moŻna wskaza� dwa oĘrodki koordynacyjne
w zakresie zagadnieł omawianych przez Rad� (MSWiA i MS). Bio-
rąc jednak pod uwag� rozdzia" kompetencji obu resortów trzeba za-
znaczy�, Że nie stanowi to problemu i nie przeszkadza w spójnej pre-
zentacji polskiego stanowiska na unijnym forum.
WaŻny mechanizm pozwalający na wypracowanie spójnego stanowi-
ska Polski tworzy ustawa o wspó"pracy Rady Ministrów z Sejmem
i Senatem w sprawach związanych z cz"onkostwem Rzeczypospolitej
110
Polskiej w Unii Europejskiej . Art. 6 tej ustawy stanowi, Że Rada Mi-
nistrów przekazuje Sejmowi i Senatowi niezw"ocznie po ich otrzyma-
niu projekty aktów prawnych UE. W ciągu 14 dni od otrzymania pro-
jektu przekazuje równieŻ projekty swoich stanowisk w sprawie prze-
kazanych dokumentów. Wymaga to od w"aĘciwego resortu szybkiej
analizy projektu (takŻe pod kątem jego nast�pstw legislacyjnych, go-
spodarczych i spo"ecznych) oraz szerokich konsultacji. Powsta"e
w ten sposób stanowisko, które nast�pnie jest przedmiotem obrad
111
Komitetu Europejskiego Rady Ministrów (KERM ), stanowi cenny
materia" na wszystkich kolejnych szczeblach negocjacji na forum UE.
Dodatkowym elementem instytucjonalnym umoŻliwiającym koordy-
nacj� dzia"ał jest Sta"e Przedstawicielstwo RP przy UE, gdzie wyzna-
czono osoby odpowiedzialne za poszczególne zagadnienia z zakresu
110
Dz. U. z 2004 r., nr 52, poz. 515 z póęn. zmianami.
111
Zob. Zarządzenie nr 30 Prezesa Rady Ministrów z 23 marca 2004 r. w sprawie Ko-
mitetu Europejskiego Rady Ministrów (M. P. z 2004, nr 14, poz. 223). Wi�cej: F.
Jasiłski, S. Barkowski, Koordynacja polityki integracynej z punktu widzenia pol-
skiej administracji rządowej , Kwartalnik Prawa Publicznego, 2004, t. IV, nr 2,
s. 101 oraz F. Jasiłski, Coordination of the Polish Government s integration po-
licy: Selected features of the post-enlargement effects , (w:) AprŻs Enlargement:
Taking Stock of the Immediate Legal and Political Responses to the Accession of
Central and Eastern European States to the EU, red. W. Sadurski, J. Ziller, Floren-
cja Warszawa 2005.
49
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
bezpieczełstwa wewn�trznego i zewn�trznego (wspó"prac� policyjną,
przest�pczoĘ� zorganizowaną, zwalczanie terroryzmu, nieproliferacj�
broni, zarządzanie kryzysowe, etc.). Mają one sta"y kontakt z instytu-
cjami UE, przede wszystkim z Sekretariatem Generalnym Rady UE,
a takŻe ze sta"ymi przedstawicielstwami pozosta"ych pałstw cz"on-
112
kowskich .
System koordynacji w Polsce
Jak wskazano powyŻej, dzia"ania w zakresie wspó"pracy europejskiej
są doĘ� dobrze skoordynowane i opierają si� na ustalonych procedu-
rach. Pozwala to w doĘ� spójny sposób prezentowa� stanowisko Pol-
ski na forum UE, a takŻe realizowa� zobowiązania wynikające z eu-
ropejskich procesów decyzyjnych. Znacznie bardziej skomplikowaną
sytuacj� moŻna zaobserwowa� w pozosta"ych dziedzinach odnoszą-
cych si� do terroryzmu. Istnieje szereg cia" i podmiotów koordynują-
cych. Ich nak"adające si� zakresy obowiązków i nie zawsze jasne re-
gulacje prawne sprawiają, Że w sytuacji zagroŻenia lub kryzysu moŻe-
my by� Ęwiadkami powaŻnych sporów kompetencyjnych.
Rola i moŻliwoĘci dzia"ania ABW w zakresie zwalczania terroryzmu
sprawi"y, Że szef tej Agencji stoi na czele jednego z cia" koordynacyj-
nych Zespo"u ds. Koordynacji Dzia"ał Operacyjno-Rozpoznaw-
czych w Zwalczaniu Terroryzmu Politycznego powo"anego do Ży-
113
cia 21 marca 2005 r. W sk"ad Zespo"u, obok przewodniczącego,
wchodzą przedstawiciele MSWiA, MF, Policji, SG, AW, WSI, �W,
112
Po wydarzeniach terrorystycznych w Madrycie, w 2004 roku utworzono, w oparciu
o pracowników Sta"ych Przedstawicielstw pałstw cz"onkowskich w"aĘciwych
w sprawach terroryzmu, tzw. sie� punktów kontaktowych (ang. focal points ne-
twork). Sie� ta ma charakter raczej nieformalny i roboczy, a jej celem jest intensy-
fikacja wymiany informacji i koordynacji stanowisk, w związku z posiedzeniami
róŻnych formacji roboczych w ramach procesu decyzyjnego UE, gdzie dyskutowa-
ne i omawiane są zagadnienia terrorystyczne.
113
Zarządzenie nr 33 Prezesa Rady Ministrów z 21 marca 2005 r. w sprawie utworze-
nia Zespo"u ds. Koordynacji Dzia"ał Operacyjno-Rozpoznawczych w Zwalczaniu
Terroryzmu Politycznego. Pierwsze spotkanie tego gremium odby"o si� 18 kwiet-
nia 2005 r.
50
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
BOR oraz Sekretarz Kolegium ds. S"uŻb Specjalnych. Zespó" jest or-
ganem pomocniczym Prezesa Rady Ministrów. Istotny jest zakres
dzia"ał Zespo"u, który obejmuje m.in. bieŻąca analiz� i ocen� zagro-
Żeł aktami terroryzmu politycznego (wyst�pujących i potencjalnych)
i wypracowanie mechanizmów elastycznego i adekwatnego reago-
wania na sygna"y o zagroŻeniu aktami terroryzmu politycznego
w kraju oraz koordynowanie dzia"ał operacyjno-rozpoznawczych
s"uŻb w tym zakresie .
Takie rozwiązania rodzą kilka istotnych pytał. Pierwsze dotyczy sa-
mej nazwy Zespo"u i odnosi si� do przymiotnika polityczny , jaki
dodano do s"owa terroryzm. MoŻna przypuszcza�, Że jest to pozosta-
"oĘ� stosowanego dawniej rozróŻnienia na terroryzm i terror krymi-
114
nalny . Wobec przyj�tej w kodeksie karnym definicji przest�pstwa
o charakterze terrorystycznym (art. 115 par. 20, obowiązującej w cza-
sie wydania Zarządzenia) oraz raczej jednolitej opinii Ęrodowisk na-
ukowych naleŻy stwierdzi�, Że terroryzm jest z natury zjawiskiem po-
litycznym. Po drugie, niew"aĘciwe wydaje si� zaw�Żenie prac do za-
groŻenia aktami terroryzmu politycznego w kraju , poniewaŻ rozpa-
trywana dzia"alnoĘ� terrorystyczna nie musi wcale prowadzi� do ak-
tów terroryzmu na terenie Polski. MoŻe mie�, przyk"adowo, charak-
ter dzia"alnoĘci logistycznej ugrupowania terrorystycznego wymie-
rzonej w pałstwo sąsiednie. RównieŻ za"oŻenie o koordynacji jedynie
dzia"ał operacyjno-rozpoznawczych s"uŻb (odzwierciedlone w na-
zwie Zespo"u) wymaga rozwaŻenia. Nie ulega wątpliwoĘci, Że takŻe
dzia"ania dochodzeniowo-Ęledcze oraz analityczno-informacyjne
(niejednokrotnie wszystkie trzy typy aktywnoĘci są ze sobą ĘciĘle po-
wiązane) równieŻ powinny by� koordynowane przez ten sam pod-
miot. Spotkania tego gremium odbywają si� na ogó" raz w miesiącu.
Koordynacj� dzia"ał moŻe teŻ prowadzi� powo"ane do Życia w 2002
r. Mi�dzyresortowe Centrum ds. Zwalczania Przest�pczoĘci Zorgani-
115
zowanej i Mi�dzynarodowego Terroryzmu , które dzia"a
przy MSWiA. W sk"ad Centrum wchodzą: Szef Centrum, którym jest
114
Zob. K. Ja"oszyłski, Terroryzm czy terror kryminalny w Polsce, Warszawa 2001.
115
Powo"ane zosta"o na mocy Zarządzenia nr 54 Prezesa Rady Ministrów z 30 kwiet-
nia 2002 r.
51
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
Minister Spraw Wewn�trznych i Administracji, Zast�pcy Szefa Cen-
trum, którymi są Ministrowie Finansów i Obrony Narodowej, Sekre-
tarz Centrum oraz cz"onkowie: komendanci g"ówni Policji, StraŻy
Granicznej, �andarmerii Wojskowej, szefowie ABW, AW, WSI oraz
dwaj przedstawiciele Ministerstwa Finansów. G"ówne zadania Cen-
trum obejmują: monitorowanie aktów terroryzmu, dokonywanie ana-
liz i ocen, przedstawianie propozycji kierunków przedsi�wzi�� prze-
ciwdzia"ających aktom terroryzmu. W ramach Centrum istnieje moŻ-
liwoĘ� powo"ywania zespo"ów zadaniowych. Obs"ugą Szefa Centrum
(Ministra SWiA) zajmuje si� powo"any 10 maja 2005 r. Wydzia" ds.
Terroryzmu Departamentu Bezpieczełstwa i Porządku Publicznego
116
(DBiPP) . Do jego zadał naleŻy takŻe sporządzanie analiz i prognoz
zagroŻenia terroryzmem, analiza przepisów prawnych dotyczących
tego zjawiska, opiniowanie projektów i programów oraz opracowanie
koncepcji przeciwdzia"ał.
W obliczu fa"szywego alarmu terrorystycznego (pod"oŻenia atrap "a-
dunków wybuchowych w wielu punktach Warszawy w dniu 20 paędzier-
nika 2005 roku) wspomniany wydzia" DBiPP koordynowa" równieŻ
funkcjonowanie s"uŻb podleg"ych MSWiA oraz wspar" dzia"ania anali-
117
tyczne Policji. Pomóg" takŻe typowa� osoby podejrzane . Trudno oce-
ni�, czy takie dzia"ania powinny by� kontynuowane wymaga"oby to
istotnej zmiany obowiązujących przepisów i stosowanych procedur.
Kolejnym waŻnym elementem systemu koordynacji jest Minister
Koordynator S"uŻb Specjalnych. Trudno w chwili obecnej oceni� je-
go rol� w walce z terroryzmem. Nie ulega jednak wątpliwoĘci, Że za-
kres jego obowiązków dotyczy trzech bardzo istotnych elementów
systemu zwalczania terroryzmu: ABW, AW i WSI. Do zakresu dzia-
"ania Ministra, zgodnie z decyzją Premiera, naleŻy koordynowanie
dzia"alnoĘci tych trzech s"uŻb, a takŻe ich wspó"dzia"ania z w"aĘciwy-
mi organami i s"uŻbami innych pałstw, takŻe w zakresie zadał i mi-
116
Patrz: Wewn�trzny Regulamin Organizacyjny DBiPP MSWiA zatwierdzony Decy-
zją nr 15 Dyrektora Generalnego MSWiA z 10 maja 2005 r.
117
Zob. Atrapy bomb w Warszawie, ęród"o: (http://www. terroryzm. com/news. php?
id=3177).
52
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
118
sji specjalnych w dziedzinie bezpieczełstwa pałstwa . Minister od-
powiada teŻ za koordynacj� dzia"alnoĘci s"uŻb specjalnych z Policją,
SG, �W, S"uŻbą Wi�zienną (SW), S"uŻbą Celną (SC) i organami cel-
nymi, skarbowymi, informacji finansowej i s"uŻbami rozpoznania Si"
Zbrojnych oraz ich wspó"dzia"ania w dziedzinie ochrony bezpieczeł-
stwa pałstwa. Biorąc pod uwag� zakres uprawnieł Ministra, moŻe on
odegra� kluczową rol� w wyznaczaniu kierunków strategicznych
w zakresie bezpieczełstwa pałstwa, w tym w dziedzinie walki z terro-
ryzmem. Do jego zadał naleŻy bowiem m.in. przygotowanie i przed-
stawianie projektów za"oŻeł polityki w zakresie bezpieczełstwa pał-
stwa i ochrony jego porządku konstytucyjnego, projektów ustaw, roz-
porządzeł i innych aktów prawnych dotyczących bezpieczełstwa, jak
równieŻ projektów planów i kierunków dzia"ania s"uŻb specjalnych.
Nie ulega wątpliwoĘci, Że strategiczne kierunki dzia"ał obrane przez
s"uŻby specjalne b�dą musia"y znaleę� odzwierciedlenie w dzia"a-
niach innych s"uŻb odpowiedzialnych za bezpieczełstwo.
118
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 2 listopada 2005 r. w sprawie szczegó-
"owego zakresu dzia"ania Ministra- Cz"onka Rady Ministrów Zbigniewa Wasser-
manna (Dz. U. z 2005 r., nr 221, poz. 1904).
53
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
Zakołczenie
Nie"atwo jest dokona� kompleksowej, szczegó"owej i rzetelnej oceny
systemu wspó"pracy i koordynacji polityki UE wobec terroryzmu,
w szczególnoĘci mając na uwadze ograniczenia wynikające z rozmiaru
tej publikacji. Tym samym niniejsza ocena, z przyczyn oczywistych, b�-
dzie musia"a oprze� si� nierzadko o has"owe potraktowanie wnio-
sków, bez moŻliwoĘci ich wi�kszego pog"�bienia. Z drugiej jednak
strony naleŻy pami�ta�, Że polityka (czy wr�cz kompetencje) UE w za-
kresie przeciwdzia"ania i zwalczania terroryzmu jest rozcz"onkowa-
na mi�dzy róŻne podstawy prawne, cele polityczne oraz instrumenty
instytucjonalno-organizacyjne. O czym nie wolno ponadto zapomina�,
antyterrorystyczna wspó"praca unijna jest wciąŻ na etapie tworzenia.
Przechodząc do oceny wspó"pracy unijnej w zakresie terroryzmu w aspek-
cie wewn�trznym naleŻy zgodzi� si� z opinią, Że dzia"ania podj�te po wy-
darzeniach w Madrycie (w tym zw"aszcza powo"anie instytucji Koordyna-
tora UE ds. Terroryzmu) by"y wyraęnym sygna"em, Że wewn�trzna koor-
dynacja problematyki terrorystycznej w ramach UE by"a nieadekwat-
54
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
119
na do potrzeb i cz�Ęciowo niewydolna . Co wi�cej, na podstawie status
quo moŻna odnieĘ� wraŻenie, jakoby Unia, koncentrując si� przede
wszystkim na tworzeniu struktur i rozgraniczaniu ich kompetencji, zapo-
mina"a o realizacji zadał w praktyce.
OczywiĘcie nie moŻna zapomina�, Że jakkolwiek dorobek prawny
i system instytucjonalno-organizacyjny moŻna uzna� za rozbudowa-
ny, to jednak Unia ma relatywnie ograniczoną kompetencj� w zakre-
120
sie walki z terroryzmem . Zwalczanie terroryzmu pozostaje przede
wszystkim domeną suwerennej polityki wewn�trznej realizowanej
przez pałstwa cz"onkowskie, a UE ma by� jedynie uzupe"nieniem,
nadbudową o charakterze subordynacyjnym, a nie organizacją re-
alizującą w"asne zadania w tym zakresie (w rozumieniu zast�powania
krajów UE). W efekcie liczące si� pałstwa cz"onkowskie prowadzą
przede wszystkim wspó"prac� bilateralną, cz�sto z pomini�ciem
121
struktur europejskich . To zaĘ powoduje, Że UE nie jest w stanie
uzyska� pe"nego obrazu zagroŻeł, czy teŻ zakresu realizowanej
wspó"pracy, skoro cz�sto sama jest pomijana w tym zakresie przez
pałstwa cz"onkowskie. W efekcie Unia jest niejako zmuszona do po-
dejmowania nierzadko dzia"ał zast�pczych, skupiając si� na pó"Ęrod-
kach, jakimi jest tworzenie nowych postulatów, planów czy strategii
dzia"ania.
Ten krytyczny obraz nie jest odzwierciedla jednak ca"ej prawdy. Nie
moŻna zapomina�, Że nawet pomimo pewnej obstrukcji ze strony
pałstw cz"onkowskich, jeĘli chodzi o podejmowaniu wspó"pracy w ra-
mach Unii, UE uda"o si� wypracowa� instrumentarium organizacyj-
ne, którego potencja" wciąŻ nie zosta" w pe"ni wykorzystany. Takie
cia"a jak SitCen, Europol, ale takŻe Koordynator UE ds. Terroryzmu
119
Taking Serious Crime Seriously? The EU s fight against terrorism one year after
Madrid , European Security Review, 2005, nr 25, za: http://www.isis-euro-
pe.org/ftp/Download/ESR25-Terrorism%20final.pdf
120
Znamiennym jest tu art. 33 TUE stanowiący, iŻ UE nie narusza obowiązków
pałstw cz"onkowskich w zakresie utrzymania porządku publicznego i zapewnienia
bezpieczełstwa wewn�trznego.
121
Por. A. Rashmi Mukhopadhyay, EU Counter-Terrorism Coordinator Office: A Non-
-Starter? Analysis, Observer Research Foundation, za: http://www.observerin-
dia.com/analysis/A170.htm
55
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
są formu"ami roboczymi, których pe"ne wykorzystanie z pewnoĘcią
poprawi"oby zdolnoĘ� UE w zakresie polityki antyterrorystycznej.
Tym bardziej, Że są to narz�dzia z za"oŻenia wspomagające dzia"ania
krajowe, a nie zast�pujące je. Z kolei dystans, z jakim te ostatnie od-
noszą si� do rozwiązał w ramach UE, pozwala mniema�, Że pałstwa
obawiają si� wr�cz w"aĘnie takiego rozwiązania. Wydaje si�, Że im
szybciej nastąpi zmiana w takim podejĘciu ze strony pałstw cz"on-
kowskich, tym szybciej b�dzie moŻna wykorzysta� antyterrorystycz-
ny potencja" UE . Problemem jednak jest to, Że obecnie raczej nie
wida� tendencji do zmiany istniejącego stanu, pomimo stosunkowo
powaŻnego pog"�bienia wspó"pracy antyterrorystycznej w okresie
122
Prezydencji brytyjskiej .
Jaka jest zatem pozycja UE w stosunkach zewn�trznych, w szczegól-
noĘci mając na uwadze wspó"prac� z organizacjami mi�dzynarodowy-
mi? W kontekĘcie dzia"ał podejmowanych przez Narody Zjednoczo-
ne odnoĘnie do walki z terroryzmem warto powtórzy� opini� M. Dit-
trich, iŻ nie wolno zapomina�, Że dzia"ania NZ są jedynie sumą
123
wsparcia oferowanego przez ich pałstwa cz"onkowskie . Zdecydo-
wanie reakcji Narodów Zjednoczonych na zamachy z 11 wrze-
Ęnia 2001 r. by"o zresztą wspó"mierne do moŻliwoĘci osiągni�cia kon-
124
sensusu politycznego w gronie wielu pałstw cz"onkowskich . Zaiste
nawet najlepiej przygotowany projekt uniwersalnej konwencji prze-
ciwko terroryzmowi wypracowany przez najlepszych specjalistów
w tej dziedzinie, jeĘli nie uzyska poparcia politycznego, pozostanie je-
dynie dobrą podstawą do badał akademickich, a jego znaczenie
z punktu widzenia wiąŻącego prawa mi�dzynarodowego b�dzie zni-
kome. Oznacza to, Że wszelkie dzia"ania podejmowane w tym zakre-
122
OczywiĘcie aktualna praktyczna wspó"praca nie neguje przyj�tych pozytywnych
rozwiązał w sferze politycznoprawnej. Opisany wczeĘniej dorobek unijny i wypra-
cowane nowe rozwiązania (jak np. Europejski Nakaz Aresztowania, wspólne ze-
spo"y Ęledcze czy definicja terroryzmu i organizacji terrorystycznych) stanowią nie-
rzadko prze"om w legislacji europejskiej.
123
M. Dittrich, Facing the global terrorist threat: a European response , EPC Wor-
king Paper, 2005 nr 14, s. 42.
124
Zobacz takŻe: N. Rostow, Before and After: The Changed UN Response to Ter-
rorism Since September 11th , Cornell International Law Journal, 2002, t. 35, nr 3,
s. 475.
56
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
sie muszą by� równolegle wspierane przez polityków, chociaŻ po-
wszechnie uwaŻa si�, Że uzyskanie wĘród nich zgody np. w sprawie
uniwersalnie obowiązującej definicji terroryzmu b�dzie bardzo trud-
125
nym zadaniem .
Z kolei jeĘli chodzi o Rad� Europy moŻna upraszczając nieco
uzna�, Że organizacji tej jest "atwiej niŻ Narodom Zjednoczonym
dzia"a� w kontekĘcie walki z terroryzmem mi�dzynarodowym, tak
z perspektywy zakresu przedmiotowego (w�Ższego), jak i podmioto-
wego (zak"adając, Że naleŻą do niej wy"ącznie kraje demokratycz-
ne ). Tym samym mniej problemów napotyka akcentowanie przez
126
Rad� Europy kompleksowej natury terroryzmu oraz wskazywanie
na kluczowe znaczenie zapewnienia wysokiego poziomu ochrony
praw cz"owieka. NaleŻy teŻ podkreĘli� znaczenie Szczytu Warszaw-
skiego z maja 2005 r., dzi�ki któremu stworzono platform� dialogu
mi�dzy róŻnymi organizacjami mi�dzynarodowymi zaangaŻowanymi
w walk� z terroryzmem: UE, Radą Europy i OBWE, przy jednocze-
snym odwo"ywaniu si� do wysi"ków podejmowanych w ramach Naro-
dów Zjednoczonych.
Jak to si� ma do dzia"ał realizowanych na szczeblu Unii Europej-
skiej? Czy wystarczający jest model dzia"ania sprowadzający si�
w znacznej mierze do wizyt zagranicznych przedstawicieli kolejnych
Prezydencji, Komisji Europejskiej i Koordynatora UE ds. Walki
z Terroryzmem? Paradoksalnie odpowiedę na to pytanie jest pozy-
tywna. Do chwili obecnej w ramach Unii wypracowano powaŻną licz-
b� dokumentów, w tym aktów prawnych, które moŻna nazwa� rama-
mi politycznymi przysz"ej polityki antyterrorystycznej. Zatem dysku-
sja z partnerami, jak np. z CTC lub Radą Europy, moŻe przybiera�
125
L. Gardocki pisa", iŻ wspó"czeĘnie moŻna zauwaŻy� silne tendencje do obj�cia
mi�dzynarodowoprawną regulacją róŻnych form terroryzmu mi�dzynarodowego.
Tendencje te zderzają si� jednak z silnymi przeszkodami natury politycznej, co
uniemoŻliwia zawarcie uniwersalnej umowy mi�dzynarodowej regulującej te za-
gadnienia , w: Zarys prawa karnego mi�dzynarodowego, Warszawa 1985, s. 128. Po-
twierdzenie tezy o trudnoĘciach w znalezieniu spójnego podejĘcia do tego tematu
jest krytyka burŻuazyjnego podejĘcia do walki z terroryzmem autorstwa I. I.
Karpca, w: Przest�pstwa o charakterze mi�dzynarodowym, Warszawa 1983, s. 72.
126
J. Jaskiernia, op. cit., s. 92.
57
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
kszta"t merytoryczny, dotyka� spraw istotnej wagi, a przede wszyst-
kim zbliŻa� stanowiska, umoŻliwia� wymian� informacji, w tym do-
brych praktyk. To bardzo istotna nowoĘ� w stosunku do poprzednich
lat, bowiem Unia Europejska sta"a si� konkretnym partnerem w dys-
kusji nad przysz"oĘcią walki z terroryzmem, chociaŻ sama nie wy-
strzeg"a si� przyjmowania cz�sto kontrowersyjnych rozwiązał w gro-
nie w"asnych pałstw cz"onkowskich.
Z pewnoĘcią punktem wspólnym dla wszystkich trzech organizacji
127
mi�dzynarodowych, czyli Narodów Zjednoczonych , Rady Europy
oraz Unii Europejskiej, są trudnoĘci implementacyjne związane
z wprowadzaniem do porządków prawnych pałstw cz"onkowskich
i stosowanie w praktyce przyjmowanych przepisów, bez wzgl�du
na ich wag� i znaczenie formalne, czy teŻ polityczne. Sytuacja ta ma
si� przy tym znacznie gorzej w przypadku zobowiązał nak"adanych
przez NZ, niŻ np. w ramach Unii Europejskiej, gdzie zaobserwowano
w ostatnim okresie popraw� stanu implementacji wiąŻących przepi-
sów.
Wreszcie niezwykle istotne znaczenie mają wyniki dyskusji nad refor-
128
mą NZ w oparciu o Raport Panelu Wysokiego Szczebla oraz kon-
kluzje z Sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ z 2005 r. Wynika z nich,
Że to w"aĘnie partnerstwo mi�dzy zainteresowanymi organizacjami
mi�dzynarodowymi b�dzie mog"o sta� si� swoistym gwarantem dla
zapewnienia spójnoĘci podejmowanych przez nie dzia"ał tak
na szczeblu globalnym, jak regionalnym i bilateralnym. NaleŻy zatem
mie� nadziej�, Że dalszy ciąg zmian w ramach Systemu NZ, a takŻe
realizacja deklaracji z warszawskiego Szczytu Rady Europy oraz kon-
kluzji Rady w sprawie efektywnego multilateralizmu pozwolą
na stworzenie dobrej podstawy dla pog"�bienia i wzmocnienia wspó"-
pracy w jednym z najistotniejszych obszarów aktywnoĘci wyŻej wy-
mienionych organizacji mi�dzynarodowych, czyli w zakresie przeciw-
dzia"ania i walki z terroryzmem mi�dzynarodowym.
127
A. Cassesse, The International Community s Legal Response to Terrorism , In-
ternational and Comparative Law Quarterly, 1989, nr 7, s. 592.
128
Zob. http://www.un.org/largerfreedom/ oraz New Political Act for the United Na-
tions for the 21st Century. Proposals and Concepts, red. A. D. Rotfeld, Warsza-
wa 2004.
58
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
Podsumowanie polskiego modelu wspó"pracy i koordynacji
Wszystkie najwaŻniejsze postulaty, które moŻna postawi� wobec pol-
skiego systemu przeciwdzia"ania terroryzmowi moŻna sprowadzi�
do potrzeby zapewnienia spójnoĘci. Polska wyposaŻona jest we
wszystkie niezb�dne s"uŻby, a formacje odpowiedzialne za walk�
z terroryzmem cechuje profesjonalizm, który nie odbiega od standar-
dów przyj�tych w innych pałstwach. W wi�kszoĘci przypadków s"uŻ-
by te dysponują odpowiednimi uprawnieniami i moŻliwoĘciami dzia-
"ania. Istnieją takŻe cho� dalekie od idea"u i cz�sto niespójne ra-
my prawne umoŻliwiające zwalczanie terroryzmu. Ich osią są przepi-
sy prawa karnego, okreĘlające znamiona, jakie cechują przest�pstwa
o charakterze terrorystycznym.
Na podstawie analizy rozwiązał zagranicznych, w szczególnoĘci obo-
wiązujących w USA i Wielkiej Brytanii, a takŻe przyj�tych w UE, na-
leŻy stwierdzi�, iŻ poprawa istniejącego stanu rzeczy wymaga co
do zasady zastanowienia si� nad powo"aniem krajowego Koordyna-
129
tora ds. Zwalczania Terroryzmu . Urząd taki nie powinien funkcjo-
nowa� w jednym z ministerstw lub s"uŻb, poniewaŻ nie pe"ni"by wów-
czas roli nadrz�dnej w stosunku do pozosta"ych podmiotów (ewentu-
alnie móg"by by� umiejscowiony w ramach Kancelarii Prezesa Rady
Ministrów). Koordynacja nie oznacza"by zwierzchnoĘci lub moŻliwo-
Ęci bezpoĘredniego wyznaczania zadał, z wyjątkiem jasno okreĘlo-
nych sytuacji kryzysowych, wymagających szybkiego reagowania wie-
lu podmiotów. Koordynatorowi móg"by podlega� zespó", w którym
reprezentowane by"yby wszystkie najwaŻniejsze s"uŻby odpowiedzial-
ne za walk� z terroryzmem. Cz"onkami zespo"u nie byliby szefowie
129
Jest to jedna z rekomendacji raportu zamykającego procedur� peer evaluation
przyj�tego na posiedzeniu Rady UE (WSiSW) w dniach 1-2 grudnia 2005 r.
(dok. 12168/3/05), która jednak nie okreĘla, czy powinna to by� jedna osoba czy cia-
"o kolegialne: Pałstwa cz"onkowskie powinny rozwaŻy� powo"anie krajowego or-
ganu wysokiego szczebla, takiego jak krajowy koordynator ds. walki z terroryzmem,
lub ustanowienie innej krajowej struktury koordynującej, np. komitetu sk"adające-
go si� z urz�dników pałstwowych wysokiego szczebla mających za zadanie koordy-
nacj� antyterrorystycznych dzia"ał rządu, jak równieŻ agencji ochrony porządku
publicznego oraz bezpieczełstwa/wywiadu.
59
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
tych s"uŻb lub ich zast�pcy (tak, jak ma to miejsce obecnie w cia"ach
koordynacyjnych), lecz eksperci. Wspó"praca powinna wi�c mie� bar-
dziej charakter zbliŻony do sieci eksperckiej, a nie struktury hierar-
chicznej. Osobom reprezentującym poszczególne s"uŻby naleŻy za-
pewni� jak najlepsze prawne i techniczne moŻliwoĘci bezpoĘredniego
kontaktu, wzajemnej komunikacji i wymiany informacji. Powinny one
takŻe mie� jak najwi�kszą moŻliwoĘ� bezpiecznej komunikacji z ro-
dzimymi s"uŻbami. Niezb�dny jest ich dost�p do wszelkich istotnych
informacji dotyczących zjawiska terroryzmu zgromadzonych przez
s"uŻb�, z której zostali delegowani. Istotnym, chociaŻ ubocznym, na-
st�pstwem takiej wspó"pracy powinno by� rosnące wzajemne zaufa-
nie s"uŻb i prze"amanie barier, które w chwili obecnej utrudniają
130
wspó"prac� .
Konieczne jest wreszcie nawiązanie kontaktu mi�dzy krajowym
punktem koordynacji a jego odpowiednikami za granicą. Wymaga to
budowy wzajemnego zaufania (poprzez wspólne szkolenia, spotka-
nia) oraz stosownej infrastruktury (istnienie bezpiecznych "ączy ko-
munikacyjnych). Istotne jest, aby partnerzy zagraniczni wiedzieli, kto
na gruncie krajowym jest w"aĘciwym adresatem informacji i zapytał
w zakresie walki z terroryzmem.
Obok zespo"u, który zapewni"by bieŻącą koordynacj� dzia"ał, Koor-
dynator krajowy powinien dysponowa� równieŻ zespo"em analitycz-
nym, który móg"by na bazie bieŻących informacji (z róŻnych ęróde",
takŻe otwartych) dokonywa� Ęrednio- i d"ugookresowej oceny za-
groŻenia, w szczególnoĘci antycypacji przysz"ych trendów rozwoju
terroryzmu, moŻliwych celów i metod przeprowadzenia ataku. Taki
zespó" utrzymywa"by regularny kontakt z cia"ami analitycznymi, taki-
mi jak Centrum Sytuacyjne SitCen, czy Europol.
Dzia"ania Koordynatora powinny takŻe obejmowa� zadania z zakre-
su analizy i ujednolicania prawa w zakresie zwalczania terroryzmu.
Proponowane zmiany powinny w pierwszej kolejnoĘci dąŻy� do spój-
130
Ten proces powinien by� dodatkowo wzmacniany poprzez wspólne szkolenia i �wi-
czenia. W dalszej perspektywie moŻna rozwaŻy� wprowadzenie programu okreso-
wej wymiany personelu, który pozwoli na zapoznanie si� z pracą innej s"uŻby oraz
nawiązanie osobistych kontaktów.
60
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
noĘci terminologicznej prawa krajowego, usuwania luk i sprzecznoĘci
kompetencyjnych oraz ujednolicania procedur. Obejmowa"oby to
takŻe opiniowane propozycji rozwiązał prawnych opracowanych
na forach takich jak NZ, OBWE czy UE. Zapewni"oby to spójnoĘ�
prawa krajowego i zobowiązał mi�dzynarodowych oraz wzajemną
zgodnoĘ� inicjatyw europejskich z rozwiązaniami krajowymi. Pozwo-
li teŻ w razie potrzeby na bardziej skuteczne prezentowanie przez
Polsk� inicjatyw na forum mi�dzynarodowym.
Koordynator powinien równieŻ posiada� moŻliwoĘ� prowadzenia
dialogu z partnerami spoza administracji i s"uŻb pałstwowych.
W szczególnoĘci naleŻy umoŻliwi� mu inicjowanie programów pro-
mujących:
a) w"aĘciwe reagowanie obywateli w sytuacjach kryzysowych;
b) wspó"prac� z organami Ęcigania;
c) czujnoĘ� wobec symptomów dzia"alnoĘci terrorystycznej.
NaleŻy teŻ aktywizowa� Ęrodowiska lokalne oraz wspó"dzia"a� z naj-
bardziej zainteresowanymi partnerami z sektora prywatnego, takimi
jak firmy przewozowe czy agencje ochrony. Konieczny jest dialog
z mediami nakierowany na rzetelną informacj� o zjawisku terrory-
zmu. Prowadzenie wspó"pracy przez jeden podmiot pozwoli na spój-
ną polityk� informacyjną i kontrol� obiegu informacji. W stosunku
do zjawiska terroryzmu, tak jak w wielu innych przypadkach dzia"ał
operacyjno-rozpoznawczych, Ęledczych, czy ratunkowych, upublicz-
nianie pewnych danych moŻe mie� kluczowe znaczenie dla sukcesu
operacji.
Poza powo"aniem do Życia centralnego punktu koordynacji, nacisk
naleŻy po"oŻy� na zdobywanie wiedzy od bardziej doĘwiadczonych
partnerów zagranicznych. Odnosi si� to do wszystkich s"uŻb i jedno-
stek w"ączonych w walk� z terroryzmem. NaleŻy wypracowa� formu-
"� wspó"pracy pozwalająca na regularne kontakty i szkolenia polskich
specjalistów z ekspertami z m.in. USA, Wielkiej Brytanii, Francji,
Hiszpanii, czy Izraela. Warto w ten proces w"ączy� w miar� moŻliwo-
Ęci przedstawicieli pałstw sąsiednich. Pozwoli to na zdobycie cennej
wiedzy oraz nawiązanie koniecznych kontaktów z krajami, których
61
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
pomoc, chociaŻby z uwagi na geograficzną bliskoĘ�, moŻe by� kiedyĘ
niezb�dna.
Reasumując, podstawowe znaczenie ma wi�ksza spójnoĘ� dzia"ał.
MoŻe ją zagwarantowa� np. powo"anie jednego cia"a o charakterze
koordynacyjnym. Powinno ono zapewni� wspó"dzia"anie wszystkich
s"uŻb odpowiedzialnych za walk� z terroryzmem, a w szczególnoĘci
sta"ą wymian� informacji. Powinno by� takŻe zdolne do dzia"ał ana-
litycznych o charakterze d"ugofalowym, wskazywania luk i nieĘcis"o-
Ęci oraz inspirowania zmian w prawie. Konieczne jest teŻ prowadze-
nie sta"ego dialogu ze wszystkimi zainteresowanymi podmiotami
na forum krajowym (w"ącznie ze spójną polityką medialną). NaleŻy
inicjowa� wspó"prac� pomi�dzy s"uŻbami, a takŻe w maksymalnym
stopniu wykorzysta� doĘwiadczenia partnerów zagranicznych.
Na koniec jeszcze jedna uwaga natury ogólnej. Terroryzm jest zjawi-
skiem niezwykle z"oŻonym. Tworzy wyzwania o wymiarze globalnym,
odciska swe pi�tno na stosunkach mi�dzynarodowych i bezpieczeł-
stwie szeregowych obywateli. Dlatego teŻ wymaga wielop"aszczyzno-
wych dzia"ał i zaangaŻowania wielu podmiotów. W walce z tym za-
groŻeniem nie ma prostych recept i uniwersalnych rozwiązał. Nie ma
teŻ pałstw ani s"uŻb zdolnych do samodzielnego i skutecznego podo-
"ania wyzwaniom, które ze sobą niesie. Terroryzm szczególnie ten
motywowany religią realizowany przez sprawców dąŻących do mak-
simum ofiar i zniszczeł, poszukujących coraz bardziej spektakular-
nych metod walki, zdolnych do dzia"ał samobójczych stanowi zja-
wisko bez precedensu i przez to nie daje moŻliwoĘci si�gni�cia
131
do sprawdzonych rozwiązał .
Przedstawione powyŻej mechanizmy zarówno mi�dzynarodowe
(w tym takŻe wypracowane w ramach Unii Europejskiej) jak i krajo-
131
TerroryĘci tym róŻnią si� od wi�kszoĘci nawet najbardziej niebezpiecznych prze-
st�pców, iŻ silnie motywowani ideologią lub religią są niezwykle trudni do po-
wstrzymania. MoŻna w tym miejscu odwo"a� si� do s"ów jakkolwiek upraszczają-
cych zagadnienie, niemniej bardzo wymownych Stanis"awa Lema: (...) jak moŻ-
na skutecznie walczy� na przyk"ad z terroryzmem, który si� nasila, kiedy w tym
przypadku nieskuteczna jest nawet groęba kary Ęmierci? PrzecieŻ oni tylko czeka-
ją, Żeby umrze� , (w:) Matka Boska si� nie zjawi. Rozmowa ze Stanis"awem Le-
mem , Tygodnik Przegląd, 2005, nr 51 (312).
62
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
we dalekie są od doskona"oĘci. Niejednokrotnie spójne i skuteczne
dzia"ania nie są moŻliwe z uwagi na niedostateczne rozwiązania
prawne, braki techniczne czy finansowe. Cz�sto nieskutecznoĘ� lub
niemoc pałstw i organizacji wynika ze zderzenia partykularnych in-
teresów, sporów kompetencyjnych czy wzajemnej nieufnoĘci.
Trzeba jednak wierzy�, Że istniejące mechanizmy moŻna usprawni�,
powo"ane do Życia instytucje wzmocni�, a niespodziewanym wyzwa-
niom przeciwstawi� nowe pomys"y i rozwiązania. WaŻne jest, by funk-
cjonowanie systemu przeciwdzia"ania terroryzmowi (zarówno w wy-
miarze unijnym, mi�dzynarodowym czy krajowym) by"o przedmio-
tem sta"ej debaty, krytycznej oceny i kreatywnego myĘlenia. Poszuki-
wanie luk i niedociągni��, ale takŻe wskazywanie zalet i potencja"u
drzemiącego w poszczególnych rozwiązaniach powinno s"uŻy� sta"e-
mu wzmacnianiu systemu przeciwdzia"ania terroryzmowi systemu,
od którego skutecznoĘci tak wiele zaleŻy.
63
Centrum Europejskie Natolin " Forum WSiSW
Aneks
Lista najwaŻniejszych powszechnych konwencji mi�dzynarodowych
dotyczących zwalczania terroryzmu:
1. Konwencja w sprawie przest�pstw i niektórych innych czy-
nów pope"nionych na pok"adzie statków powietrznych
Tokio, 14 wrzeĘnia 1963 r.
2. Konwencja o zwalczaniu bezprawnego zaw"adni�cia statka-
mi powietrznymi Haga, 16 grudnia 1970 r.
3. Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów przeciwko
bezpieczełstwu lotnictwa cywilnego Montreal, 23 wrze-
Ęnia 1971 r.
4. Konwencja o zapobieganiu przest�pstwom i karaniu spraw-
ców przest�pstw przeciwko osobom korzystającym z ochro-
ny mi�dzynarodowej, w tym przeciwko dyplomatom No-
wy Jork, 14 grudnia 1973 r.
5. Europejska Konwencja o zwalczaniu terroryzmu Stras-
burg, 27 stycznia 1977 r.
6. Mi�dzynarodowa Konwencja przeciwko braniu zak"adni-
ków Nowy Jork, 17 grudnia 1979 r.
64
Wewn�trzne i zewn�trzne aspekty wspó"pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekĘcie Polski jako pałstwa cz"onkowskiego
7. Konwencja o ochronie fizycznej materia"ów jądrowych
Wiedeł, 3 marca 1980 r.
8. Protokó" uzupe"niający Konwencj� o zwalczaniu bezpraw-
nych czynów skierowanych przeciwko bezpieczełstwu lot-
nictwa cywilnego Montreal, 24 lutego 1988 r.
9. Konwencja w sprawie przeciwdzia"ania bezprawnym czy-
nom przeciwko bezpieczełstwu Żeglugi morskiej
Rzym, 10 marca 1988 r.
10. Protokó" w sprawie przeciwdzia"ania bezprawnym czynom
przeciwko bezpieczełstwu sta"ych platform umieszczonych
na szelfie kontynentalnym Rzym, 10 marca 1988 r.
11. Konwencja o oznaczaniu plastikowych Ęrodków wybucho-
wych w celu ich wykrycia Montreal, 1 marca 1991 r.
12. Konwencja NZ o zwalczaniu terrorystycznych ataków bom-
bowych Nowy Jork, 15 grudnia 1997 r.
13. Konwencja NZ o zwalczaniu finansowania terroryzmu
Nowy Jork, 9 grudnia 1999 r.
14. Konwencja NZ o zwalczaniu aktów terroryzmu jądrowego
Nowy Jork, 14 wrzeĘnia 2005 r.
65
66
projekt badawczy
sie� ekspercko-akademicka
Projekt badawczy dotyczy procesu tworzenia
obszaru wolnoĘci, bezpieczełstwa i sprawiedliwoĘci
Unii Europejskiej.
MoŻna wyróŻni� trzy zasadnicze kwestie, które znajdują si� w centrum badawczych zaintere-
sował uczestników projektu:
" przekszta"cenia UE w obszar bez granic wewn�trznych tworzony na podstawie
acquis Schengen w"ączonego w 1999 r. w ramy UE umoŻliwiający swobodne
poruszanie si� jej mieszkałców, a takŻe obywateli krajów trzecich legalnie przeby-
wających w Unii;
" realizowania na terytorium UE zintegrowanej strategii zarządzania bezpieczeł-
stwem wewn�trznym z zamiarem przeciwdzia"ania i zwalczania przest�pczoĘci
zorganizowanej;
" utworzenia europejskiej przestrzeni sądowej poprzez zbliŻanie, harmonizacj�
i ujednolicenie przepisów prawa karnego i cywilnego w celu skuteczniejszego
egzekwowania prawa w UE.
Zadaniem Forum jest integracja Ęrodowiska polskich specjalistów (naukowców, doktoran-
tów, pracowników administracji publicznej, ekspertów organizacji pozarządowych) zajmują-
cych si� tematyką Wymiaru SprawiedliwoĘci i Spraw Wewn�trznych Unii Europejskiej.
Cel ten jest realizowany w ramach projektu przez nawiązanie i rozwijanie kontaktów w celu
wymiany poglądów, popularyzacj� badał naukowych, formu"owanie wspólnych stanowisk,
promowanie publikacji uczestników Forum.
Forum WSiSW UE
Fundacja Centrum Europejskie Natolin
ul. Nowoursynowska 84, 02-797 Warszawa
tel. +48 (22) 545 98 00, fax. +48 (22) 649 17 97
e-mail: wsisw@natolin.edu.pl
www.wsisw.natolin.edu.pl
Koordynatorzy Projektu:
dr Artur Gruszczak i Karol Reczkin
67
CENTRUM EUROPEJSKIE NATOLIN
Rok za". 1993
Fundacja Centrum Europejskie Natolin zajmuje si� problematyką integracji
europejskiej, realizując projekty naukowe, wydawnicze i konferencyjne.
Fundacja CEN jest partnerem:
Kolegium Europejskiego w Brugii/Natolinie
Kolegium Europejskie w Brugii (Belgia) od 1949 roku kszta"ci na studiach podyplomowych
specjalistów, przygotowując ich do pracy w instytucjach jednoczącej si� Europy.
Od 1994 roku drugi kampus College of Europe mieĘci si� w Natolinie.
Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego we Florencji
prowadząc laboratorium badawcze
European University Institute EUI Research Laboratory
E
u
r
o
p
e
a
n
U
n
i
v
e
r
s
i
t
y
I
n
s
t
i
t
u
t
e
E
U
I
R
e
s
e
a
r
c
h
L
a
b
o
r
a
t
o
r
y
Wilton Park
Wilton Park jest jednym z najwaŻniejszych w Europie miejsc spotkał i dyskusji,
poĘwi�conych problemom mi�dzynarodowej polityki.
Konferencje organizowane sa zarówno w siedzibie Wilton Park w Sussex (Wielka Brytania),
jak i w innych oĘrodkach edukacyjno-badawczych, m.in. w Natolinie.
Fundacja sprawuje piecz� nad Pa"acem Natoliłskim
F
u
n
d
a
c
j
a
s
p
r
a
w
u
j
e
p
i
e
c
z
�
n
a
d
P
a
"
a
c
e
m
N
a
t
o
l
i
ł
s
k
i
m
oraz otaczającym go parkiem-rezerwatem,
o
r
a
z
o
t
a
c
z
a
j
ą
c
y
m
g
o
p
a
r
k
i
e
m
-
r
e
z
e
r
w
a
t
e
m
stanowiącym jeden z najbardziej interesujących zabytków epoki romantyzmu w Polsce.
Dzi�ki staraniom Fundacji wszystkie obiekty obj�te są sta"ą opieka konserwatorska.
Wi�cej informacji na stronie:
www.natolin.edu.pl
ul. Nowoursynowska 84, 02-797 Warszawa,
tel. (22) 54 59 800, fax (22) 649 17 97
68

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawne aspekty OZE w UE i RP [1]
Współpraca UE z Ameryką
korzyści z programu UE, współpaca nauki i przemysłu
17 Prawne i etyczne aspekty psychiatrii, orzecznictwo lekarskie w zaburzeniach i chorobach psychiczn
Liderzy jedza na koncu Dlaczego niektore zespoly potrafia swietnie wspolpracowac a inne nie lidjed
Fotografia cyfrowa w kryminalistyce aspekty techniczno prawne
strefa schengen i inne mozliwosci rozwoju wspolpracy transgranicznej w euroregionie slask cieszynski
ue
ABC UE Wspólna polityka transportowa Unii Europejskiej (2002)
wybrane aspekty diagnozy psychologicznej
Przepisy w UE w systemie prawa pracy
wspolpraca;z;we;dwoje;pl,site,3
Prawne aspekty prowadzenia strony internetowej
Współpraca międzynarodowa powiatu przemyskiego

więcej podobnych podstron