Tom 59 2010
Numer 3 4 (288 289)
Strony 421 428
Katarzyna BorycKa-KiciaK
Klinika Chirurgii Ogólnej i Przewodu Pokarmowego CMKP
Szpital im. Orłowskiego
Czerniakowska 231, 00-416 Warszawa
E-mail: [e-mail]
HYDROKOLONOTERAPIA  FAKTY I MITY
WST
P
Hydrokolonoterapia, czyli zabieg głębo- czasem zabieg, promowany jako skuteczny i
kiego oczyszczania jelita grubego zdobywa całkowicie bezpieczny sposób na pozbycie
w ostatnich latach coraz większą popular- się z organizmu zbędnych resztek i groz
nych
ność. Coraz częściej można go znalez
ć w drobnoustrojów, może nie tylko nie speł-
ofercie salonów piękności, centrów odnowy nić naszych oczekiwań, ale wyrządzić wiele
biologicznej czy ośrodków medycyny nie- szkody w organizmie, a nawet być przyczyną
konwencjonalnej. Reklamy głoszą, iż jest to groz
nych dla życia powikłań. Co jest faktem,
nowoczesna metoda oczyszczania organizmu a co mitem o oczyszczaniu jelita grubego?
z zatruwających go złogów i toksyn. Tym-
CO TO JEST HYDROKOLONOTERAPIA?
Hydrokolonoterapia, to zabieg płukania niania i zaparć. Propagowana jest wiedza, że
jelita grubego wodą, pompowaną pod ci- jelito grube może zgromadzić tak dużą ilość
śnieniem za pomocą specjalnego aparatu. kamieni kałowych i resztek pokarmowych,
Promowany jest jako nowoczesna metoda że dochodzi do ucisku, a nawet przemiesz-
oczyszczania organizmu z zatruwających go czenia innych narządów. Utrudnia to lub
złogów, bezwartościowych resztek pokar- nawet uniemożliwia ich prawidłowe funk-
mowych i toksyn. Wykonywany jest w gabi- cjonowanie. Efektem sÄ… zaburzenia ze strony
netach kosmetycznych i ośrodkach odnowy przewodu pokarmowego, wątroby, trzustki,
biologicznej, zwykle po specjalistycznej kon- nerek, układu sercowo-naczyniowego i od-
sultacji lekarskiej. Za sprawą licznych stron dechowego. Uważa się, że procesy gnicia i
internetowych oraz artykułów w prasie ko- fermentacji zachodzące w masach kałowych
lorowej powszechnym staje się przekonanie, wypełniających jelito prowadzą do powsta-
że zabieg jest skuteczny i bezpieczny, pozwa- wania dużej ilości toksycznych produktów,
la pozbyć się wielu dolegliwości nie tylko ze które rozprzestrzeniając się doprowadzają
strony przewodu pokarmowego, ale i układu do samozatruwania (autointoksykacji) orga-
nerwowego, układu krążenia oraz skóry. Me- nizmu. Toksyny wywierają szkodliwy wpływ
chanizm w jakim udaje się uzyskać radykalną na wszystkie narządy i komórki organizmu:
poprawę kondycji organizmu wydaje się nie- na układ nerwowy, wywołując zaburzenia
zwykle prosty. Niestrawione resztki pokarmu nastroju, rozdrażnienie i nerwowość, na
oraz kamienie kałowe zalegają w zagięciach układ sercowo-naczyniowy osłabiając pracę
i uchyłkach jelita grubego, zaburzając jego serca oraz powodując zastoje i obrzęki. Są
naturalną perystaltykę i w konsekwencji do- przyczyną wzdęć, nieprzyjemnego zapachu
prowadzają do narastania zaburzeń wypróż- z ust oraz trudno leczących się zmian skór-
Katarzyna BorycKa-KiciaK
422
nych. Mogą doprowadzić do rozwoju takich widłową funkcję przewodu pokarmowego i
chorób jak: reumatyzm, nadciśnienie tętni- ma pozytywny wpływ na organizm. Sam za-
cze, migrena czy alergie. Biorą udział w pa- bieg hydrokolonoterapii wzmacnia mięśnie
togenezie większości chorób przewlekłych, okrężnicy i poprawia jej perystaltykę. Poma-
włącznie z nowotworami. Uwolnienie jelita ga przywrócić wewnętrzną równowagę całe-
grubego z zalegajÄ…cych, nawet latami, stward- go organizmu oraz poprawia samopoczucie.
niałych resztek pokarmowych przywraca pra-
JAK PRZEBIEGA ZABIEG PA
UKANIA JELITA GRUBEGO?
Zabieg płukania jelita grubego odbywa go 45 minut, jelito jest kilkakrotnie, naprze-
się w specjalnie do tego przeznaczonym ga- miennie napełniane wodą i opróżniane z tre-
binecie i jest wykonywany przez pielęgniar- ści kałowej, dzięki czemu możliwe jest jego
kę, za pomocą sterylnego sprzętu. Według dokładne i całkowite oczyszczenie z zawarto-
wykonujących je ośrodków, jest zabiegiem ści. Zakres oczyszczenia jelita nie jest, nieste-
bezbolesnym. Do odbytu leżącego na boku ty, możliwy do oceny. Musimy więc zaufać
lub plecach pacjenta wprowadza się rurkę, ośrodkom wykonującym zabiegi, że zabieg
przez którą podawana jest wyjałowiona pro- jest w stanie opróżnić z zawartości całe je-
mieniami UV woda o zmiennej temperaturze lito grube. Po zakończeniu zabiegu przepro-
(22 38oC), pod odpowiednim ciśnieniem. Pa- wadza się wlewkę odkażającą oraz uzupełnia
rametry stosowanych ciśnień nie są ujawnia- mikroflorę jelitową poprzez podanie do jelita
ne, ale oczywistym jest, iż zakres oczyszcze- probiotyku.
nia jelita zależy od zastosowanego ciśnienia. Zgodnie z reklamą, efekty zabiegu pacjen-
W trakcie prostego zabiegu lewatywy płyn ci mogą zaobserwować prawie natychmiast
dostaje się do jelita pod wpływem siły gra- po jego zakończeniu. Jest to uczucie lekko-
witacji, spływa powoli z zawieszonego wyżej ści, świeżości i znaczny przypływ energii.
pojemnika. Jego penetrację do jelita grube- Ustępują wiele dolegliwości, jak wzdęcia i
go ocenia się na około 30-40 cm. Nietrud- zaparcia, następuje poprawa samopoczucia.
no więc sobie wyobrazić, że do całkowitego Zwolennicy zabiegu utrzymują, że pacjent
oczyszczenia jelita grubego, którego długość już po jednym zabiegu traci kilka zbędnych
wynosi ok. 1,5 m, konieczne jest wygenero- kilogramów i odzyskuje płaski brzuch, a kil-
wanie znacznie większych ciśnień wtłaczanej kakrotne powtórzenie zabiegu utrwala ten
do jelita wody. W trakcie zabiegu, trwajÄ…ce- pozytywny efekt.
HISTORIA PA
UKANIA JELITA GRUBEGO
Mechaniczne oczyszczanie jelita grubego kie rozpowszechnienie lewatywy jako meto-
nie jest metodÄ… nowÄ…. Przeciwnie, to jed- dy leczniczej wynika najprawdopodobniej z
na z najstarszych metod leczenia zaburzeń faktu, iż liczba zaburzeń i chorób przewodu
funkcjonowania przewodu pokarmowego na pokarmowego w przeszłości była wielokrot-
świecie. Oczyszczanie dystalnego odcinka je- nie większa niż dzisiaj. Przyczyn można upa-
lita grubego (odbytnicy), zwane powszech- trywać w znacznie gorszej jakości sanitar-
nie lewatywą lub wlewką doodbytniczą, sto- no-epidemiologicznej żywności i otoczenia,
sowano już tysiące lat przed naszą erą. Śla- powszechności inwazji pasożytniczych oraz
dy tego zabiegu leczniczego znalez
ć można chorób odbytu związanych z niewłaściwą
w historii najstarszych cywilizacji świata od dietą i niską higieną osobistą.
Mezopotamii i Ameryki Południowej, przez Na przestrzeni wieków do wykonywa-
starożytny Egipt, Grecję, aż po Chiny i Indie. nia lewatywy stosowano wiele specjalnie
Lewatywę doceniał także i szeroko stosował do tego celu opracowywanych przyrządów.
ojciec współczesnej medycyny, Hipokrates. Były to skórzane lub pergaminowe worki,
Zalecał on wlewki z wody i roztworów soli zwierzęce pęcherze, kauczukowe gruszki, a
u wszystkich pacjentów z zaburzeniami defe- nawet bambusowe rurki, do których wodę
kacji. Dokładne przepisy jak dbać o higienę wdmuchiwano ustami. W Europie szeroko
odbytu znalez
ć można także w Biblii (Ewan- rozpowszechnionym przyrządem do lewaty-
gelia wg św. Jana) oraz Koranie. Tak szero- wy była podobna do dużej strzykawki kolba
Hydrokolonoterapia  fakty i mity
423
zakończona wymienną metalową końcówką. lewatywy może generować poważne zabu-
Budowano nawet skomplikowane siedziska rzenia motoryki tego odcinka przewodu po-
do samodzielnego wykonywania lewatywy. karmowego, upośledzając naturalny odruch
Swój rozkwit metoda przeżywała we Fran- defekacji, a także niszczyć naturalną równo-
cji, w czasach Ludwika XIV, gdzie uważano wagę środowiska wewnętrznego drastycznie
ją za niezbędny, codzienny zabieg kosme- zmieniając skład ekosystemu jelitowego. Po-
tyczny, stosowany publicznie, nawet podczas zostały jednak dziedziny, które wymagały i
oficjalnych spotkań dworskich. Damy dworu nadal wymagają jej zastosowania.
poddawano codziennym lewatywom z wody DziÅ› lewatywy stosuje siÄ™ jako przygoto-
zawierającej różne zioła i pachnidła. Lewaty- wanie jelita grubego do badań diagnostycz-
wy wykonywane były powszechnie: przez le- nych lub operacji z otwarciem światła prze-
karzy, znachorów, aptekarzy, a także samych wodu pokarmowego. Bywa również stoso-
 zainteresowanych . wana na salach przedporodowych jako przy-
W okresie swojej świetności lewatywa gotowanie do porodu. W dalszym ciągu jest
była zalecana do leczenia niemal wszystkich skutecznym środkiem przeczyszczającym w
znanych ludzkości chorób, niezależnie od leczeniu zaparć, kiedy zawiodą inne, bardziej
ich lokalizacji i zaawansowania. Stosowano celowane metody leczenia. Przykładem może
wodę, oleje, sól, zioła, wszelkie płyny (w tym tu być grupa pacjentów z neurogenną dys-
także alkohol), a nawet dym z tabaki. Jednak funkcją jelita, powstającą w wyniku uszko-
wraz z postępem medycyny zastosowanie dzenia rdzenia kręgowego. W randomizowa-
lewatywy gwałtownie malało. Dostrzeżono nych badaniach klinicznych (christensen i
sytuacje braku jej skuteczności, a także jej współaut. 2006) wykazano, iż płukanie jelita
niewątpliwe wady. Poznawano coraz więcej grubego u tych pacjentów jest skuteczniejsze
mechanizmów fizjologii ludzkiego ciała, pa- i w znaczący sposób poprawia jakość życia,
togenezę kolejnych chorób, rozpoczynano w porównaniu do metod leczenia zachowaw-
próby leczenia przyczynowego. Stawało się czego. Mimo to jednak, mechaniczne oczysz-
jasne, że wypłukanie zawartości dystalnego czanie jelita nigdy nie powinno być stosowa-
odcinka jelita grubego nie jest panaceum na ne bez porozumienia z lekarzem.
wszystko, co więcej, przewlekłe stosowanie
FAKTY I MITY NA TEMAT ZABIEGU GA

BOKIEGO OCZYSZCZANIA JELITA
Na stronach internetowych i w materia- woda) aż do odbytnicy, skąd w akcie defeka-
łach promocyjnych ośrodków wykonujących cji wydalany jest uformowany kał (KontureK
hydrokolonoterapię można znalez
ć wiele 2007). Charakter skurczów okrężnicy (czas
informacji, które zachęcają do wykonania trwania i amplituda skurczów) jest odmien-
tego zabiegu, rozwodząc się nad dobroczyn- ny niż skurczów w żołądku i jelicie cienkim,
nymi efektami jego stosowania. Wyjaśnienia które często odczuwamy, nawet boleśnie.
brzmią wiarygodnie i nawet ekspertowi trud- Brak subiektywnych odczuć może więc stwa-
no jest podważyć prawdziwość wielu stwier- rzać błędne przekonanie o braku motoryki
dzeń. Ale czy rzeczywiście przekazywane tam okrężnicy. Czas pasażu treści przez przewód
wiadomości są prawdziwe? pokarmowy wynosi od kilku do kilkudzie-
Niestrawione resztki pokarmu oraz ka- sięciu godzin. W tym czasie pokarm przeby-
mienie kałowe zalegają w jelicie grubym na- wa całą długość przewodu pokarmowego, a
wet wiele lat, uciskajÄ…c, a nawet przemiesz- niestrawione resztki pokarmowe zostajÄ… wy-
czajÄ…c inne narzÄ…dy i blokujÄ…c przyswajanie dalone na zewnÄ…trz. Budowa anatomiczna i
wartościowych składników. fizjologia jelita grubego nie pozwalają na za-
Ściana jelita grubego wyposażona jest leganie w nim treści przez długi czas. Nawet
w dwie warstwy mięśniówki, która odpo- gdyby tak było, nie miałoby to wpływu na
wiedzialna jest za jego perystaltykę. Dzięki procesy  przyswajania składników pokarmo-
regularnym skurczom mięśniówki treść po- wych, ponieważ znakomita większość z nich
karmowa przesuwana jest wzdłuż jelita cien- wchłaniana jest w jelicie cienkim. Jednym z
kiego (gdzie jest trawiona i wchłaniane są podstawowych zadań jelita grubego jest na-
wszystkie wartościowe składniki), a potem tomiast utrzymanie właściwego składu drob-
jelita grubego (gdzie wchłaniana jest głównie noustrojów, które pełnią szereg ważnych
Katarzyna BorycKa-KiciaK
424
funkcji biologicznych. Bytujące w okrężni- dzień badania. Pacjenci mają kilka wypróż-
cy bakterie fermentują włókno pokarmowe nień, które w ciągu kilku-kilkunastu godzin
i inne trudne do strawienia węglowodany, są w stanie całkowicie oczyścić jelito grube.
dzięki czemu powstają krótkołańcuchowe Potwierdza to badanie kolonoskopowe, pod-
kwasy tłuszczowe (SCFA), dostarczające or- czas którego endoskopista zwykle jest w sta-
ganizmowi nawet do 15% energii niezbęd- nie dokładnie obejrzeć całą śluzówkę jelita
nej do prawidłowego funkcjonowania. Część grubego, bez jakichkolwiek śladów zalegania
tej energii jest wykorzystana do utrzymania wspomnianych wyżej elementów.
integralności błony śluzowej jelita. A zacho- Jelito jest z
ródłem toksycznych substan-
wanie ciągłości i integralności nabłonka jeli- cji, które wchłaniając się doprowadzają do
towego jest warunkiem skutecznej ochrony autointoksykacji organizmu.
przed wchłanianiem wszelkich niepożąda- Teoria autointoksykacji jest starą teorią
nych substancji. Nie należy też zapominać, że bazującą na przekonaniu, że resztki pokar-
to właśnie w jelicie grubym, za sprawą bak- mowe w jelicie mogą być z
ródłem toksyn i,
terii jelitowych, zachodzą procesy rozkładu i zatruwając organizm, czynnikiem sprawczym
unieczynniania toksycznych produktów tra- wielu, jeśli nie wszystkich chorób (Whorton
wienia białek. Zatem, naszą podstawową tro- 2000). W początkach XIX w., za sprawą sir
ską w kwestii utrzymania prawidłowej funk- Williama Arbutnota Lane a (Lane 1913), teo-
cji jelita grubego powinno być, jak zadbać o ria ta była wiodącą doktryną w medycynie,
utrzymanie prawidłowego składu flory bakte- prowadząc do szybkiego rozwoju związanej
ryjnej jelita, a nie brutalne wypłukiwanie jej z jelitem szarlatanerii. Wraz z rozwojem me-
w przeświadczeniu, że zagraża ona naszemu dycyny, wkrótce uzyskano jednak ewidentne
zdrowiu. dowody na jej błędność (ernst 1997). Stało
Naturalnym jest, że wraz z wiekiem ma- się jasne, że płukanie jelita jest nie tylko cał-
leje w jelicie grubym liczba drobnoustrojów kowicie bezużyteczne w tej kwestii, ale na-
wytwarzających SCFA. Tę fizjologiczną dole- wet może być niebezpieczne, prowadząc do
gliwość lepiej jest jednak wspomagać diete- uszkodzenia ściany jelita i powstania groz
-
tycznie  spożywać fermentowane pokarmy nego zapalenia szerzącego się w całej jamie
(np. jogurty) lub podając odpowiednie pre- brzusznej, a nawet do śmierci. Od tej chwili
paraty zawierające SCFA, niż stosować rady- zabiegi takie, oficjalnie uznane za szarlatań-
kalne zabiegi płukania jelita. skie, powoli zaczęły odchodzić w zapomnie-
Aktywność skurczowa jelit przeciętnego nie. Słuszność takiego postępowania potwier-
człowieka jest wydolna i nie ma mowy o zja- dzają także nowe badania kliniczne (Ly i
wisku  przywierania mas kałowych do ścia- współaut. 2004), oceniające skuteczność płu-
ny jelita, a tym bardziej tworzeniu się twar- kania jelita grubego w celu usunięcia znajdu-
dych kamieni kałowych. Kamienie kałowe jących się w nim toksyn. Potwierdzenie sku-
stanowią ciężką postać zaparć i występują teczności działania takiego zabiegu mogłoby
prawie wyłącznie u osób starych, wyniszczo- mieć niebagatelne znaczenie terapeutyczne
nych, leżących, obciążonych licznymi choro- u pacjentów po zatruciach lekami, metalami
bami towarzyszącymi. ciężkimi lub innymi substancjami toksycz-
Kamienie kałowe zdarzają się również nymi. W prospektywnej, randomizowanej
u osób psychicznie chorych, zażywających próbie pacjentom podano doustnie kapsułki
duże ilości leków psychotropowych, nieobo- wolno-uwalniającego się leku z radioaktyw-
jętnych dla motoryki okrężnicy. W takich nym znacznikiem. Następnie przeprowadza-
jednak sytuacjach wymagana jest dokładna no procedurę głębokiego płukania jelita i
diagnostyka i leczenie przyczynowe, a nie ocenÄ™ zalegania znacznika w jelicie. Zalega-
stosowanie metod mechanicznego płukania nie znacznika stwierdzono u 80% badanych
jelita. pacjentów. Oznacza to, że efekt płukania je-
Błędność założeń teorii odkładania się lita był całkowicie niesatysfakcjonujący, u
i zalegania kamieni kałowych oraz resztek znacznej większości pacjentów nie udało się
pokarmowych w jelicie grubym łatwo po- wypłukać toksyn z jelita grubego. Zatem, na-
twierdzić np. na podstawie relacji pacjentów wet gdyby w jelicie grubym znajdowały się
przygotowywanych do badania kolonoskopo- toksyny, zabieg hydrokolonoterapii nie jest
wego. Przygotowanie do takiego badania jest w stanie skutecznie ich stamtąd usunąć.
proste: wymaga wypicia ok. 4 l roztworu za- Mimo że eksperci promujący zabieg płu-
wierajÄ…cego substancje osmotycznie czynne kania jelita grubego nie sÄ… w stanie przed-
(najczęściej glikol polietylenowy) w przed- stawić niczego więcej ponad dziewiętnasto-
Hydrokolonoterapia  fakty i mity
425
wieczne teorie (smith 1982, chen i chen nadmiernej) fermentacji treści pokarmowej,
1989, ernst 1997) i niepotwierdzone em- co wynika z istniejących zaburzeń równowa-
pirycznie przypuszczenia, chętnych do wy- gi ekosystemu jelitowego. Po spożyciu kolej-
konania zabiegu hydrokolonoterapii nie nych posiłków, w jelicie znów znajdzie się
brakuje. treść pokarmowa, a istniejące wcześniej dole-
Zabieg wzmacnia mięśnie okrężnicy i po- gliwości powrócą. Co więcej, mogą się nasi-
prawia jej pracę. lić. Wynika to z drastycznych zmian jakie za-
Zabieg nie tylko nie wzmacnia warstwy chodzą w jelicie po jego wypłukaniu wodą i
mięśniowej jelita grubego, ale może spo- całkowitym zniszczeniu mikroekosystemu je-
wodować jej uszkodzenie. Wtłaczanie wody litowego, składającego się głównie z bakterii
pod ciśnieniem do jelita, o którego kondycji o ściśle określonym składzie i proporcjach,
często nic nie wiadomo, jest zabiegiem ryzy- których liczbę w 1 gramie treści ocenia się
kownym i może doprowadzić do pęknięcia na 1010 1011. Właściwy skład mikrobiologicz-
ściany jelita, wydostania się treści kałowej ny ekosystemu jelita obejmuje kilkaset gatun-
do jamy otrzewnej i w konsekwencji do roz- ków, a wytworzony między gatunkami stan
woju kałowego zapalenia otrzewnej. Sytuacja dynamicznej równowagi jest jednym z pod-
taka jest stanem zagrożenia życia i wymaga stawowych warunków prawidłowego funk-
pilnej interwencji chirurgicznej. Zabieg na cjonowania jelita grubego. Dlatego  uzupeł-
jaki w podobnej sytuacji najczęściej decydu- nianie składu bakteryjnego jelita po zabiegu
ją się chirurdzy (GóRAL 1993) to procedura hydrokolonoterapii poprzez podanie prepa-
dwuetapowa. Polega ona w I etapie na za- ratu zawierającego zaledwie kilka szczepów
opatrzeniu uszkodzenia w jelicie i wytworze- bakterii probiotycznych wydaje się próbą o
niu czasowej stomii jelitowej, czyli sztuczne- znikomej skuteczności.
go odbytu brzusznego. Z takÄ… stomiÄ… pacjent Bakterie jelitowe odpowiedzialne sÄ… za
musi funkcjonować w społeczeństwie przez produkcję wielu niezbędnych substancji: mię-
okres około 3 6 miesięcy, czyli do czasu cał- dzy innymi witamin (np. z grupy B) i krótko-
kowitego wygaśnięcia w jamie brzusznej to- łańcuchowych kwasów tłuszczowych (kwas
czącego się tam procesu zapalnego. Dopiero propionowy i masłowy), które ulegają wchła-
po tym czasie możliwe jest przeprowadzenie nianiu przez kolonocyty. Na przykład wymie-
II etapu leczenia operacyjnego, czyli odtwo- nione kwasy tłuszczowe stanowią podstawo-
rzenia ciągłości przewodu pokarmowego, we z
ródło energii dla błony śluzowej jelita
które pozwala pacjentowi wrócić do normal- oraz wykazują właściwości przeciwzapalne,
nego życia. regeneracyjne, a także przeciwnowotworowe
CzÄ™stość takich powikÅ‚aÅ„ po zabiegach (roediger 1990, VeLázquez i współaut. 1997,
hydrokolonoterapii nie jest znana. Sami spe- Kotunia i współaut. 2010). Właściwy skład
cjaliści wykonujący te zabiegi często o powi- drobnoustrojów jelita jest niezbędnym wa-
kłaniu nie wiedzą. Dolegliwości brzuszne po- runkiem prawidłowej funkcji przewodu po-
jawiają się najczęściej po kilku-kilkunastu go- karmowego (chen i WaLKer 2005). Zaburze-
dzinach od zabiegu, po okresie dobrego lub nie równowagi mikroekosystemu jelitowego
względnie dobrego samopoczucia pacjenta. prowadzi do licznych niedoborów, szybkiego
W doświadczeniu ośrodka Autora zdarzyło rozwoju i osiedlania patogennych szczepów
się 8 takich przypadków w ciągu ostatnich 5 bakterii i grzybów i w konsekwencji do roz-
lat. Wszyscy pacjenci, głównie młode kobie- woju trudno leczących się infekcji. Zatem,
ty w wieku 19 34 lata, wymagali założenia zabieg płukania jelita grubego nie tylko nie
sztucznego odbytu brzusznego na okres kil- pomaga pozbyć sie dolegliwości brzusznych,
ku miesięcy. Nie był to efekt, którego oczeki- ale może je nasilić lub wyzwolić kolejne po-
wali po zabiegu płukania jelita grubego. ważne problemy zdrowotne.
Zabieg zapobiega powstawaniu wzdęć i Druga poważna konsekwencja zabiegu
zaparć. oczyszczania jelita grubego ma związek z
Zabieg oczyszczenia jelita grubego z tre- gwałtownymi zmianami ogólnoustrojowymi
ści jest procedurą jednorazową. Powstające jakie zachodzą po wypłukaniu jelita wodą.
po nim uczucie lekkości i brak dolegliwości Już Hipokrates zalecał płukanie jelita roztwo-
brzusznych są efektem chwilowym, wynika- rami wody z solą, wiedząc, że sama woda
jącym wyłącznie z czasowego braku treści w może wyrządzić szkodę. Jako roztwór hipo-
jelicie. Nie ma zawartości w jelicie  nie ma toniczny (zawierający znacznie mniej roz-
więc wzdęć, które, jak wiadomo, są efektem puszczonych w niej związków chemicznych
niewłaściwie przebiegającej (gwałtownej, niż środkowisko wewnętrzne człowieka) 
Katarzyna BorycKa-KiciaK
426
woda przenika do krążenia,  ściągając jedno- burza procesy fermentacji i przyczynia się do
cześnie przez ścianę jelita cenne elektrolity pogorszenia wykorzystania przez człowieka
(sód, potas, magnez, wapń i inne), które wy- korzystnych produktów fermentacji bakteryj-
płukiwane są wraz z jej strumieniem i usu- nej.
wane z organizmu. Gwałtowne zaburzenia Już po jednym zabiegu można stracić kil-
elektrolitowe jakie mogą nastąpić po zabie- ka zbędnych kilogramów i odzyskać płaski
gu, mogą okazać się niebezpieczne, zwłasz- brzuch. Zabieg zmniejsza otyłość brzuszną i
cza dla pacjentów z chorobami serca, czy za- jest skutecznym sposobem odchudzania.
burzeniami hormonalnymi. Utrata masy ciała zaraz po zabiegu jest
Zabieg jest skutecznym sposobem lecze- rzeczą oczywistą. Jednak nie ma nic wspól-
nia trudnych zaparć. nego ze zmniejszeniem ilości tkanki tłusz-
Zaparcia stanowią duży problem zarów- czowej w organizmie, o czym niejedna z
no diagnostyczny jak i leczniczy (Bassotti i nas marzy. Wiąże się raczej z usunięciem ze
współaut. 2005) dla specjalistów wielu dzie- światła jelita resztek posiłków przyjętych w
dzin. Podłoże tych zaburzeń może wynikać ciągu ostatnich kilkudziesięciu godzin wraz
z nieprawidłowej budowy lub funkcji ściany z kilkoma litrami soków trawiennych, które
jelita, zaburzeń autonomicznego unerwienia dostają się do jelita grubego wraz z treścia
sterującego motoryką, zaburzeń ekosystemu pokarmową. W ciągu doby: w samej jamie
jelitowego, ale może również mieć związek z ustnej wydzielane jest ok. 1,5 litra śliny, w
innymi chorobami towarzyszącymi lub stoso- żołądku  2,5 litra soku żołądkowego, do
wanym leczeniem. Problem ten każdorazowo dwunastnicy uwalniany jest 1 litr żółci i 2,5
wymaga indywidualnego podejścia i wnikli- litra soku trzustkowego, a jelito cienkie pro-
wego poszukiwania przyczyny. W badaniach dukuje dodatkowo około 2 litrów soku jelito-
prowadzonych u chorych z ciężką postacią wego. W normalnych warunkach, większość
idiopatycznych zaparć (Bassotti i współaut. tych soków jest wchłaniana w jelicie cienkim
1999) wykazano, że mechanizmy zaburzeń wraz z jego bezcennymi składnikami, ale tak-
persytaltyki leżące u ich podłoża są bardzo że znaczna ilość (około 0,5 l) jest zwrotnie
złożone. Wyjaśnia to, dlaczego stosowanie wchłaniana właśnie w jelicie grubym i po-
prostych metod leczniczych zawodzi. Często wtórnie wykorzystywana. Organizmu  nie
w tych najtrudniejszych sytuacjach jedynym stać na codzienne odrabianie tak dużych
rozwiązaniem okazuje się leczenie operacyj- strat wody, enzymów, kwasów żółciowych i
ne. W świetle powyższych informacji, całko- innych związków niezbędnych do trawienia
wicie bezcelowe wydaje się stosowanie me- i wchłaniania składników odżywczych. Po
chanicznego oczyszczania jelita, które jest zabiegu płukania jelita jednak, właśnie z taką
postępowaniem objawowym, może dać zale- sytuacją mamy do czynienia. Wraz z resztka-
dwie krótkoterminową poprawę, a w dłuż- mi pokarmowymi następuje znaczna utrata
szej perspektywie jest nieskuteczne, a nawet wody oraz składników soków trawiennych,
szkodliwe, stwarzając ryzyko perforacji jelita a także ogromnej ilości bakterii jelitowych
oraz zaburzajÄ…c mechanizmy defekacji.  tych  dobrych bakterii zapewniajÄ…cych
optymalne środowisko do prawidłowego
HYDROKOLONOTERAPIA POPRAWIA
funkcjonowania przewodu pokarmowego. I
WCHA
ANIANIE SKA
ADNIKóW ODżYWCZYCH
to jedyny wpływ zabiegu hydrokolonoterapii
Nie jest to prawdą. Zabieg dotyczy wy- na masę ciała i związane z nią samopoczucie
łącznie jelita grubego, a zasadniczy etap pacjentów. Zabieg nie ma żadnego wpływu
wchłaniania najważniejszych składników po- na ilość tłuszczu trzewnego, a tym bardziej
karmowych (węglowodanów, białek i lipi- nie jest w stanie  wyleczyć otyłości. Otyłość
dów) odbywa się w dwunastnicy i początko- jest chorobą przewlekłą o skomplikowanej
wym odcinku jelita czczego, które pozostają wieloczynnikowej etiologii. Powszechnie
poza obszarem działania hydrokolonoterapii. wiadomo, że jest ona zdeterminowana przez
Do głównych czynności jelita grubego nale- czynniki środowiskowe i związane ze stylem
żą: wchłanianie wody i elektrolitów, formo- życia, ale ma również swoje uwarunkowania
wanie i gromadzenie kału oraz utrzymanie genetyczne. Istota otyłości polega na groma-
w równowadze ekosystemu jelita grubego. dzeniu nadmiernej ilości, wchłoniętych w je-
Drobnoustroje bytujące w jelicie grubym licie cienkim trójglicerydów, w tkance tłusz-
wspomagają procesy trawienne o czym było czowej. Dochodzi do tego najczęściej w sytu-
już wcześniej, a usunięcie ich przez wypłu- acji nadmiernej podaży energii w posiłkach
kanie ewidentnie niszczy ich równowagę, za- w stosunku do zbyt małego wydatkowania
Hydrokolonoterapia  fakty i mity
427
tejże energii w formie aktywności fizycznej. sodu). Jest to sposób skuteczny i bezpiecz-
Wykazano, że tkanka tłuszczowa w obrębie ny, jednak mało komfortowy, ponieważ wy-
brzucha posiada swoją odrębność metabo- maga podania 6 12 litrów roztworu przez
liczną, z której wynika znacznie większe ob- sondę dożołądkową. Aktualnie szeroko roz-
ciążenie ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2, powszechnione jest oczyszczanie jelita za po-
miażdżycy, zespołu metabolicznego oraz ry- mocą izotonicznego roztworu elektrolitów,
zykiem powstawania zakrzepów w otyłości zawierającego niewchłanialny czynnik osmo-
typu trzewnego (męskiego), w porównaniu tyczny (najczęściej glikol polietylenowy). Po
do otyłości pośladkowo-udowej (typu kobie- wypiciu przez pacjenta 4 litrów takiego roz-
cego). Jak widać problem otyłości, zwłaszcza tworu uzyskuje się całkowite opróżnienie je-
brzusznej, jest złożony i leży na poziomie lita grubego z treści, bez zaburzeń metabo-
procesów metabolicznych, a nie w świetle je- licznych i elektrolitowych.
lita grubego, którego opróżnienie zwłaszcza Aktualnie w chirurgii poddaje sie jednak
u pacjenta z otyłością, może być tylko żró- w wątpliwość zasadność oczyszczania jeli-
dłem dodatkowych problemów. ta grubego nawet przed dużymi zabiegami
Zabieg przygotowuje jelito grube do ba- brzusznymi. W kilku prospektywnych, rando-
dań diagnostycznych. mizowanych badaniach klinicznych (BurKe
Tak, płukanie jelita grubego mogłoby słu- i współaut. 1994, santos i współaut. 1994)
żyć do przygotowania jelita grubego przed wykazano, iż oczyszczanie jelita wcale nie
planowanymi zabiegami diagnostycznymi zmniejsza liczby powikłań septycznych u
lub leczeniem operacyjnym, gdyby nie nio- operowanych chorych. Liczba zakażeń we-
sło ze sobą ryzyka perforacji ściany jelita. wnątrzbrzusznych, infekcji powłok i częstość
Istnieje cały szereg metod stosowanych do rozejścia się zespoleń była zbliżona w obu
mechanicznego oczyszczania jelita grubego grupach pacjentów  z jelitem przygotowy-
bez narażania pacjenta na ryzyko niekontro- wanym i nieprzygotowywanym do operacji.
lowanego uszkodzenia i wszystkich związa- Warunkiem powodzenia było natomiast za-
nych z tym konsekwencji. Do najstarszych stosowanie profilaktyki antybiotykowej w
metod należy tzw. przygotowanie standardo- dniu operacji.
we, czyli kilkudniowa dieta stosowana wraz Wydaje się, że badania te podważają sens
z lekami przeczyszczającymi i wlewkami do- płukania jelita grubego w ogóle. Tym bardziej
odbytniczymi. Podobny stopień oczyszcze- nieuzasadnione wydaje sie płukanie go w ce-
nia jelita uzyskuje się poprzez płukanie je- lach profilaktycznych, w oparciu o mało wiary-
lita roztworem soli fizjologicznej (roztwór godne uzasadnienie, w celu osiągnięcia chwilo-
chlorku sodu, chlorku potasu i dwuwęglanu wego subiektywnego uczucia  lekkości .
PODSUMOWANIE
Idea hydrokolonoterapii zasadza się na stomii jelitowej. W świetle dzisiejszej wie-
znanej od tysiącleci lewatywie i dziewięt- dzy wydaje się, że nie ma żadnych wskazań
nastowiecznej teorii  autointoksykacji , któ- do stosowania głębokiego płukania jelita
rej wiarygodność obalono w licznych ba- grubego u kogokolwiek.
daniach kolejnego stulecia. Zabieg jest nie Informacje o dobroczynnych efektach
tylko nieskuteczny, ale może być przyczyną stosowania zabiegu płukania jelita grube-
poważnych zaburzeń gospodarki wodno- go, dostępne na stronach internetowych,
elektrolitowej oraz składu mikroekosyste- w ulotkach reklamowych lub w artykułach
mu jelitowego odpowiedzialnego za jego kolorowych czasopism, mimo iż wykorzy-
integralność i prawidłowe funkcjonowanie. stują prawdziwą wiedzę fizjologiczną, są
Wykonanie zabiegu niesie ze sobą poważne nierzetelne i w wielu kwestiach okazują
ryzyko przedziurawienia jelita i rozwoju ka- siÄ™ manipulacjÄ…. RosnÄ…ce zainteresowanie
łowego zapalenia otrzewnej. Konsekwencją tą metodą wydaje się więc niezrozumiałym
takiego uszkodzenia jest konieczność lecze- zwycięstwem ignorancji nad wiedzą i rozu-
nia operacyjnego z wytworzeniem czasowej mem.
Katarzyna BorycKa-KiciaK
428
HYDROCOLONOTHERAPY  HARD FACTS AND MYTHS
S u m m a r y
Whole bowel irrigation (hydrocolonotherapy) including malignances. Whole bowel irrigation is
has been recognized for the last years as a popu- promoted as an effective and totally safe method of
lar method, especially in young patients with over- toxins and bacteria remnants eliminations. Unfortu-
weight or obesity and comorbidities from gastroin- nately, not all informations regarding fruitful effects
testinal tract. Idea of hydrocolonotherapy is based of hydrocolonotherapy are true and besides being
on known from the ancient times anal irrigation based on physiologic knowledge, are often a simple
and XIX-century theory of  autointoxication . The manipulation. The present article is aimed to verify
later treats the residues of food collected within the the nowadays data of whole bowel irrigation by re-
gastrointestinal tract as a source of toxins which, viewing the evidenced based literature.
by poissoning the organism, lead to many diseases,
LITERATURA
Bassotti G., iantorno g., FioreLLa s., Bustos-Fer- Kotunia A., PietrzaK P., guiLLoteau P. i współaut.,
nandez L., BiLder C. R., 1999. Colonic motility 2010. Kwas masłowy w przewodzie pokarmo-
in man: features in normal subjects and in pa- wym. Przegl. Gastroenterol. 5, 1 6.
tients with chronic idiopathic constipation. Am. Lane W.A., 1913. An address on chronic intestinal
J. Gastroenterol. 94, 1760 1770. stasis. BMJ 1126.
Bassotti G., de roBerto g., casteLLani d., sediari Ly B. t., schneir a. B., cLarK r. F., 2004. Effect of
L., moreLLi A., 2005. Normal aspects of colorec- whole bowel irrigation on the pharmacokine-
tal motility and abnormalities in slow transit tics of an acetaminophen formulation and pro-
constipation. World J. Gastroenterol. 11, 2691 gression of radiopaque markers through the
2696. gastrointestinal tract. Ann. Emergency Med. 43,
BurKe P., meaLy K., giLLen P., Joyce W., traynor 189 195.
o., hyLand J., 1994. Requirement for bowel pre- roediger W. E. W., 1990. The starved colon-dimini-
paration in colorectal surgery. Br. J. Surg. 81, shed mucosal nutrition, diminished absorption
907 910. and colitis. Dis. Colon Rectum 33, 858 862.
chen C. C., WaLKer W. A., 2005. Probiotics and pre- santos J. C. Jr, Batista J., sirimarco m. t., guimarćes
biotics: role I clinical disease states. Adv. Pediatr. a. s., LeVy c. E., 1994. Prospective randomized
52, 77 113. trial of mechanical bowel preparation in pa-
chen T. S., chen P.S., 1989. Intestinal autointoxica- tients undergoing elective colorectal surgery. Br.
tion: a medical leitmotif. J. Clin. Gastroenterol. J. Surg. 81, 1673 1676.
11, 434 441. smith JL. 1982. Sir Arbuthnot Lane, chronic inte-
christensen P., Bazzocchi g,. coggraVe m., aBeL r., stinal stasis and autointoxication. Ann Intern
huLtLing c., Krogh K., media s., LaurBerg S., Med. 96, 365 369
2006. A randomized, controlled trial of trans- VeLázquez O. C., Ledered h. m., romBeau J. L., 1997.
anal irrigation versus conservative bowel man- Butyrate and the colonocyte. Production, ab-
agement in spinal cord-injured patients. Gastro- sorption, metabolism and therapeutic implica-
enterology 131, 738 747. tions. Adv. Exp. Biol. 427, 123 134.
ernst E., 1997. Colonic irrigation and the theory of Whorton J., 2000. Civilisation and the colon: con-
autointoxication: a triumph of ignorance over stipation as the  disease of diseases . BMJ 321,
science. J. Clin. Gastroenterol. 24, 196 198. 1586.
góraL R., 1993. Chirurgia okrężnicy i odbytnicy.
PZWL, Warszawa.
KontureK S., 2007. Fizjologia człowieka. Podręcznik
dla studentów medycyny. Elsevier Urban & Part-
ner, Wrocław.