75
Stabilność postawy ciała zależy od szybkości, z jaką układ
nerwowy potrafi wykryć i skorygować zakłócenia, oraz wykonać
program ruchowy przeciwdziałający utracie równowagi.
Adam Martyn, Krzysztof Gawlikowski, Monika Jaworska
Wpływ
wysiłku fizycznego/zmęczenia
na utrzymanie
postawy strzeleckiej
przez pięcioboistów
W celu ustalenia, jaki wpływ wywiera wysiłek fizyczny/zmęczenie organizmu na
utrzymanie równowagi w postawie strzeleckiej, przeprowadzono badania eks-
perymentalne, w których wzięła udział 10-osobowa grupa młodych zawodników
pięcioboju nowoczesnego (5 chłopców i 5 dziewcząt), w wieku od 14 do 17 lat.
Pomiary wykonano przy użyciu metody posturograficznej. Wyniki badań pot-
wierdziły, że intensywny wysiłek fizyczny wpływa niekorzystnie na stabilność
postawy strzeleckiej (informacja ta nabiera szczególnego znaczenia w perspek-
tywie zmian regulaminów zawodów w pięcioboju nowoczesnym, jakie nastąpić
majÄ… po Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie).
SA
OWA KLUCZOWE: fizjologia sportu  zmęczenie  równowaga  pozycja
strzelecka  celność strzelania.
Z Zakładu Fizjologii Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie.
 Sport Wyczynowy 2007, nr 10-12/514-516
76 Adam Martyn, Krzysztof Gawlikowski, Monika Jaworska
Najbardziej widocznÄ… cechÄ… sylwet- gimnastyka (8, 13), narciarstwo kla-
ki ludzkiej jest jej pionowa orientacja. syczne, koszykówka, lekkoatletyka (7),
Takie ustawienie osi ciała w polu grawi- żeglarstwo deskowe (11, 16). Zaintere-
tacyjnym sprawia, że w jest ono narażo- sowanie wzbudzają zwłaszcza te dyscy-
ne na utratę równowagi. Jej utrzymanie pliny sportu, w których umiejętność
jest procesem realizowanym poza naszą utrzymania równowagi jest podstawą ich
świadomością. Swoboda, z jaką czło- techniki.
wiek utrzymuje równowagę w postawie Wśród autorów poruszających to za-
stojącej, powoduje, że stabilność ciała gadnienie warto wymienić M. Golemę,
traktujemy jako zjawisko oczywiste, nie który przeprowadzał obserwacje na za-
wymagające żadnego wysiłku. W pozy- wodnikach judo, kajakarstwa, strzelec-
cji stojącej rzut środka ciężkości na pod- twa sportowego (7, 8), oraz T. Bara-
łoże oscyluje w promieniu kilku mili- nowskiego, omawiającego stabilność
metrów. Wielkość tych wychyleń zależy pozycji strzeleckiej (1). Głębszą analizą
od wieku osoby: największa jest u dzie- tego zagadnienia zajęły się M. Szlauzys
ci i osób starszych. (18), porównująca stabilność postawy
Stabilność pozycji ciała u człowieka zawodników kadry strzelectwa sporto-
jest w znacznym stopniu wynikiem jego wego i osób nie związanych z tą dyscy-
wielosegmentowej budowy, wysokości pliną, oraz M. Jaworska (9), zajmująca
oraz niewielkich rozmiarów pola podsta- się wpływem obciążenia prawej koń-
wy. Dlatego kontrola postawy jest pro- czyny górnej na stabilność postawy
cesem wysoce złożonym. strzeleckiej u studentów wychowania fi-
Wprowadzenie nowszych, bardziej zycznego.
doskonałych i mniej skomplikowanych, Badania nad utrzymywaniem równo-
metod diagnozowania równowagi z wy- wagi u sportowców po wysiłku fizycz-
korzystaniem sprzętu elektronicznego nym mają wyjaśnić, czy wpływa on na
sprawiło, że przeprowadza się coraz nią i w jakim stopniu. Przedmiotem na-
więcej pomiarów utrzymania równowa- szego eksperymentu było zbadanie, jak
gi u sportowców (fot. 1). Autorzy po- określony wysiłek fizyczny wpływa na
dejmujący ten problem koncentrowali sposób zachowania równowagi w posta-
się na takich dyscyplinach sportu, jak: wie strzeleckiej u pięcioboistów.
Fot. 1. Przykładowy zapis sta-
tokinezjogramu.
Wpływ wysiłku fizycznego/zmęczenia na utrzymanie postawy strzeleckiej... 77
W obecnej formule w skład pięciobo- wagi w postawie strzeleckiej pod wpły-
ju nowoczesnego wchodzą: jazda kon- wem wysiłku fizycznego i zmęczenia
na, szermierka, strzelanie, pływanie jest niezwykle ważne, gdyż może pomóc
oraz bieg. Dyscyplina ta istnieje od 1912 w modyfikacji treningu pięcioboisty w as-
roku i należy do rodziny dyscyplin olim- pekcie przyszłych wymagań.
pijskich (kobiecy pięciobój od Igrzysk
Cel, materiał i metody badań
w Sydney w 2000 r.). Kolejność i czas
rozgrywania poszczególnych konkuren- Celem badań było ustalenie, czy i w ja-
cji pięcioboju nowoczesnego ulegały kim stopniu wysiłek fizyczny zaburza
zmianom. Cykl czterodniowych zawo- równowagę pozycji strzeleckiej? Od-
dów wprowadzono w latach osiemdzie- powiedz
na to pytanie może przyczynić
siÄ…tych. Od 1983 do 1985 roku strzela- siÄ™ do wyboru lepszej, skuteczniejszej
nie odbywało się rano czwartego dnia  strategii przeciwdziałania jego  nega-
zawodów, przed biegiem. Od roku 1989 tywnym skutkom. Badaniom poddano
w czasie czterodniowych zawodów roz- 10-osobową grupę zawodników pięciobo-
grywano kolejno: szermierkę w pierw- ju nowoczesnego (5 dziewcząt i 5 chłop-
szym dniu, strzelanie i pływanie drugie- ców) w wieku od 14 do 17 lat, trenują-
go dnia, bieg  trzeciego, a jazdę konną cych w Ośrodku Szkolenia Sportowego
w ostatnim dniu. Młodzieży w A
omiankach (tab. 1).
Od 1993 roku, po wprowadzeniu za- W trakcie badań zawodnik ustawiał
wodów jednodniowych, kolejność kon- się na płycie pomiarowej. Po przyjęciu
kurencji w grupach eliminacyjnych postawy strzeleckiej (kilku centymetro-
ustala organizator (w zależności od licz- wa odległość między piętami, stopy usta-
by grup), natomiast finaÅ‚ rozgrywa siÄ™ wione pod kÄ…tem 20°, broÅ„ uniesiona na
w następującej kolejności: 1. strzelanie, wysokości linii barku) zgrywał przyrzą-
2. szermierka, 3. pływanie, 4. jazda kon- dy celownicze na przeciwległej ścianie
na, 5. bieg. w ustalonym punkcie (ryc. 1).
Ostatnie propozycje zmian majÄ… do- Przez 32 sekundy rejestrowano odchy-
tyczyć połączenia strzelania z biegiem na lenia środka ciężkości ciała. Następnie
wzór biathlonu. Międzynarodowa Unia wykonywano wysiłek. Jego czas i inten-
Pięcioboju Nowoczesnego (UPIM) zapo- sywność ustalono doświadczalnie tak,
wiada, że zmiany te wprowadzi po Igrzy- żeby reakcja układu krążenia, mierzona
skach Olimpijskich w Pekinie w 2008 częstością skurczów serca, nie odbiegała
roku. Mają one przyczynić się do uatrak- od obserwowanej w wysiłku biegowym na
cyjnienia zawodów, zwiększenia ich wi- dystansie 750 m (HR ok. 185ud./min).
dowiskowości. Zawodnicy wykonywali 4 takie wysiłki,
Połączenie strzelania z biegiem bę- po których natychmiast rejestrowano
dzie zmianą rewolucyjną, powodującą sposób utrzymywania równowagi, tak by
całkowite przeobrażenie tej konkuren- zbliżyć warunki eksperymentu do sytu-
cji. Dotychczasowy system szkolenia acji podczas zawodów.
może okazać się nieskuteczny. Gruntow- Zastosowany system badań posturo-
ne zbadanie zjawiska utrzymania równo- graficznych opracowano w Zakładzie
78 Adam Martyn, Krzysztof Gawlikowski, Monika Jaworska
Tabela 1
Charakterystyka badanych osób.
Cecha
Inicjały Płeć
masa ciała (kg) wysokość ciała (cm) wiek (lata) klasa sportowa
D. A. K 65 171 16 II
G. P. K 61 163 15 II
K. K. K 60 168 15 I
A
. K. K 60 164 14 II
O. M. K 56 160 16 I
B. D. M 73 174 15 II
D. K. M 67 170 14 I
F. M. M 69 171 15 II
P. R. M 68 168 14 I
S. K. M 82 180 17 MM
Oznaczenia: MM - międzynarodowa klasa mistrzowska
Elektroniki Medycznej Wojskowego In- ten wykorzystywano do oceny koordy-
stytutu Medycyny Lotniczej (14, 17) dla nacji wzrokowo-ruchowej oraz stopnia
potrzeb medycyny klinicznej  otolaryn- wykształcenia odruchów postawnych
gologii, do diagnostyki stanu układu (15). Stwierdzono przy tym, że metoda
równowagi i narządu przedsionkowego. posturograficzna w sposób rzetelny po-
W fizjologii treningu sportowego system zwala ocenić równowagę ciała (11).
Ryc. 1. Konstrukcja stanowiska
pomiarowego. 1  płyta pomia-
rowa, 2  komputer, 3  cyklo-
ergometr.
Wpływ wysiłku fizycznego/zmęczenia na utrzymanie postawy strzeleckiej... 79
" PPR  pole powierzchni trójkątów ry-
sowanych przez kolejne wychylenia
środka ciężkości ciała.
Wysiłki wykonywane były na cykler-
gometrze typu Monark. Intensywność
wysiłku kontrolowano za pomocą pulso-
metru firmy Polar. W badaniach zawod-
nicy używali własnej broni.
Wyniki
Indywidualne wartości parametrów
DC, R, PPR uzyskane w kolejnych pró-
bach oznaczono: przed wysiłkiem  0 ;
Ryc. 2. Przykładowy zapis parametru długość cał-
po kolejnych wysiłkach  1 ,  2 ,  3 ,
kowita.
i  4 .
Sygnał z platformy, po wzmocnieniu, Wartość średnia wskaz
nika DC w pró-
rejestrowany był przez komputer IBM bie  0 wyniosła 261,8 mm (ą53,91),
PC. Analizowano następujące wskaz
ni- w próbie  1 370 mm (ą73,06), w pró-
ki równowagi: bie  2 357,9 mm (ą55,91), w próbie
" DC  długość całkowitą  określają-  3 364,7 mm (ą82,19), w próbie  4
cą długość linii kreślonej przez rzut 385,1 mm (ą89,54). Analiza wykazała
środka ciężkości ciała na podstawę znamienne zróżnicowania parametru DC
(ryc. 2); po pierwszym wysiłku, kolejne próby nie
" R  promień średni  średnią odle- różnicowały wyników. Wartości średnie
głość kolejnych wychyleń od popraw- przedstawia ryc. 3.
nego rzutu środka ciężkości ciała na Inaczej zachowywał się wskaz
nik R,
podstawę; którego wartości średnie utrzymywały
Ryc. 3. Wartości średnie para-
metru DC w badanych zawod-
ników [mm]. DC 0  wartość
średnia parametru DC przed
wysiłkiem, DC 1, 2, 3, 4  War-
tość średnia parametru DC od-
powiednio po 1, 2, 3, 4 wysiłku.
80 Adam Martyn, Krzysztof Gawlikowski, Monika Jaworska
Ryc. 4 Wartości średnie para-
metru R u badanych zawodni-
ków [mm]. R 0  Wartość śred-
nia parametru R przed wysił-
kiem, R 1, 2, 3, 4  Wartość
średnia parametru R odpowied-
nio po 1, 2, 3, 4 wysiłku.
[mm2]
Ryc. 5 Wartości średnie para-
metru PPR u badanych zawod-
ników [mm2]. PPRO  wartość
średnia parametru przed wysił-
kiem, PPR1, PPR2, PPR3,
PPR4  wartość średnia para-
metru odpowiednio po 1., 2., 3.,
4. wysiłku.
się na zbliżonym poziomie do próby  3 . bie  3 8,23 mm (ą3,93), w próbie  4
Dopiero po trzecim wysiłku wystąpiły 12,88 mm (ą6,46).
istotne statystycznie różnice. Wartości Podczas analizy wskaz
nika PPR za-
średnie, przedstawione na ryc. 4, wyno- obserwowano istotne statystycznie róż-
siły odpowiednio: w próbie  0 7,9 mm nice pomiędzy próbami  0   1 i  3
(ą2,34), w próbie  1 8,63 mm (ą8,63),   4 . Wartości średnie tego wskaz
ni-
w próbie  2 8,58 mm (ą3,25), w pró- ka wynosiły odpowiednio:  0 ,  1 ,
Wpływ wysiłku fizycznego/zmęczenia na utrzymanie postawy strzeleckiej... 81
 2 ,  3 ,  4: 609,8 mm2 (ą163,19), nowagi (na przykład wywołanego pod-
1088,4 mm2 (ą582,47), 1016,3 mm2 niesieniem pistoletu) układ nerwowy po-
(466,91), 1055,6 mm2 (ą600,49), 1569 woduje wstępne przemieszczenie środka
mm2 (Ä…831,06). Omawiane wskaz
niki ciężkości ciała w kierunku przeciwnym
przedstawia ryc. 5. do zakłócenia wywołanego zamierzoną
akcjÄ… ruchowÄ…. W tym przypadku roz-
Dyskusja
poczęcie właściwego ruchu jest opóz
nio-
Bieg na dystansie 3000 m jest wysił- ne o czas niezbędny do zmiany postawy.
kiem o charakterze wytrzymałościowym, I tak, na przykład, w czasie unoszenia pi-
którego koszt energetyczny pokrywany stoletu pierwsze aktywowane są pos-
jest głównie przez energię pochodzącą turalne mięśnie nóg, a dopiero po nich,
z tlenowych procesów metabolicznych. z opóz
nieniem 50-100 milisekund, poja-
Jednak gdy zawodnik pokonywał cztery wia się aktywność ramion. Drugi me-
odcinki 750-metrowe, intensywność bie- chanizm kompensacji opiera się na bie-
gu przekroczyła próg przemian beztleno- żącej korekcji położenia środka cięż-
wych i w coraz większym stopniu ener- kości ciała w czasie wykonywania ru-
gia odtwarzana była na drodze przemian chu. Informacje o destabilizującym
beztlenowych mleczanowych. wpływie wykonywanego ruchu są zbie-
Przyszłe zawody w pięcioboju nowo- rane na bieżąco. W oparciu o napły-
czesnym będą wymagać od zawodnika wające sygnały wykonywane są niezbęd-
zdolności szybkiego przejścia, po wy- ne korekcje bez przerywania pro-
czerpującym wysiłku biegowym, do gramu ruchowego. Korekcje te, zwane
pozycji strzeleckiej. Strzelanie będzie reaktywnymi, cechują fazy naprzemien-
zawodnik wykonywał w warunkach nej aktywności mięśni antagonistycz-
znacznego zmęczenia (4). Czynności nych (2).
strzeleckie angażują te same grupy mię- Sterowanie postawą jest procesem
śni, które stabilizują postawę. Z kolei, dynamicznym polegającym na ciągłym
zmiany położenia różnych części ciała przystosowaniu organizmu do aktual-
wpływają na wypadkowe położenie nych potrzeb. Istnieje określony wzo-
środka ciężkości ciała. Układ nerwowy rzec, który oznacza sytuację pożądaną,
przeciwdziała zmniejszeniu stabilności zakodowaną w ośrodkowym układzie
poprzez minimalizację przemieszczeń nerwowym. Odchylenia od stanu pożą-
środka ciężkości ciała. danego są z
ródłem pobudzeń inicjują-
IstniejÄ… dwa podstawowe mechani- cych wprowadzenie odpowiedniej po-
zmy kompensacji niestabilności postawy. prawki, zbliżającej stan aktualny do po-
Pierwszy polega na przyjęciu postawy żądanego.
przygotowawczej i wykorzystaniu na- Środek ciężkości ciała utrzymywany
bywanej poprzez uczenie siÄ™ informacji jest w bardzo ograniczonym obszarze
o wielkości zakłócenia równowagi wy- i ciągle podlega przemieszczeniom. Mi-
wołanego przez dany bodziec. W prze- mo to możliwe jest utrzymanie pożą-
widywaniu określonego zaburzenia rów- danej w danej sytuacji postawy dzięki
82 Adam Martyn, Krzysztof Gawlikowski, Monika Jaworska
reakcjom odruchowym. Można wśród wych nie wystarczają, by zdolność rów-
nich wyróżnić zarówno reakcje zapew- nowagi w trenowanej grupie osiągnęła
niające stałość przyjętej postawy i pod- podobny poziom. Wprawdzie im dłuższy
trzymujące prawidłowe położenie koń- staż treningowy, tym mniejsze różnice
czyn (tzw. reakcje statyczne), jak i reak- międzyosobnicze, ale większy wpływ na
cje, które umożliwiają przyjęcie właści- tę zdolność wywierają czynniki dzie-
wej postawy po nieprawidłowym ułoże- dziczne.
niu (tzw. odruchy nastawcze). Są to re- J. Błaszczyk (2) twierdzi, że w znacz-
akcje sprzężone i wzajemnie się uzupeł- nym stopniu decydują one o efektywno-
niając stanowią element mechanizmu ści utrzymywania równowagi. Dowodzi,
regulującego postawę ciała (19). że stabilność postawy zależy od szyb-
Utrzymywanie równowagi przez oso- kości, z jaką układ nerwowy potrafi
by uprawiające różne dyscypliny sportu, wykryć i skorygować zakłócenia oraz
było przedmiotem badań wielu autorów. wykonać program ruchowy przeciw-
Wyniki badań M. Golemy (6, 7) skłania- działający utracie równowagi, czyli
ją do postawienia pytania: czy wysoki od szybkości przetwarzania informacji
poziom stabilności ciała jest wyłącznie w układzie nerwowym oraz sprawności
wynikiem treningu? Pomiary przepro- aparatu ruchowego, co w dużej mierze
wadzone u sportowców uprawiających uwarunkowane jest genetycznie (9).
woltyżerkę dowodzą, że dłuższy staż tre- Przy ocenie zmian położenia środka
ningowy koreluje z wyższą tolerancją cia- ciężkości ciała w trakcie celowania i od-
ła na zakłócenia równowagi oraz z mniej- dawania strzału po próbie wysiłkowej
szymi różnicami zdolności do utrzymywa- trzeba uwzględnić budowę ciała zawod-
nia równowagi (12). ników. Stabilność postawy strzeleckiej
Trening, w którym stosuje się ćwicze- zależy w dużym stopniu od wzrostu za-
nia zakłócające postawę ciała i wykorzy- wodnika (osoby o niższym wzroście ce-
stuje specjalne urządzenia pozwalające chuje lepsza równowaga dlatego, że śro-
zmniejszyć wrażliwość układu równowa- dek ciężkości ich ciała, w porównaniu
gi na niekorzystne bodz
ce, sprzyja kształ- do osób o wysokim wzroście, znajduje
towaniu równowagi. Dokładniejsze po- się niżej) oraz od masy ciała i pola pod-
znanie mechanizmu adaptacji przed- stawy zależnego od wielkości stóp i ich
sionkowej w sportach wymagajÄ…cych rozstawu.
szczególnej sprawności narządu równo- Badania pięcioboistów potwierdzi-
wagi pozwoli oprzeć trening na racjonal- ły, iż wysiłek fizyczny wpływa nega-
nych podstawach. tywnie na utrzymanie postawy strze-
Podkreślając możliwości  trenowa- leckiej. Można zatem przyjąć, że pro-
nia równowagi , badacze wskazują ponowany nowy sposób rozgrywania
również na podłoże genetyczne tej ce- zawodów pięcioboju nowoczesnym 
chy (9). Okazuje się, że podobny charak- strzelania i biegu  będzie miał wpływ
ter ćwiczeń i udział w zawodach sporto- na wyniki w strzelaniu.
Wpływ wysiłku fizycznego/zmęczenia na utrzymanie postawy strzeleckiej... 83
Naukowego PTMS. Jelenia Góra 1990. Kar-
Przy olbrzymich kosztach finanso-
konoskie Towarzystwo Naukowe, 1990, s.
wych, jakie pochłania proces szkolenia
172-178.
sportowego, warto zastanowić się, czy
5. Flis K.: Nie tylko dla pilotów.  Głos Uczel-
ocena funkcji układu przedsionkowe-
ni , styczeń 2001, nr 1 (179).
go i jego zachowania po wysiłku nie
6. Golema M.: Stabilność pozycji stojącej.
byłaby przydatna w selekcji kandyda-  Studia i Monografie 1987, nr 17.
7. Golema M., Jaśkiewicz G.: Próba wy-
tów do uprawiania niektórych spor-
korzystania modelu jako metody dla oce-
tów. Właściwe ukierunkowanie wysiłku
ny właściwości motorycznych sportowców
młodych ludzi jest dodatkowym argu-
w procesie utrzymywania równowagi.
mentem przemawiajÄ…cym za rozbudowÄ…
 Wychowanie Fizyczne i Sport 1996, nr 1,
metod selekcji do sportu.
s. 73-84.
8. Golema M., Stachowska M.: Sposób wy-
Wnioski korzystania powierzchni podparcia stóp
na podłożu przez gimnastyczki podczas
1. Wysiłek fizyczny powoduje pogor-
wykonywania trudnych ćwiczeń rów-
szenie stabilności postawy zawodni-
noważnych. Materiały XIII Szkoły Biome-
ków pięcioboju nowoczesnego.
chaniki Poznań  96. Poznań 1996, AWF,
2. Pogorszenie stabilności postawy s. 228-232.
9. Jaworska M.: Wpływ obciążenia prawej
może wpłynąć negatywnie na do-
kończyny górnej na stabilność postawy
kładność strzelania.
strzeleckiej u studentów wychowania fi-
3. Jeśli dojdzie do zmiany rozgry-
zycznego. Warszawa 2000. AWF. Praca ma-
wania zawodów w pięcioboju no-
gisterska.
woczesnym (powiÄ…zanie strzelania
10. JuraÅ› G.: Koordynacyjne uwarunkowania
procesu uczenia się utrzymywania równo-
i biegu), to nastąpi obniżenie wyni-
wagi ciała. Katowice 2003, AWF.
ków w strzelaniu. W takiej sytuacji
11. Juraś G., Waśkiewicz Z.: Stabilometrycz-
niezbędne będzie wprowadzenie od-
ny pomiar zdolności równowagi ruchów.
powiednich modyfikacji do procesu
 Zeszyty Naukowo-Metodyczne AWF Kato-
wice 1994, z. 5, s. 103-107.
treningu pięcioboistów.
12. Kalina R., Jagiełło W., Gliniecka W.: Oce-
na poziomu równowagi sportowców upra-
Piśmiennictwo
wiających woltyżerkę. Wybrane zagadnienia
1. Baranowski T.: Z badań nad stabilnością biomechaniki sportu, pod red. Czesława
pozycji strzeleckiej.  Sport Wyczynowy Urbanika, Warszawa 2001. AWF.
1987, nr 1, s. 14-19. 13. Kochanowski K., Taniewski M.: Badanie
2. Błaszczyk J.: Biomechanika kliniczna. układu równowagi młodocianych gimna-
Podręcznik dla studentów medycyny i fi- styków.  Sport Wyczynowy 1999, nr 5-6,
zjoterapii. Warszawa 2005, s. 195. s. 72-75.
3. Błaszczyk J.: Kontrola stabilności posta- 14. Kubiczkowa J.: Współczesna ocena wy-
wy ciała.  Kosmos 1993, nr 42 (2), s. 483. dolności układu równowagi.  Postępy
4. Chmura J.: Zmiany sprawności psy- Nauk Medycznych 1988, t. 1, s. 131-134.
chomotorycznej po wysiłku anaerobowym 15. Masternak P.: Równowaga fizyczna pię-
i aerobowym u biathlonistów [w:] Medycz- cioboistów. Warszawa 2003. WSGHiT. Pra-
ne aspekty sportu. Materiały z XXI Zjazdu ca licencjacka.
84 Adam Martyn, Krzysztof Gawlikowski, Monika Jaworska
16. Pilicz S., Gordon A.: Stan układu rów- 18. Szlauzys M.: Posturograficzna analiza
nowagi studentów Akademii Wycho- cech utrzymywania równowagi zawodni-
wania Fizycznego w Warszawie upra- ków strzelectwa sportowego. Warszawa
wiających windsurfing. Międzynarodowa 1997. AWF. Praca magisterska.
Konwencja Naukowo-Metodyczna. Spała 19. Świerc A.: Cq  Stabilograf. Specjalizowa-
1996. ne systemy Elektroniczne Obrazowej Dia-
17. Piórko A.: Posturografia jako metoda oce- gnostyki Medycznej. http://www.cq.com.pl/
ny dynamiki układu równowagi człowie- n_stabilograf.htlm. 26.03.2007.
ka.  Polski Przegląd Medycyny Lotniczej 20. Wolski R.: Pięciobój nowoczesny. Warsza-
1996, t. 2, nr 2, s. 233-242. wa 1997.
Komentarz
Zanosi się na kolejną zmianę zasad rozgrywania zawodów w 5-boju nowo-
czesnym. Myślą przewodnią ma być ich uatrakcyjnienie przy równoczesnym
skróceniu czasu trwania. Zmiany mają dotyczyć dwóch konkurencji  biegu dy-
stansowego i strzelania. Zwolennicy  dalszego postępu proponują związać bieg
dystansowy i strzelanie z pistoletu ze sobą na wzór biathlonu; po przebiegnięciu
każdego z 4 odcinków dystansu, o jednakowej lub różnej długości, zawodnik
oddawałby serię strzelań (jak dotąd  z broni krótkiej: pistolet pneumatyczny,
odległość 10 metrów). Nietrudno przewidzieć, iż w istotny sposób zmieniłoby
to charakter tych konkurencji, wyniki i ostateczny rezultat współzawodnictwa.
W takiej sytuacji trening strzelecki pięcioboisty musiałby zmienić profil. Istot-
nym czynnikiem wpływającym na celność strzałów, oprócz dotychczasowych
czynników, byłoby zmęczenie wywołane biegiem dystansowym.
Nowe propozycje, jak zdołaliśmy się dowiedzieć, cieszą się wśród przed-
stawicieli władz Międzynarodowej Federacji Pięcioboju Nowoczesnego  umiar-
kowanym poparciem . Ale trzeba brać pod uwagę naciski na to środowisko,
wywierane ze strony MKOl, który już wymusił na władzach Federacji ogra-
niczenie czasu rozgrywania zawodów do jednego dnia, pod groz
bą usunięcia
pięcioboju z programu olimpijskiego (niepodporządkowanie się tej  sugestii
oznaczałoby praktycznie śmierć pięcioboju).
Czy propozycje zmian w takim kształcie zostaną zrealizowane za 5 lat (Igrzy-
ska Olimpijskie w Londynie) czy póz
niej  nie wiadomo. Ale badania naukowe
nad wpływem zmęczenia wysiłkiem biegowym na celność strzelania z broni uży-
wanej przez 5-boistów warto podjąć już teraz i intensywnie rozwijać. Do wykorzy-
stania są wyniki badań prowadzonych w strzelectwie. Oto jeden z przykładów.
Gdy chodzi o zapis procesu celowania, od którego zależy wynik strzelania,
a następnie jego analizy, to najnowszej generacji urządzenia (spełniające
Wpływ wysiłku fizycznego/zmęczenia na utrzymanie postawy strzeleckiej... 85
zarazem funkcje trenażerów)
stwarzają niewyobrażalne jesz-
cze do niedawna możliwości
(patrz fot. 1 i 2).
Fot. 1 pokazuje przemiesz-
czenia  linii celowania w in-
terwale 1 sekundy przed strza-
łem (linia żółta) z wyróżnie-
niem końcowych 0,2 s tego
interwału (linia niebieska) u
mistrza olimpijskiego. Na fot. 2
ten sam proces zarejestrowa-
ny u zawodniczki średniej kla-
sy międzynarodowej.
Fot. 1.
Analizując i porównując
obydwa zapisy należy zwrócić
uwagę na miejsce i wielkość
obszaru przemieszczenia linii
celowania. Te ilustracje uka-
zujÄ… charakter i skalÄ™ przebie-
gu procesów związanych ze
strzelaniem i warunkujÄ…cych
jego celność.
Celem treningu strzelec-
kiego, przypomnijmy, jest
wykształcenie u zawodnika
wysokiej stabilności posta-
wy strzeleckiej na okres kil-
ku do kilkunastu sekund
Fot. 2.
(nawyk powtarzalny). ZmÄ™-
czenie powoduje, że dotarcie do tego nawyku (zakładamy, że został wykształ-
cony) i jego wykorzystanie jest nieporównanie trudniejsze.
Autorzy prezentowanej pracy, który odsłonili  pierwsze pokłady problemu,
powinni otrzymać możliwość rozbudowy zakresu i metodologicznego pogłębie-
nia badań.
Redakcja