Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Polskie przepisy prawne wprowadzają dwa określenia stanu osoby po
spożyciu alkoholu: stan po użyciu alkoholu i stan nietrzez
wości.
Stan po użyciu alkoholu, zgodnie z art. 46 ust 2 ustawy z dnia 26 paz
dziernika
1982 r o wychowaniu w trzez
wości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35,
poz. 230 z póz
. zm.) ma miejsce wówczas, gdy zawartość alkoholu w organizmie
wynosi lub prowadzi do:
a/ stężenia we krwi od 0,2 0 do 0,50
albo
b/ obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg
alkoholu w 1 dcm 3.
Stan nietrzez
wości  zgodnie z art. 115 ż 16 Kodeksu karnego zachodzi wówczas,
gdy:
a/ zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,50 albo prowadzi do
przekroczenia takiego stężenia,
albo
b/ zawartość alkoholu w 1 dcm 3 wydychanego powietrza przekracza 0, 25 mg
albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Krzywa alkoholowa:
 Faza wchłaniania .
Cząsteczki alkoholu, które zostały spożyte szybko przedostają się, głównie do
przewodu pokarmowego z którego alkohol przenika do krwioobiegu. Przenikanie to
ma miejsce już w trakcie picia alkoholu. Stąd, w miarę picia wzrasta stężenie
alkoholu we krwi, a także w wydychanym powietrzu. Również po zakończeniu picia,
jeszcze przez jakoś czas następuje wchłanianie alkoholu.
Czas osiągania maksymalnego stężenia, tj. czas, jaki upływa od zakończenia
spożycia alkoholu do momentu osiągnięcia maksymalnego stężenia we krwi waha
się od 14 do 138 minut. Średni, ustalony w badaniach czas wynosi 42 minuty dla
kobiet i 57 minut dla mężczyzn. W końcowej fazie wchłaniania alkoholu jego stężenie
we krwi ulega przejściowej stabilizacji.
 Faza wyrównania stężeń .
Jest to kilkunastominutowy okres, w którym w wyniku równowagi procesu
wchłaniania oraz eliminacji i spalania alkoholu w organizmie, jego stężenie nie ulega
zmianie.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
 Faza eliminacji .
W okresie tym mają równocześnie miejsce:
" metabolizm alkoholu w wątrobie,
" wydalanie alkoholu z organizmu wraz z potem, moczem, wydychanym powietrzem.
Należy zaznaczyć, że jedynie ok. 4% alkoholu jest eliminowane z organizmu przez
wydalanie. 96  98% tegoż alkoholu musi zostać spalone. Zatem zasadniczą rolę w
eliminacji alkoholu odgrywają procesy metabolizmu.
Najczęściej przyjmuje się, że wartość współczynnika eliminacji alkoholu z krwi
wynosi od 0,1 do 0,20 o alkoholu w ciągu godziny, wartości te mogą być znacznie
bardziej zróżnicowane i wahać się od 0,0 do 0,60 na godzinę.
U mężczyzn jest to 10  12 gram czystego alkoholu na godzinę, u kobiet 8  10
gram.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Na podstawie badań i obserwacji przeprowadzonych w Pracowni Alkohologii
Instytutu Ekspertyz Sądowych stwierdzono, co następuje:
" przy zachowaniu tych samych warunków eksperymentu, przebieg  krzywych
alkoholowych jest odmienny dla każdej z osób badanych,
"  krzywe alkoholowe wykreślone dla tej samej osoby w tych samych warunkach
wykazały z reguły różny przebieg w poszczególnych eksperymentach,
" czas trwania absorpcji (wchłaniania) alkoholu z przewodu pokarmowego do
krwioobiegu nie wykazał różnic wskazujących na wpływ rodzaju alkoholu względnie
sposoby picia ( na czczo , do posiłku). Jest to wynik odmienny od dotychczasowych
ustaleń,
" szybkość eliminacji alkoholu z krwi była różna u badanych osób, a także
wykazywała zmienność u tej samej osoby w poszczególnych eksperymentach.
Z badań tych wyprowadzono wniosek, że przebieg  krzywej alkoholowej jest
charakterystyczny dla danej osoby w określonym dniu i właściwie niepowtarzalny w
kolejnych eksperymentach. Oznacza to, że nie można określić w zasadzie żadnych
prawidłowości, co do przebiegu  krzywej alkoholowej nawet u danej osoby, nie
mówiąc o różnych osobach nawet w tych samych warunkach. Z tego należy
wyprowadzić następny wniosek, ten mianowicie, że nie można z góry przewidzieć
przebiegu krzywej, a tym samym przewidzieć zmian funkcjonowania osoby pijącej i
będącej pod wpływem alkoholu nawet wtedy, gdy znamy jej parametry, ilość, rodzaj i
sposób spożywania przez nią alkoholu.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Obliczanie stężenia alkoholu we krwi.
1. Obliczanie ilości spożytego alkoholu.
Objętość napoju zawartość alkoholu ilość porcji czystego
w (g) lub (ml) X w (%) = alkoholu
1 porcja standardowa = 10 g czystego alkoholu
2. Obliczanie wagi płynów ustrojowych
Waga ogólna
ciała (kg) X 0,7 dla M, 0,6 dla K = waga płynów ustrojowych (kg)
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
3. Obliczanie stężenia
Ilość spożytego czystego
alkoholu w (g)
-------------------------------------- = stężenie alkoholu we krwi (0 )
Ilość płynów ustrojowych
w (kg)
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Zaburzenia sprawności powodowane przez alkohol w organizmie kierowcy.
0,10
Rozproszenie uwagi, brak widocznych innych objawów, możliwa gadatliwość, nadmiernie dobre
samopoczucie.
0,20
Ogólne wrażenie rozluz
nienia, dłuższe spostrzeganie.
0,30
Drobne zaburzenia równowagi i koordynacji, gorsze spostrzeganie kształtu przedmiotów w
oddali, wydłużenie czasu reakcji z wyborem.
0,3  0,50
Wydłużenie czasu reakcji z wyborem, czasu reakcji prostej, reakcji w sytuacjach nagłych,
zaburzenia obserwacji, podzielności uwagi, ruchów gałek ocznych, upośledzenie koordynacji
wzrokowo  ruchowej, pogorszenie zdolności widzenia i oceny odległości, opóz
nienie adaptacjo
wzroku do ciemności i ruchomych z
ródeł światła, opóz
nienie readaptacji po ślepieniu,
zaburzenia równowagi, zmniejszenie zdolności rozpoznawania sytuacji, pobudliwość euforia,
zaburzenia krytycyzmu, zmniejszenie zahamowań psychicznych, wzrost subiektywnego
poczucia bezpieczeństwa.
0,5  0,70
Zaburzenie sprawności ruchowej, nadmierna pobudliwość i gadatliwość, obniżenie
samokontroli oraz błędna ocena własnych możliwości.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Zaburzenia sprawności powodowane przez alkohol w organizmie kierowcy c.d.
0,7  1,00
Błędna ocena własnych możliwości, znaczne obniżenie samokontroli i koncentracji, osłabienie
pamięci, brak koordynacji mięśniowej, problemy ze skupieniem uwagi i wynikające z tego
problemy z kontrolą prędkości pojazdu, hamowaniem, kierowaniem pojazdem, zmianą biegów,
utrzymywaniem kierunku jazdy, oceną odległości, prędkości, trudności w wysławianiu się,
uczucie euforii lub smutku.
1  20
Zaburzenia koordynacji mięśniowej i równowagi, osłabienie sprawności intelektualnej i pamięci,
brawura, znaczne opóz
nienie czasu reakcji, wahania nastroju (euforia, smutek), błędy w
logicznym myśleniu wyraz
na drażliwość, zachowania agresywne, wzrost ciśnienia krwi,
przyspieszona akcja serca.
2  30
Zaburzenia mowy i znaczące zaburzenia równowagi, wzmożona senność, znacznie obniżona
zdolność kontrolowania własnego zachowania i poruszania się.
3  40
Zaburzenia świadomości, spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała, zanik odruchów
fizjologicznych, zaburzenia funkcji oddechowych.
Powyżej 40
Stan poważnego zagrożenia życia, śpiączka, śmierć na skutek niewydolności oddechowej.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
W literaturze można spotkać następujące szacunki:
w porównaniu z kierowcami, którzy nie pili alkoholu, ryzyko śmiertelnego
wypadku pojedynczego, (w którym bierze udział tylko jeden samochód) u
kierowcy z poziomem alkoholu:
0,2 - 0,40 jest wyższe 1,4 razy
0,60  2 razy
0,70 - 2,6 razy,
0,80 - 3 razy,
0,90 - od 9 do 11 razy
1,00  12 razy,
1,40  48 razy
ponad 1,5 0  380 razy.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Nietrzez
wi kierowcy  charakterystyka psychologiczna
Podsumowując badania sprawności psychomotorycznej i intelektualnej
kierowców zatrzymanych za prowadzenie pojazdu w stanie
nietrzez
wości należy stwierdzić, że w zakresie poszczególnych funkcji
odpowiedni odsetek badanych osiągał wyniki świadczące o obniżeniu
poziomu funkcjonowania procesów psychomotorycznych lub/ i
intelektualnych. W zakresie poszczególnych badanych funkcji udział
kierowców o poziomie sprawności poniżej normy kształtował się
następująco:
Czas reakcji z wyborem 17,7%
Stałość reakcji z wyborem 31,7%
Ocena prędkości 25,0%
Ocena odległości 4,4%
Widzenie zmierzchowe 43,3%
Wrażliwość na olśnienie 19,0%
Uwaga 24,4%
Funkcje złożone badane z wykorzystaniem
- Aparatu Piórkowskiego 4,4%
- Aparatu Krzyżowego 19,6%
Myślenie logiczne 27,6%
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Kierujących pojazdami zatrzymanych za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzez
wości
charakteryzuje na ogół:
" Obniżona zdolność do autorefleksji i wyciągania wniosków z własnych negatywnych doświadczeń,
tendencja do emocjonalnego  zapominania o przeżyciach. Do zdarzeń negatywnych nie lubią wracać, nie
wracają do już raz podjętych decyzji, często zbyt szybko przechodząc nad nimi do porządku dziennego,
niezależnie od skutków, które wywołały.
" Obniżona reaktywność emocjonalna, mała wrażliwość. Są oni odporni na stres, ale też i mało wrażliwi na
bodz
ce o charakterze emocjonalnym. Pobudzają ich tylko silne wrażenia.
" Niski poziom lęku sytuacyjnego oraz lęku rozumianego, jako utrwalony sposób reagowania nawet w
sytuacjach zagrożenia.
" Brak cech neurotycznych.
" Obniżony poziom otwartości na nowe doświadczenia współwystępujący z obniżonym poziomem myślenia
logicznego i inteligencji ogólnej, Konserwatyzm i racjonalizm.
" Podwyższona potrzeba aprobaty społecznej.
" Konfiguracja wyników: niska neurotyczność, wysoka ekstrawersja, wysokie wyniki skali K pozwala na
postawienie diagnozy osobowości o niskim poziomie integracji, niskim poziomie autorefleksji
" Duża wytrzymałość, odporność, żwawość, aktywność a więc zdolność do funkcjonowania w warunkach
dużej stymulacji, wręcz poszukiwanie sytuacji stymulujących.
" Wysoka ugodowość wyrażająca się w prostolinijności, prostoduszności, braku podejrzliwości w kontaktach
z innymi, ale też i dużej zależności od grupy społecznej charakteryzująca osoby skrajnie ekstrawertywne.
" Pewność siebie.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Wyłoniono grupę szczególnego ryzyka, w której znalez
li się kierujący,
którzy:
" byli już wcześniej skazani za prowadzenie pojazdu w stanie
nietrzez
wości lub w stanie po spożyciu alkoholu,
" byli karani za inne czyny kryminalne,
" byli zatrzymani w izbie wytrzez
wień lub /i są uzależnieni od alkoholu,
" byli wcześniej sprawcami lub uczestniczyli w wypadku lub / i kolizji
drogowej,
" zostali zatrzymani w związku ze spowodowaniem lub uczestnictwem w
wypadku lub kolizji drogowej.
Grupę taką stanowiło 75 osób, to jest 18,2% całej badanej populacji.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Myślenie logiczne - rozkład % wyników przeliczonych
41,5
50
37,7
40
27,8
26,4
24,1
23,6
30
11,1
20
7,3
0,0
10
1,2
0
Grupa szcz. ryzyka Pozostali
1 - sten 3 - 4 sten 5 - 6 sten 7 8 - sten 9 - 10 sten
Uwaga - rozkład % wyników przeliczonych
45,1
50
37,0
40
24,4
20,3 20,3
30
17,9
16,8
12,6
20
5,6
10 0,0
0
Grupa szcz. ryzyka Pozostali
1 - 2 sten 3 - 4 sten 5 - 6 sten 7 - 8 sten 9 - 10 sten
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Czas reakcji z wyborem - rozkład % wyników przeliczonych
46,3
50
38,4
31,7
30,8
40
30 19,2
13,0
20
8,6
7,7
3,9
0,4
10
0
Grupa szcz. ryzyka Pozostali
1 - 2 sten 3 - 4 sten 5 - 6 sten 7 - 8 sten 9 - 10 sten
Rozpietość wyników czasu reakcji z wyborem - rozkład % wyników
przeliczonych
43,1
50
34,6
34,6
40
22,3
30
17,1
15,4
11,6
12,2
20
3,8 5,3
10
0
Grupa szcz. ryzyka Pozostali
1 - 2 sten 3 - 4 sten 5 - 6 sten 7 - 8 sten 9 - 10 sten
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Widzenie w mroku - rozkład % wyników przeliczonych
46,3
41,0
50
30,9
40
20,4
30
16,6
15,4
14,8
20
8,1
4,6
1,9
10
0
Grupa szc. ryzyka Pozostali
1 - 2 sten 3 - 4 sten 5 - 6 sten 7 - 8 sten 9 -10 sten
Wrażliwość na olśnienie - rozkład % wyników przeliczonych
39,6
39,0
35,2
40
26,0
30
18,5
14,8
14,2
20
5,5
5,6
1,6
10
0
Grupa szcz. ryzyka Pozostali
1 - 2 sten 3 - 4 sten 5 - 6 sten 7 - 8 sten 9 - 10 sten
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Koordynacja wzrokowo - ruchowa (Aparat krzyżowy ) - rozkład %
wyników przeliczonych
41,4
40,8
50
31,3
40
24,1
16,6
30
15,0
12,3
11,1
20
7,4
0,0
10
0
Grupa szcz. ryzyka Pozostali
1 - 2 sten 3 - 4 sten 5 - 6 sten 7 - 8 sten 9 - 10 sten
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Typologia kierowców prowadzących pojazd w stanie nietrzez
wości jako
efekt badań własnych
1/ Osoby, u których kierowanie w stanie nietrzez
wym było zachowaniem incydentalnym; nie
stwierdza się czynników ryzyka natomiast wystarczająco ukształtowane są czynniki chroniące i
istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo jego powtórzenia. Zachowanie mogło być efektem
zachowania bezrefleksyjnego (pod wpływem chwili, bez namysłu) czy braku szczegółowej
wiedzy na temat tempa spalania alkoholu. Mogło to być tym samym zachowanie nieświadome.
W odniesieniu do takich osób wystarczające będzie postępowanie jedynie edukacyjne, tj.
obowiązek przejścia odpowiedniego programu edukacyjnego.
2/ Grupy osób, u których nie stwierdzono syndromu stanowiącego czynnik ryzyka
powrotności do zachowań ryzykownych, ale stwierdzono brak lub niedostateczne
ukształtowanie czynników chroniących. Będą to np. osoby o silnej potrzebie zachowań
konformistycznych, zaniżonej samoocenie, braku umiejętności zachowań asertywnych itp. W
przypadku tych osób konieczne byłoby obligatoryjne skierowanie na program
psychoedukacyjny, podnoszący kompetencje psychologiczne kierowcy w sytuacji konfrontacji:
spożywanie alkoholu  kierowanie pojazdem, w tym umiejętność asertywnego odmawiania.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
3/ Grupa osób z tendencją do zachowań ryzykownych, w tym w ruchu drogowym, ale bez
problemu alkoholowego. Program psychoedukacyjny dla tej grupy osób powinien obejmować 
obok innych  również zajęcia umożliwiające zrozumienie mechanizmów własnych zachowań,
w tym tendencji do zachowań ryzykownych i możliwość wypracowania innych sposobów
realizacji potrzeb.
4/ Grupa osób o syndromie zachowań ryzykownych, w tym z problemem alkoholowym. U
osób takich istnieje duże prawdopodobieństwo powrotności do zachowań ryzykownych tj.
prowadzenia pojazdu w stanie nietrzez
wości. W tej grupie osób istnieją liczne i utrwalone
czynniki ryzyka, brak jest natomiast lub zbyt słabe są czynniki chroniące. W przypadku tych
osób konieczne byłoby skierowanie na pełną diagnozę problemu alkoholowego, w tym
uzależnienia. Zależnie od tej diagnozy możliwe byłoby podjęcie decyzji o eliminacji osoby z
ruchu drogowego poprzez cofnięcie uprawnień do kierowania pojazdami w przypadku
stwierdzenia uzależnienia czynnego, lub skierowanie na zajęcia psychoedukacyjne obejmujące
również radzenie sobie z problemem alkoholowym w przypadku braku uzależnienia.
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
5/ Grupa obejmująca osoby o zdiagnozowanym syndromie zachowań ryzykownych, osoby
u których odnotowano już powrotność do takich zachowań (recydywa), osoby u których
prowadzenie pojazdu w stanie nietrzez
wości współwystępuje z innymi zachowaniami
aspołecznymi czy przestępczymi. Osoby takie powinny mieć możliwość odbycia
odpowiednich przedłużonych programów psychoedukacyjnych lub terapeutycznych, w tym w
sytuacji potwierdzenia uzależnienia również leczenia odwykowego. W przypadku tych osób, u
których czynnikiem ryzyka jest problem alkoholowy (w tym uzależnienie) bez rozwiązania tego
problemu, inne działania profilaktyczne czy karne będą bezskuteczne.
Tendencja do zachowań ryzykownych w różnych sytuacjach życiowych w grupach  Z ,  ZK i
 T  rozkład %
78,3
78,0
80
70
60
50
35,7
33,3
40
31,0
30 22,0
16,7
20
5,0
10 0,0
0
Grupa  ZK  Z  T
Poniżej poziomu przeciętnego Poziom przeciętny Poziom powyżej przeciętnego
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Tendencja do zachowań ryzykownych w ruchu drogowym w grupach  Z ,  ZK i  T 
rozkład %
60
54,5
50,0
45,0
50
40
31,7
28,2
25,4
30
23,7
20
11,8
10,0
8,3 8,4
10
3,1
0
Grupa  ZK  Z  T
Poniżej poziomu przeciętnego Poziom przeciętny Poziom powyżej przeciętnego Poziom bardzo wysoki
Wpływ alkoholu na sprawność
i zachowanie się kierowcy w ruchu drogowym
Stosunek do alkoholu  rozkład %
 ZK
30,3
 Z
41,7
8,3
28,0
31,7
Picie rozsądne Picie ryzykow ne - problemow e Podejrzenie uzależnienia
60,0
"T"
Picie rozsądne Picie ryzykow ne - problemow e Podejrzenie uzależnienia
3,4
13,6
83,0
Picie rozsądne Picie ryzykow ne - problemow e Podejrzenie uzależnienia