Problem: pozostawianie psa samego
Zapewne wielu z nas zna ze słyszenia lub nawet z własnego
doświadczenia historie stawiające włosy na głowie, podobne do
tej, której doświadczyła moja znajoma. Jej ukochana suczka za
każdym razem, gdy pani opuszczała bez niej dom, obracała jej
ognisko domowe w "gruzy i popiół". Pani ta coraz bardziej
załamywała się, czytając literaturę oraz pedantycznie stosując
zalecenia lekarzy. Czasami przez kilka tygodni było lepiej,
jednakże póz
niej pies "atakował" znowu. Eksperci uprzedzali: "
Niektóre psy pozornie nie zaakceptują nigdy pozostawania
samemu".
Odchylenia od normy w zachowaniu można z grubsza podzielić
na kategorie, jednak każdy przypadek trzeba oceniać
indywidualnie, w zależności od z
ródła zaburzeń i warunków, w
jakich pies żyje. Psi psychologowie dzielą przyczyny
wandalizmu lub koncertów ujadania na dwie kategorie:
wynikające z nadmiernego przywiązania lub związane ze
skłonnością do dominowania. Najczęstszym wyjaśnieniem tego
rodzaju zaburzeń jest np. strach psa przed opuszczeniem.
Jednakże gdy obserwuje się rozwój szczenięcia, okazuje się, że
skoro tylko otworzy oczy i uszy, będzie pozostawiane przez
matkę samo na coraz dłuższe okresy, a przecież żaden
hodowca nie siedzi przy swoim miocie 16 godzin dziennie. W
wieku 8 - 10 tygodni każde szczenię nabywa już także
doświadczeń, że to nie koniec świata jeśli czasami uśnie gdzieś
w ogrodzie samo, a potem, gdy się obudzi, musi poszukać
reszty rodziny. Następnie każdy młody pies dąży do tego, aby
w wieku kilku miesięcy stworzyć samemu pewien dystans:
coraz częściej śpi bez kontaktu cielesnego, pozwala innym
chodzić własnymi drogami i coraz bardziej oddala się od grupy,
aby poszukać przygód.
Bez wątpienia potrzebuje on grupy - jako wyrazu jego socjalnej
przynależności, jako miejsca jego duchowego rozwoju oraz jako
gwarancji ochrony w przypadku konfliktu ze światem
zewnętrznym. Partner lub partnerzy zapewniają psu w
różnorodny sposób wewnętrzną pewność i równowagę, ażeby
mógł się w pełni rozwinąć. Rodzi się więc pytanie: skąd może
1
zakraść się strach przed opuszczeniem?
y
le socjalizowany u hodowcy, a po zmianie właściciela
zaniedbany pies, lubi awanturować się i ujadać, gdy jest
pozostawiony sam. Jednak chyba nie dlatego, że boleśnie
odczuwa nieobecność człowieka, z którym, z powodu braku
doświadczenia, nie związał się jeszcze zbyt intensywnie.
Niestety nasz styl życia i codzienny pośpiech wpływają fatalnie
na warunki życia naszych psów i są często z
ródłem wielu
problemów z ich zachowaniem. Brak stymulacji, zarówno
psychicznej jak i fizycznej, a więc przebywanie psa samego
przez długie godziny, to często przyczyny nerwowego
zachowania. Gdy się jednak mówi właścicielom, że większość
problemów ze złym zachowaniem się psów można by rozwiązać
wysiadając z samochodu i odkładając telefon, a w zamian
zakładając dobre buty i raz dziennie idąc na porządny spacer,
na którym pies przeszedłby się między ludz
mi, a potem
pobiegałby sobie do woli luzem - nie chcą wierzyć - rozwiązanie
takie jest zbyt proste.
Nie wymawiajmy się w tym momencie brakiem czasu oraz
stwierdzeniem, że przecież nasza rodzina i ogród wystarczą. Nie
wielkość "więzienia" ma tu chyba znaczenie?
Pies cierpi więc często z powodu nieobecności swojego
ludzkiego partnera, ponieważ stał się on niezbędny i jedyny.
Jeśli więc nie oferuje się świeżo wprowadzonemu szczenięciu
prawie wcale kontaktu z innymi osobami i osobnikami tego
samego gatunku, ma on mało możliwości zdobywania nowych
informacji poza własnymi 4-ma ścianami, jeśli chroni się go
przed każdym nowym doświadczeniem i każdym najmniejszym
ryzykiem, a przy tym narzuca mu się prawie nieprzerwanie
głaskanie i swoją uwagę w nadmiarze, będzie on wkrótce do
tego stopnia wpatrzony w swojego właściciela, że każda rozłąka
z panią / panem będzie dla niego wielkim stresem. Poza tym
stanie się niepewny w obejściu z innymi istotami i
przestraszony przy opuszczeniu dobrze znanego środowiska.
Pies będzie starał się zredukować ten stres przy pomocy
wrodzonych skłonności, a więc przez ciągłe ujadanie i
skowyczenie, nie zachowywanie czystości lub wandalizm.
2
Oczywiście młody pies bezpośrednio po zmianie właściciela
potrzebuje obecności swojego nowego partnera jako
nauczyciela, wzoru i pomocnika w poważnych sytuacjach, ale
nie może on izolować psa i wymazać z jego świadomości resztę
świata. Także kontakt cielesny i uczucia z tym związane są dla
niego ważne, ale z umiarem i w odpowiednio subtelnej formie,
która sprawia mu przyjemność, a nie zaspokaja jedynie
potrzeby człowieka - stale być potrzebnym i kochanym. Jeżeli
psi strach polega głównie na uczuciu opuszczenia przez swojego
właściciela, nie wystarczy się tylko od zwierzęcia odciąć, lecz
trzeba mu przy tym ułatwić, stopniowe rozwinięcie pewności
siebie, ażeby mógł poradzić sobie ze światem zewnętrznym i z
samodzielnością. Nie jest to takie proste i nie da się zrealizować
w kilka tygodni, ale jest do zrobienia, zakładając, że człowiek
jest gotów do zmiany sposobu myślenia.
WPOJONA NADAKTYWNOŚĆ
Szczególnie w pierwszym okresie po przybyciu nowego
szczenięcia skłaniają się ludzie do tego, żeby zamiast oferować
mu, odpowiednią do potrzeb i pojemności jego umysłu, porcję
sportu, zabawy i napięcia, zasypują go wręcz tym wszystkim,
ponieważ sprawia im to / głównie na początku / wiele
przyjemności.
Zamiast pogłębiać to czego nauczyło się szczenię w
początkowym stadium rozwoju ( mianowicie od czasu do czasu
zajmować się czymś w spokoju samemu, akceptować siebie,
żeby partnerzy - ludzie, tak jak dotychczas matka i rodzeństwo,
nie chcieli aby im czasami przeszkadzać ) nowi właściciele,
zachwyceni jego żądzą czynu i wytrwałością , zachęcają do
ciągłej zabawy, pozwalają porywać się do kolejnej rundy
szaleństwa ,jeszcze raz rzucają piłeczkę lub idą po raz kolejny
na spacer. I naturalnie są oni zachwyceni i pochlebia im, że ten
malec podąża za nimi krok w krok dziko machając ogonem.
Młody pies uczy się więc, że to czego od niego oczekują - to
zawsze być w akcji. A
atwo więc przewidzieć, że pies zmuszony
do tego, aby być aktywnym do upadłego, a jego wewnętrzny
motor nastawiony jest na najwyższe obroty, nawet wtedy musi
zaspokoić swoją nadaktywność, gdy człowiek nie ma już dla
3
niego tak dużo czasu , ochoty na zabawę i zostawia go, nagle i
coraz częściej, samego w domu.
Oczywiście człowiek jako przewodnik i partner powinien dużo
bawić się ze szczenięciem i popierać jego gotowość do
nawiązania kontaktu, jednakże powinien on także zrozumieć, że
szczególnie w początkowym okresie do utrzymania wewnętrznej
równowagi nasz pies potrzebuje jeszcze dużo spokoju , a jego
możliwości rozumienia są dosyć ograniczone.
Dla nadaktywnego awanturnika dewiza powinna brzmieć :
trzeba nauczyć go znowu rozluz
niać się. Do tego może się
przyczynić uporządkowany przebieg dnia z jasnymi fazami
aktywności i spokoju, a także przekonanie , że koniec
aktywności wcale nie musi oznaczać końca zainteresowania i
przychylności ze strony pani /pana. Więz
powstaje i umacnia się
w końcu nie tylko poprzez wspólne działanie , lecz także
poprzez zwyczajne przebywanie razem w spokojnej,
rozładowanej atmosferze.
Innym przypadkiem może być pies, któremu właściciele
stawiają ciągłe wymagania. Pies taki staje się wandalem
pozostawiony sam, gdyż dopiero wtedy może dać upust swoim
naturalnym skłonnościom. Pierwszy krok do zmiany tego stanu
rzeczy jest prosty - właściciel powinien przypomnieć sobie
łaskawie o tym , na czym właściwie powinno polegać psie życie.
Wystarczy więc zapewnić sensowne zajęcie i zadawalające
zabawy, możliwość regularnego wybiegania się, kontaktu z
innymi psami , odpowiednią pracę przy partnerskiej współpracy
dwu - i czworonożnego, i już wkrótce rzekomy wandal będzie
słodko drzemał podczas okazjonalnej nieobecności pani /pana (
z akcentem na "okazjonalną", ponieważ żaden pies nie
wytrzyma codziennej, wielogodzinnej samotności ).
HIERARCHIA
Najczęstszym powodem niechęci czworonoga do zostawania
samemu ( jednak rzadziej przez właścicieli psów rozważanym )
jest hierarchia i związane z tym nieporozumienia. Często pies
już dawno zachowuje się jak " szef" i tylko jego właściciel
4
jeszcze tego nie przejrzał. Bez względu na to czy " szef" pozuje
nadąsany przed drzwiami do mieszkania , a jego zachowanie
mówi " po moim trupie", czy też zrezygnuje z bohaterskiej
śmierci żeby zamiast tego skubnąć za płaszcz pana ,
uszczypnąć w łydkę lub porządnie ugryz
ć - wiadomość zawsze
jest jasna - niskiemu rangą człowiekowi jest surowo zabronione
wychodzenie bez swojego " pana". Niektóre psy , gdy tylko
zauważą oznaki planowanego wyjścia bez nich , samodzielnie
troszczą się o to, żeby ich człowiek w postrzępionym płaszczu z
pokorą wykonał polecenie " siedz
i zostań". Jednak większość
czworonożnych despotów najchętniej trochę fiksuje:
rozdzierające serce skowyczenie, skakanie, tarzanie się na
grzbiecie, oddawanie moczu, drżenie i wiele innych. Chodzi tu
po prostu o przedstawienie odpowiedniego obrazu rozpaczy,
żeby pani /pan przesunęli termin wyjścia , lub wzięli psa ze
sobą , albo załatwili poza domem wszystko z ponaddz
więkową
prędkością ( oczywiście z wielkim poczuciem winy ). I wszystko
jedno, czy ten dyktator jest piszczącym karzełkiem czy ryczącą
" wagą ciężką", jego właściciel nie powinien dłużej ignorować
rzeczywistości : ten pies go zwyczajnie gnębi.
Niektórym ludziom jednak to się podoba, lub przyznają, że nie
są dobrym materiałem na szefa, inni próbując odzyskać prawo
do opuszczania domu w dowolnym czasie, szukają
profesjonalnej pomocy -mediatora, który wprowadzi wojnę
między psem a człowiekiem na wolną od niebezpieczeństw i
dobrze przemyślaną drogę.
Jak wstępnie zauważyliśmy są na pewno niezliczone powody,
dla których pies nie może zaakceptować pozostawania
samemu, a których nie odkrywa się nigdy lub tylko przez
szczęśliwy przypadek. Wez
my np. psa, który przy pierwszej
paskudnej burzy w swym życiu siedzi sam w domu, albo
którego "kochane dzieci sąsiada" doprowadziły do paniki przy
pomocy straszaka lub petardy, lub słyszał inne ekstremalnie
głośne i nieprzyjemne dz
więki podczas bycia samemu ,a
których nie umie sam przyporządkować i zrozumieć. Takie
szczególne przypadki są póżniej dla nas prawie niemożliwe do
zrekonstruowania, chyba że trafimy szczęśliwie na wskazówkę,
która doprowadzi nas na dobry ślad. Należy więc rozważyć tego
rodzaju możliwości, przede wszystkim w przypadku psa o
5
nieznanej wcześniejszej historii życia i przy każdym, który
zupełnie niespodziewanie zapomina o swoim dobrym
wychowaniu gdy zostaje sam.
Jednakże mimo tych wszystkich rozważań wiele przemawia za
tym, że głównym powodem problemów z pozostawianiem psa
samego jest nieprawidłowe wychowanie.
ĆWICZMY JUŻ ZE SZCZENI
CIEM.
Jak więc przyzwyczaić szczenię do tego, żeby od czasu do czasu
chętnie rezygnowało z obecności człowieka? Odpowiednie
wychowanie szczenięcia powinno zacząć się wkrótce, gdy
poczuje się już ono dobrze w nowym domu.
* Należy sobie uświadomić, że już małe szczenię wyczuwa i
przejmuje nasze nastroje. Nie powinniśmy w nerwowej
atmosferze pozostawiać psa samego. Gdy np. nadszedł termin
wizyty u dentysty, którego od dawna się baliśmy, pies wyczuje,
że nasze wyjście z domu połączone jest z lękiem. Należy
przełamać się, by pozostać spokojnym i neutralnym, powiedzieć
psu krótko "zostań" i zamknąć drzwi. Powstrzymajmy się od
długich mów pożegnalnych i napominania przed wyjściem, bo
pies i tak tego nie zrozumie, a obudzimy w nim tylko wrażenie,
że może stać się coś złego.
* Przed naszym wyjściem trzeba zatroszczyć się aby młody pies
gruntownie się wyszalał ( na spacerze ).
* Byłoby też pożądane zaplanowanie naszej nieobecności tak,
aby nie zostawał on dłużej sam jak tylko do następnego
spaceru lub karmienia. W przeciwnym razie będzie on
niespokojny, a swoje sprawy załatwi w domu.
* Jeśli mimo tego typu powtórzeń pies będzie podniecony, gdy
tylko szykujemy się do wyjścia, należy spokojnie, ale ostro
upomnieć go żeby przestał skakać, piszczeć i skowyczeć. Każda
zatroskana lub pocieszająca reakcja oznacza dla niego tylko, że
jest na właściwej drodze: zamiast mniej prosić, żebrać i
lamentować, nasila jeszcze swoje działania. W tym momencie
pies musi zrozumieć, że jego "triki" nie działają, bo jeśli
6
przedtem wystarczająco się wybiegał i dostał dowód naszego
zainteresowania i przychylności - to brakuje mu teraz tylko
ostrej komendy: "Odejdz
na miejsce i zostań".
* To, że nie zostawiamy naszego psa od razu na kilka godzin
samego, rozumie się samo przez się. W przeciwnym razie
należy mu dać szansę, w razie potrzeby troszkę polamentować i
samemu dojść do wniosku. że to nic nie da. Wtedy najlepiej
pojawić się z powrotem, gdy pies spokojnie śpi.
* Wypadek, gdy młody pies podczas naszej nieobecności zżarł
but lub nasiusiał w domu, pozostawmy bez komentarza.
Karanie po fakcie jest bezużyteczne, a poza tym nasz powrót
nie powinien być szczególnym wydarzeniem i kojarzyć się z
obawą. Następnym razem zostawmy psu więcej zabawek, które
może potarmosić i pożuć, i kontrolujmy czy podczas spaceru
rzeczywiście gruntownie się załatwił.
* Dla naszej i jego pewności wybierzmy pomieszczenie, gdzie
pies czuje się dobrze i ufnie, i w którym nie ma rzeczy lub
substancji, których zdemolowanie lub zjedzenie może nas
kosztować majątek, a jego - życie ( np. płyny do czyszczenia,
rozpuszczalniki, farby w tubach, luz
no leżące kable elektryczne
i łatwe do połknięcia plastikowe przedmioty ).
* Mądrze byłoby poinformować także ewentualnych sąsiadów,
że zostawiliśmy właśnie swojego nowego psa samego.
Ewentualny hałas nie stanie się przez to co prawda
przyjemniejszy, ale dla ludzi będzie jasne, że jesteśmy
świadomi szczekania psa i że nie jest nam obojętny dokuczliwy
dla współmieszkańców hałas. Te proste środki zapobiegawcze
mogą znacznie przedłużyć cierpliwość sąsiadów.
REHABILITACJA DOROSA
EGO PSA.
W wypadku gdy wychowaliśmy już sobie psa, który sypia z
nami w sypialni, bo zamknięty gdzie indziej awanturuje się,
który chodzi za nami krok w krok po domu usiłując wejść nawet
do toalety, a gdy zamkniemy drzwi skomli i drapie ( a wtedy
7
najczęściej dla świętego spokoju otwieramy je ), nie wolno nam
złościć się na niego lecz mu współczuć. Sami doprowadziliśmy
do tego, że pies nie pozwala się ani na chwilę zamknąć w innym
pomieszczeniu niż my i wolno mu chodzić wszędzie, gdzie chce.
W rezultacie pies nie może znieść samotności, traci panowanie
nad sobą i staje się nadmiernie pobudzony: kopie pod
drzwiami, wskakuje na okno próbując uciec, wyje, szczeka,
gryzie cokolwiek, żeby rozładować napięcie. Aby rehabilitacja
tych przypadków zakończyła się sukcesem psi psycholog zaleca
następujące postępowanie:
1. Zmniejszenie pobudzenia ( przyczyna takiego postępowania
).
2. Ochrona przez krótki czas przedmiotów przed zębami psa (
gdy w grę wchodzi niszczycielstwo ).
3. Zmiana warunków tak, aby pies inaczej niż dotychczas
traktował konieczność pozostawania samemu.
A jak to zastosować w praktyce?
1. Aby zmniejszyć napięcie można zastosować środki
farmakologiczne lub homeopatyczne zalecone przez lekarza.
Jednakże same środki uspokajające zamaskują tylko problem, a
nie rozwiążą go.
2. Dobrym pomysłem na zwalczenie brudzenia w domu,
niszczenia czy prób ucieczki jest zbudowanie małego domowego
keneliku. Psy bardzo lubią spać w kącie pokoju, pod ławą lub
stolikiem szukając "jaskini". Nie należy interpretować
zamknięcia psa w takim keneliku czy większej klatce jako
zamknięcia w więzieniu. Wbrew niektórym ludzkim
wyobrażeniom psy bardzo potrzebują bezpiecznego schronienia.
Wstawmy klatkę najpierw do sypialni, włóżmy do środka psie
posłanie i kość lub inny smakołyk. Drzwi klatki niech będą
otwarte, by pies mógł swobodnie wchodzić i wychodzić, aż
zaakceptuje klatkę jako przyjemne miejsce.
Drzwi można zamykać na krótko, gdy pies śpi lub gryzie kość.
Zostawiajmy psa samego na krótko, tak, by mógł upewnić się,
że podczas naszej nieobecności nic złego się nie stanie.
8
Wracając do domu, gdzie nic nie zostało zniszczone i nie ma
cuchnącego prezenciku ( mało który pies brudzi we własnym
gniez
dzie ), możemy psa śmiało nagrodzić. W ten sposób
powstaje tradycja spokojnego wychodzenia z domu i
sympatycznych powrotów, przeciwna dotychczasowej - przed
wyjściem pies był głaskany i pieszczony, a po powrocie
dostawał lanie za wszystko co zniszczył.
3. Najważniejszy punkt terapii - doprowadzenie do tego, żeby
pies zaakceptował zamknięcie w innym pokoju, gdy jesteśmy w
domu. Przede wszystkim zaleca się ochłodzenie stosunków z
psem. Nie musi być ignorowany, ale musi się nauczyć, że nie
wszystkie pomieszczenia w domu są dla niego dostępne.
y
ródło problemów nie jest w tym, że pies nie akceptuje
zamknięcia na długo, lecz w tym, że nie akceptuje go w ogóle.
Kiedy pies zaczyna skomleć i drapać w drzwi, nie biegnijmy jak
dawniej by je otworzyć, teraz drzwi mają pozostać zamknięte.
W przeszłości, co prawda pies był karany za drapanie, ale
odnosił pewną korzyść - był wpuszczany. Jeden z psychologów -
John Fisher doradza taki schemat postępowania : idąc do
kuchni po herbatę zatrzymaj się w drzwiach i powiedz psu
stanowczo "zostań" ( ochłodzenia stosunków ).
Zamknij drzwi, zrób spokojnie herbatę, wez
smakołyk i wróć.
Powitaj psa serdecznie, daj mu smakołyk, pogłaszcz go ( ciepły
powrót ). Cała procedura zajmie nie więcej niż 5 minut, ale
będzie zupełnie inna niż ta, której doświadczał do tej pory.
Takie krótkie wypady to doskonała okazja do zamknięcia psu
drzwi przed nosem, chłodnego pożegnania i ciepłego powrotu.
Początkowo pies protestuje, ale po kilku doświadczeniach
osiągnie taki poziom skojarzeń, że będzie wręcz czekał na
zamknięcie drzwi w przekonaniu, że po ich otwarciu czekają go
przyjemności. Teraz klatka, która stała się sypialnią psa, może
być przeniesiona do przedpokoju.
Początkowo otwarte drzwi do sypialni będzie można z czasem
zamykać. W ten sposób ustanawia się w domu terytoria
zakazane dla psa. Ten sukces jest okupiony utratą tak bliskich
dotąd stosunków z psem, ale nie jest to zbyt wysoka cena za
9
spokojne wychodzenie i powroty do domu. Należy pamiętać
jednak, że raz ustanowione zakazy terytorialne muszą być
bezwzględnie przestrzegane.
Jeśli zależy nam na zrozumieniu własnych psów i nauczymy się
już patrzeć na świat ich oczami, wspólne życie pod jednym
dachem stanie się znacznie łatwiejsze i bardziej
satysfakcjonujące.
10