Kartografia tematyczna - wykład 1
Dolnośląska Szkoła Wyższa
Kartografia
wykład 1
dr inż. Zbigniew Muszyński
Wrocław, 2012
1
Zalecana literatura
Literatura podstawowa:
Kraak M-J., Ormeling F.: Kartografia - wizualizacja danych
przestrzennych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1998.
Pasławski J.: Wprowadzenie do kartografii i topografii.
Wydawnictwo Nowa Era, 2006.
Ratajski L., Winid B.: Kartografia ekonomiczna. Metody
opracowania map gospodarczych, wyd. II popr. i uzup.,
PPWK, Warszawa 1963.
Saliszczew K. A.: Kartografia ogólna, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1998.
Wrona J.: Podstawowe metody kartografii społeczno-
gospodarczej, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2004.
Literatura uzupełniająca:
Robinson A., Sale R., Morrison J.: Podstawy kartografii.
PWN, Warszawa 1988.
Instrukcje i wytyczne techniczne, czasopisma geodezyjne
i kartograficzne.
2
Z. Muszyński 2012 str. 1
Kartografia tematyczna - wykład 1
Treść wykładu
" Ogólny podział map
" Pojęcie, klasyfikacja i treść map
tematycznych
" Podział zjawisk geograficznych
" Skale pomiarowe zjawisk geograficznych,
określanie miary tendencji centralnej
i wskaz
ników zmienności
" Rodzaje danych przedstawianych na mapach
i zależności pomiędzy nimi
3
Ogólny podział map
Ze względu na skalę:
" mapy wielkoskalowe (geodezyjne)
" mapy średnioskalowe (topograficzne)
" mapy małoskalowe (geograficzne)
Ze względu na treść:
" mapy ogólnogeograficzne  przedstawiają całą
złożoność świata zewnętrznego
" mapy tematyczne  mają za zadanie ukazanie
rozmieszczenia pojedynczego zjawiska, bądz
też
pewnych zależności pomiędzy kilkoma zjawiskami
4
Z. Muszyński 2012 str. 2
Kartografia tematyczna - wykład 1
Mapa tematyczna
Powinna przedstawiać strukturę rozmieszczenia
zjawiska, tzn. charakter całości poprzez pokazanie
wzajemnych relacji jej części.
Zagadnienia, które można przedstawiać na mapach
tematycznych są praktycznie nieograniczone.
Zadanie kartografii to oznaczanie poszczególnych
elementów rzeczywistości za pomocą różnych znaków
(prezentacja graficzna) w celu ich charakteryzowania
i zróżnicowania.
5
Mapa tematyczna
Instrukcja techniczna K-3  Mapy tematyczne
ustala ogólne przepisy techniczne i porządkowe obowiązujące
w procesie opracowywania map tematycznych przeznaczonych
dla gospodarki narodowej, z wyłączeniem map tematycznych
powstających z przetwarzania obrazów satelitarnych
i lotniczych oraz mapy zasadniczej.
Stanowi zbiór przepisów obligatoryjnych ustalających:
- pojęcie map tematycznych,
- klasyfikację map tematycznych,
- skale map, odwzorowanie, podział na sekcje i system
oznaczenia arkuszy,
- treść map tematycznych,
- zasady redagowania map tematycznych,
- zasady przygotowania map tematycznych do reprodukcji,
6
- ogólne zasady porządkowe.
Z. Muszyński 2012 str. 3
Kartografia tematyczna - wykład 1
Pojęcie map tematycznych
ż 3
Mapy tematyczne są opracowaniami kartograficznymi
eksponującymi jeden lub kilka wybranych elementów treści
ogólnogeograficznej bądz
określone zagadnienie społeczno -
gospodarcze lub przyrodnicze.
ż 4
Przeznaczeniem map tematycznych jest zaspokojenie
różnorodnych potrzeb gospodarki narodowej, a w szczególności:
- potrzeb planowania przestrzennego, rolnictwa i gospodarki
żywnościowej, górnictwa itp.,
- rozwiązywania problemów naukowo - badawczych,
- administracji i zarządzania.
ż 5
Tłem, spełniającym funkcję osnowy geograficznej (tzw. podkładu
geograficznego), dla przedstawienia treści map tematycznych
jest odpowiednio dobrana mapa ogólnogeograficzna lub mapa
zasadnicza, albo wybrane elementy tych map.
7
Klasyfikacja map tematycznych
ż 6
Mapy tematyczne objęte niniejszą instrukcją stanowią zbiory map,
wykonywanych przez służbę geodezyjno - kartograficzną,
dostosowanych pod względem przeznaczenia, treści, skali i formy
graficznej do potrzeb gospodarki narodowej.
ż 7
Podział map tematycznych na zespoły, grupy i podgrupy podano
w instrukcji O-2. Do podziału tego jako podstawę klasyfikacji
przyjęto kryterium treści.
ż 9
Mapy tematyczne objęte niniejszą instrukcją stanowią zbiory map
w skalach od 1 : 250 do 1 : 500 000.
Zasadniczymi kryteriami doboru skali mapy tematycznej są:
1/ przeznaczenie i rola mapy,
2/ szczegółowość mapy,
3/ czytelność mapy.
8
Z. Muszyński 2012 str. 4
Kartografia tematyczna - wykład 1
Treść map tematycznych
ż 13
Sposób przedstawienia treści na mapach tematycznych powinien
gwarantować komunikatywność i dobrą czytelność mapy.
Przy przedstawianiu treści map tematycznych mogą znalez
ć
zastosowanie następujące metody
1/ sygnaturowa,
2/ zasięgów,
3/ powierzchniowych jednostek naturalnych,
4/ kartodiagramów,
5/ kropkowa,
6/ kartogramów,
7/ izolinii,
8/ dazymetryczna.
9
Podział zjawisk geograficznych
Poszczególne elementy rzeczywistości są nieskończenie
zróżnicowane i złożone. Do ich efektywnego przedstawienia
konieczna jest dokładna analiza istoty danych przestrzennych.
Zjawiska geograficzne możemy przedstawić jako:
" punktowe  zerowymiarowe, mają tylko lokalizację, zależą od
stopnia uogólnienia,
" liniowe  jednowymiarowe, nawet jeśli mają szerokość
to ich decydującą cechą jest przebieg i długość,
co pozwala traktować je jako linie,
" powierzchniowe  dwuwymiarowe, uwagę koncentrujemy
na powierzchniowej rozciągłości zjawiska,
" objętościowe  pewne dodatkowe informacje związane
z powierzchniową rozciągłością tworzą  trzeci wymiar .
10
Z. Muszyński 2012 str. 5
Kartografia tematyczna - wykład 1
Podział zjawisk geograficznych
Występowanie zjawisk w rzeczywistości:
" ciągłe  nie występują obszary puste, np. temperatura powietrza,
" dyskretne, nieciągłe  złożone z indywidualnych obiektów
o określonym położeniu,
" częściowo ciągłe:
liniowe  ciągłe, ale wzdłuż obiektu liniowego,
wyspowe  ciągłe, ale tylko na pewnym obszarze.
Jednostki odniesienia:
" naturalne,
" sztuczne.
11
Rodzaje danych
Pochodzenie danych:
" pomiar, badanie specjalistyczne,
" ankiety, spisy narodowe,
" zgromadzone wcześniej zbiory danych.
Skale pomiarowe zjawisk
Podział danych ze względu na stopień przetworzenia:
" absolutne (bezwzględne)  wyniki bezpośrednich pomiarów
(np. powierzchnia gminy, liczba ludności w gminie),
" pochodne (względne)  przetworzone, przedstawiające wielkości
będące wynikiem przeliczeń (np. liczba osób na km2)
12
Z. Muszyński 2012 str. 6
Kartografia tematyczna - wykład 1
Miary położenia
średnia średnia
arytmetyczna ważona
średnia
klasyczne
średnia
geometryczna
harmoniczna
pozycyjne
modalna kwantyle
kwartyl pierwszy kwartyl drugi (mediana) kwartyl trzeci
decyle
13
Skale pomiarowe zjawisk
Miara tendencji
Skala Wskaz
nik zmienności
centralnej
Nominalna
Współczynnik
Modalna
zmienności modalnej
=, `"
Porządkowa
Mediana Zakres decylowy
=, `", <, >
Interwałowa
Średnia Odchylenie
arytmetyczna standardowe
=, `", <, >, +, -
Ilorazowa
Średnia Odchylenie
arytmetyczna standardowe
=, `", <, >, +, -, *, /
14
Z. Muszyński 2012 str. 7
Kartografia tematyczna - wykład 1
Przykładowe zależności między danymi
liczba wystąpień cechy A
Relacja = --------------------------------
liczba wystąpień cechy B
liczebność podzbioru
Udział w całości (proporcja) = ----------------------------------
liczebność całego zbioru
liczebność podzbioru
Udział w całości (procentowy) = ---------------------------------- * 100%
liczebność całego zbioru
liczebność cechy
Natężenie = -------------------------
element odniesienia
liczebność cechy
Gęstość = ----------------------------
jednostka powierzchni
15
Z. Muszyński 2012 str. 8