Zdrowie publiczne
Literatura:
Wojtczak A. Zdrowie publiczne  wyzwaniem dla
systemów zdrowia XXI wieku. PZWL Warszawa 2009
Pytania LEP: 2-3
Katarzyna Szczerbińska
Narodowy Program Zdrowia
2007 - 2015
Dr hab. med. Katarzyna Szczerbińska
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński
Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej
Katarzyna Szczerbińska
Narodowy Program Zdrowia
Strategia WHO  Zdrowie 2000
1990  pierwszy NPZ
1993  nowelizacja NZP
1996  NPZ na lata 1996-2005
2007  nowy NPZ na lata 2007-2015 przyjęty
uchwałą Rady Ministrów Nr 90/2007 w dn. 15
maja 2007 r.
Katarzyna Szczerbińska
Podstawy NPZ 2007-2015
Øð Analiza stanu zdrowia spoÅ‚eczeÅ„stwa w
Polsce w 2003 roku
Øð Åšwiatowa Deklaracja Zdrowia przez
Åšwiatowe Zgromadzenie Zdrowia w 1998 r.
Øð Strategia WHO  Zdrowie dla wszystkich w
XXI wieku wytyczajÄ…ca kierunki polityki
zdrowotnej w Europie
Øð Europejska Strategia Zdrowia opracowana
przez WHO
Katarzyna Szczerbińska
Ogólnym celem NPZ 2007-2015
Poprawa zdrowia i jakości życia ludzi oraz
zmniejszanie różnic terytorialnych w stanie
zdrowia populacji poprzez:
Øð KsztaÅ‚towanie prozdrowotnego stylu życia
Øð Tworzenie sprzyjajÄ…cego zdrowiu
środowiska życia, pracy i nauki
Øð Aktywizowanie jednostek samorzÄ…du
terytorialnego i organizacji pozarzÄ…dowych
Katarzyna Szczerbińska
Cele strategiczne NPZ 2007-2015
Program wytycza następujące główne cele strategiczne
ukierunkowane na najważniejsze zagrożenia zdrowotne populacji
polskiej:
1  choroby ukł. sercowo-naczyniowego, udary
2 - nowotwory złośliwe
3 - urazy
4 - choroby psychiczne
5  choroby układu kostno-stawowego
6  przewlekłe choroby układu oddechowego
7 - choroby zakaz
ne
8  zmniejszenie różnic społecznych i terytorialnych w stanie zdrowia
Katarzyna Szczerbińska
Cel 1: Zmniejszenie zachorowalności i
przedwczesnej umieralności z
powodu chorób sercowo-
naczyniowych, w tym udarów.
1. Choroby ukł. krążenia są najczęstszą
przyczyną przedwczesnej umieralności
kobiet i mężczyzn, absencji chorobowej,
hospitalizacji i inwalidztwa
2. Poziom umieralności w Polsce jest o 80%
wyższy od przeciętnego w UE
3. Dotyczy to zwłaszcza udarów
Katarzyna Szczerbińska
Cel 1: Co należy zrobić ?
1. Poprawić sposób żywienia
2. Ograniczyć występowanie otyłości i cukrzycy
3. Zwiększyć aktywność fizyczną
4. Ograniczyć palenie tytoniu i spożycie alkoholu
5. Wczesna diagnostyka czynników ryzyka zawału
serca i udaru mózgu (cholesterol; TG)
6. Leczyć nadciśnienie tętnicze i migotanie
przedsionków
7. Leczyć udar trombolitycznie
8. Edukować społeczeństwo o zapobieganiu
Katarzyna Szczerbińska
Cel 1: wskaz
niki docelowe NPZ
1. Redukcja przedwczesnej umieralności o 30%
u osób przed 65 rż
2. Zmnieszenie umieralności z powodu CHNS (w
tym zawału serca) o 15-20%
3. Zmniejszenie liczby wczesnych zgonów z
powodu udarów o 20%
4. Uzyskanie samodzielności w zakresie ADL 
podstawowych czynności życia codziennego
u co najmniej 70% chorych po udarach
mózgu
Katarzyna Szczerbińska
Cel 2: Zmniejszenie zachorowalności i przed-
wczesnej umieralności z powodu
nowotworów złośliwych
1. Nowotwory sÄ… drugÄ… przyczynÄ…
przedwczesnych zgonów z powodu:
Øð póz
nego wykrywania
Øð maÅ‚ej skutecznoÅ›ci leczenia
Øð dużej liczby palÄ…cych tytoÅ„
Øð maÅ‚ej dostÄ™pnoÅ›ci leczenia
onkologicznego
Katarzyna Szczerbińska
Cel 2: Co należy zrobić ?
1. Zmniejszyć liczbę palących tytoń
2. Poprawić sposób żywienia (wysokobłonnikowe)
3. Usprawnić wczesną diagnostykę :
Øð DostÄ™p do mammografii, cytologii, kolonoskopii
Øð Szczepienia przeciw wirusowi brodawczaka
4. Realizować Narodowy Program Zwalczania Chorób
Nowotworowych
Wskaz
nik docelowy:
Zmniejszenie umieralności z powodu nowotworów o 5%
Katarzyna Szczerbińska
Cel 3: Zmniejszenie częstości urazów w wyniku
wypadków i ograniczenie ich skutków
1. Liczba zgonów z powodu urazów i zatruć w Polsce - 28
tys. osób rocznie
2. Rocznie  50 tys. wypadków drogowych  5 tys. ofiar
śmiertelnych, 70 tys. rannych
3. Sprawcami 11% wypadków drogowych są pijani
kierowcy
4. Rocznie 145 tys. wypadków w szkołach (co 4-ty
nastolatek)  90 śmiertelnych, 1200 ciężkich
Wsk. docelowe:
Øð Zmniejszenie liczby wypadków drogowych o 20%
Øð Zmniejszenie liczby urazów w szkoÅ‚ach o 50%
Katarzyna Szczerbińska
Cel 4: Poprawa zdrowia psychicznego i
zapobieganie zaburzeniom psychicznym
1. 27% dorosłych w Europie ma zaburzenia psychiczne 
polekowe lub depresjÄ™
2. Rośnie liczba chorych psychicznie i uzależnionych (leki
psychotropowe i używki)
3. Zaburzenia psychiczne kosztujÄ… 3-4% dochodu
narodowego
4. Szczególna grupa ryzyka  młodzież (wzrost samobójstw)
Co zrobić?  kształcenie umiejętności rozwiązywania konfliktów,
problemów życiowych, radzenia sobie ze stresem
Wsk. docelowy: zmniejszenie liczby chorych psychicznie,
samobójstw, wystepowania depresji
Katarzyna Szczerbińska
Cel 5: Zmniejszenie przedwczesnej zachorowalności i
ograniczenie negatywnych skutków schorzeń
układu kostno-stawowego
1. Dotyczy grupy 200 chorób ukł. Ruchu:
Øð Zapalne ch. reumatyczne (RZS, LE, dna
moczanowa itd.)
Øð Choroba zwyrodnieniowa krÄ™gosÅ‚upa i stawów,
osteoporoza
2. Liczba osób z dolegliwościami reumat .  9mln Liczba
niepełnosprawnych z rentą  1,5 mln
Wsk. Docelowy:
Zwiększenie dostępności do świadczeń rehabilitacji
Zmniejszenie liczby niepełnosprawnych
Katarzyna Szczerbińska
Cel 6: Zapobieganie zachorowalności i przedwczesnej
umieralności z powodu przewlekłych chorób
układu oddechowego
1. 10% osób po 40 rż choruje na POChP
2. Liczba chorych  2mln (5% dorosłych kobiet; 10%
mężczyzn)
3. Liczba przedwczesnych zgonów -15 tys. rocznie.
4. Rocznie przyznaje siÄ™ 20 tys. rent inwalidzkich
Co robić?
- Zmniejszyć rozpowszechnienie palenia papierosów
- Zmniejszyć narażenie na zanieczyszczenie powietrza
- Usprawnić wczesną diagnostykę
Katarzyna Szczerbińska
Cel 7: Zwiększenie skuteczności zapobiegania
chorobom zakaz
nym i zakażeniom
1. WZW C, zatrucia i zakażenia pokarmowe,
gruz
lica  częściej w Polsce niż w UE
2. Rośnie liczba zakażeń wewnątrzszpitalnych
3. Rośnie antybiotykooporność
4. Spada wskaz
nik wyszczepienia populacji
5. Obawa przed przywleczeniem chorób
zakaz
nych z innych krajów
Katarzyna Szczerbińska
Cel 7: Co robić ?
1. Poprawić stan sanitarny kraju
2. Poprawa jakości żywności i jej przechowywania
3. Regularne szczepienia
Wskaz
niki docelowe:
1. Zmniejszenie liczby zatruć pokarmowych i zakażeń
żołądkowo-jelitowych
2. Zmniejszenie zapadalności na WZW C, HIV, zakażeń
przenoszonych drogą płciową
3. Znaczne zmniejszenie zakażeń szpitalnych
Katarzyna Szczerbińska
Cel 8: Zmniejszenie różnic społecznych i
terytorialnych w stanie zdrowia
Usuwanie czynników sprzyjających
nierównościom:
1. Ubóstwo
2. Bezrobocie
3. Zła jakość środowiska
4. Utrudniony dostęp do opieki zdrowotnej
Poprzez właściwą alokację środków na poziomie
administracji rzÄ…dowej, samorzÄ…dowym i
pozarzÄ…dowej
Katarzyna Szczerbińska
Cele operacyjne NPZ 2007-2015
1. Zmniejszenie rozpowszechnienia tytoniu o 1-3%
rocznie
2. Zmniejszenie i zmiana struktury spożycia alkoholu do
poniżej 6 litrów na mieszkańca rocznie
3. Poprawa sposobu żywienia ludności poprzez:
Øð zmniejszenie spożycia tÅ‚uszczów, cukru i soli oraz
Øð zwiÄ™kszenie warzyw, roÅ›lin strÄ…czkowych,
błonnika, ryb, chudego mięsa w diecie
4. Zwiększenie aktywności fizycznej ludzi :
Øð z 30% do 60% mÅ‚odych
Øð z 10% do 35% dorosÅ‚ych
Katarzyna Szczerbińska
Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.
5. Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych
6. Zwiększenie warunków bezpieczeństwa pracy i
zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska
7. Poprawa opieki nad matką, noworodkiem i małym
dzieckiem
Øð Zmniejszyć umieralność kobiet w ciąży, porodzie
i połogu z 7,4 do 5,0 na 100 tys. urodzeń
Øð Zmniejszyć umieralność niemowlÄ…t z 7,0 do 4,0
na 1 tys. żywych urodzeń
Katarzyna Szczerbińska
Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.
8. Wspieranie rozwoju i zdrowia fizycznego i
psychicznego młodzieży poprzez zapobieganie:
Øð Nadwadze i otyÅ‚oÅ›ci,
Øð Próchnicy zÄ™bów
Øð Urazom i zatruciom
Øð Zażywaniu narkotyków i substancji
psychoaktywnych
Øð Przemocy w rodzinie
Øð Ciążom u nieletnich
Øð Ograniczenie dostÄ™pu do tytoniu i alkoholu
Katarzyna Szczerbińska
Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.
9. Tworzenie warunków osobom starszym do życia w
zdrowiu i aktywności:
Øð MiÄ™dzynarodowy plan aktywnego starzenia siÄ™ w
Madrycie
Øð Silver Paper
Øð Aktywizacja osób starszych, zdrowe żywienie,
ruch, zapobieganie upadkom, szczepienia
10. Tworzenie warunków osobom niepełnosprawnym do
aktywnego życia (14,3% niepełnosprawnych w 2002 r)
11. Zapobieganie próchnicy dzieci i młodzieży
Øð ZwiÄ™kszyć o 10-20% liczbÄ™ dzieci objÄ™tych
edukacjÄ… dot. Higieny jamy ustnej
Katarzyna Szczerbińska
Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.
12. Aktywizacja jednostek samorzÄ…du terytorialnego i
organizacji pozarzÄ…dowych na rzecz zdrowia
społeczeństwa
13. Poprawa jakości świadczeń zdrowotnych
(dostępności, bezpieczeństwa, akceptowalności i
przestrzegania praw pacjenta)
14. Usprawnienie wczesnej diagnostyki i leczenia chorób
wymienionych programie
15. Zwiększenie wykorzystania infrastruktury systemu
ochrony zdrowia i samorządów do promocji zdrowia
Katarzyna Szczerbińska
Teoretyczne podstawy edukacji
zdrowotnej pacjentów w
zakresie stylu życia
Dr hab. med. Katarzyna Szczerbińska
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński
Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej
Katarzyna Szczerbińska
ETAPY edukacji zdrowotnej
WIEDZA
UMIEJ
TNOÅšCI
ZMIANA POSTAWY
ZMIANA ZACHOWANIA
Wiedza
1. Książki
2. Prasa
3. RTV
4. Internet
5. Plakaty
6. Lekarz
Umiejętności
1. Instruktaż
2. Ćwiczenia
3. Model
4. Samodzielne wykonanie
Zmiana postawy
Zachowanie zależy od tego:
1. Jak postrzegam problem zdrowotny ?
(Model przekonań zdrowotnych)
2. Jak oceniam swoje możliwości poradzenia sobie
z problemem ? (Teoria samo-skuteczności)
3. Gdzie umiejscawiam przyczyny tego problemu ?
(Teoria wyuczonej bezradności)
4. Czy jestem sobie w stanie z nim poradzić?
(Teoria radzenia sobie ze stresem)
Model przekonań zdrowotnych
Działania pacjenta zależą od:
" sposobu postrzegania określonej sytuacji
oraz
" od jego oczekiwań.
Katarzyna Szczerbińska
Postrzeganie zagrożenia
- Czy problem jest groz
ny ?
- Czy mnie dotyczy ?
Oczekiwania
TRUDNOÅšCI
KORZYÅšCI
Jaki wysiłek muszę wykonać?
Co z tego będę miał?
Jakie przeszkody pokonać ?
Øð Czy to mi siÄ™ opÅ‚aca?
Øð Czy sobie poradzÄ™ ?
Zmiana przekonań
Wiara, że potrafię
Oczekiwanie
Intencja Plan Zachowanie
Postrzeganie ryzyka
Motywacja Wola zmiany
Czynniki wpływające na motywację osób
starszych do udziału w programach ćwiczeń
Chęć udziału w
ćwiczeniach siły i
87%
9%
równowagi
Ocena zagrożeń Ocena samoskuteczności
Lęk przed upadkiem Oczekiwane korzyści z
udziału w ćwiczeniach
Postrzeganie zagrożenia
upadkiem
Oczekiwana ocena innych
Postrzeganie powagi skutków
Oczekiwana zdolność do
upadków
udziału w ćwiczeniach
Postrzeganie przyczyn upadków
Pewność, że wolno
uczestniczyć w ćwiczeniach
Recommendations for promoting the engagement of older
people in activities to prevent falls.
Quality and Safety in Health Care. 2007; 16: 230-234.
Transteoretyczny model zmiany
Fazy gotowości do zmiany
1. Nie mam zamiaru ćwiczyć.
PREKONTEMPLACJA
2. Wiem, że powinnam ćwiczyć, ale
KONTEMPLACJA
jeszcze nie jestem gotowa.
3. Planuję chodzić na ćwiczenia 
PRZYGOTOWANIE
podjęłam decyzję.
4. Mogę zacząć ćwiczyć od dzisiaj -
DZIAA
ANIE
potrzebujÄ™ tylko bodz
ca.
5. Chodzę na ćwiczenia, ale nadal
PODTRZYMYWANIE
potrzebujÄ™ wsparcia / towarzystwa.
6. Raz nie poszłam na ćwiczenia i w
NAWRÓT
efekcie przestałam ćwiczyć.