Przewrót majowy
Przewrót majowy
Protokół z posiedzenia Rady Ministrów odbytego w Belwederze, 14 V 1926
Ze zbiorów Archiwum Akt Nowych w Warszawie
powiększ
14 V 1926, Warszawa, Belweder
Rada Ministrów uchwaliła zwrócenie się do Prezydenta Rzeczypospolitej o udzielenie zezwolenia na
wprowadzenie stanu wyjątkowego na całym terytorium Rzeczypospolitej dotychczas stanem wyjątkowym
nie objętym.
Komentarz: 12 V 1926 oddziały wojskowe wierne marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, skoncentrowane
w rejonie Rembertowa, rozpoczęły marsz na Warszawę. Rząd wydał komunikat potępiający
zamachowców, wzywający do zachowania spokoju i posłuchu legalnym władzom Rzeczypospolitej. Na
obszarze m. st. Warszawy, województw warszawskiego i wileńskiego oraz powiatów siedleckiego i
łukowskiego zawieszono prawa obywatelskie: wolności osobistej, nietykalności mieszkania, wolności
prasy, tajemnicy korespondencji, prawa koalicji, zgromadzania się i zawiązywania stowarzyszeń. O godz.
17.00 doszło do spotkania Piłsudskiego i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, który wezwał do
zaprzestania akcji i podporzÄ…dkowania siÄ™ legalnemu rzÄ…dowi. Stanowcza postawa Wojciechowskiego
przekreśliła plany bezkrwawego przewrotu. Rozpoczęły się walki, które trwały do 14 maja. Pierwszego
dnia zamachowcy opanowali większość gmachów państwowych posiadających łączność z prowincją.
Wobec sukcesów militarnych wojsk wiernych Piłsudskiemu rząd ewakuował się z pałacu
Namiestnikowskiego do Belwederu. Stanowczość rządu wzmocniło przybycie 13 maja pierwszych
posiłków z Poznania. Wojska rządowe przystąpiły do kontrataku odnosząc sukcesy na południu miasta,
oddziały Piłsudskiego zaś na północy zajęły m.in. Cytadelę. Przyjazd do Warszawy wojsk wiernych
rządowi wstrzymał strajk kolejarzy. PPS ogłosiła strajk generalny. W tej sytuacji na posiedzeniu 14 maja
Rada Ministrów zwróciła się do Prezydenta RP o zezwolenie na wprowadzenie stanu wyjątkowego na
terenie całego kraju. Ale już po południu rząd w obliczu bezpośredniego zagrożenia Belwederu ewakuował
się do Wilanowa, gdzie zwołano kolejne, ostatnie posiedzenie. Rada Ministrów  uznając, że przedłużanie
walki doprowadzi do wojny między poszczególnymi dzielnicami Rzeczpospolitej [...] postanowiła, że
wobec tego przerwanie dalszej walki jest nakazem chwili" i podjęła uchwałę o podaniu się do dymisji.
Decyzję złożenia urzędu prezydenta podjął również Wojciechowski. Obowiązki głowy państwa przejął
marszałek sejmu Maciej Rataj, który nakazał obu stronom zawieszenie broni. Straty w ludziach wyniosły
379 zabitych, 920 rannych, straty materialne zaś szacowano na 200 tys. złotych. (Eugenia Szymczuk)
Co warto przeczytać?
·ð CzubiÅ„ski A., Przewrót majowy 1926 r., Warszawa 1989;
·ð Dokumenty chwili. 13 do 16 maja 1926 r. w Warszawie. Przebieg tragicznych wypadków na
podstawie komunikatów oficjalnych prasy i spostrzeżeń świadków, Warszawa 1926;
·ð Garlicki A., Przewrót majowy, Warszawa 1978;
·ð Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1864-1945, t. 2, cz. 1, Warszawa
1990;
·ð Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926, Kraków 1995;
·ð Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej, red. A. Chojnowski, P. Wróbel, WrocÅ‚aw 1992.
Opis zewnętrzny: Oryginał, jęz. polski, rkps, podpisy złożyli Wincenty Witos, Władysław Kiernik,
Stanisław Grabski, Jan Jankowski, Stefan Smólski, Juliusz Malczewski i inni, 1 strona.
Miejsce przechowywania: AAN, Prezydium Rady Ministrów, sygn. 33, s. 330.