Mózg, umysł i zachowanie
Temat I
Syllabus
Wprowadzenie do neuropsychologii
Syllabus
Profesor: Simone Dalla Bella
Pokój: 209
E-mail : sdallabella@vizja. pl
1
Syllabus
Cele i założenia przedmiotu:
Zapoznanie studentów z teoriami i metodami badawczymi
stosowanymi w neuropsychologii poznawczej i neuronauce
Zapoznanie studentów z wynikami badań w różnych dziedzinach
neuropsychologii poznawczej takich jak np.: percepcja wzrokowa,
słuchowa, pamięć
Pomoc studentom w rozwinięciu krytycznego podejścia do wyników
uzyskiwanych w neuropsychologii poznawczej, neuronauce
Syllabus
Założenia dydaktyczne:
Pierwsze wykłady: historyczne i metodologiczne podstawy
neuropsychologii/ neuronauki
Kolejne wykłady: główne kierunki badań w neuropsychologii
poznawczej
Przed każdym wykładem: czytanie materiałów w celu zadawania pytań
i aktywnego uczestnictwa w wykładach
Ostatnie wykłady: nowe zagadnienia w neuropsychologii poznawczej
(np. percepcja czasu) i nowe kierunki badań
2
Syllabus
Materiały
Literatura podstawowa:
A) Martin, N. (2001). Neuropsychologia. Warszawa: PWN.
B) Walsh, K. (1998). Neuropsychologia kliniczna. Warszawa:
PWN.
Slajdy dostępne w formacie PDF w extranecie
Syllabus
Egzamin
Egzamin pisemny: test jednokrotnego wyboru
Wiedza zawarta w wszystkich zadanych materiałach wymagana jest na
egzaminie
3
Syllabus
Tematy wykładów:
Temat 1 Syllabus / wprowadzenie do Neuropsychologii
A(rozdział 1), B(1)
Temat 2 Teoretyczne podstawy neuropsychologii poznawczej
A(2)
Temat 3 Metody stosowane w neuropsychologii poznawczej
A(3)
Temat 4 Percepcja wzrokowa (przedmioty i twarze)
B(7), A(7)
Syllabus
Temat 5 Zaburzenia pamięci
A(5)
Temat 6 Percepcja i produkcja mowy
B(9)
Temat 7 Zaburzenia rozwojowe percepcja i produkcja mowy
Temat 8 Rozpoznawanie dz
więków i percepcja słuchowa
Temat 9 Percepcja i rozpoznawanie muzyki
4
Syllabus
Temat 10 Percepcja i produkcja czasu
Egzamin końcowy
Wprowadzenie do neuropsychologii: mózg
czy serce?
Podstawy historyczne
Hipokrates (ok. 425 p.n.e): mózg  z
ródło funkcji intelektualnych
(cefalocentryzm)
Powszechnie znany powinien być fakt, że z
ródłem naszej przyjemności,
wesołości, śmiechu, radości jak również żalu, bólu, niepokoju i łez jest nic
innego jak mózg
(from Gross, 1998)
5
Wprowadzenie do neuropsychologii:
Frenologia Galla (lokalizacjonizm)
Lokalizacjonizm vs. Holizm /debata o ekwipotencjonalności
F.J. Gall (1758-1828), Frenologia:
różne funkcje umysłowe zlokalizowane są w
różnych rejonach mózgu (lokalizm)
Przykład: język, pamięć werbalna, muzyka,
rachowanie, ale również miłość
rodzicielska, nadzieja, żądza destrukcji!
Wprowadzenie do neuropsychologii:
Frenologia Galla (lokalizacjonizm)
Lista zdolności znajduje się:
http://www.epub.org.br/cm/n01/fren
olog/frenolog.htm
6
Wprowadzenie do neuropsychologii:
Frenologia Galla (lokalizacjonizm)
Teoria oparta na obserwacji ludzkich i zwierzęcych czaszek. Guzy
na czaszce były wskaz
nikami funkcji umysłowych
Wprowadzenie do neuropsychologii:
przeciwko frenologii, Ekwipotencjalność
Dlaczego teoria Galla jest istotna?
Głównie ze względu na pojęcie lokalizacji
Empiryczne podstawy teorii były bardzo słabe i otrzymały wiele
uwag krytycznych (pomimo tego Brytyjskie Towarzystwo
Frenologiczne rozwiązane zostało dopiero w 1967 roku!)
Jean-Pierre Flourens :przeciw Gallowi i koncepcji lokalizacji
Ekwipotencjalność: funkcje umysłowe nie są
zlokalizowane w różnych obszarach mózgu.
To mózg jako całość determinuje te funkcje
7
Wprowadzenie do neuropsychologii:
Zwolennicy lokalizacjonizmu
Zwolennicy lokalizacjonizmu (nie koniecznie frenologii!) poglądy
w XIX wieku
Jean-Baptiste Bouillaud (1796-1881) : w kierunku lokalizacji funkcji
językowych i nie tylko. Mowa zewnętrzna vs. mowa wewnętrzna
Paul Broca (1861) : przypadek pacjenta nazywanego  Tan
umożliwia zlokalizowanie ośrodka mowy w obrębie 3 zakrętu lewego
płata czołowego
Ośrodek Broca
Wprowadzenie do neuropsychologii:
następcy lokalizacjonizmu
Carl Wernicke (1874)
Deficyty w rozumieniu mowy następstwem uszkodzenia tylnej
części lewego płata skroniowego. (Afazja Wernickego)
Ośrodek Wernickego
Ośrodek Broca = motoryczna reprezentacja mowy.
Ośrodek Wernickego = dz
więkowa reprezentacja.
Połączenie pomiędzy tymi obszarami: arcuate fasciculus
Uszkodzenie arcuate fasciculus: Afazja przewodzenia
8
Wprowadzenie do neuropsychologii: Model
of Wernicke go-Lichteim a
Lichteim (1885): połączył odkrycia Broca i Wernicke go w
jeden model wyjaśniający deficyty w percepcji i artykulacji
mowy (model of Wernicke go-Lichteim a)
Centrum pojęć
Motoryczna Słuchowa
 reprezentacja słów  reprezentacja słów
Wprowadzenie do neuropsychologii:
związki anatomiczno-kliniczne
Jak lokalizacjoności łączyli funkcje mózgu z jego
obszarami?
Korelacje anatomiczno-kliniczne:
Neuropsychologiczna analiza zachowania (deficyt D funkcji F)
Lokalizowanie uszkodzonych obszarów w mózgu (obszar A)
połączenie D z F z obszarem A F jest zlokalizowane w A
9
Wprowadzenie do neuropsychologii:
związki anatomiczno-kliniczne
Anatomiczno-kliniczne są oparte na dysocjacjach pomiędzy
symptomami
Przykład: wniosek, że ośrodek artykulacji mowy jest
zlokalizowany w 3 czołowym zakręcie oparty jest na
następującym dowodzie:
Deficyty w słownej ekspresji u pacjentów z
prawostronnymi, czołowymi uszkodzeniami
Brak takich deficytów u pacjentów bez czołowych
uszkodzeń
Wprowadzenie do neuropsychologii:
związki anatomiczno-kliniczne
Krytyka związków anatomiczno-klinicznych:
Opis zachowania jest  swobodny i niesystematyczny (opis
anegdotyczny)
Studium pojedynczych przypadków(pacjentów ze szczególnie
rzucającymi się w oczy i dziwnymi deficytami)
Brak narzędzi do systematycznego oceniania deficytów
behawioralnych i miejsc uszkodzenia
Brak kontroli istotnych zmiennych takich jak: wiek, płeć,
poziom społeczno-kulturalny
10
Wprowadzenie do neuropsychologii:
przewaga ekwipotencjalności
Pierwsza połowa XX wieku: krytyka lokalizmu i negowanie
frenologii doprowadziło neuropsychologów do preferowania teorii
ekwipotencjalności
Hughlings Jackson (1835-1911): system nerwowy ma organizację
hierarchiczną o wysokim stopniu interakcji pomiędzy
poszczególnymi elementami. Funkcjonowanie mózgu należy
rozpatrywać w całości
Pierre Marie (1835-1940): istnieje tylko jeden typ afazji, posterior
afazja, która jest wynikiem ogólnej utraty intelektualnych funkcji a
nie specyficznych deficytów językowych
Lashley (theory of mass-action), Head, Goldstein, etc.
Wprowadzenie do neuropsychologii:
powrót do lokalizacjonizmu
Od lat 60: neuropsychologowie rewidują możliwość lokalizacji funkcji
umysłowych w mózgu
Poprawa korelacji anatomiczno-klinicznych:
Badania grup zamiast studiów przypadku:
Ograniczenia klasycznego podejścia zostały przezwyciężone
(pacjenci z deficytami i bez deficytów są badani)
Opis pojedynczych przypadków jest użyteczny dla wyjaśniania
pewnych zjawisk, ale poważne badania naukowe wymagają
badania grup pacjentów  dobranych na podstawie strony, po
której znajduje się uszkodzenie
11
Wprowadzenie do neuropsychologii:
Powrót do lokalizacji
Standaryzacja testów psychologicznych
Porównywanie wyników pacjentów z wynikami grupy
kontrolnej
Analiza statystyczna wyników
Wprowadzenie do neuropsychologii:
W kierunku neuropsychologii poznawczej
Krytyczne stanowisko wobec nowego podejścia
anatomiczno-klinicznego:
Brak jasności w używaniu psychologicznych kategorii (np.
werbalne vs. niewerbalne umiejętności)
Odniesie do starych teorii dotyczących funkcjonowania
człowieka, które rozwijane były w okresie klasycznym
Brak interakcji z psychologią badającą procesy poznawcze
12