Rozdział XXII

NADZWYCZAJNE ŚRODKI I ZASKARŻENIA


1. Kasacja
A. Uwagi ogólne
W trójinstancyjnym modelu postępowania - w klasycznym ujęciu - sąd apelacyjny
przeprowadzał na nowo postępowanie dowodowe, co jednak starano się ograniczać - w kolejnych
modyfikacjach tego systemu - do przeprowadzenia tylko tych dowodów, które zostały zanegowane w
apelacji. W ostateczności sąd ten orzekał zarówno na podstawie materiału dowodowego
zgromadzonego przez siebie, jak też przez sąd pierwszej instancji.
Od orzeczenia sądu drugiej instancji przysługiwała kasacja, którą wnoszono w sytuacji
naruszenia prawa, albowiem uznawano, że nie można podnosić błędnej oceny okoliczności
faktycznych, gdyż te podlegały już dwukrotnej ocenie sądu.
Nie ulega wątpliwości, że to rozwiązanie jest wyjątkowo czasochłonne oraz kosztowne.

W Polsce - jak to już wcześniej wskazano - przyjęto dwuinstancyjny model postępowania,
który jednak umożliwia kontrolę prawomocnego rozstrzygnięcia za pomocą nadzwyczajnych środków
zaskarżenia (czyli kasacji i wznowienia postępowania). Kasację wprowadzono do procedury karnej
nowelą z dnia 29 czerwca 1995 r. (Dz.U. Nr 89, poz. 443) w miejsce powszechnie krytykowanej
rewizji nadzwyczajnej, która była jedną z form nadzoru judykacyjnego Sądu Najwyższego nad
działalnością orzeczniczą sądów. Rozwiązanie to atakowano szczególnie z uwagi na fakt, że nie
mogły jej wnosić strony oraz za to, że stosowne w tym względzie podanie należało skierować do
Ministra Sprawiedliwości lub Prokuratora Generalnego, który miał znaczną swobodę w podejmowaniu
decyzji, będąc jedynie ograniczany niezbyt precyzyjnymi w tym względzie uregulowaniami.

B. Podstawy kasacji
Podstawy kasacji określono w art. 523 kpk. Kasacja może być wniesiona tylko z powodu
uchybień wymienionych w art. 439 kpk lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć
istotny wpływ na treść orzeczenia; kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu
niewspółmierności kary.
Interpretując ten zapis trzeba wskazać, że bezwzględne przyczyny odwoławcze, o których
mowa w art. 439 ż 1 kpk są tego rodzaju uchybieniami, że nie trzeba badać ich wpływu na treść
orzeczenia. Każda z nich jest na tyle istotna, że Sąd Najwyższy - zgodnie z brzmieniem art. 536 kpk
- winien ją dostrzec, nawet gdyby okazało się, że skarżący tego w kasacji nie podniósł.
Z kolei "inne rażące naruszenia prawa" winny już pozostawać w związku przyczynowym z
treścią orzeczenia. Zwrócić jednocześnie należy uwagę, iż musi być to wpływ "istotny".
Nie jest tutaj - w zakresie interpretacji tego zapisu - pomocną treść uzasadnienia rządowego
projektu kodeksu postępowania karnego głoszącego: "Podstawą kasacji mają więc być uchybienia
taksatywnie wyliczone w art. 439 kpk, a inne naruszenia prawa, o ile są rażące, tzn. gdy swą rangą
są podobne do wyliczonych w powołanym przepisie". Stanowić ona może jedynie pewne kryterium
ocenne w przypadku naruszenia norm prawa procesowego. Można więc przyjąć, że muszą mieć one
niewątpliwy charakter i być oczywiste, a nadto posiadać związek z treścią wydanego orzeczenia.
Biorąc zaś pod uwagę, że przepis art. 439 ż I kpk nie zawiera regulacji odnoszących się do
uchybień w zakresie obrazy prawa materialnego, przeto ta regulacja i poczyniona w uzasadnieniu
argumentacja nie może być jakąkolwiek miarą dla tego typu porównań. Dodatkowo sytuację
komplikuje fakt, że w zakresie względnych przyczyn odwoławczych (art. 438 pkt 1 kpk) nie jest
wymagane powiązanie treści obrazy przepisów prawa materialnego z wpływem na treść orzeczenia.
Uwzględniając powyższe można uznać, że każde naruszenie prawa materialnego ma
charakter rażący i wywiera istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.
Fakt, że "kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary" nie
oznacza, że taki zarzut nie może być w ogóle postawiony. Podobnie jak w sytuacji błędu w
ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia musi być on zawsze łączony z inną
podstawą, tzn. z rażącym naruszeniem prawa i konieczne jest wykazanie, że efektem tych uchybień
jest efekt wskazany na wstępie.

C. Postępowanie przedkasacyjne
Regulacja zawarta w art. 519-521 kpk pozwala wyprowadzić wniosek, że do wniesienia
kasacji ustawodawca upoważnił dwie grupy podmiotów, a mianowicie:
a) strony,
b) Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich.

Ad a. W myśl przyjętych rozwiązań, strona ma możliwość złożenia kasacji jedynie w odniesieniu
do prawomocnego wyroku sądu odwoławczego, kończącego postępowanie. Zatem ocenie Sądu Naj-
wyższego będą podlegały te rozstrzygnięcia, które kończą postępowanie w sądzie drugiej instancji
(utrzymują w mocy zaskarżone orzeczenie, zmieniają je, bądź uchylają zaskarżony wyrok sądu
pierwszej instancji i gdy w jego następstwie sąd odwoławczy umarza postępowanie).

Orzeczenia sądu drugiej instancji będą więc obejmowały swą oceną rozstrzygnięcia sądu niższej
instancji, tj.:
- wyroki uniewinniające i skazujące oraz całą gamę orzeczeń mieszczących się pomiędzy tymi
skrajnościami (np. orzeczenia umarzające, warunkowo umarzające postępowanie, itp.);
- wyroki sądu rejonowego orzekającego jako sąd odwoławczy w postępowaniu w sprawach o
wykroczenia, jeżeli będą to orzeczenia kończące postępowanie; w odniesieniu do oskarżonego
wymagane jest dodatkowo wyczerpanie trybu (art. 512 ż 6 kpk);
- wyroki sądów odwoławczych od orzeczeń sądów wojewódzkich i apelacyjnych (którymi
uniewinniono oskarżonego lub umorzono postępowanie) w postępowaniu wznowieniowym (art.
547 ż 3 i 4 kpk).
- wyroki dotyczące kwestii odszkodowania za niesłuszne skazanie, aresztowanie lub zatrzymanie
(art. 554 ż 2 kpk).

Rozumując a contrario trzeba stwierdzić, że poza ową kontrolą sprawowaną przez Sąd
Najwyższy z woli stron, pozostaną w szczególności:
1) wyroki, którymi uchylono rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji i sprawę przekazano do
ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji lub też zwrócono sprawę prokuratorowi do
uzupełnienia postępowania przygotowawczego;
2) wyroki wydane na podstawie art. 516 ż 1 i 2 kpk jako że od tych orzeczeń nie przysługuje nawet
zwykły środek odwoławczy;
3) wyroki wydane przez Sąd Najwyższy w trybie wznowienia postępowania, odnoszące się do
orzeczeń wydanych przez sądy apelacyjne lub Sąd Najwyższy, z uwagi na brak możliwości
wniesienia środka odwoławczego (art. 547 ż 3 i 4 kpk).

Nie będą nią objęte wszelkie postanowienia sądu odwoławczego, które dotyczą tak istotnych
kwestii, jak:
- unieważnienia orzeczeń i odszkodowań dochodzonych na podstawie ustawy z dnia 23 lutego
1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność
na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 z późn. zm.);
- ekstradycji oraz przejęcia i przekazania osób skazanych do wykonania wyroku (patrz przepisy
rozdziału XIII kpk);
- wykonania orzeczeń na bazie uregulowań zawartych w kodeksie karnym wykonawczym.

Kasacja też nie może być wniesiona przez strony od samego uzasadnienia (art. S 19 kpk).

Regułą jest, że strona może wnieść kasację po wyczerpaniu możliwości, jakie stwarza
postępowanie apelacyjne. Wyjątek stanowi w tym względzie treść art. 520 ż 2 kpk, w myśl którego
strona, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu pierwszej instancji, może wnieść kasację, jeżeli:
1) sąd odwoławczy na skutek wniesionej apelacji, pochodzącej od innej strony, orzekł na jej
niekorzyść,
2) wystąpiła przesłanka z art. 439 kpk
Strona może wnieść kasację w zawitym terminie:

3) 7 dni od daty ogłoszenia wyroku, jeżeli rezygnuje z wniosku o doręczenie orzeczenia wraz z
uzasadnieniem;
4) 30 dni od daty doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem, jeżeli takie żądanie zgłosiła w sądzie
drugiej instancji (w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia orzeczenia).

Strona wnosi kasację do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego.
Kasacja musi być sporządzona, a także podpisana przez adwokata i powinna wskazywać, na czym
polega zarzucone uchybienie (art. 526 kpk).
Wniesienie kasacji rodzi obowiązek uiszczenia opłaty, której wysokość ustala, w drodze
rozporządzenia, Minister Sprawiedliwości. Od jej wniesienia są zwolnieni:
- prokurator,
- osoba pozbawiona wolności,
- żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę wojskową w charakterze
kandydata na żołnierza zawodowego (art. 527 kpk).

Brak dołączenia do kasacji dowodu uiszczenia opłaty sądowej rodzi konieczność wezwania
strony do usunięcia braku formalnego pod rygorem skutków przewidzianych w art. 120 ż 2 kpk.
Wpływ kasacji do sądu odwoławczego rodzi obowiązek podjęcia szeregu istotnych czynności,
których część podejmuje prezes sądu, zaś część pozostaje w gestii sądu.
Jeżeli wymieniona kasacja nie odpowiada wymogom pisma procesowego (art. 119 ż I kpk) oraz
dalszym wymogom określonym w przepisach szczególnych (np. w art. 526 ż 2 kpk w zakresie tzw.
przymusu adwokackiego), należy wezwać osobę, od której kasacja pochodzi, do usunięcia braku w
terminie 7 dni. Nieusunięcie wskazanych uchybień - przy prawidłowym pouczeniu o wiążących się z
tym skutkach - rodzi obowiązek wydania zarządzenia o odmowie przyjęcia kasacji. Takie
rozstrzygnięcie zapadnie również wówczas, gdy kasacja została wniesiona po terminie lub przez
osobę nieuprawnioną, albo jest niedopuszczalna z mocy ustawy (art. 530 ż 2 kpk).

W związku z wskazanymi wyżej brakami i żądaniem ich usunięcia, wnoszący kasację może
domagać się:
a) zwolnienia od uiszczenia opłaty związanej z art. 527 ż 1 kpk;
b) wyznaczenia adwokata w celu sporządzenia kasacji;
c) przywrócenia terminu, o którym mowa w art. 524 ż 1 kpk. Stosownie do treści art. 528 kpk na
powyższe decyzje procesowe nie przysługuje żaden środek odwoławczy.

Natomiast na zarządzenie prezesa sądu, do którego wniesiono kasację, odmawiające jej
przyjęcia, przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego, który rozpoznaje je jednoosobowo (art. 530 ż
2 i 3 kpk).
Przyjęcie zaś kasacji powoduje, że prezes sądu doręcza jej odpis pozostałym stronom i
niezwłocznie przesyła akta sprawy sądowi kasacyjnemu, jeżeli sąd, do którego wniesiono kasację, nie
jest uprawniony do jej rozpoznania (art. 530 ż 1 kpk).

Ad b. W przeciwieństwie do stron, Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny i Rzecznik
Praw Obywatelskich mogą wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego
postępowanie sądowe (art. 521 kpk). Czynić to mogą z urzędu lub uwzględniając podania stron,
którym np. upłynął termin do złożenia skargi kasacyjnej.
Przedmiotem zaskarżenia mogą być orzeczenia (wyroki lub postanowienia), które uprawomocniły
się zarówno w sądzie pierwszej, jak też drugiej instancji. Nie ulega też wątpliwości, że kasacja może
zostać wniesiona od prawomocnego nakazu karnego.
Kasacja sporządzona przez Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego lub Rzecznika
Praw Obywatelskich jest wnoszona bezpośrednio do Sądu Najwyższego (art. 525 ż 2 kpk).
Wprawdzie 30-dniowego terminu do wniesienia kasacji nie stosuje się względem wyżej
wskazanych podmiotów, to jednak ustawodawca za niedopuszczalne uznaje uwzględnienie kasacji
na niekorzyść oskarżonego, wniesionej po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się
orzeczenia (art. 524 ż 2 i 3 kpk). Kasację w stosunku do tego samego oskarżonego i od tego samego
orzeczenia każdy uprawniony może wnieść tylko raz (art. 522 kpk). Wreszcie przyjęto zasadę, że
niedopuszczalna jest kasacja od orzeczenia Sądu Najwyższego zapadłego w następstwie
rozpoznania kasacji (art. 539 kpk).
Na koniec - biorąc pod uwagę możliwość wniesienia kasacji przez strony oraz podmioty
wymienione w art. 521 kpk - trzeba wskazać, że wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść
oskarżonego nie stoi na przeszkodzie wykonanie kary, zatarcie skazania, akt łaski ani też okoliczność
wyłączająca ściganie lub uzasadniająca zawieszenie postępowania (art. 529 kpk).

D. Postępowanie kasacyjne przed Sądem Najwyższym

Wniesienie sprawy wraz z kasacją do Sądu Najwyższego powoduje, iż również przed tym sądem
dokonuje się kontroli spełnienia formalnych warunków dopuszczalności kasacji. W jej wyniku Sąd
Najwyższy może (art. 531 kpk):
- zwrócić akta sprawy sądowi odwoławczemu, jeżeli stwierdzi, że nie zostały dopełnione czynności
zmierzające do usunięcia braków formalnych wniesionej kasacji albo,
- skierować sprawę na posiedzenie celem pozostawienia jej bez rozpoznania, jeżeli nie odpowiada
ona przepisom wymienionym w art. 530 ż 2 kpk.

W ramach przygotowania do rozprawy kasacyjnej Sąd Najwyższy może orzekać na posiedzeniu
w następujących kwestiach incydentalnych (art. 532, 533 kpk):
a) 1 ) odnośnie wstrzymania wykonania zaskarżonego orzeczenia, jak też innego orzeczenia,
którego wykonanie zależy od rozstrzygnięcia kasacji; wstrzymanie wykonania orzeczenia można
połączyć z zastosowaniem środków określonych w art. 266, 271, 272, 275 i 277 kpk;
b) 2) w przedmiocie zastosowania względem oskarżonego środka zapobiegawczego (o ile kasację
wniesiono na jego niekorzyść), chyba że był on uniewinniony.

Sąd Najwyższy może również ocenić zasadność skargi kasacyjnej na posiedzeniu, jeżeli (art. 535
kpk):
1) dotyczy ona postanowienia,
2) istnieje potrzeba jej oddalenia w razie jej oczywistej bezzasadności i wtedy wydane
postanowienie nie wymaga uzasadnienia.

Sąd Najwyższy, orzekając na rozprawie w postępowaniu kasacyjnym proceduje, stosownie do
art. 29 kpk - w składzie trzech sędziów, chyba że apelacja lub kasacja tyczy wyroku orzekającego
karę 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności. Jeżeli kasacja dotyczy
orzeczenia Sądu Najwyższego, podlega rozpoznaniu w składzie siedmiu sędziów, chyba że
orzeczenie zostało wydane jednoosobowo, albowiem w takim wypadku ten sąd orzeka w składzie
trzech sędziów (art. 534 ż 2 kpk).
Na posiedzeniu - zgodnie z treścią art. 534 ż 1 kpk - Sąd Najwyższy rozpoznaje w składzie
jednoosobowym lub trzyosobowym - o ile tak zarządzi Prezes Sądu Najwyższego. W kwestiach
określonych art. 535 ż 2 kpk. Sąd Najwyższy będzie orzekał w składzie trzech sędziów lub pięciu
sędziów - jeżeli chodzi o rozpoznanie w tym trybie kasacji od wyroku orzekającego karę 25 lat
pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności. Może orzekać w składzie jednooso-
bowym, jeżeli kasacja dotyczy postanowienia.
Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a w
zakresie szerszym - tylko w wypadkach (art. 536 kpk):
a) gdy istnieje możliwość uchylenia bądź zmiany orzeczenia na korzyść współoskarżonych, którzy
nie wnieśli środka odwoławczego (art. 435 kpk);
b) bezwzględnych przyczyn odwoławczych (art. 439 kpk);
c) możliwości poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej czynu (art. 455 kpk).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy może (art. 537 kpk):
a) oddalić kasację;
b) uwzględnić kasację i uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub części, przekazując sprawę
właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania albo umorzyć postępowanie;
c) uniewinnić oskarżonego - jeżeli skazanie jest oczywiście niesłuszne.

Z chwilą uchylenia wyroku wykonanie kary ustaje; karę odbytą przez skazanego - w wypadku
późniejszego ponownego skazania - zalicza się na poczet nowo orzeczonej kary (art. 538 ż 1 kpk).
Sąd Najwyższy w związku z takim wyrokiem może zastosować środek zapobiegawczy (art. 538 ż 2
kpk).


2. Wznowienie postępowania
A. Przesłanki
Możliwość wzruszenia prawomocnego orzeczenia poprzez wznowienie postępowania
sądowego jest kolejnym odstępstwem od zasady niewzruszalności decyzji kończących postępowanie
karne. Tym razem - w odróżnieniu od kasacji - przesłanki stosowania tej instytucji są określone
precyzyjniej.
O ile kasacja, jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, oparta jest na uchybieniach
popełnionych w toku postępowania sądowego, o tyle wznowienie postępowania następuje w znacznej
mierze w oparciu o nowe - nieznane w dotychczasowym postępowaniu - okoliczności.

Wśród podstaw wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem (a
więc wyrokiem bądź postanowieniem) wyróżnia się trzy zasadnicze grupy tych podstaw:
a) ex delicto,
b) de novis,
c) inne przyczyny.

Ad a. Wznowienie postępowania ex delicto następuje, jeżeli w związku z postępowaniem
dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć
wpływ na treść orzeczenia (art. 540 ż 1 pkt 1 kpk).
Podstawowym warunkiem uznania tej przyczyny za podstawę wznowienia jest, aby (art. 541 kpk):
- czyn przestępny (polegający np. na przyjęciu korzyści majątkowej przez sędziego lub ławnika,
fałszywym zeznaniu świadka, fałszerstwie dokumentu, itp.) był ustalony prawomocnym wyrokiem
skazującym albo,
- zapadło orzeczenie w postępowaniu karnym, stwierdzające niemożność wydania wyroku
skazującego z przyczyn wymienionych w art. 17 ż 1 pkt 3-11 kpk lub w art. 22 kpk.

Należy wyraźnie podkreślić, że do wznowienia postępowania nie jest konieczna pewność, iż
popełnienie deliktu wywarło wpływ na treść wydanego w sprawie rozstrzygnięcia, lecz ustawodawca
zadowala się pewnym stopniem prawdopodobieństwa istnienia uzasadnionego przypuszczenia.

Ad b. Wznowienie postępowania de novis następuje, jeżeli po wydaniu orzeczenia ujawnią się
nowe fakty lub dowody nie znane przedtem sądowi, wskazujące na to, że (art. 540 ż 1 pkt 2 kpk):
- skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze,
- skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą, albo nie uwzględniono okoliczności
zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia, kary albo też błędnie przyjęto okoliczności
wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary,
- sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie przez
oskarżonego zarzucanego mu czynu.

Przyjęte rozwiązanie pozwala wyrazić pogląd, że nowe fakty i dowody mogły być znane stronie
już w trakcie rozprawy głównej, lecz nie zostały przez nią w tej fazie postępowania zgłoszone.
Wznowienie z tego tytułu jest dopuszczalne, o ile zostanie ustalone, że doszło do jednej z wyżej
przedstawionych nieprawidłowości.
Wznowienie postępowania na tych podstawach możliwe jest tylko na korzyść oskarżonego.

Ad c. Dalsze dwie przyczyny wznowienia postępowania na korzyść oskarżonego stanowi art. 540
ż 2 i 3 kpk. Są to:
- utrata mocy lub zmiana przepisu prawnego będącego podstawą skazania lub warunkowego
umorzenia, która nastąpiła w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego;
- wynik rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej
ratyfikowanej przez Polskę. Przyjęte rozwiązania są efektem rosnącej roli orzeczeń Trybunału

Konstytucyjnego i konieczności respektowania realizacji przez nasz kraj orzeczeń Trybunału
Praw Człowieka w Strasburgu.


B. Przebieg postępowania
Wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem może nastąpić na
wniosek strony - z tym wyjątkiem, że w razie śmierci oskarżonego taki postulat może zgłosić osoba
najbliższa. W tej ostatniej sytuacji przedmiotowy wniosek może być jedynie złożony na korzyść
oskarżonego (art. 542 kpk).
Złożony wniosek może dotyczyć jedynie orzeczeń. Nie może on bowiem obejmować
wyłącznie uzasadnienia (art. 545 w zw. z art. 425 ż 2 zd. pierwsze kpk).
Wniosek o wznowienie postępowania, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinien być
sporządzony i podpisany przez adwokata (art. 545 ż 2 kpk). Brak respektowania przez stronę tzw.
przymusu adwokackiego winien być sankcjonowany w trybie art. 120 kpk.
Wniosek o wznowienie postępowania powinien wskazywać orzeczenie, którego dotyczy, a
także zakres, w jakim ma zostać ono zreformowane (art. 545 ż 1 w zw. z art. 425 ż 2 kpk). Jego
integralną część powinna stanowić informacja dotycząca podstawy wznowienia.
W ramach toczącego się postępowania wznowieniowego odpowiednie zastosowanie ma
szereg przepisów kodeksu postępowania karnego, a mianowicie: art. 429 (w zakresie odmowy
przyjęcia wniosku z przyczyn formalnych), art. 430 ż 1 (odnośnie pozostawienia go przez sąd bez
rozpoznania), art. 431 i 432 (w przedmiocie cofnięcia wniosku), art. 435 (co do możliwości uchylenia
lub zmiany orzeczenia na korzyść współoskarżonych), art. 442 (w przedmiocie zakresu ponownego
rozpoznania sprawy), art. 455 (co do możliwości poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej czynu), art.
529 (odnośnie skutków złożonego wniosku w kontekście wykonania kary, zatarcia skazania itp.), art.
532 (w przedmiocie wstrzymania zaskarżonego orzeczenia), art. 538 (odnośnie zaliczenia odbytej
kary na rzecz nowo orzeczonej kary), art. 434 i 443 (w przedmiocie funkcjonowania zakazu
reformationis in peius).
Powyższe kwestie były już szczegółowo omawiane.

W kwestii wznowienia postępowania orzeka sąd wojewódzki, zaś wznowienia postępowania
zakończonego orzeczeniem sądu wojewódzkiego - sąd apelacyjny.
Odnośnie wznowienia postępowania orzeczeniem sądu apelacyjnego lub Sądu Najwyższego
orzeka Sąd Najwyższy.
W każdym z tych sądów składem właściwym do oceny zasadności wniosku o wznowienie
postępowania jest skład trzech sędziów (art. 544 ż I i 2 kpk).
W wyznaczonym posiedzeniu sądu mają prawo wziąć udział strony, obrońcy i pełnomocnicy.
Nie ulega też wątpliwości, że mogą one również wziąć udział w czynnościach sprawdzających,
zarządzonych w trybie art. 97 kpk (art. 544 ż 3 i 546 kpk).
Rozstrzygając kwestię zasadności wniosku o wznowienie postępowania, sąd ma trzy
możliwości (art. 547 ż 2 i 3 kpk):
a) oddalenie wniosku - decyzja zapada w formie postanowienia i następuje ona wówczas, kiedy
brak jest podstaw do wznowienia postępowania z przyczyn określonych w art. 540 kpk;
b) pozostawienie wniosku bez rozpoznania - sąd orzeka również o tym postanowieniem, przy czym
taka decyzja podejmowana jest np. wówczas, kiedy stosowny wniosek złożyła osoba
nieuprawniona;
c) uwzględnienie wniosku - wyrażające się:
- uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i przekazaniem sprawy właściwemu sądowi do ponownego
rozpoznania; dokonuje się tego wyrokiem, kiedy zachodzi potrzeba rozważenia istotnych
okoliczności, bądź uzupełnienia materiału dowodowego w sądzie niższego rzędu;
- uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i uniewinnieniem oskarżonego albo umorzeniem
postępowania; orzeczenie zapada również w formie wyroku i jest on wydawany wówczas, kiedy
zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wystarcza do podjęcia merytorycznej decyzji.

Na postanowienie oddalające wniosek lub pozostawienie go bez rozpoznania przysługuje
zażalenie, chyba że orzekł o tym sąd apelacyjny lub Sąd Najwyższy (art. 547 ż 1 kpk).
Nie przysługuje natomiast żaden środek odwoławczy w sytuacji, kiedy sąd, uwzględniając
wniosek, uchyli zaskarżone orzeczenia i przekaże sprawę właściwemu sądowi (I lub II instancji) do
ponownego rozpoznania (art. 547 ż 2 kpk).
W sytuacji opisanej w pkt c) przysługuje środek odwoławczy w postaci apelacji - chyba że orzekał
o tym Sąd Najwyższy (art. 547 ż 3 i 4 kpk).
Jeżeli postępowanie wznowiono na skutek wniosku na korzyść oskarżonego i toczy się ono po
jego śmierci lub jeżeli zachodzi przyczyna zawieszenia postępowania, prezes sądu wyznacza do
obrony praw oskarżonego obrońcę z urzędu, chyba że wnioskodawca ustanowił już obrońcę (art. 548
kpk).