Póz
ne dzieciństwo- procesy poznawcze, oraz rozwój umiejętności
rozumowania moralnego.
Uwaga- ma podstawowe znaczenie dla rozwoju procesów poznawczych dziecka., sprawia że
dziecko może skupić się na przedmiocie percepcji, treści zadania, czy kontroli czynności
własnej.
Dzięki uwadze możliwe jest uzyskanie potrzebnych informacji, oraz ich przetworzenie i
zapamiętywanie. Dokonuje się to za pośrednictwem :
1. ukierunkowanego przeglądu eksponowanych bodz
ców
2. eliminacji bodz
ców zbędnych, lub nieadekwatnych do oczekiwań
3. zahamowania działań impulsywnych
4. selekcji i kontroli reakcji właściwych
Do 5-go roku życia uwaga dziecka ma charakter mimowolny- dziecko skupia ją na
wyrazistych cechach nowego bodz
ca, oraz na bodz
cach atrakcyjnych i/lub o dużej
intensywności.
Pomiędzy 5 a 7 r.ż. następuje zmiana w zakresie uwagi, uwaga zaczyna być kontrolowana
przez wewnętrzne reguły poznawcze.
Dzieci różnią się stopniem koncentracji uwagi i umiejętnością skupiania uwagi dowolnej,
zależy to od cech indywidualnych.
Pamięć- w okresie póz
nego dzieciństwa następuje dalszy rozwój pamięci.. Pamięć do tej
pory raczej mechaniczna zaczyna się przekształcać w coraz większym stopniu logiczną
Zmieniają się stosowane przez dzieci sposoby zapamiętywania.
Dzieci szkolne coraz częściej starają się zrozumieć treść tego, czego się uczą, dokonują
samodzielnej analizy, przekształcenia i organizacji informacji zawartych w materiale.
Wykorzystują do tego różne strategie pamięciowe.
Do momentu rozpoczęcia nauki w szkole dzieci skłonne są polegać na strategiach
niewerbalnych, jak wskazanie palcem, czy przyglądanie się.
Miedzy 6-7 a 10 rokiem życia dzieci stosują następujące strategie : wyliczanie i powtarzanie,
systematyczne organizowanie, tworzenie wskazówek, opracowywanie ( elaboracja).
Dzieci w 10 r. ż. Regularnie stosują hierarchiczna kategoryzację, lub posługują się
wskazówkami dotyczącymi kategorii, aby skutecznie nauczyć się potem operować bardziej
złożonymi wiadomościami.
Metapamięć- osobista wiedza na temat pamięci i skutecznego zapamiętywania.. Mają ją
dzieci pod koniec młodszego wieku szkolnego.
Zdolność do coraz lepszych strategii zapamiętywania wiąże się ze zmianami w zakresie
myślenia.
Póz
ne dzieciństwo zgodnie z poglądami Piageta, to czas, kiedy następuje przejście od
stadium myślenia przedoperacyjnego do stadium operacji konkretnych.
Oznacz to że dziecko osiąga w tym czasie szereg różnych zdolności związanych z
nabywaniem i przetwarzaniem informacji o świecie i o sobie na poziomie konkretu.
Pojawia się myślenie logiczne.
Zdolność do decentracji poznawczej- polega na umiejętności ujmowania cech
rzeczywistości z różnych punktów widzenia i na zintegrowanie ich w bardziej obiektywny i
wielostronny obraz stanu rzeczy.
Rozwój rozumowania moralnego.
Wraz z rozwojem poznawczym wzrasta u dziecka zdolność do rozumowania moralnego, tj.
analizowania i oceniania zdarzeń i sytuacji w kontekście nakazów, zakazów oraz norm
społecznych. Rozumowanie moralne ma wpływ na zachowanie dziecka; ważny jest więc poziom
rozwoju tej sfery u dziecka.
Model rozwoju moralnego J. Piageta
J. Piaget uważa, że dzieci uczęszczające do szkoły w okresie póz
nego dzieciństwa, znajdują
się najpierw w tzw. stadium realizmu moralnego (5.-7. r.ż.), a następnie przechodzą przez
stadium relatywizmu moralnego, które trwa od około 8.-11. r.ż. Realizm moralny w
rozumowaniu dziecka oznacza, iż reguły społeczne (jeżeli są dostrzegane) są przez nie
traktowane jako realnie istniejące, narzucone z zewnątrz (moralność heteronomiczna) i tak jak
prawa fizyczne nie podlegające dyskusji ani zmianom. Oznacza to również, że należy je zawsze i
bezwzględnie respektować; można powiedzieć, że chodzi tu o przestrzeganie litery, a nie ducha
reguły. Dotyczy to zarówno nakazów i zakazów wydawanych przez dorosłych, jak i reguł
obowiązujących w zabawach dziecięcych.
Konsekwencją takiego kategorycznego nastawienia jest wiara w immanentną sprawiedliwość,
tzn. przekonanie, że złamaniu czy naruszeniu reguły (nawet jeśli nikt o tym nie wie) zawsze
towarzyszy następstwo o charakterze kary. Inną charakterystyczną właściwością tego stadium
rozumowania jest posługiwanie się przez dziecko kryterium odpowiedzialności obiektywnej,
tzn uzależnianie moralnej oceny sytuacji od jej fizycznych i obiektywnych skutków, nie zaś od
intencji sprawcy czy ważności normy.
W stadium moralnego relatywizmu, który rozwija się u dzieci w miarę chodzenia do szkoły,
obserwujemy stopniowe traktowanie reguł społecznych jako umów, stworzonych przez ludzi dla
określonych celów społecznych, takich jak prawo, bezpieczeństwo, społeczne korzyści, itp.
Reguły mogą zmieniać swoje znaczenie w określonych warunkach, mogą też ulec zmianie, jeśli
przestaną już być użyteczne (np. reguły gry). Stopniowo dzieci dostrzegają również, że
stosowanie normy może czasem być zależne od sytuacji i dopuszczają np. kłamstwo w
szlachetnych celach. Jednak nie oznacza to liberalizmu moralnego, a jedynie odkrycie, że normy
mogą powstawać w grupie lub być formułowane czy przyswajane przez konkretnych ludzi (np.
rodziców), a nawet przez samo dziecko.
Około 10.-11. r.ż. dzieci zaczynają coraz częściej przejawiać tzw. moralność autonomiczną, w
której liczy się raczej duch reguły, niż jej litera. Ten rodzaj moralności nakazuje postępować
zgodnie z wyznawanymi przez siebie normami, bez względu na okoliczności (tzn. nie z powodu
przymusu, obawy przed karą czy w oczekiwaniu na nagrodę), ale dlatego, że postępowanie to
uważa się za słuszne. Satysfakcjonujące dla dziecka jest samo postępowanie zgodne z normą, dlatego
okres ten zwykło się też nazywać okresem moralnego pryncypializmu. W ocenach moralnych,
dzieci zaczynają brać pod uwagę czynniki psychologiczne, takie jak np. zamiar sprawcy, jego
intencje, motywy, a także (z czasem) realne możliwości zgodnego z normą zachowania.
Stadia w rozwoju moralnym według L. Kolberga
W modelu rozumowania moralnego L. Kohlberga dzieci poniżej 9. r.ż. przejawiają
moralność przedkonwencjonalną, którą charakteryzuje przyjmowanie przez podmiot
egocentrycznej perspektywy. W tym wieku za słuszne uważa się zwykle to zachowanie, które
odpowiada własnym potrzebom i interesom jednostki, a jednocześnie zapewnia wzajemną
korzyść w interakcjach z innymi (stadium II). Wraz z konsolidowaniem się operacji konkretnych
- pod koniec tego okresu - dzieci zaczynają osiągać stadium III na poziomie moralności
konwencjonalnej. W stadium tym dziecko potrafi przejąć punkt widzenia członka grupy
społecznej, z którą pozostaje ono w bezpośrednich interakcjach. Słuszne jest czynienie tego,
czego oczekuje się od osób pełniących w danej grupie określone role.
Niektóre dzieci pod koniec póz
nego dzieciństwa osiągają w rozumowaniu moralnym
stadium IV, w którym dominuje perspektywa  prawa i porządku społecznego". W stadium tym
moralność jest rozpatrywana z punktu widzenia interesu społecznego, a jej podstawę stanowi
ścisłe przestrzeganie praw i wywiązywanie się i obowiązków. Zasady są takie same dla
wszystkich, a potrzeby jednostki są drugo-rzędne wobec utrzymania porządku społecznego.
Kohlberg uważa jednak, że odpowiadające temu stadium rozumowanie moralne pojawia się
dopiero w okresie dorastania wraz z kształtowaniem się zdolności do stosowania operacji
formalnych.