Konrad Zasztowt
Polityka Chin w regionie
Azji R
rodkowej
Region Azji R
rodkowej posiada dla Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL)
istotne (choć nie kluczowe) znaczenie gospodarcze. Jest ważnym x
ródłem
węglowodorów dla dynamicznie rozwijającej się gospodarki chińskiej.
Wzrasta również jego znaczenie jako szlaku eksportowego dla chińskich
produktów w kierunku zachodnim do Iranu, Turcji i Europy.
Tzw. nowy szlak jedwabny może w przyszłoS
ci stać się bardziej konkurencyjny
wobec dłuższych tras morskich wokół Azji. Państwa S
rodkowoazjatyckie
są także obszarem inwestycji chińskiego kapitału.
Dla Pekinu ważne są także kwestie getykę, rozwój infrastruktury drogowej.
bezpieczeństwa. Chiny dążą do stabiliza- W sytuacji kryzysu gospodarczego chiń-
cji sytuacji w graniczącej z postsowiecką skie kredyty pomagają w stabilizacji sy-
Azją R
rodkową i zamieszkałej przez tuacji gospodarczej w Kazachstanie.
muzułmańską mniejszoS
ć ujgurską za- JednoczeS
nie istnieje ryzyko, że chiń-
chodniej prowincji Sinkiang.1 Chińska ska ekspansja gospodarcza nie wpłynie
strategia neutralizacji dążeń separaty- w długim okresie na rozwój i stabiliza-
stycznych Ujgurów opiera się na indu- cję gospodarek państw regionu, a prze-
strializacji i integracji Sinkiangu z cen- kształci je jedynie w rynek zbytu dla ta-
trami gospodarczymi na wschodzie kraju. nich chińskich towarów oraz x
ródło
Sprzyja temu rozwój handlu w regionie, surowców dla chińskiego przemysłu.
a także rozbudowa infrastruktury trans-
Dla UE i USA obecnoS
ć chińska
portowej łączącej wschodnie Chiny,
w Azji R
rodkowej ma zarówno pozytyw-
Sinkiang i państwa Azji R
rodkowej.
ne, jak i negatywne aspekty. Chiny pozo-
Państwom Azji R
rodkowej współpra- stają sojusznikiem Rosji w ramach Szang-
ca z Pekinem przynosi korzyS
ci w posta- hajskiej Organizacji Współpracy, jednak
ci inwestycji chińskiego kapitału poprzez swoją aktywnoS
ć w Azji R
rodko-
w przemysł wydobywczy (surowce ener- wej wzmacniają państwowoS
ć krajów re-
getyczne i inne kopaliny), hydroener- gionu oraz ich niezależnoS
ć od Kremla.
1
Region Autonomiczny Sinkiang-Ujgur  od zachodu sąsiaduje z Kazachstanem, Kirgistanem, Tadży-
kistanem, Afganistanem, Pakistanem i kontrolowaną przez Indie częS
cią Kaszmiru. Około 45 proc. lud-
noS
ci stanowią Ujgurzy, wyznający islam naród turkojęzyczny. Przejawiająca tendencje separatystyczne
społecznoS
ć Ujgurów jest postrzegana przez Pekin jako x
ródło zagrożeń dla integralnoS
ci terytorialnej
państwa. Neutralizacji separatyzmu ujgurskiego służy m.in. polityka osiedlania Chińczyków (Han)
w Sinkiangu. Trwające od dawna napięcia etniczne między Ujgurami i Hanami doprowadziły do zamie -
szek w lipcu 2009 r., w których zginęło (według ocen chińskich władz) blisko 200 osób.
66 BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE I  2010 / 13
AZJA R
RODKOWA
JednoczeS
nie jednak bezwarunkowe wymiany handlowej między zachodnią
wsparcie gospodarcze ze strony Chin chińską prowincją i postsowieckimi re-
wzmacnia tamtejsze autorytarne reżi- publikami. Wpływa to pozytywnie na
my. Chińska aktywnoS
ć wpływa więc ne- utrzymanie ekonomicznej i politycznej
gatywnie na procesy demokratyzacji, któ- stabilnoS
ci w zagrożonej irredentą za-
re są jednym z celów polityki UE i USA chodniej prowincji, a także w państwach
wobec regionu. Chiny pozostają także S
rodkowoazjatyckich. Sprzyja temu rów-
konkurentem dla państw zachodnich nież współpraca polityczna ChRL i państw
w rozgrywce o dostęp do S
rodkowoazja- postsowieckich w ramach Szanghajskiej
tyckich x
ródeł surowców energetycznych. Organizacji Współpracy (SzOW).
Bliskie więzi Pekinu z rządami
ROZWÓJ INFRASTRUKTURY
państw regionu, w tym umowy w ramach
I WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA
SzOW, zapewniają ich neutralnoS
ć, a na-
W REGIONIE. KWESTIA SINKIANGU
wet pomoc w zwalczaniu separatyzmu
Głównymi celami polityki Chińskiej ujgurskiego. M.in. w 1997 r. Kazachstan
Republiki Ludowej w Azji R
rodkowej są: wydał ChRL podejrzanych o udział w za-
uzyskanie jak najszerszego dostępu do machach terrorystycznych Ujgurów,
regionalnych surowców energetycznych a w 2009 r. zatrzymał ujgurskich uchodx
-
oraz stabilizacja gospodarcza i politycz- ców z Sinkiangu na granicy.
na państw regionu. Dążąc do realizacji
tych celów ChRL inwestuje w rozbudowę
EKSPANSJA CHIŃSKA
infrastruktury transportowej i energety- W R
RODKOWOAZJATYCKIM
cznej w państwach S
rodkowoazjatyckich.
SEKTORZE ENERGETYCZNYM
Chiny inwestują w rozbudowę i moderni-
W rezultacie budowy nowych ruro-
zację dróg w graniczących z nimi repub-
ciągów ChRL stopniowo łamie rosyjski
likach. Rozwijana jest sieć połączeń kole-
monopol, stając się konkurencyjnym
jowych łączących Azję R
rodkową z ChRL.
wobec Rosji odbiorcą węglowodorów
Oprócz istniejącej linii kolejowej łączą-
z Azji R
rodkowej. 15 grudnia 2009 r. do
cej kazachstańskie koleje z chińskimi
Aszchabadu przybył przywódca chiński
w Dostyk/Alaszankou powstaną także
Hu Jintao, gdzie wziął udział wraz
dwie nowe trasy. W 2011 r. ma zostać
z prezydentami Turkme nistanu i Uzbe-
otwarta trasa Korgas Żetigen, przez
kistanu w ceremonii uruchomienia ga-
którą będzie przebiegał najkrótszy szlak
zociągu Turkmenistan Chiny. CałoS
ć
kolejowy z Chin do Europy. W dalszej ko-
zbudowanej przez Chińczyków trasy ma
lejnoS
ci ma powstać linia kolejowa łączą-
długoS
ć 7 tysięcy kilometrów i przebiega
ca Chiny z Kirgistanem i Uzbekistanem.
przez terytoria Turkmenistanu, Uzbeki-
Rozbudowa infrastruktury transpor- stanu, Kazachstanu i ChRL. Turkmeni-
towej łączącej Azję R
rodkową z Chinami stan zobowiązał się do eksportu do Chin
korzystnie wpływa na proces industria- 40 mld m3 gazu rocznie przez okres 30
lizacji Sinkiangu, sprzyjając rozwojowi lat.2 Wraz z rozpoczęciem eksportu su-
2
Sojediniony turkmienskij i uzbiekskij uczastki gazoprowoda w KNR, 14.08.2009,
http://www.ca-news.org/news/199911
I  2010 / 13 BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE 67
AZJA R
RODKOWA
rowca do Chin, Rosja przestanie być dla naftowo-gazowym KazMunaiGaz prze-
Turkmenistanu odbiorcą, który dyktu- jęły firmę MangistauMunaigaz będącą
je warunki sprzedaży gazu.3 Mniejsze jednym z największych producentów
iloS
ci gazu będą eksportowały do ChRL ropy w Kazachstanie.6 Chiny uczest-
także Uzbekistan i Kazachstan. niczą w eksploatacji złóż położonych na
trasie ropociągu Kazachstan Chiny
Innym kluczowym projektem ener-
(Atyrau Alaszankou): Aktobe, Kumkol,
getycznym łączącym Azję R
rodkową
Płn. Buzaczi, Żanażoł. Nie posiadają
z Chinami jest transkazachstański ro-
jednak udziałów w projektach eksploa-
pociąg Atyrau Alaszankou (ropociąg
tacji gigantycznych złóż zachodniego
Kazachstan Chiny). W lipcu 2009 r.
Kazachstanu: Tengiz, Karaczaganak
dobiegła końca budowa ostatniego od-
i Kaszagan. W Uzbekistanie CNPC jest
cinka tego rurociągu (Kenkiyak Kum-
m.in. członkiem konsorcjum prowa-
kol). Dla Kazachstanu uruchomienie tej
dzącego poszukiwania ropy w basenie
trasy zwiększa dywersyfikację odbior-
Morza Aralskiego. W Turkmenistanie
ców ropy.4 PrzepustowoS
ć ropociągu ma
od 2007 r. CNPC posiada prawa do eks-
początkowo sięgać 10 milionów, a po
ploatacji złóż gazu na prawym brzegu
rozbudowie (zwiększeniu przepustowo-
Amu-Darii (złoże Bagtyjarlyk).
S
ci) w 2011 r. 20 milionów ton ropy rocz-
Strategia Chin opiera się na udzie-
nie. Dla chińskiego odbiorcy ropociąg
laniu kredytów w zamian za umowy
Kazachstan Chiny oznacza dostęp do bo-
o sprzedaży węglowodorów.7 Jej sku-
gatych złóż ropy regionu kaspijskiego.
tecznoS
ci sprzyja międzynarodowy kry-
Chiny nie tylko inwestują w rozbudo- zys gospodarczy. Stał się on przyczyną
wę infrastruktury przesyłowej, ale są wycofy wania się innych inwestorów
także obecne w sektorze wydobywczym i szansą dla zasobnych w rezerwy walu-
państw Azji R
rodkowej. W Kazachstanie towe Chin, aby przejąć ich miejsce.
chiński koncern CNPC (China National W Turkmenistanie Chiny dążą do uzy-
Petroleum Corporation) jest m.in. udzia- skania dostępu do gazu z nowo odkry-
łowcem w PetroKazakhstan oraz CNPC- tego, gigantycznego złoża Gunorta
-Aktobemunaigaz.5 W listopadzie 2009 r. Jolotan.8 Pekin udzielił Aszchabadowi
CNPC wraz z państwowym holdingiem
3
JeS
li do tego czasu nie dojdzie do uregulowania sporu o cenę gazu między Aszchabadem i Moskwą,
Chiny staną się głównym odbiorcą turkmeńskiego surowca.
4
Kazachstan eksportuje także ropę do Iranu oraz do Azerbejdżanu, skąd ropociągiem Baku Tbilisi
Ceyhan kazaski surowiec trafia na rynki S
wiatowe.
5
Kazachstan zakończył budowę ropociągu do Chin,  Biuletyn OSW , nr 25 (100), 15.07. 29.07.2009.
6
CNPC and KazMunayGas Acquire 100% of MangistauMunaiGas Shares, 27.11.2009,
http://www.oilvoice.com/n/CNPC_and_KazMunayGas_Acquire_100_of_MangistauMunaiGas_Shares/
31ec837d8.aspx
7
Raport Energy Information Administration: Country Analysis Brief: China, last updated: July 2009,
http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/China/pdf.pdf
8
Złoża Gunorta Jolotan-Osman należą do największych złóż gazu na S
wiecie. Zgodnie z danymi uzy-
skanymi przez Gaffney, Cline and Associates posiadają co najmniej (przy najniższych szacunkach)
4 biliony metrów szeS
ciennych gazu, przy najwyższych szacunkach 14 bilionów. V. Socor, New Turkmen
gas fields change the strategic gas export picture, 15.10.2008;

68 BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE I  2010 / 13
AZJA R
RODKOWA
kredytu wysokoS
ci 3 miliardów dolarów gaz wykupił 50 proc. MangistauMunai-
na rozwój wydobycia surowca z tego gaz za S
rodki otrzymane z kredytu chiń-
złoża.9 Kazachstan otrzymał od ChRL skiego Export Import Banku.10
pożyczkę na rozwój branży naftowej wy-
Warto zaznaczyć, że dla Chin Azja
sokoS
ci 5 mld dolarów. Łączna suma kre-
R
rodkowa jest ważnym, lecz nie klu-
dytów udzielonych przez Chiny stronie
czowym x
ródłem surowców energety-
kazaskiej w ramach umowy podpisanej
cznych. Znaczenie S
rodkowoazjatyckich
w kwietniu 2009 r. przez prezydenta
węglowodorów będzie jednak rosnąć
Chin Hu Jintao i Kazachstanu Nur-
w najbliższych latach. Chiny są zaintere-
sułtana Nazarbajewa wyniosła 10 mld
sowane rozwojem tego kierunku importu
dolarów. Napływ chińskiego kapitału
ropy ze względów strategicznych jako al-
wzmocnił pogrążającą się w kryzysie go-
ternatywy wobec transportu morskiego
spodarkę kazachstańską. Listopadowe
poprzez ryzykowną dla żeglugi cieS
ninę
przejęcie MangistauMunaigaz przez
Malakka (trudna nawigacja, ryzyko ata-
CNPC (i KazMunaigaz) jest modelowym
ku piratów). Jednak ChRL nigdy nie sta-
przykładem strategii chińskiej. Strona
nie się zależna od surowców z Azji R
rod-
kazaska zgodziła się na sprzedaż strate-
kowej w stopniu w jakim uzależniona jest
gicznie ważnego przedsiębiorstwa, gdyż
od nich gospodarka Federacji Rosyjskiej.11
odbyła się ona na bardzo korzystnych
Chiński import ropy pozostaje w dużej
dla Kazachstanu warunkach. Kazach-
mierze zdywersyfikowany. Kluczowymi
stański państwowy koncern KazMunai-
2008
2009 (styczeń maj)
Łącznie 3568
Łącznie 3585
Arabia
Inni; 646 Arabia
Inni; 582 Saudyjska;
Saudyjska; 725
Zjednoczone
740
Emiraty
Arabskie; 91
Libia; 93
Kazachstan; 97
Kazachstan;
113
Kongo; 115
Kuwejt;
118 Kuwejt; 171
Wenezuela;
Iran; 544
Angola; 536
121
Sudan; 217
Sudan; 209
Angola; 451
Oman; 215
Rosja; 232
Iran; 425
Rosja; 239
Oman; 231
Rys. nr 1. Chiński import ropy według x
ródeł (tysiące baryłek dziennie)
x
ródło: Raport Energy Information Administration: Country Analysis Brief: China, last updated: July 2009,
http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/China/pdf.pdf
9
Raport Energy Information Administration: Country Analysis Brief: China, last updated: July 2009,
http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/China/pdf.pdf
10
CNPC and KazMunayGas Acquire 100% of MangistauMunaiGas Shares, 27.11.2009,
http://www.oilvoice.com/n/CNPC_and_KazMunayGas_Acquire_100_of_MangistauMunaiGas_Shares/
31ec837d8.aspx
11
Rosja jest głównym dostawcą gazu dla państw europejskich. Ze względu na wysokie zużycie gazu na
rynku wewnętrznym Rosja jest w stanie utrzymać swoją obecną pozycję na rynkach europejskich przede
wszystkim dzięki kontroli eksportu gazu z Azji R
rodkowej.
I  2010 / 13 BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE 69
AZJA R
RODKOWA
państwami eksporterami ropy do ChRL w większym stopniu niż Moskwa. Krem-
są Arabia Saudyjska, Iran, Angola, Rosja, lowi ich ekonomiczna słaboS
ć ułatwia
Oman i Sudan. W 2009 r. Kazachstan utrzymanie wpływów politycznych w re-
zajął dziewiąte miejsce wS
ród państw gionie. Rosja, oferując pomoc pa ństwom
eksportujących ten surowiec do Chin. S
rodkowoazjatyckim, oczekuje w za-
Z kolei gaz nie jest kluczowym paliwem mian lojalnoS
ci politycznej, w tym
w ChRL, jednak jego znaczenie systematy- pogłębienia współpracy militarnej.
cznie roS
nie, a od 2007 r. zużycie tego su- Pekin nie stawia S
rodkowoazjatyckim
rowca w Chinach zaczęło przekraczać partnerom podobnych warunków poli-
produkcję krajową.12 W tym kontekS
cie tycznych.
ważnym dostawcą gazu  po uruchomie-
Chińska oferta pomocy rozwojowej
niu trasy Turkmenistan Chiny  staną
jest też znacznie bardziej atrakcyjna
się dla ChRL państwa Azji R
rodkowej.
dla autorytarnych rządów S
rodkowoa-
zjatyckich od oferowanej przez państwa
KONSEKWENCJE OBECNOR
CI CHIN
zachodnie. W przypadku zachodniej po-
W REGIONIE DLA PAŃSTW
mocy warunkiem są reformy wewnętrz-
R
RODKOWOAZJATYCKICH
ne (przemiany wolnorynkowe i demo-
Wzrost aktywnoS
ci Chin w regionie
kratyzacja).13
idzie w parze ze wzmocnieniem niezależ-
noS
ci państw S
rodkowoazjatyckich od Mimo to, rządy S
rodkowoazjatyckie,
Kremla. Dotychczas pozostawały one obawiając się nadmiernego wzrostu
gospodarczo uzależnione od Rosji, znaczenia gospodarczego Chin, ostroż-
będącej głównym odbiorcą i państwem nie odnoszą się do ekspansji chińskiego
tranzytowym S
rodkowoazjatyckich wę- kapitału w ich krajach. Efekty współpra-
glowodorów. Obecnie, wraz z powsta- cy gospodarczej z ChRL nie są zresztą
niem ropociągu i gazociągu łączącego wyłącznie pozytywne. Do negatywnych
region z Sinkiangiem, wzrasta znacze- jej skutków można zaliczyć bezkonku-
nie Chin w tym aspekcie. Republiki rencyjnoS
ć tanich produktów chiń-
S
rodkowoazjatyckie (w mniejszym stop- skich, która hamuje rozwój produkcji
niu Kazachstan) zmuszone są szukać lokalnej. Rozwój chińskiego biznesu
inwestorów, gdyż same nie są w stanie w Azji R
rodkowej nie idzie w parze ze
sfinansować budowy kluczowej infra- znaczącym wzrostem miejsc pracy na
struktury: np. elektrowni wodnych. Do miejscu. Chińscy przedsiębiorcy sprowa-
tej pory głównym ich partnerem była dzają pracowników z Chin, argumentu-
Rosja, aktualnie równie ważnym stają jąc swoje działanie brakiem wykwalifi-
się Chiny. Pekin jest zainteresowany kowanej siły roboczej w postsowieckich
stabilizacją polityczną i gospodarczą
republikach. Ponadto, chińskie inwes-
postsowieckich republik Azji R
rodkowej
tycje w regionie przede wszystkim
12
Ważnym x
ródłem gazu pozostaje największe obecnie eksploatowane złoże Chin  Tarim, położone na
obszarze Sinkiangu. Jego znaczenie dla gospodarki chińskiej wzrosło wraz z uruchomieniem w 2004 r.
gazociągu Zachód Wschód (przepustowoS
ć na pierwszym etapie: 12 miliardów m3).
13
N. Kassenova, China as an Emerging Donor in Tajikistan and Kyrgyzstan,  Russie. Nei. Visions ,
n� 36, January 2009, s. 5.
70 BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE I  2010 / 13
AZJA R
RODKOWA
dotyczą sektora surowcowego (oraz nia do dominacji i pełnej wasalizacji
infrastruktury transportowej). W nie- państw Azji R
rodkowej. Chiny, podobnie
wielkim stopniu obejmują natomiast jak państwa zachodnie, są przeciwne
rozwój przemysłu lokalnego. Mało ruchom separatystycznym. Zachód
znacząca jest też obecnoS
ć małego może więc liczyć na wsparcie ChRL
i S
redniego biznesu chińskiego w pań- w kwestii uznania integralnoS
ci teryto-
stwach S
rodkowoazjatyckich.14 rialnej państw postsowieckich podwa-
żanej przez Rosję (w przypadku Gruzji
Nega tywnym skutkiem polityki indu-
oraz potencjalnie także innych państw).
strializacji chińskiego Sinkiangu mogą
Oprócz tych korzystnych dla Zachodu
być dla Kazachstanu plany wykorzysta-
implikacji obecnoS
ci ChRL w regionie
nia wód rzek Irtysz i Ili dla potrzeb stoli-
przynosi ona, z punktu widzenia UE
cy ujgurskiej autonomii Urumczi i prze-
i USA, także negatywne skutki. Chiny,
mysłu naftowego. Odprowadzenie częS
ci
podobnie jak Rosja i państwa S
rod-
zasobów wodnych z wymienionych rzek
kowoazjatyckie, dążą do neutralizacji
może doprowadzić do osuszenia nawad-
zagrożenia ze strony terroryzmu rady-
nianych przez nie kazaskich jezior
kalnych organizacji islamskich. Jest to
Bałchasz i Zajsan i poważnych konsek-
również cel państw zachodnich, (dla
wencji ekologicznych.15
których pozostaje to główną przyczyną
zaangażowania w Afganistanie). Różni-
OCENA POLITYKI CHRL W REGIONIE
ca między chińskim i zachodnim pun-
Z PUNKTU WIDZENIA UE I USA
ktem widzenia polega jednak na meto-
dach likwidacji tego zagrożenia. ChRL
Z punktu widzenia Zachodu gospo-
całkowicie popiera represyjne S
rodki
darcza ekspansja Chin w Azji R
rodkowej
stosowane wobec prawdziwych oraz do-
nie może być oceniania jednoznacznie.
mniemanych terrorystów i radykałów
Chińskie inwestycje w infrastrukturę
islamskich stosowane przez S
rod-
drogową, energetykę, czy też wsparcie
kowoazjatyckie reżimy. Dowodem tego
sektora bankowego (w przypadku Ka-
może być akceptacja Pekinu dla krwa-
zachstanu) wzmacniają państwowoS
ć
wego stłumienia przez rząd uzbecki
S
rodkowoazjatyckich republik. Zapo-
protestów w Andiżanie w 2005 r. UE
biegają procesom dezintegracji w przy-
i USA potępiły wówczas działania Tasz-
padku takich fa iling states16, jak Kirgi-
kentu, co doprowadziło do kilkuletniego
stan, Tadżykistan, czy  poza strefą
ochłodzenia relacji Zachodu z Uzbeki-
postsowiecką  Afganistan. Chińska
stanem.
aktywnoS
ć osłabia też rosyjskie dąże-
14
M.C. Spechler, Why Does China Have No Business in Central Asia?,  China and Eurasia Forum
Quarterly , Vol. 7, No.2, 2009, s. 4, http://www.asia-studies.com/cef.html
15
S. Blank, China s Water Policies in Central Asia and Leadership Poten tial,  Central Asia-Cauca-
sus Institute Ana lyst , 11. 26. 2009, http://www.cacianalyst.org/?q=node/5223
16
Angielskie terminy failed state, failing state, dosłownie  upadłe państwo ,  upadające państwo ,
odnoszą się do państw, które nie spełniają swoich podstawowych funkcji, w szczególnoS
ci utraciły mono-
pol na legalne użycie siły na swoim terytorium, nie posiadają prawomocnego oS
rodka władzy zdolnego
kolektywnie podejmować decyzje, nie są zdolne do wypełniania funkcji administracyjnych i służby publi-
cznej, nie są zdolne do interakcji z innymi państwami jako członkowie społecznoS
ci międzynarodowej.
I  2010 / 13 BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE 71
AZJA R
RODKOWA
znacząco do rozwoju przemysłu i zwięk-
WNIOSKI
szenia zatrudnienia w krajach S
rod-
Region S
rodkowoazjatycki jest dla
kowoazjatyckich.
ChRL strategicznie ważny przede wszyst-
Dla państw zachodnich ChRL jest
kim w kontekS
cie rozwoju gospodar-
konkurentem w Azji R
rodkowej w płasz-
czego zachodniej prowincji Sinkiang.
czyx
nie gospodarczej, gdyż zabiega
Ponadto, Azja R
rodkowa staje się dla
o dostęp do tych samych x
ródeł węglo-
Chin ważnym (choć nie kluczowym)
wodorów w regionie Morza Kaspijskie-
x
ródłem węglowodorów. Surowce te do-
go. Korzystnym rezultatem ekspansji
stępne są drogą lądową, a więc z pomi-
gospodarczej Chin w Azji R
rodkowej
nięciem (kontrolowanych przez USA)
jest wzmocnienie niezależnoS
ci państw
tras morskich. Bez wątpienia jednak
regionu względem Moskwy. Negatyw-
ważniejszymi partnerami gospodarczy-
nym aspektem chińskiego wsparcia
mi od republik S
rodkowoazjatyckich po-
ekonomicznego jest  z punktu widzenia
zostają dla ChRL państwa Azji Połu-
Zachodu  utrwalenie reżimów autory-
dniowo-Wschodniej.
tarnych. Strategia ChRL zakłada, że au-
Republiki S
rodkowoazjatyckie czer- torytaryzm rządów S
rodkowoazjatyc-
pią korzyS
ci ze współpracy gospodar- kich nie stoi w sprzecznoS
ci z rozwojem
czej z Chinami. Te ostatnie są x
ródłem gospodarczym i stabilizacją polityczną.
kredytów i inwestycji dla partnerów Trudno jednak przewidzieć, czy okaże
z Azji R
rodkowej. Ekspansja chińskiego się ona słuszna. Państwa takie, jak
kapitału w regionie niekoniecznie jed- Uzbekistan czy Tadżykistan, mogą 
nak zawsze prowadzi do trwałej popra- w rezultacie autorytarnych rządów 
wy sytuacji gospodarczej. Chińskie przed- przeżywać poważne kryzysy gospodar-
siębiorstwa operują głównie w bran- cze i polityczne, a nawet przekształcić
żach surowcowych. Nie przyczyniają się się w failed states.
72 BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE I  2010 / 13
AZJA R
RODKOWA