Ratyfikacja traktatów welawsko-bydgoskich
6 XI 1657, Bydgoszcz
f&
CCCXXVII.
Fuedeus Perpetuum, quo Domui Brandenburicae Ducatus Prussiae in supremum et absolutum, certis
conditionibus, dominium ceditur.
Datum Velaviae 19. Septembris Anno 1657. Ex Originali. Extat in Archivo Regni Libr. 167. sub Litt.
SN. num. 168. fol. 40.
In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, unici Verique DEI Amen.
Notum fit omnibus; quod cum fuperioribus annis, eoque ipso tempore, quo Serenissimus,
Potentissimus Princeps ac Dominus, Dominus JOANNES CASIMIRUS Rex Poloniae, Magnus Dux
Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Smolensciae, Czernichoviaeque, nec
non Suecorum, Gothorum, Vandalorumque heareditarius Rex, incytumque Poloniae Regnum, et
M.Lithuanie Ducatus Moscovitio bello, Cosiaeisque imlicarentur turbis, Sueci infestis pariter armis
eandem peterent Poloniam, tandemque in Prussiam Regiam ac Ducalem irrumperent, ita, ut ipse
Serenissimus Princeps ac Dominus, Domininus FRIDERICUS WILHELMUS, Marchio
Brandeburgensis, Sacri Romani Imperii Archicamerarius et Princeps Elector, Magdeburgi, Juliae,
Cliviae, Montium, Stetini, Pomeraniae, Castubiorum, Vandalorumque, nec non in Silesia Crosnae et
Carnoviae Dux, Burgravius Norinbergensis, Princeps Halberstadi et Mindae, Comes Marcae et
Ravenstein, ejusque ditiones et subditi infestis Suecorum armis ac hostilitatibus, convocatis undequaq;
contra ipsum Suecicis copiis, ita peteretur ac urgeretur, ut cum ipsis ad pacta quaedam, premente
necessitate, fuerit adactus; unde hostilia quaedam inter Serenissimum Poloniae Regem et
Serenissimum Electtorem Brandeburgicum insecuta patrataque fuerint; tantum per singularem Dei
gratiam clementianque, interveniente et mutuam concordiam Serenissimo ac Potentissimo Principe
Domino D. LEOPOLDO, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae; Sclavoniaeq; Rege, Archiduce
Austriae, Duce Burgundiae, Styriae, Carinthiae, Karniolaeq; per ipsius Consiliarium Camerae Aulicae,
et ad hosce Tractatus Ablegatum, Illustrissimum et Excellentissimum Dominum Franciscum de Lisola,
Dominum in Tyssen et Marienfeld, conciliante: tam Sac.Reg. Majestatis, quam suae Serenitatis
Electoralis Plenipotentiarii, ex parte quidem suae Regiae Majestatis Poloniae, Reverend. Illustr. et
Excellentissimus Dominus Venceslaus Comes in Leszno Leszczynski Episcopus Varmiensis, et
Dominus Vincentius Corvinus Gonsiewski supremus Thesaurarius, et Campiductor M. D. Lithuaniae,
Vielisensis, Punensis, Marcoviensis Gubernator, Oeconomiarum Olitensis et Graudentensis
Administrator; ex parte vero Serenitatis Electoralis Illustr. et Excell. Domini, Dominus Otho liber
Baro a Suerin, Dominus in Landsberg, Oldeviquehagen et Drevitz, heareditarius Electoratus
Brandeburgensis Camerarius, Seren. Electoris Brandeburgansis Consiliarius status intimus, et
negotiorum feudalium Director, nec non Serenissimac Electricis supremus Aulae Praefectus,
Capitaneus in Oranienburg, et Dominus Christophorus a Somnitz, heareditarius Camerarius in Ducatu
Pomeraniae, ejusdem Serenitatis Electoralis Consiliarius status intimus, Cancellarius in Pomerania
Ducali, et Capineus Neostetinensis, necessariis ad hoc instructi mandatis, perpetuam Pacem,
concordiam atque amicitiam inter praedictu Serenissimum ac Potentissimum Regem, Magnumque
Lituaniae Ducem, ejusque Successres, et Regnum Poloniae, Magnumque Ducatum Lithuaniae; tum
Serenissimum Electorem Brandeb.qua Prussiae Ducem, ejusque Successores his, quae sequuntur,
conditionibus pacti sint, instaurarint atque concluserint.
I. Predicta pax, quemadmodum in perpetuum fida et sincera erit, ita hoc ipso momento omnis iter
utramque partem utrisque partis copias, milites, subditisque hostilias cessabit, neutra pars in alterius
Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
damnum quiqua tentabit, aut tentari patietur, fed alter alterius gloriam, utilitatem et securitatem modis
omnibus promovere studebit. Quicquid vero durantiubus hisce bellis uni vel alteri parti tam in Regno
Poloniae, quam in Prussia Ducali, aut singulis eorum incolis ab una altera parte, damnorum,
injuriarum, molestiarumve, sive per vim atque expeditiones militares, sive per exactiones, ablationes,
aut alios modos ilitaum fisset, illud omne, utpote perpetua oblivione sepultum, nunquam
exsuscitabitur, nec eo nomine tam Sacra Regia Majestas, Regnumque Poloniae, aut Provincia aliqua
eidem, unita, aut subditorum quisquam, cujuscuq; gradus, dignitatis aut conditionis fuerit, quam
Serenitas sua Electoralis, ejusque subditi, milites et ministri poterunt se invicem, aut singulorum
hearedes vel terras, ditiones, belli duces, milites, subditos convenire, compellare, aut quidquam ab iis
petere aut postulare, multo minus vi extorquere, sed ista omnia utrinque abolita erunt: ac deinceps alter
alterius commodum promovebit, damna aurem mutuo avartet, salvis nomnibus et debitis civilibus inter
Regni, Magni Ducatus Lithuaniae, et hujus Ducatus incolas ante vel durante hoc bello contractis,
quibus solvendis unusquisque teneatur, neque iis, qui praesidia Electoralia per hoc bellum habuerunt,
aut quovis modo cum Serenissimo Electore, aut ejus Officiariis in Regno Poloniae contraxerunt, hoc
omne respectu amicitiae et intercessionis suae Serenitatis Electoralis, a sua Regia Mejestate
indulgebitur, et nulla in re ipsis contra pristina jura, reliquasque libertates omnes, qualescunque sint,
absque ulla exceprione aut reservatione, quibus antea fruebantur, praejudicio erit.
II. Qui hujus belli causa a Polonis et Electoralibus capti fuerunt, sine lytro, et relicta ipsis suppellectile,
quae exstabit, pristinae libertati reddantur; si qui vero alterius signa secuti fuerint, atqe militiae se
addixerint, isti relinquantur parti, nec reposcantur, bona immobilia et literaria documenta, quae ab
utraque parte ratione hujus dissensionis arrestata, vel fisco addicta fuerunt, legitimis eorum Dominis
restituantur, non obstantibus quibusvis donationibus, a quocunque vel quovis titulo factis.
III. Utraqe Pars in moderns hisce bellorum tempestatibus sedulo communi saluti et defensioni intenta
erit, contra quoscunque illius perturbatores, pacique et mutuae securitati stabiliendae, pellendisque e
Regno Poloniae, Magno Ducatu Lithuaniae, et Ducatu Prussiae hostibus, unitis consiliis, vibribus ac
conatibus incumbet; non obstante quovis alio nexu conjunctione, qyae huic aequissimae intentioni et
reciprocae obligationi obstare posse viderentur, vigore autem hujus pacti pro rescissis habentur.
IV. Serenissimus Elector omnia, quae universum Poloniae Regnum, Magnumque Ducatum Lithuaniae
et Episcopatum Varmiensem per hoc bellum, aut per Tractatus Suecicos quocunque titulo occupivit, ac
ipso facto possidet, statim atque heac conventioa sua Regia Majestate et Senatoribus ac
praecipuisRegni Aulaeque Officialibus eidem assistentibus retihabita fuerit, restituet plenarie et absque
ulla reservatione. Evacuatio locorum siat per Commisiarios utrisque partis communi consilio juxta
solitam belli rationem, absque injuria et molestia ulla incolarum, et sine demolitione fortalitiorum
novorum et antiquorum, nisi id ex communi partium consensu quibusdam in licis expedire videatur, et
sine ablatione rei tormentariae ad Episcopatum spectantis. Quorum intuitu, et aliorum praesertim infra
specificatorum, et aliis justis de eausis, Ducatum Prussiae iis sinibus circumscriptum, quibus
Serenissimus Elector illum olim jure feudali ante bellum exortum possidebat, ipse deinceps et
descendentes ejusdem masculi, ex toro ejus legitime provenientes, indeque descendentes omnes, donec
quis qua supererit ex descendentibus masculis suae Serenitatis Electoralis, jure supremi dominii cum
summa atque absoluta potestate sibi habebunt, possidebunt, regentque absque omnibus ante hac
praestitis oneribus.
V. Quanquam ero Serenissimus Elector, ejusque descendentes omnes masculi omni prorsus vasallagii
nexu, quo hactenus Regi et Reipublicae Poloniae obstricti fuerunt, iisque omnibus, quae inde
dependent, liberentur, non tamen perpetua feudi alienatio inde sequitur; sed deficientibus masculis ex
praememorata linea legitima Electorali descendentibus, Erenissimis Regibus et Reipublicae Poloniae
jus suum integrum in praefatum Ducatum reservatur, et tali pacto praefatus Ducatus a republica
Poloniae non avelletur, quae tamen reservatio interim ante casum existentem juri supremi dominii
Serenitatis suae Electoralis, ejusque descendentium nullo modo praejudicabit.
VI. Promittit etiam sua Regia Majestas tam pro se, quam pro Successioribus suis, se in casu non
existentium descendentium specialem habituros rationem Agnatorum Serenitatis suae Electoralis,
nimirum Domus Culmbacensis et Onolsbacensis, et collaturum apud Regni Comitia, ur caasu
Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
caducitatis existente, illi aliis praeferantur, et ad successionem praefati Ducatus admittantur, sub
iisdem feudi conditionibus et obligationibus, quibus antehac Serenissimus Elector ejusque
Antecessires illum vigore Investiturae possederunt.
VII. Sua Regia Majestas atque Respublica Poloniae hoc ipso exsolvunt status, Officiales, omnesque
Prussiae Ducalis subditos priori juramento, quo hactenus obstricti fuerunt: cujus loco Serenissimus
Elector juramento se ac subditos omnes Prussiae obstringet ad observantiam horum pactorum et
fuederis perpetui in termino extradentae ratificationis: et praeterea universi Prussiae Ordines,
Magistratus, Officiales, arcium, portuum; fortalitiorum, civitatum Praefecti jurabunt, se, casu
caducitatisexistence, Serenis. Regem ac Rempublicam Poloniae pro folis et immediatis Dominis
agnituros, eisque omnem obedientiam fidemque debitam praestituros, idque in singulis Ducam
Prussiae homagiis coram Deputatis Serenissimi Regis ac Reipublicae Poloniae repetent, juxta
formulam juramenti specialem, quae hic sequitur, de die vero ad praefatum juramentum decernenda
cum sua Regia Majestate, vel ejusdem Legatis convenier.
Ego N. N. juro, quod casu caduicitatis existente, quo possessio plenumque dominium Ducatus Prussiae
ad suam Regiam Majestatem Poloniae et Rempublicampertinebit, juxta tenorem tractatus inter suam
Regiam Majestatemet Serenitatem suam Electoralem die decima nona Mensis Septembris Anno 1657.
initi, Serenissimum Regem Poloniae ejusque Successores et Rempublicam pro solis et legitimis ac
immediatis Dominis meis agdnoscam, eisque debitam fidem et obedientiam praestabo. Sic me Deus
adjuvet per Jesum Christum, Amen.
VIII. Deficientibus masculis descendentibus ex Linea Electorali praesenti, superstitibus sexus
Marchionissis descendentbus, aut his non exstantibus, propinquo gradu agnotionis suam Serenitatem
Electoralem, ejusque postreros attingentibus, quiquis in Prussiae Ducatu tum temporis succedet,
summam persolvet, de qua inter Sacram Regiam Majestatem et Serenitatem suam Electoralem
conveniet in ipsa ratificatione, quaeque ibidem exprimetur, donec autem exsoluta fuerit, occupare aut
possidere dictis Marchionissis, aut supra dictis proximis haeredibus, licebit Praefecturam
Insterburgensem cum omnibus eo spectantibus praediis et Praefecturis Camerae, quas vocant vulgo
Kammer-Ambter dictis, iisque omnibus omni meliori modo uti frui debebunt, hac tamen lege, ut
quiquid ex fructibus dictae Praefecturae percipient, illud in defalcationen et estenuationem praefatae
sumae capitalis imputetur, iqua persoluta, tenebuntur illam Praefecturam cedere legitimis Prussiae
Possessoribus, nec ultra quicquid praetendere.
IX. Serenissimus Elector ejusque descendentes masculi, Barones, Nobiles, Civitates et Magistratus, ac
subditos omnes Prussiae, cojuscunque gradus et conditionis sint, in avitis receptisque statutis, juribus
et libertatibus, huie conventioni non derogantibus, censervabunt, manutenebunt, nec qyidquam in
contrarium attentabunt aut innovabunt vel a quovis attentari aut innovari patientur, ipsis quoque
justitiam juxta jus Prussiae usitatum et receptum, caeteraque statuta et consuetudines administrari
curabunt, si quis in inferioribus instantiis gravatum se praetenderit, ad supremum Tribunal
appellationum a Serenitate sua Electorali in Prussiae Ducati erigendum provocare poterit, ibidemque
decenti modo jussuum persequi, ulterior provocatio, sive ordinaria, sive extraordinaria, aut quocunque
nomine veniat, nullum inveniat locum, Praeses autem et Assessores istius Appellationis, Judicii a
Serenitate sua Electorali ejusdemq; descendentibus masculis constituentur ex Prussiae Ducalis
indigenis et terrigenis, iisquae illi juramentum praestabunt, nec subditi querelas suas ad Regem
Regnumque Poloniae ullo modo deferre poterunt, aut ab iis admitti; similiter sua Regia Majestas ac
Respublica Poloniae promittunt, casu devolutionis existence se praememoratas Statuum Prussiae
libertates, privilegia, statuta, censuetudines, juraque recepta integra atque salva, dictis Statibus
deinceps semper conservaturas, illosque in quieta et tranquilla postessione eorum omnium
manutenturos, nihilquein iis omnibus inovaturos.
X. Loco vasallagi pristini Serenissimus Elector ejusque descendentes perpetuo ac inviolabili foedere
Serenissimo regi ac Regno Poloniae conjungentur, per quod utrisque partis stabiliatur in perpetuum
securitas, in eum, qui sequitur, modum.
XI. Serenissimus Elector ejusque descendentes fidam cum Serenissimis Regibus Regnoque Poloniae et
Magno Ducatu Lithuaniae colent amicitiam et unionem: nunquam cum Serenissimorum Regum vel
Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
Regni hostibus aliquod foedus directe vel indirecte inibunt in praejudicium Regis et Reipublicae,
transitum hostibus per ditiones suas, portus et propugnacula, annonam quoque et commeatum, ac
qualecunque subfidii genus ipsis denegabunt, nec portus suos ac munitiones ipsis quocunque modo vel
titulo in possessionem tradent.
XII. Subsidia, quae in hoc praesenti bello Serenitas sua Electoralis Serenissimo Regi ac Reipublicae
Poloniae conferre tenebitur, illa in patriculati tractatu, ea de re initio, specifice designata sunt ac
limitata, quae conventio vigore praesentis pacti per omnia servanda erit: quoties autem finito hoc
bello, novum aliquod aliud bellum contra Serenissimum Regem ac Rempublicam Poloniae oriretur,
sua Electoralis Serenitasejusque descendentes tenebuntur 1500. pedites et 500. Equites Serenissimo
Regi ac Regno Poloniae subministrate, quibus, postquam ex Ducatu Prussiae Ducalis educti fuerit,
Rex Regnumque Poloniae sustentationem subministrabunt.
XIII. Vicissim vero Serenissimus Rex ejusque Succestores et Regnum Poloniae, ac Magnum Ducatus
Lithuaniae reciprocam cum Serenitate sua Electorali ejusque Successoribus sevabunt amicitiam,
nullum hostibus ipsius aditum in suae Serenitatis Electoralis terras concedere, sed potius defensioni,
conservationi ac securitati Ducatus Prussiae omnibus modis consulere debebunt, praesertim si hujus
conventionis vel subsidii missi causa (de quo supra) Serenissimo Electori ejusque Succestoribus
quisquam et quicunque fuerit, sive in praesenti, sive deinceps, bellum indicere, aut Ducatui Prussiae
inferre voluerit, Serenissimus Rex et Regnum Poloniae adaequato ipsi subsidio subvenire tenebuntur.
XIV. Coiis Regiis, per Prussiam Ducalem, quando opus fuerit, iter patebit: sine malesicio tamen, noxa
aut damno ullo ncolarum, ordinabit quoque Serenissimus Elector ejusque descendentes, itinerum
rationes, et quidquid inde dependet, idque ut eo rectius fieri possit, mature adventus exercitus Polonici
aut turmarum, Serenissimo Electori aut Posteris ejus, vel in absentia eorum iis, quibus gubernatio
Ducatus comissia fuerit, a sua Regia Majestate vel a Regnii Generalibus vulgo Feldherren indicandus
erit; ordinationi autem praedictae exercitus Polonicus ejusque Duces parere necesse habebunt: pariter
liberum erit Serenitati suae Electorali ejusque prosteris Prussiae Ducibus, eadem ratione et cautelis
supra memoratis, per Poloniam et Prussiam Regalem, copias militares ducere.
XV. Navibus utriusque partispropriis sit liber cum omnimoda securitate praestanda aditus transitus per
portus, qui sunt in alterutrius partis dominio, absque praejudicio commerciorum atque fortalitiorum et
com omnimoda eorumdem securitate, de qua inter partes deinceps conveniet. Libera quoque erit
utrique in alterius ditionibus annona, commeatus, ac omnis subsidii bellici coemptio utraque pars in
alterius partis terris militem conducere poterit; illam tamen ec nomine amice prius compellabit, atque
desuper inter utramque partem de modo conveniet, prout fuederis atque amicitiae ac temporum ratio
expostulabit, et semper observabitur, ne ullum partibus incommodum, aut subditis damnum afferatur.
XVI. Exercitium Religionis Cathol. Romanae, prout ante hoc bellum Sueticum, juxta antiqua et
recentia pacta, in Prussia viguit, aut vigere debuit, conservabitur aut restituetur: liberum erit eam
prositeri volentibus, nec ullus unquam ex Ducalibus subditis jam eam professuris eam ob rem
interpellabitur: Sacella itidem et Oratoria, ac bona omnia Ecclesiastica ipsis oppertinentua ubivis, tam
in consinibus quam alibi, integra, tuta et concesta illis erunt, in iisdemque liberum ex doctrina
institutisque Catholicae Romanae Religionis exercitium habebunt: eo nomine turbabitur, perdeturve
nemo Religionis Catholicae caufa, ullam vim, injuriam, contumeliam, molestiamve perferret, et
quicunque eos aliqua injuria affecerit, severe punietur: ad munera et honores iis, qui ex Catholicis
idonei fuorin, liber erit aditus: quicunque etiam in Ducatu Catholici Barones, Nobiles, Civitates, jura
patronatus legitimis acquisiverint modis, in licis, ubi jura illa ipsis competunt, iisdem uti ac frui absque
impedimento ac contradictione poterunt. Si vero alli Compatroni non Romanae Religioni addicti
fuerint, inibi interque eos lis super ejus exercitio oriatur, a Commissariis, a Serenitate sua Electorali ex
utraque Religione pari numero constituendis, componetur vel decidetur, juxta praescriptum Juris
Canonici: Templum quoque Regiomontanum, cum suo Coemeterio et locis ad id pertinentibus, ac
fundatione, allisque juribus receptis in eo statu, quo ante hoc bellum fuerunt, aut esse debuerunt,
conservabitur. Personae Ecclesiasticae iis immunitatibus et foro in posterum gaudebunt, quibus
hactenus gavisae sunt, aut gaudere debuerunt juxta pacta priora. Jurisdictio spiritualis Reverendissimi
Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
et Excellentissimi D. Episcopi Varmiensis, juxta pacta, intacta et integra conservabitur, in Parachum et
omnes alias Ecclesiasticas personas, Catholicae Religioni addictas, omnibus denique juribus,
praerogativis ac libertatibus fruentur, quae tam in antiquis quam recentibus pactis et fundationibus
contenta sunt, quae bic in hac solum materia, denuo confimantur, ac pro specifice expressis et
declaratis habentur. Calendarium (novum) hactenus usitatum et receptum pariter retinebitur, similiter
Sereniss. Rex Poloniae et Respublica pro se et Successoribus suis promittunt, quod in casu
devolutionis nihil in praejudicium tam Augustano-Lutheranae, quam Augustano-Reformatae
Religionis inovabunt aut attentabunt.
XVII. Commercia inter Regni Poloniae, M. D. Litu. et Ducatus Prussiae incolas libera erunt ac secura.
Circa controversias vero quascunque ratione commercii et omnium inde depentium, vel eos
spectantium, aut quae ad illud quocunque modo referri possunt, Commissio instituetur ad instantiam
partis poscentis, et omnia per Commissarios ex utraque parte, ad instantiam sive suae Regiae
Majestatis, sive suae Serenissimae Electoralis Celsitudinis, pari numero intra spatium duorum
mensium nominandos, amicabiliter componentur. In dominiis vero utrasque partis nulla nova
theloneorum onera, tam terrastria, quam martima, auae ante hoc bellum non fuerunt, in gravamen
cujuslibet imponantur, quod si aliqua e re communi de novo imponenda aut augenda videbuntur, id
partium consensu siet.
XVIII. Si super limitibus inter utramque partem, aut ubditos utrisque partis, ratione videlicet limitum,
aut etiam inter suam Regiam Majestatem ac Successores Regnum Poloniae ac M. D. Lithuaniae, et
Serenietatem suam Electoralem, ejusque Successores circa observationem ac executionem fuederis ac
praesentis Conventionis, aliave quavis de causa aliqua dubitatio aut controversia exoriatur, per
Commissarios ad instantiam suae Reg. Majestatis, quam suae Serenitatis Electoralis, intra bimestre
spatium ab utraque parte aequali numero nominandos, quique, si opus sit, in rem praesentem jurent,
amice componantur ac desiniantur.
XIX. De pretio, valore ad aestimatione monetae, liberoque ejusdem cursin per utrisque ditiones,
quoties opus fuerit, amicabiliter conveniendum erit.
XX. Ad intercessionem Serenissimi ac Potentissimi Ungariae et Bohemiae Regis, perpraememoratum
Dominum Ablegatum suum interpositam, nec non Serenissimi Electoris Brandeburgici pro plenaria
restitutione, et omnimoda securitate cognati Principis majorem in modum instante: Serenissimi Regis
Poloniae Plenipotentiarii perspectam et exploratam habentes suae Regiae Majestatis, cum erga
caeteros omnes ad obsequium redeuntes, tum specialiter erga Illustrissimum Principem Dominum
Boguslaum Radziwiłł, Ducem Bierzarum, Dobinkorum et Sluciae, Sac. Rom. Imperii Principem, non
uno documento literario testatam benignitatem, annuerunt et consenserunt, ut praefatus Princeps
tanquam is, qui de facto cum debita submissione ad pristinam obedientiam, fidem et obsequium una
cum suis omnibus jem redierit, et omni cum hostibus commercio renumciarit, atque in posterum
Serenissimo Regi et Reipublicae obsequium suum fidele voverit, non modo generalis amnistiae
beneficio frui et gaudere possit, sed etiam speciali praesentis transactionis vigore in ducatum suorum
patrimonia et omnia bona ac jura, isi legitime competentia, in forma plenissima una cum suis restitutus
ac restituendus intelligatur, neque ratione injuriarum, damnorum ac hostilitatum, quae in hoc bello vel
per ipsum, vel per ejus ministros aut milites occiderunt, per viam juris aut facti quiquam negotium aut
molestiam ipsi, aut partes ipsius sequentibus facessere possit; sed omnia fideli amnestia et
praeteritorum oblivione, hujus quoque pacificationis vigore sepulta censeantur, falvis nominibus et
debitis civilibus, quae nihilominus persolvenda erunt.
XXI. Foedus hoc, et omnia in hoc Instrumento contenta sancte servatum iri utraque pars juramento
promittet et in praesenti quidem Sereniss. Rex Poloniae, ac Senatores eidem assidentes hanc
conventionem solenniter ratihabebunt, ac juramento firmabunt, promittentque in proximis Comitiis,
aut proximo Conventu Comitiorum potestatem habente omnia, quae his conclusa sunt, ratihabitum iri,
suniliter Serenitas sua Electoralis illam pari modo ratificabit, ac juramento firmabit, atque hoc foedus
perpetuum, quotiescunque novus Rex Poloniae electus suerit aut Dux Prussiae in Ducatum successerit,
ab utraque parte renovabiturque juramento desuper praesitio, per Deputatos in animam Principalium
jurantes, et si pars alterutra huic conventioni et foederi contravenerit, et decenter admonita satisfacere
Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
neglexerit, pars laesa monere tenebitur Mediatores, ac Serenissimus Reges et Status in Articulo
sequenti nominatos, et eorum curam aadhibere procurandae satisfactioni, et huic stabiliendae
coccordiae rationi, utraque Pars sedulo infinitet, ut omnia amicabiliter aequis modis componantur.
XXII.Pro securitate, et horum pactorum firmitudinem fidem suam quoque ut interponant Serenissimi
ac Potentissimi Reges Hungariae et Bohemiae, item Daniae Norvegiaeque, denique Praepotentes
Foederati Belgii Ordines rogabuntur, ut injuriam aut vim contra hanc conventionem per se omni
meliori modo consulant; atque debita ipsis satisfactio procuretur. Confecta autem sunt a supra
nominatis Dominis Plenipotentiariis hujus pacificationis et foederis duo ejusdem tenoris exemplaria, a
sua Regia Majestate Poloniae, et Senatoribus eidem assidentibus, atque a sua Serenissima Elctorali
Celsitudine Brandebugensi intra sex septimanas ab infra scripto die ratisicanda, et juramento firmanda,
atque utrinque permutanda: quorum unum suae Reg. Majestatis Dominis Plenipotentiariis exhibitum,
alterum vero suae Serenitaris Electoralis Dominis Plenipotentiariis traditum, utcunque autem in
majorem Fidem majusque robur a saepe dictis Dominis Plenipotentiariis utriusque partis propriarum
manuum sbscripcione, sigillorumque appositione munitum et roboratum est. Acta sunt haec Welaviae
Prussorum die decima nona Mensis Septembris, Anno salutis humanae 1657.
VENCESLAUS de LESZNO, Episcopus Varmiensis, S. R. Majestatis Poloniae et Sueciae
Plenipotentiarius. mppr.
(L. S.)
VINCENTIUS CORVINUS GONŚIEWSKI, Supremus Thesaurarius et Campiductor M. D. Lit. S. R.
Majest. Poloniae et Sueciae Plenipotentiarius. mpr.
(L. S.)
FRANCISCUS de LISOLA, Serenissimi Ungariae et Bohemiae Regis Consiliarius, et ad hosce
Tractatus pro mediatione Ablegatus. mppr.
(L. S.)
OTTO Liber Baro a SUERIN, Plenipot. Electoralis. mppr.
(L. S.)
LAURENTIUS CHRISTOPHORUS SOMNITZ, Plenipotentiarius Electoralis. mppr.
(L. S.)
CCCXXVIII.
Specialis Conventio inter Poloniae Regem et Brandeburgi Marchionem de conjungendis armis ad
expurgandam quibusvis hostibus Poloniam, Prussiasque regiam et Ducalem, per eosdem
Plenipotentiarios, iisdem loco, anno et die tractata conclusa. Ex Archivo Regni Libr. SK. fol. 153.
Quandoquidem, Deo clementer annuente, Serenissimus Elector Brandeburgensis ad sinceram pacem et
amicitiam cum Serenissimo Rege ac Regno Poloniae et Magno Ducatu Lituaniae, a quibus violento
bellorum ingruentium ac necessitatis inevitabilis impulsu, invitus avolsus erat, feliciter redierit, ac
perpetuo, foedere ita se Serenissimo Regi ac Regno Poloniae, et M. D. Lithuaniae conjunxerit, ut
mutuam utilitatem, commodum ac securitatem sincere procurare ac promovere teneantur. Ad quem
scopum attingendum nil expeditus visum fuit, quam si communi ope, viribus ac consilio arma et studia
conjungerentur, ad expurgandum quibusvis hostibus Poloniam, et totam Prussiam Regiam et Ducalem
periculo liberandam, ac removenda omnia obstacula, auae communem utriusque partis tranquilitatem
impediunt, et optatam pacem eo citius ac efficacius consequendum: circa quod specialis conventio
inter partes, per eosdem Reverrendissimum, Illustrissimos et Escellentissimos DD. utrisque partis
Plenipotentiarios, nominatos in pacis Instrumento stabilita fuit, in eum, qui sequitur, modum:
I. Serenissimus Rex Regnumque Poloniae et Magnus Ducatus Lithuaniae, durante hoc bello, requisito
armorum ac militum praesidio Serenissimo Electori Brandeburgensi, ejusque Statibus ac Provinciis
tam in Imperio, quam hic in Prussia contra praememoratos hostes, vel Quoscunque eorum
confoederatos et adhaerentos, quoties necessitas exiget, suecurrent: quibus Serenissimus Elector,
Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
quoties pro sua defensione in prapriis ipsius Provinciis militabunt, victum et subsitantiam, prout
proprio suo militi, supppeditabit.
II. Similiter Serenissimus Elector Brandeburgensis pro communi partium utilitare, toto hoc bello
durante, instructum cum omnibus pertintiis et re totmentaria habebit exercitum sex millium militum,
partim equitum partim peditum, quibuscum vel ipse contra super descriptum hostem ager, aut cum
Polonis conjunger, juxta rerum exigentiam, habito desuper communi consilio, quibus, etamsi plures
fuerint, similiter Serenissimus Rex ac Respublica Poloniae victum et subsistentiam, quamdiu pro ipsis
et in ipsorum territoriis sunt militaturi, subministrare debebunt: nec Serenitas sua Electoralis, pendente
hoc bello quidquam ultra praedictum numerum militum subministrare tenebitur, nisi sponte volet.
III. Si Sueci aut eorum asseclae conjunctionis odio, vel alio quovis colore intra decennium post hoc
bellum finitum Serenissimum Electtorem non solum in Ducatu Prussiae, sed et in Imperio, armis suis
infestare tentaverint, Serenissimus Rex Poloniae et Respublica tenebuntur ipsi subvenire, et vicissim
eodem casu Serenitas sua Electoralis per totum illud decennium post confectam pacem tenebitur
subsidium Serenissimo Regi ac Reipublicae ad ipsorm defensionem, iisdem ut supra conditionibus,
suppeditare. De quibus auxiliis sibi mutuo ferendis specialis declaratio siet inter suam Regiam
Majestat. et Serenitatem suam Electoralem in ipsa ratihabitione. Liberum quoque erit Serenissimo
Electori amlecti foedus inter Serenissim. Domum Austriacam et Serenissim. Ragem ac Rempublicam
Poloniae initum, ac securitatibus omnibus in illo comprehensis frui.
IV. Quando utrisque partis conjunctae fuerint copiae, expeditiones militares omnes communi consilio,
et utriusque partis Generalium consensu suscipientur, si in terris, ad Serenitatem suam Electoralem
spectantibus, autaliis in locis suae Seren. Electoralis causa tantum bellum geratur, belli directio ad
Serenitatem suam Electoralem spectabit. Serenitate sua Electorali vero absente, omnia fient communi
consilio, et si opus fuerit, de directione inter principales conveniat, habito respectu ad discrimina
Generalium. Similiter etiam quando copiae Electorales pro Serenissimo Rege aut Republic. Poloniae
certabunt, idem juris statuetur, de caetero salva erit utriusque partis Generalis in milites suos
jurisdictio, et aequalis, semper inter milites utrisque partis laborum, secundum numerum eorundem
proportionata distributio; in quocunque autem territorio copiae tam Regiae quam Electorales fuerint, ii,
guibus annonae commeatusque cura commissa fueris, ex aequo utrisque partis militibus, secundum
eorum numerum, de sustefitatione prospicient.
V. Neutra pars poterit sine alterius scitu, consensu, ac praesentia Deputatorum pacem, induciasve cum
hostibus pacisci, nec arma deponere, antequam utrique pari de securitate omnimodaprospiciatur, ad
plenariam partium satisfactionem. Serenissimus Elector Brandeburgenis in pace cum Serenissimo
Magno Moschoviae Care includetur, cum omnimoda sua securitate et observatione foedus perpetui et
conventionis cum Serenissimo Regno Poloniae et Magno Duce Lithuaniae initae.
VI. Caeterum quum intuitu damnorum, periculorumq; quae pendente bello Ser. suae Electorali
subeunda erunt, aliisque de causis aequum visum fuerit, suae Regiae Majestati et Reipublicae, ut
propensionem suam et Regni erga Serenitatem suam Electoralem, ejusque inclytam Domum re ipsa
demonstrarent, et illorum omnium dignam haberent rationem, aliquam ipsi congruam satisfactionem
concedere. Et praetera sua Serenitas Electoralis certam pecuniae summam, vel contributiones ad belli
sumptus, et necestarios militum delectus praetenderit, Reverendissimus, Illustrissimi et Exellentissimi
Domini Plenipotentiarii suae Serenitatis Electoralis desiderio plene satisfaccere summe optaverint,
atque nonnulla, quae circa hoc pactum in mandatis habuerunt, declararint, tamen quum ad
complanandum hoc negotium penitus atque sussicienter instructi non fuerint, res ista ad ulteriorem
suae Regiae Majestatis declarationem aut conventionem in ipsa ratihabitione faciendam remissa est,
ica, ut nihilominus pax interea concludatur. Interea vero Serenitas sua Electoralis declarat ac
protestatur, se ante dictam declarationem seu ratihabitionem nullo modo velle obligatori ad
executionem eorum, quae in articulo quarto conventionis principalis de evacuatione locorum conventa
sunt. Quae opnia sancte et inviolabiliter observatum iri pars utraque sub side sua et juramento
promitter, prout ex nunc Reverendissimus, illustrissimi et Excellentissimi Domini Plenipotentiarii,
nomine Serenissimorum suorum Principalium, de facto promittunt, seque intra sex hebdimadas
Serenissimi Regis ac Senatorum eidem assidentium uti et Serenitatis suae Electoralis ratihabitionem,
Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
nec non etiam in proximis Regni Comitiis eorum omnium, quae hic acta et conclusa sunt, plenam
confirmationem procuraturos. In quorum fidem haec a saepe dictis Plenipotentiariis propriarum
manuum subscriptione, sigillerumque appositione munita roborataque sunt. Welaviae Prussorum, die
decima nona Mensis Septembris. Anno salutis humanae millesimo sexcentesimo quiquagesimo,
septimo.
VENCESLAUS de LESZNO, Episcopus Varmiensis, S. R. Majestatis Poloniae et Sueciae
Plenipotentiarius. mppr.
(L. S.)
VINCENTIUS CORVINUS GONŚIEWSKI, Supremus Thesaurarius et Campiductor M. D. Lith. suae
Majest. Poloniae et Sueciae Plenipotent. mppr.
(L. S.)
FRANCISCUS de LISOLA, Serenissimi Ungariae et Bohemiae Regis Consiliarius, et ad mediationem
horum Tractatuum Ablegatus. mppr.
(L. S.)
OTTO Liber Baro a SUERIN, Plenipot. Electoralis. mppr.
(L. S.)
LAURENTIUS CHRISTOPHORUS SOMNITZ, Plenipotentiarius Electoralis. mppr.
(L. S.)
CCCXXIX.
Confirmato Pactum Velaviensium; ubi quoque praefectur oe Bytow et Lavenburg Duci Prussiae in
Feudum conferuntur, atque Elbinga cum territerio in possessionem ceditur. Dat. Bidgostiae 6.
Novembris. Ex. Originali.
Nos JOANNES CASIMIRUS Rex Poloniae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Smolensciae,
Czernichoviaeque, nec non Suecorum, Gottorum, Vandaorumque Rex haereditarius. Testamur
praesentibus pro Nobis Successoribusque nostris Regibus et Regno Poloniae ac Magno Ducatu
Lithuaniae, Nos universa et singula capita, pactis supra scriptis comprehensa, bona fide ex Senatus
Consulto approbasse, confirmasie et ratihabuisse, prout ea hisce nunc ex Senatus Consulto
approbamus, confirmamus, et ratihabemus, promittentes verbo Regio, et sub fide praestiti tam a Nobis,
quam Consilitariis nostris, Officialibusque, lateri nostro assidentibus, juramenti, Nos praedictis pactis
posthac constanter inhaesuros, coraturosque, ut omnia et singula pactorum capita, auae a nostra parte,
ac Reipublicae Poloniae nomine promisia sunt, sancte et religiose observantur, imo impedicturos, ne a
quopiam violentur,et quoniam nonnulla ad Nos in negotio conjnctionis armorum et aliis remisia sunt,
atque super iis sequenti ratione inter Nos et Serenissimum Principem Electorem super memoratum
conventum est modo infra scripto, ea secundum conventionem initam addimus, illaque eandem vim
atque vigorem cum superioribus articulis et Senatus Consulto habere volumus, atque hisce tribuimus,
policemurque eadem fide jurata, in proximis Comitiis omnia, quae superioribus articulis continentur,
et quae hic sequuntur, omnium Ordinum consensu confirmatum et ratihabitum iri. Igitur probe
perpendentes, cum pericula, quae suae Serenitati Elect. terrisque ipsius per imsam separationem a
partibus Suecicis imminent, tum quantum intersit nostri atque Republicae, vicinum Nobis Proncipem
justis devincire modis, tum inprimis quanta quamq; utilia Nobis Regnoq; Polon. per effectivam et
actualem armorum Nobiscu conjunctionem, praestare sua Serenitas Electoralis deinceps possit officia,
tam belli quam pacis tempore, Ad demonstrandam praeterea singularem propensionem nostram,
Regnique nostri erga suam Serenitatem Elect., ejusque Domum Inclytam, suae Serenitati Electorati
ejusdemque posteris masculis, ex legigitimo thoro ejusdem descendentibus, pariter ex Senatus
Consulto et consilio Dominorum Consiliariorum tam spiritualium, quam saecularium Regni nostri,
duas Praefecturas Luneburgensem et Binoviensem, cum omnibus et singulis eorum subditis, vasallis,
fructibus, libertatibus, eminentiis, censibus, proventibus, juribus et pertinentiis universis tenendas,
habendas, fruendas, utendas, et possidendas in perpetuum jure feudi pro Nobis et Successoribus nostris
Regibus Poloniae dedimus, concessimus, ac illum de eis ipsis arcibus et ppidis Bytau et Lunenburg
Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
investivimus, et tenore praesentium damus et concedimus, et ivestimus. Officiales nostros et incolas
quoscunque ibidem juramentis et subjectionibus, guibus hactenus Nobis et Reipubl. obstricti fuerant,
hoc ipso exolventes. Praeterea de ampliori gratia et benevolentia nostra Serenitatem ejus ac illius
haeredes ab omni juramento, nec non tributis et exactionibus quibuscunque, Nobis et Posteris nostris,
ratione Praedictarum arcium et oppidorm praestandis, dimittimus, et liberos facimus, prout olim a
Ducibus Pomeraniae eaedem Praefecturae Bytau et Lunenburg tenebantur. Policemur praeterea pro
Nobis et Successoribus nostris, dictum Serenisi. Principem ac ejus Haerdes in praedictis arcibus et
earu pertinentiis, quantum in Nobis est, defendere ac tueri. Tenebitur autem, et obligatus esse debebit
praefatus Sereniss. Elector ejusque Successores, ad singulas Successorum nostrorum Regum Poloniae
Coronationes Consiliarios aut Officiales suos mittere, qui hoc ipsum jus feudale de praefatis arcibus et
oppidis ad Regnum pertinens recegnoscent, et literas ejus recognitionis et renovationis feudi, quae
gratis illis debent dari, a novis Regibus accipient.Quodsi aliqua legitima causa impediet, ut hoc
officium et debitum in Coronationibus Successorum nostrorum non fecerint, nil ea negligentia illis
detrimenti afferre debebit, dummodo alio brevi tempore post Coronationem id praestare curaverint.
Ubi vero iste Serenissimus Priceps Dominus FRIDERICUS WILHELMUS, Marchio et Elector
Brandeburgicus, in Prussia Dux etc. sine legitimis masculis haeredibus, vel eorum legitimi masculi
feudi haeredes non relicta prole virili decederent, stirpsque et progenies eorum mascula et legitima
desiceret, extune praedictae arces et oppida Bytau et Lunenburg, cum omnibus suis bonis, subditis,
vasallis, fructibus, libertatibus, juribus, eminentiis et partinentiis universis, ac cum pleno jure et
possessione citra omnem difficultatem ad Nos et Posteros nostros Reges Poloniae redibunt. Etsi ad
praesens Praefecturae ista a Donatariis nostris possidentur, ideo usum fructum, ante hanc cessionem
ipsis debitum, atq; quidquid juris in illis habuerunt unquam, alia ratione dignisq; modis
compensabimus, ita, ut vacua possessio, et plena fructuum perceptio suam Serenitatem Electoralem ex
hoc ipso tempore manere, neque quisquam ipsi ratione satisfactionis suae negotium facessere debeat.
Religionis Catholicae exercitium in praefatis Praefecturis Lunenburg et Bytau, Prout ad Hane Usque
diem fuit, liberum erit. Jurisdictio Episcopi Vladislaviensis in Templa Catholica Sacerdotesque integra
maneat, proventus videlicet, decimae, census, et si qui sint alii, Parochis et Ecclesiis suis extradentur,
et renuntes ad extradentum a Praefectis ejusdem Serenitatis cogentur. Causa tam Nobilium, quam
plebejorum matrimoniales ad Forum Ecclesiasticum pertinebunt, Nobilitas juribus, privilegiis
bonisque suis eodem modo, ac sub immediato dominio nostro utebatur, utetur, frueturque sub sua
Serenitate Electorali. Decreta rerum judicatarum, prout sub imediato, domino nostro lata sunt,
inviolata maneant, gubernationis et appellationum ratio eadem erit, quae fuit sub Ducibus Pomeraniae,
salvis privilegiis. Jura patronatus Regia reservantur ejus Serenitati Electorali, et Nobilibus, si quae
habent, juxta privilegia et usumeorumdem, ita tamen, quod juxta declarationem, circa hanc
conventionem ab ejus Serenitate factam, ad Ecclesias Catholicas Parochiales praesentabit ejus
Serenitas Electoralis Sacerdotes Catholicos, ad commendationem Episcoporum Vladislaviensium, ab
iisdem Episcopis Vladislaviensibus instituendos, ita, ne Ecclesia ultra duorum mensium spatium
vacare possit.
Propter eandem armorum conjunctionem, et supra memoratas alias rationes suae Seren. Elect.
Civitatem Elbigensem, cum toto ejusdem distructu et territorio, pleno dominii jure sibi habendam,
possidendemque una cum reditibus, qui inde ad Reges Regnumque Poloniae olim deferebantur,
concedimus, promittimusque, quod, quamprimum ex potestate Suecorum crepta, aut recuperata fuerit,
nemini, quam suae Serenitati Electorali vacua ejus possessio tradi debeat, citra ullas peaetensiones, vel
dilationes, praesidio suae Serenitatis munienda, sine ullo sumptu Regis et Regni.
Quam quidem Civitatem Elbingensem eodem modo possidebit, tenebitq; et ea ruetur sua Serenitas
ejusque posteri, atque a Nobis et Regno Poloniae, ad hoc ultimum bellum Sueticum 1655. tenebatur et
possidebatur, etiam quoad commercia, et jura aliarum civitatum nostrarum Pruthenicarum, nulla
praeterea nova instituendo.
Commissio, quoties opus fuerit, instituetur ab utraque parte pari numero Commissariorum, omnium
interesse habentium, ac imprimis civitatum nostrarum Pruthenicarum habeatur ratio, ne illae in suis
commerciis, omnibusque inde dependentibus praejudicium patiantur, utque gravamina ac
Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
praetensiones, quas inter se habere praetendunt, per Commissionem aboliantur, vocatis ad diem
Commissionis civitatum earundem Pruthenicarum Deputatis.
Religionis Catholicae et Augustanae exercitium Elbingae liberum sit, statusque ejustem Religionis
Catholicae idem erit, prout ante hoc bellum fuit. Jurisdictio Episcopi in Sacerdotes Catholicos, prout
ante, integra maneat. Jus patronatus ejusdem Ecclesiae Elbingensis Catholicae ad Nos spectabit,
Templum Catholicis ademptum restituetur, proventusque et fundi omnes Ecclesiae Catholicae, quibus
ante hoc ultimum bellum Sueticum utebatur fruebaturque, reddentur, Catholicis praeterea ad
Magistratum sccessus patebit. De summa juxta Articulum oktavum foederis perpetui exolvenda
conventum est, quod haeredibus in dicto Articulo designatis et descrptis, in casu ibidem expresso,
summa centum quinquaginta millium Talerorum Imperialium solvi debeat. Quae omnia cum bene
expensa, ex Sanatus Consulto peracta atque concluda sint, in eorum sidem et majus robur, hoc
instrumentum manu nostra subscriptum, sigilllo insuper Regni nostri muniri jussimus. Actum
Bidgostiae die sexta Mensis Novembris, Ano Domini millesimo sexcentesimo quinquagesimo
septimo, Regnorum nostrorum Poloniae nono, Sueciae voero decimo Anno. Praesentibus ut supra.
Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%