Barwy znajdujące się po przeciwnych stronach środka koła nazywane są barwami
dopełniającymi. Takie barwy nałożone na siebie w syntezie addytywnej dają barwę białą, a w
syntezie subtraktywnej - barwę czarną, natomiast zmieszane dają neutralną szarośd.
twarde promieniowanie rentgenowskie - długośd od 5 pm do 100 pm
miękkie promieniowanie rentgenowskie - długośd od 0,1 nm do 10 nm
Podczerwieo - Oznacza to zakres od 780 nm do 1 mm.
Zakres światła czerwonego ma długość fali od ok. 630 do ok. 780 nm i stanowi
przedział najniższych częstotliwości rozpoznawalnych przez ludzkie oko.
Promieniowanie o długości fali powyżej tego zakresu nazywa się
podczerwonym i jest dla człowieka niewidzialne.
Zakres światła żółtego ma długość fali od 565 nm do 590 nm.
Światło zielone ma długość fali około 550 nm.
Zakres światła niebieskiego ma długość fali od ok. 420 do ok. 490 nm.
Barwa fioletowa - światło o długości od 380 do 450 nm.
Ultra Fiolet : 100-380nm :
·ð techniczny
o daleki ultrafiolet - długość fali 100-200 nm
o bliski ultrafiolet - długość fali 200-380 nm
·ð ze wzglÄ™du na dziaÅ‚anie na czÅ‚owieka
o UV-C - długość fali 200-280 nm
o UV-B - długość fali 280-320 nm
o UV-A - długość fali 320-380 nm
·ð UVC - 200-280 nm - Ten rodzaj promieniowania jest prawie caÅ‚kowicie pochÅ‚aniany
przez warstwę ozonową atmosfery, otaczającą kulę ziemską, tak więc promienie UVC
nie występują w świetle słonecznym docierającym do powierzchni Ziemi.
Promieniowanie UVC wykorzystuje się na przykład w warunkach laboratoryjnych do
sterylizacji czyli odkażania i zabijania chorobotwórczych mikroorganizmów jak np.
bakterii.
·ð UVB - 280-320 nm - Stanowi ono 5 % caÅ‚ego promieniowania ultrafioletowego
docierajÄ…cego do powierzchni Ziemi. To ono jest odpowiedzialne za pojawianie siÄ™
rumienia i oparzeń słonecznych, a także powoduje pigmentację czyli efekt opalonej
skóry.
·ð UVA - 320-400 nm - Dodatkowo zakres UVA zostaÅ‚ podzielony na dwie podgrupy:
- UVA - I czyli fale długie 340-400 nm
- UVA-II czyli fale krótkie 320-340 nm
Promieniowanie UVA stanowi 95 % całego promieniowania ultrafioletowego
docierającego do powierzchni Ziemi. Nie powoduje powstawania rumienia i poparzeń,
natomiast powoduje pigmentację skóry czyli opaleniznę oraz jak się okazało w
ostatnim czasie to ono jest głównie odpowiedzialne za tzw. fotostarzenie się oraz
zmiany nowotworowe skóry.
Promieniowanie UVB Promieniowanie UVA
Zakres długości fal 280-320 nm Zakres długości fal 320-400 nm
Najsilniejsze w godzinach od 10 rano do 3 po Jego natężenie jest takie samo przez cały
południu, w okresie letnim jego natężenie jest dzień, od wschodu do zachodu słońca.,
najwyższe. niezależnie od pogody oraz pory roku czyli
zimą jest równie intensywne jak latem.
Stanowi 5 % całego promieniowania UV Stanowi 95 % całego promieniowania UV
docierajÄ…cego do Ziemi. docierajÄ…cego do Ziemi.
Jest ono filtrowane przez chmury i szyby Nie zatrzymujÄ… go ani chmury, szyby okienne
okienne lub samochodowe, tak więc w czy samochodowe czyli nawet siedząc w
pochmurne dni oraz podczas pobytu w samochodzie lub w nasłonecznionym pokoju,
pomieszczeniach lub samochodzie dociera do bÄ…dz
w pochmurny dzień latem czy zimą
nas mniejsza dawka promieni UVB. jesteśmy poddani działaniu takiej samej
dawki promieni UVA.
Ponieważ są to promienie o krótszej długości Jako promienie o dłuższym zasięgu penetrują
nie wnikają głęboko w skórę, głównie tylko do skórę bardzo głęboko, aż do poziomu skóry
poziomu naskórka. właściwej.
To ono jest odpowiedzialne za rumień Nie wywołuje rumienia. Efekty jego
posłoneczny i poparzenia skóry, gdyż mimo niekorzystnego działania są zauważalne po
krótszej długości promienie te posiadają latach, gdyż jego dawki kumulują się dając o
wyższą energię w porównaniu z promieniami sobie znać w przyszłości np. w postaci
UVA. Tak więc niekorzystne efekty działania zniszczonej, pokrytej licznymi zmarszczkami
promieni UVB są widoczne w krótkim czasie. skóry lub zmianami nowotworowymi.
Powoduje obniżenie odporności W dużej mierze przyczynia się do zmian
immunologicznej organizmu, przez co także nowotworowych skóry.
przyczynia siÄ™ do zmian nowotworowych, nie
tylko skóry, ale także innych organów.
Może być jednym z powodów zaćmy-choroby Przyczynia się do pojawiania się reakcji
oczu. fotouczulajÄ…cych.
Jest główną przyczyną fotostarzenia się
skóry.
Rumień i oparzenie słoneczne
Pierwszy, najszybciej zauważalny efekt to pojawienie się rumienia i oparzenia słonecznego
czyli zaczerwienienie, pieczenie i podrażnienie skóry w wyniku zbyt długiego przebywania
na słońcu bez zabezpieczenia. Za efekt reakcji rumieniotwórczej, która polega na rozszerzeniu
się naczyń krwionośnych, jest odpowiedzialne przede wszystkim promieniowanie UVB.
Osoby mające problemy z rozszerzonymi naczynkami powinny z tego powodu szczególnie
chronić skórę kremami ochronnymi o wysokich faktorach. Promienie UVB mają krótszą
długość fal niż UVA, docierają głównie tylko do poziomu naskórka, ale za to posiadają o
wiele większą energię w porównaniu z promieniowaniem UVA, dlatego też to właśnie one
powodują efekt poparzenia i zaczerwienienia skóry. Maksymalny efekt zbyt intensywnego
napromieniowania UVB pojawia się po 24-48 godzinach od naświetlenia. W razie
wystąpienia rumienia skóry najlepszym wyjściem jest schłodzenie skóry poprzez
zastosowanie na zaczerwienione miejsca zimnych (ale nie lodowatych) kompresów, jeśli
dotyczy to całego ciała można wziąć letnią kąpiel. Domowym sposobem jest zastosowanie
okładów z kwaśnego mleka, może być także jogurt naturalny (byle bez cukru). Chore miejsca
dobrze jest smarować delikatnie cienką warstwą preparatu w postaci żelu na bazie aloesu,
dobre będą także mleczka z łagodzącym panthenolem (witaminą B5).
Fotostarzenie się skóry
Tak jak już wspominałam, przez wiele lat uważano, że to promieniowanie UVB ponosi winę,
za przedwczesne starzenie się skóry, często wystawianej na jego działanie. Teraz już wiemy,
że fotostarzenie się skóry jest powodowane w głównej mierze przez promienie UVA.
Zrozumiano to dopiero w latach 90, zwłaszcza kiedy zorientowano się, że mimo coraz
powszechniejszego stosowania kremów z dostępnymi wówczas filtrami ochronnymi anty-
UVB, nawet o wysokich faktorach ochronnych, skóra osób przebywających często na słońcu
nadal ulegała dużym zniszczeniom, które objawiały się zwłaszcza po latach. Podobnie było w
przypadku solarium. Idea solarium polegała na tym, by wyeliminować promieniowanie UVB,
powodujące poparzenia słoneczne, a wzmocnić dawkę promieni UVA, które także
przyczyniajÄ… siÄ™ do uzyskania opalenizny, ale bez powstawania rumienia czyli
zaczerwienienia i podrażnienia skóry. Poprzez zwiększenie dawki promieni UVA, w
porównaniu z naturalnym światłem słonecznym uzyskano szybszy efekt opalenizny. Jednak
skóra poddana działaniu solarium także ulega przyspieszonemu procesowi fotostarzenia.
Jeden z profesorów zajmujących się tematem fotostarzenia się skóry - prof. James Leyden -
podał ciekawą historię swej pacjentki. Była to kobieta, będąca nauczycielką. Całe swoje
życie zawodowe spędziła ucząc w klasie, w której jedną ścianę stanowiły okna, dzięki czemu
klasa była zawsze jasna i nasłoneczniona z jednej strony. Kobieta ta zawsze lewą cześcią
swojej twarzy zwrócona była w stronę okien, a prawa była zwykle mniej oświetlona. W
wieku 40 lat skóra tej kobiety po lewej stronie twarzy była dużo bardziej pomarszczona i
zniszczona, aniżeli skóra po prawej stronie. Na podstawie tego przypadku Profesor Leyden
tym bardziej przekonał się, że to UVA ponosi główną winę za fotostarzenie się skóry, gdyż
tylko UVA ma zdolność przenikania przez szyby okienne. UVB jest w dużym stopniu
zatrzymywane i nie przenika przez szyby okienne czy samochodowe. Promieniowanie UVA
jest promieniowaniem o niższej energii, ale większej długości fali w porównaniu z UVB,
dzięki czemu ma możliwość penetrowania skóry, aż do głębszych warstw skóry właściwej (to
ta głębsza warstwa pod naskórkiem), przez co powoduje m.in. niszczenie włókien kolagenu i
elastyny.
Proces fotostarzenia się skóry nie jest w rzeczywistości tak do końca przyspieszonym
starzeniem się skóry. Powstające defekty i uszkodzenia są w pewnym stopniu inne niż w
naturalnym starzeniu się. Tak więc promieniowanie UV, nie tylko przyspiesza proces
starzenia się skóry, ale głównie powoduje takie zniszczenia, które bez jego nadmiernego
udziału prawdopodobnie nie miałyby miejsca i moglibyśmy wyglądać lepiej i zdrowiej.
Zmiany skóry pod wpływem promieniowania UVA czyli efekty fotostarzenia się nie są
widoczne w krótkim czasie. Gdyby tak było pewnie wiele kobiet byłoby bardziej ostrożnymi i
powściągliwymi jeśli chodzi o intensywne opalanie, zwłaszcza w solarium. Na proces
fotostarzenia się skóry zapracowujemy sobie latami, gdyż w ciągu upływu czasu dochodzi do
sumowania siÄ™ nawet niewielkich, codziennych dawek promieniowania UVA.
Tak więc efekty - częstego opalania, korzystania z solarium czy nie przywiązywania uwagi do
codziennego stosowania kremów ochronnych w młodym wieku - zobaczymy mając 40 lat.
Prawdą jest, że tworzenie się zmarszczek jest w dużej mierze powodowane przez czynniki
środowiska zewnętrznego, a tylko w niewielkim stopniu przez indywidualne skłonności
genetyczne. Promieniowanie UV jest aż w ponad 80 % przyczyną starzenia się skóry i
powstawania zmarszczek. Niektórzy dermatolodzy proponują przekonać się o tym stosując
prosty i dość może humorystyczny test. Mianowicie osoby powyżej 40 roku życia, mogą
porównać stan swojej skóry na twarzy, dłoniach, dekoldzie ze skórą na partiach ciała bardzo
rzadko lub nawet wcale wystawianych na działanie promieni słonecznych np. ze skórą na
pośladkach. Osoby, które niemal nigdy nie wystawiały na słońce swych pośladków zauważą,
że (o ile oczywiście nie dotyczy ich problem otyłości, gdyż wówczas skóra może być obwisła
i zniekształcona) skóra jest nadal gładka, pozbawiona przebarwień, piegów, zmarszczek oraz
bardziej elastyczna niż skóra na rękach czy dekoldzie.
Jakie są efekty fotostarzenia się skóry czyli nadmiernej ekspozycji na słońce oraz braku
codziennej, niezależnej od pory roku ochrony w postaci kremów z filtrami?
·ð Skóra staje siÄ™ bardziej gruba, sucha, szorstka i zrogowaciaÅ‚a, gdyż promieniowanie
pobudza komórki skóry do podziałów i przyspiesza proces rogowacenia naskórka.
·ð Promienie UVA zwÅ‚aszcza promienie dÅ‚ugie - UVA I, ponieważ siegajÄ… aż do
poziomu skóry właściwej powodują niekorzystne zmiany w fibroblastach oraz działają
niszcząco na - wytwarzane przez fibroblasty - włókna kolagenu i elastyny. Fibroblasty
to komórki występujące w warstwie skóry właściwej, są one odpowiedzialne m.in. za
produkcję dwóch białek skóry - kolagenu i elastyny. Poziome włókna kolagenu i
pionowe włókna elastyny tworzą siateczkę, stanowiącą rusztowanie dla struktury
naskórka. Dzięki nim skóra zachowuje elastyczność, jędrność i odpowiednie napięcie.
Fibroblasty produkują także naturalne enzymy zwane metaloproteinazami, które
regulują regenerację skóry. Jednak pod wpływem promieniowania UV enzymy te
ulegajÄ… nadmiernej aktywacji i powstaje ich zbyt wiele, w efekcie zaczynajÄ… one
niszczyć i degradować włókna kolagenowe, przez co następuje zmniejszenie ogólnej
ilości kolagenu w skórze, a co za tym idzie następuje obniżenie jędrności skóry i
tworzenie głębokich zmarszczek. Okazuje się, że już po 15-20 minutach ekspozycji na
promieniowanie UVA bez zabezpieczenia następuje uaktywnienie metaloproteinaz.
Jednorazowe pobudzenie tych enzymów powoduje ich aktywność przez niemal 72
godziny po pobycie na słońcu. Drugi efekt to wpływ promieniowania UVA na
włókienka elastyny. Te, które istnieją ulegają pofałdowaniu i zniekształceniu, ponadto
powstaje także wiele nowych niewłaściwie zbudowanych włókienek, które już nie
spełniają tak dobrze swej funkcji. Czyli ogólnie mówiąc promienie UVA przyczyniają
się do tworzenia głębokich zmarszczek skóry oraz utraty jej młodzieńczej jędrności i
sprężystości, jednak tak jak wspomniałam, nie następuje to od razu, dlatego będąc
młodymi osobami zwykle nie myślimy o tym, jak będziemy wyglądać za 10 czy 20 lat
i bez umiaru korzystamy ze słońca czy solarium.
·ð Promieniowanie UV przyczynia siÄ™ także do powstawania efektów zwanych fachowo
teleangiektazjami. Objawy teleangiektazji są związane z naczynkami włosowatymi
skóry i polegają na rozszerzaniu i pękaniu drobnych naczynek Promienie UV
wpływają także niekorzystnie na już istniejące zmiany naczynkowe.
·ð Nieregularne przebarwienia skóry - CzÄ™sto w wyniku nadmiernego przebywania na
słońcu bez zabezpieczenia lub korzystania z solarium dochodzi do zaburzenia
działania melanocytów - komórek odpowiedzialnych za produkcję melaniny, barwnika
skóry od ilości którego zależy jaśniejszy czy ciemniejszy kolor naszej skóry i który
sprawia, że nasza skóra ciemnieje podczas opalania. Ciemniejsze, nieregularne plamy
zwykle pojawiają się na twarzy, dłoniach, dekolcie czyli częściach ciała najczęściej
poddawanych działaniu słońca. Poza tym promienie UV sprzyjają także tworzeniu się
piegów oraz pieprzyków. Zdarza się też, że zaburzenia działania melanocytów
objawiają się pojawianiem się jasnych, niemal białych, nieregularnych plamek na
skórze.
Zaskórniki
Promienie UV mają także wpływ na wzrost ilości pojawiających się zaskórników
widocznych w postaci drobnych, ciemnych punkcików na skórze. Zaskórniki to
zanieczyszczone pory skóry, ich ciemny kolor jest spowodowany utlenianiem się łoju i
zanieczyszczeń gromadzących się w ich wnętrzu, są one nazywane po angielsku blackheads,
w odróżnieniu od whiteheads, których ilość także może wzrosnąc pod wpływem
intensywnego i częstego opalania. Whiteheads, nazywane fachowo językiem
dermatologicznym - milia, to drobne, białe krostki tworzące się także w obrębie porów skóry.
Wolne rodniki
Promieniowanie UV wyzwala większą ilość wolnych rodników. Wolne rodniki to
niezwykle aktywne cząsteczki tlenu, które atakują prawie wszystkie składniki żywych tkanek
i są przyczyną wielu zniszczeń w organizmie. Pogarszają one stan skóry i przyspieszają jej
starzenie, a także powodują pośrednio wiele poważnych chorób. Wolne rodniki przyczyniają
się między innymi do uaktywnienia metaloproteinaz - enzymów, które powodują niszczenie
włókien kolagenowych w skórze i utratę jej elastyczności. Atakują one także DNA-materiał
genetyczny występujący - z nielicznymi wyjątkami- w każdej komórce organizmu. Jeśli
uszkodzenia DNA są bardzo poważne to następuje śmierć komórki. Natomiast drobne
uszkodzenia zwane mutacjami kumulują się w miarę upływu lat i z czasem może to
doprowadzić do przekształcenia się takiej komórki w komórkę nowotworową, która następnie
dzieli siÄ™ wielokrotnie i daje poczÄ…tek rakowi.
Nowotwory skóry
Rak skóry to najpoważniejszy niekorzystny efekt działania promieniowania UV. Głównie jak
się niedawno okazało przyczyniają się do niego promienie UVA, ale oczywiście wszelkie
przypadki intensywnego poparzenia skóry wywołanego słońcem, za które odpowiedzialne są
promienie UVB, mogą także zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia raka. O ile ze
zmarszczkami można żyć, o tyle rak to już bardzo poważna sprawa. Jest to choroba, na którą
jeszcze nie znamy skutecznego lekarstwa, zwłaszcza jeśli dojdzie już do jej zaawansowanego
stanu. Ponieważ w solarium lampy emitują głównie typ promieniowania UVA, dlatego nie
prawdą są do niedawna głoszone hasła mówiące, że solarium jest w 100 % bezpieczne.
Podobnie jak i zbyt częsty i intensywny pobyt na słońcu bez zabezpieczenia się skutecznymi
kremami ochronnymi, także i częste korzystanie z solarium może się przyczynić do
zwiększenia groz
by pojawienia się po latach raka skóry, którego najgorszą odmianą jest rak
złośliwy zwany czerniakiem.
Promieniowanie UV działa na podobnej zasadzie jak wolne rodniki czyli przyczynia się do
uszkodzeń materiału genetycznego - DNA. Jeśli uszkodzenia DNA są bardzo poważne to
następuje samoistna śmierć komórki. Natomiast drobne uszkodzenia kumulują się w miarę
upływu lat i z czasem może to doprowadzić do przekształcenia się takiej komórki w komórkę
nowotworową, która następnie dzieli się wielokrotnie i daje początek rakowi skóry. Takie
drobne uszkodzenia DNA są głównie powodowane prze promieniowanie UVA, dlatego to
ono jest głównym winowajcą. Ponieważ jednak długo nie zdawano sobie sprawy z groz
nego
wpływu UVA, dlatego kiedy udało się stworzyć filtry ochronne, chroniące przed działaniem
UVB, podano do informacji, że teraz opalanie i kąpiele słoneczne są bezpieczne i ci którzy
będą chronić się kremami z filtrami są dużo mniej zagrożeni groz
bą raka skóry.
Paradoksem jest więc to, że od kiedy pojawiły się preparaty z filtrami anty-UVB wzrosła ilość
przypadków raka skóry. Używając kremóch ochronnych, ludzie poczuli się pewnie i
bezpiecznie. Dzięki filtrom anty-UVB skóra tak szybko nie ulagała poparzeniom, co sprawiło,
że ludzie mogli przebywać coraz dłużej na słońcu mając pozorne wrażenie, że są całkowicie
chronieni przed niekorzystnym działaniem słońca. Prawda jest jednak taka, że w zasadzie
żadne filtry nie są w stanie ochronić skóry w 100 %. Dawne kremy ochronne z filtrami anty-
UVB, chroniły przed promieniowaniem UVB w 80 %, zaś przed UVA w 20 %. Obecnie
nadal nie udało się odkryć idealnych filtrów ochronnych. Dzisiejsze maksymalne filtry anty-
UVB chronią w ok. 97 %, zaś filtry anty-UVA w ok. 80 %. Większa możliwośćwystąpienia
raka skóry oraz silniejsze działanie promieniowania UV zostało w ostatnim czasie
spowodowane przez powiększające się uszkodzenie warstwy ozonowej. Warstwa ta
występuje w atmosferze na wysokości 20-25 km, a jej zadaniem jest utrudnienie przenikania
na powierzchnię Ziemi zbyt dużych dawek promieni UV. Wskutek emisji do atmosfery
substancji przemysłowych powodujących rozkład ozonu, warstwa tego gazu zmniejszyła się
w ciągu ostatnich 15 lat średnio o 5 %. Niedobór ozonu w pozatropikalnych krajach na
półkuli północnej, a więc także w Polsce wynosi ok. 6,5 %. Bardzo ważne jest, by szczególnie
troskliwie chronić dzieci przed działaniem promieniowania UV. Udowodniono bowiem, że
wszelkie oparzenia posłoneczne jakie miały miejsce w dzieciństwie mogą przyczynić się do
pojawienia się raka w dorosłym życiu. Ponadto okazuje się, że do 20 roku życia nasza skóra
pochłania ponad połowę z całej dawki promieniowania UVA, jakiej jesteśmy poddani w ciągu
całego życia. Profilaktyka czyli stosowanie kremów ochronnych i korzystanie ze słońca z
umiarem, jest więc najtańszą i najbezpieczniejszą metodą ochrony. Jednak groz
ba raka czy
mniej istotna dla zdrowia, niemniej równie ważna dla kobiet groz
ba zmarszczek
spowodowana nadmiernym opalaniem, korzystaniem z solarium czy brakiem codziennej
ochrony kremami z filtrami anty-UVB/UVA, podobnie jak to jest z paleniem papierosów, dla
młodych ludzi nie jest zbyt przekonująca, by być powodem do ograniczeń.
Immunosupresja
To dość skomplikowanie brzmiące słowo, także wiąże się z powstawaniem raka skóry, jednak
wymieniłam je jako odrębny punkt. Jest to zjawisko polegające na osłabieniu naszego układu
odpornościowego (immunologicznego) pod wpływem promieniowania UVB. Wystarczą do
tego już niewielkie dawki promieni UVB, które nawet jeszcze nie są w stanie wywołać
rumienia i poparzenia skóry. Efektem immunosupresji jest osłabienie odporności organizmu
na niektóre infekcje wirusowe czy bakteryjne, dotyczy to nie tylko skóry, ale i całego
organizmu. Na przykład po intensywnym opalaniu łatwiej może nam się przydarzyć
opryszczka zwana pospolicie "zimnem". Ponadto kiedy organizm ma osłabioną odporność
wówczas zwiększa się też prawdopodobieństwo powstawania raka skóry, nie działają bowiem
dobrze naturalne mechanizmy, które chronią nas przed tworzeniem się nowotworu. Podatność
na osłabiające odporność działanie promieniowania UVB jest indywidualną i uwarunkowaną
genetycznie sprawÄ….
Reakcje fotouczulajÄ…ce
Istnieją takie substancje chemiczne zawarte np. w kosmetykach oraz leki lub zioła, które same
w sobie nie posiadają żadnych właściwości, które by mogły niekorzystnie oddziaływać na
skórę, jednak pod wpływem promieniowania UV powodują niekorzystne rekacje skórne. Są
to właśnie tzw. reakcje fotouczulające, które przejawiają się stanami zapalnymi skóry, jej
zwiększoną wrażliwością, zaczerwieniem, może też pojawić się wysypka alergiczna lub
przebarwienia skóry. Za te reakcje jest głównie odpowiedzialne promieniowanie UVA,
dlatego tak ważne jest by osoby biorące leki fotouczulające zwracały uwagę czy ich kremy
ochronne zawierają także skuteczną ochronę anty-UVA. Reakcje fotouczulające dzielą się na
dwa typy:
·ð reakcje fototoksyczne
·ð reakcje fotoalergiczne
Rekacje fototoksyczne są najczęściej spotykane. Mogą one wystąpić wtedy, gdy jedna lub
kilka substancji fotouczulających (niektóre z nich zostały zebrane w tabeli poniżej) znajduje
się na powierzchni skóry wystawionej bez zabezpieczenia na słońce, taka reakcja może także
wystąpić pod wpływem substancji wprowadzonej drogą pokarmową - dotyczy to leków.
Reakcje te są widoczne dość szybko i zwykle ich objawy są podobne do oparzenia
słonecznego czyli ma miejsce zaczerwienie, pieczenie skóry. Objawy te zwykle tak jak
rumień słoneczny mijają po około tygodniu. W niektórych przypadkach mogą wystąpić
przebarwienia skóry, w miejscach gdzie została nałożona jedna z substancji fotouczulających,
tak jest np. w przypadku substancji zapachowych. Dlatego idąc na plaże lepiej nie stosować
perfum lub wód toaletowych. Reakcje te są powodowane głównie przez promienie UVA i
częściowo UVB. Zastosowanie substancji fotouczulających zwiększa ryzyko pojawienia się
podrażnień skóry, ale oczywiście możliwe jest także, że akurat nie dojdzie do reakcji
fotouczulajÄ…cej i nie pojawiÄ… siÄ™ niekorzystne objawy.
Reakcje fotoalergiczne różnią się tym, że w ich powstawaniu uczestniczy układ
odpornościowy (immunologiczny) i zwykle ich efekty pojawiają się z opóz
nieniem czyli na
przykład dopiero podczas powtórnej ekspozycji na słońce. Są powodowane jedynie poprzez
substancje kontaktujące się bezpośrednio ze skórą, objawiają się zwykle wysypką alergiczną.
ZdarzajÄ… siÄ™ rzadziej i sÄ… za nie odpowiedzialne jedynie promienie UVA.
Niektóre substancje fotouczulające
·ð ZioÅ‚a: Ziele dziurawca, Psoraleny-substancje wystÄ™pujÄ…ce w niektórych roÅ›linach
·ð Niektóre sÅ‚odziki: Cyklamat
·ð Barwniki chemiczne: Chinony, Eozyna, BÅ‚Ä™kit metylenowy, Róż bengalski
·ð Leki: Leki z grupy barbituranów i sulfonamidów, Niesteroidowe Å›rodki
przeciwzapalne (przeciwbólowe, przeciwreumatyczne), Środki moczopędne,
Antybiotyki (tetracykliny), Niektóre środki przeciwdepresyjne, uspokajające,
Niektóre leki przeciwcukrzycowe, Leki hormonalne np. tabletki antykoncepcyjne,
Fenotiazyny (leki działające uspokajająco, przeciwpsychotycznie,
przeciwhistaminowo), Niektóre środki przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze,
pochodne kwasu benzoesowego, Pochodne retinoidów zawarte w maściach i lekach
doustnych np. Roaccutane, Differin
·ð Kosmetyki: Dezodoranty i Å›rodki przeciwbakteryjne w mydÅ‚ach, Niektóre
substancje zapachowe (piżmo, olejek lawendowy, cedrowy, waniliowy, sandałowy
i bergamotowy), Retinoidy (kwas retinowy i jego pochodne, retinol, wyjÄ…tkiem jest
retinaldehyd, który nie uwrażliwia skóry na światło słoneczne), kwasy
hydroksylowe (AHA, BHA)
·ð Åšrodki promienioochronne: Benzofenony, Pochodne kwasu cynamonowego,
Oxybenzon, Kwas paraaminobenzoesowy (PABA), Estry PABA
·ð Fluorescencyjne rozjaÅ›niacze do celulozy, nylonu i włókien weÅ‚nianych.
Fotodermatozy
Fotodermatozy są to schorzenia skóry, które mogą powstać pod wpływem promieniowania
UV, niezależnie od substancji zewnętrznych tak jak to było w przypadku reakcji
fotouczulających. Zwykle są one wynikiem wadliwego metabolizmu, co prowadzi do tego, że
pod wpływem promieni UV wytwarzane są w organizmie szkodliwie działające związki,
wywołujące choroby skóry. Do takich schorzeń zalicza się: toczeń rumieniowaty, dermatozy
pokrzywkowe, dermatozy wypryskowe, chłoniak skóry z limfocytów T.
Wpływ promieniowania UV na oczy
Wykazano, że istnieje zależność między schorzeniem oczu zwanym kataraktą lub zaćmą a
nadmierną ilością promieniowania UVB. Zaćma objawia się zmętnieniem soczewki oka, co w
rezultacie doprowadza do upośledzenia wzroku. Dlatego tak ważna jest ochrona oczu za
pomocą okularów przeciwsłonecznych, których szkła gwarantują skuteczną ochronę przed
UVB/UVA. Okulary sprzedawane powszechnie na straganach niestety takiej pełnej ochrony
zwykle nie posiadają. Okulary, których szkła wyposażone są w filtry gwarantujące pełną
ochronę anty-UV wiążą się zwykle z wyższym kosztem. Najpewniejszym miejscem, gdzie
można dokonać ich zakupu jest zakład optyczny.
Jak do tej pory w przypadku promieniowania UVA nie doszukano się korzystnych efektów
jego działania, natomiast promienie UVB posiadają kilka zalet.
Synteza witaminy D3
Udowodnionym korzystnym efektem działania promieniowania UVB na skórę jest
umożliwienie syntezy witaminy D3, która jest potrzebna z kolei do przyswajania wapnia i
fosforu. Witamina D3 przede wszystkim wpływa korzystnie na prawidłowe ukształtowanie
się i utrzymanie w dobrej kondycji kości i zębów. Dla zapoczątkowania syntezy witaminy D3
potrzebna jest obecność fal o długości 280 nm czyli z zakresu UVB. Ważna jest też dawka
promieniowania, okazuje się jednak, że dla wytworzenia odpowiedniej ilości witaminy D3
wystarczy dziennie przebywać na słońcu tylko przez 15 minut z odsłoniętą twarzą i dłońmi.
Dla wyjaśnienia dodam, że w czasie kąpieli słonecznych i dłuższego przebywania na słońcu
nie istnieje niebezpieczeństwo "przedawkowania" witaminy D3, co jest natomiast możliwe
przy braniu tabletek z tÄ… witaminÄ….
Wzrost odporności skóry
Kolejny pozytywny efekt ekspozycji na promieniowanie UVB to wzrost odporności skóry i
jej zdolności do przyjmowania kolejnych dawek UV. Podobnie jak w przypadku syntezy
witaminy D3 potrzeba jedynie 15 minut przebywania dziennie na słońcu by zapewnić sobie
odporność skóry na promienie słoneczne.
Przyspieszenie rogowacenia
W leczeniu trądziku już nie poleca się powszechnie naświetlania promieniami UV czy to
w solarium czy naturalnie na słońcu. Promieniowanie pobudza komórki skóry do
podziałów i przyspiesza rogowacenie naskórka, a to z kolei utrudnia usuwanie wydzieliny z
gruczołów łojowych. Nieprawidłowości procesu rogowacenia ujść gruczołów łojowych są
drugą obok zmian hormonalnych przyczyną trądziku i częstych wyprysków skórnych. Stąd
też lepsze efekty w jego leczeniu uzyskuje się poprzez regularne złuszczanie np. kwasami
BHA (kwasy beta-hydroksylowe), zaś solarium czy częste opalanie na słońcu w
rzeczywistości może tylko na krótko zatuszować zapalenia na skórze. Po pewnym czasie
problemy te mogą się powtórzyć ze zdwojoną siłą.