LEKI UKA
ADU PRZYWSPÓA
CZULNEGO
LEKI UKA
ADU PRZYWSPÓA
CZULNEGO
Zadania układu autonomicznego
Zadania układu autonomicznego
Regulacja czynności narządów wewnętrznych i kierowanie procesami życiowymi niezależnymi
od woli
Utrzymanie homeostazy, dostosowanie funkcji organizmu do warunków środowiska
Główne regulowane procesy
Skurcz i rozkurcz mięśni gładkich
Wydzielanie zewnętrzne i częściowo wewnętrzne
Akcja serca
Niektóre procesy metaboliczne
Podział układu autonomicznego
Podział układu autonomicznego
Układ przywspółczulny (parasymaptyczny)  reakcje troficzne, przyswajanie i regeneracja,
odnowa zasobów organizmu
Układ współczulny (sympatyczny)  reakcje ergotropowe, wzrost zdolności do wysiłku i
wrażliwości na bodz
ce, stany aktywnego działania i wydatkowania energii
Podwójne, antagonistyczne, unerwienie większości narządów
Dwuneuronalna droga przewodzenia sygnału
Transport choliny
Transport choliny
Etap ograniczający szybkość syntezy ACh
Układy transportowe
O wysokim powinowactwie
" Tylko w neuronach cholinergicznych
" zależne od zewnątrzkomórkowego stężenia jonów Na+
" Hamowane przez hemicholinÄ™
O niskim powinowactwie
Acetylotransferaza cholinowa
Acetylotransferaza cholinowa
Synteza ACh  acetylacja choliny przy udziale acetyloCoA
Enzym syntetyzowany w ciałach neuronów i transportowany wzdłuż aksonów do zakończeń
synaptycznych
AcetyloCoA  syntetyzowany w mitochondiach w zakończeniach aksonalnych
Cholina  wychwyt z płynu zewnątrzkomórkowego do aksoplazmy  etap ograniczający
etap ograniczajÄ…cy
syntezÄ™ ACh
syntezÄ™ ACh
Magazynowanie acetylocholiny
Magazynowanie acetylocholiny
Wychwyt przez pęcherzyki magazynujące w zakończeniach nerwowych (transporter
pęcherzykowy jest zależny od ATP-azy)
Wesamikol  hamuje transport ACh do pęcherzyków
Magazynowana z potencjalnymi kotransminterami (np. ATP, VIP)
Uwalnianie ACh
Uwalnianie ACh
Depolaryzacja błony napływ Ca++ do komórki przez kanały napięciowozależne 1
stężenia
wewnątrzkomórkowego Ca++ pobudzenie fuzji błony pęcherzyków z błoną komórkową
egzocytoza ACh
Hamowane przez toksynę botulinową i toksynę tężca
Regiony presynaptyczne  regulacja uwalniania ACh
Regiony presynaptyczne  regulacja uwalniania ACh
Autoreceptory  receptory M2 i M4
Heteroreceptory (hamuja uwalnianie ACh)  receptory Ä…2, A1, H3, receptory opioidowe
Acetylocholinesteraza (AChE)
Acetylocholinesteraza (AChE)
1
 Występuje w neuronach cholinergicznych (dendryty, okolica okołojądrowa, aksony)
Metabolizuje ACh do choliny i octanu
Butyrylocholinesteraza (pseudocholinesteraza; BuChE)
Butyrylocholinesteraza (pseudocholinesteraza; BuChE)
Syntetyzowana w wÄ…trobie
Występowanie  osocze; komórki glejowe i otaczające (NIE występuje w elementach
neuronalnych OUN i obwodowego układu nerwowego)
Funkcja fizjologiczna  hydroliza spożytych estrów pochodzenia roślinnego; rozkład ACh w
miejscach odległych od miejsca uwalniania (?)
Pozaneuronalne układy cholinergiczne
Pozaneuronalne układy cholinergiczne
Dokładna funkcja ACh pozaneuronalnej nie jest znana; bierze udział w regulacji takich funkcji
komórek jak:
Mitoza
Migracja
Automatyzm
Czynność rzęsek
Kontakty międzykomórkowe
Funkcje bariery
Oddychanie i wydalanie
Czynność limfocytów
Acetylocholina jest obecna w:
Komórki nabłonkowe  drogi oddechowe, przewód pokarmowy, naskórek, tkanka
gruczołowa
Komórki międzybłonka
Komórki śródbłonka
PÅ‚ytki krwi
Komórki układu immunologicznego (komórki jednojądrzaste, makrofagi)
Receptory nikotynowe
Receptory nikotynowe
Kanały jonowe zależne od ligandów
Występowanie
Złącza nerwowo-mięśniowe mięśni szkieletowych
Zwoje autonomiczne
Rdzeń nadnerczy
OUN
Budowa pentameryczna
Receptory muskarynowe
Receptory muskarynowe
Receptory związane z białkami G
Obecne praktycznie we wszystkich narządach, tkankach i typach komórek; głównie
autonomiczne komórki efektorowe unerwione przez zazwojowe nerwy przywspółczulne
(również w miejscach pozbawionych unerwienia przywspółczulnego)
Na obwodzie pośredniczą w muskarynowych działaniach ACh
W OUN (huipokamp, kora, wzgórze)  uczestniczą w regulowaniu wielu funkcji
behawioralnych, poznawczych, czuciowych, ruchowych i autonomicznych
Receptory muskarynowe
Receptory muskarynowe
M1, M3, M5 białka Gq, G11, G12/13
PLC
" IP3 1
zjawiska zależne od jonów Ca++ (skurcz mięśni gładkich i wydzielanie)
" DAG PKC różne reakcje fizjologiczne
Fosfolipaza A2 uwolnienie kwasu arachidonowego synteza eikozanoidów
2
stymulacja cyklazy adenylanowej
M2, M4 białka Gi, G0 zahamowanie cyklazy adenylanowej 1
cAMP aktywacja
kanałów K+ i zahamowanie aktywności napięciowozależnych kanałów Ca++
hiperpolaryzacja i zahamowanie pobudliwości
Działanie ACh na układ sercowo-naczyniowy
Działanie ACh na układ sercowo-naczyniowy
Rozszerzenie naczyń krwionośnych
Zmniejszenie częstości akcji serca (ujemne działanie chronotropowe
Zmniejszenie szybkości przewodzenia w układzie przewodzącym serca (ujemne działanie
dromotropowe)
Spadek siły skurczu serca (ujemne działanie inotropowe)
Wpływ ACh na naczynia krwionośne
Wpływ ACh na naczynia krwionośne
Receptory M3 na komórkach śródbłonka
1

Gq  PLC  IP3
1

Mobilizacja jonów Ca++
1

Aktywacja zależnej od układu Ca++-kalmodulina śródbłonkowej syntazy NO
1

NO
1

Rozkurcz mięśni gładkich
1

Rozszerzenie naczyń
Rozszerzenie naczyń
Wpływ ACh na naczynia krwionośne
Wpływ ACh na naczynia krwionośne
Receptory muskarynowe na komórkach mięśni gładkich
1

Gq  PLC  IP3
1

Mobilizacja jonów Ca++
1

Skurcz mięśni gładkich
1

Zwężenie naczyń
Zwężenie naczyń
Wpływ ACh na serce
Wpływ ACh na serce
Działanie bezpośrednie
Hamowanie stymulacji adrenergicznej (receptory M2)
Zmniejszenie reakcji serca na katecholaminy
Hamowanie uwalniania noradrenaliny
HamujÄ…ce presynaptyczne autoreceptory M2
Wpływ ACh na serce
Wpływ ACh na serce
Zwolnienie akcji serca  obniżenie częstości spontanicznych depolaryzacji rozkurczowych
(węzeł zatokowy)
Zwolnienie przewodnictwa w układzie przewodzącym
Zmniejszenie siły skurczu przedsionków i komór
1
aktywności cAMP i kanałów Ca++
1
kanałów K+
3
Wpływ ACh na przewód pokarmowy i układ moczowy
Wpływ ACh na przewód pokarmowy i układ moczowy
Wzrost napięcia, amplitudy skurczu i aktywności wydzielniczej żołądka i jelit (unerwienie
przywspółczulne)
Skurcz mięśnia wypieracza moczu, wzrost ciśnienia podczas mikcji, nasilenie perystaltyki
moczowodów (unerwienie przywspółczulne)
Leki działające na układ przywspółczulny
Leki działające na układ przywspółczulny
Leki pobudzające czynność układu przywspółczulnego
leki cholinomimetyczne, cholinomimetyki
leki parasympatykomimetyczne, parasympatykomimetyki
Leki hamujące czynność układu przywspółczulnego
leki cholinolityczne, cholinolityki
leki parasympatykolityczne, parasympatykolityki
Leki pobudzające czynność układu przywspółczulnego
Leki pobudzające czynność układu przywspółczulnego
Leki bezpośrednio pobudzające receptory muskarynowe
Acetylocholina i estry choliny
Alkaloidy cholinomimetyczne
Leki pośrednio pobudzające receptory muskarynowe (inhibitory acetylocholinesterazy)
Odwracalne
Nieodwracalne
Agoniści receptora muskarynowego
Agoniści receptora muskarynowego
Estry choliny (ACh i estry syntetyczne)
Alkaloidy cholinomimetyczne i ich syntetyczne zwiÄ…zki pokrewne
Metacholina
Metacholina
W porównaniu z ACh
Dłuższy czas działania
Większa selektywność działania
Karbachol i betanechol
Karbachol i betanechol
Całkowita oporność na hydrolizę przez cholinesterazy
Betanechol
Głównie działanie muskarynowe
Pewna selektywność w stosunku do układu pokarmowego i pecherza moczowego
Karbachol
Zachowana aktywność nikotynowa, szczególnie w stosunku do zwojów autonomicznych
Prawdopodobnie częściowo uwalnia ACh z zakończeń cholinergicznych
Alkaloidy o działaniu cholinomimetycznym
Alkaloidy o działaniu cholinomimetycznym
Pilokarpina
Działanie głównie muskarynowe
Szczególna wrażliwość gruczołów potowych
Arekolina
Działanie M i N
Muskaryna
Działanie niemal wyłącznie muskarynowe
Cewimelina
Nowy agonista działający na receptory M3 w nabłonku gruczołu łzowego i ślinianek
Agoniści receptora muskarynowego  właściwości farmakologiczne
Agoniści receptora muskarynowego  właściwości farmakologiczne
Przewód pokarmowy
Stymulacja mięśni gładkich 1
zwiększenie napięcia i motoryki
Drogi moczowe
4
 Skurcz mięśnia wypieracza moczu
Wzrost ciśnienia oddawania moczu
Nasilenie perystaltyki moczowodu
Rozkurcz zwieracza pęcherza moczowego
Gruczoły zewnątrzwydzielnicze (egzokrynne)
Stymulacja wydzielania gruczołów łzowych, ślinowych, trawiennych, w drogach
oddechowych oraz potowych
Agoniści receptora muskarynowego  właściwości farmakologiczne
Agoniści receptora muskarynowego  właściwości farmakologiczne
Układ oddechowy
Pobudzenie mięśni gładkich oskrzeli
Stymulacja wydzielania przez gruczoły
Układ krążenia
Spadek ciśnienia krwi
Bradykardia
Oko
Stymulacja mięśnia zwieracza z
renicy
Stymulacja mięśnia rzęskowego
OUN
Estry choliny  nie przechodzÄ… przez BKM
Alkaloidy  pobudzenie korowe
Agoniści receptora muskarynowego  zastosowanie terapeutyczne
Agoniści receptora muskarynowego  zastosowanie terapeutyczne
Acetylocholina
Środek pomocniczy przy zabiegach okulistycznych szybkie zwężenie z
renicy
Podawana do przedniej komory oka
Betanechol
Stymulacja mięśni gładkich przewodu pokarmowego i pęcherza moczowego
Podawany doustnie lub pozajelitowo
Agoniści receptora muskarynowego  zastosowanie terapeutyczne
Agoniści receptora muskarynowego  zastosowanie terapeutyczne
Metacholina
Badanie nadmiernej reaktywności oskrzeli
Pilokarpina (Salagen)
Leczenie kserostomii (p.o.)
Roztwory okulistyczne
Cewimelina (Evoxac)
Leczenie kserostomii (p.o.)
Pilokarpina
Pilokarpina
Nieselektywny agonista receptorów muskarynowych
Dobrze wchłania się po podaniu doustnym i pozajelitowym
Dobrze przenika do OUN
Wydalana głównie w postaci niezmienionej przez nerki
Pilokarpina  wskazania
Pilokarpina  wskazania
Zespół Sjögrena
Jaskra
Jaskra
Cewimelina
Cewimelina
Syntetyczny agonista receptorów M3
Nasila wydzielanie śliny i łez
Dłuższy czas działania niż pilokarpina
5
 Mniej objawów niepożądanych niż pilokarpina
Agoniści receptora muskarynowego  zastosowanie terapeutyczne
Agoniści receptora muskarynowego  zastosowanie terapeutyczne
Schorzenia przewodu pokarmowego  betanechol doustnie lub podskórnie
Pooperacyjne porażenie trzewi
Atonia lub niedowład żołądka
Schorzenia pęcherza moczowego  betanechol doustnie lub podskórnie
Zatrzymanie moczu i niepełne opróżnianie pęcherza przy braku przeszkody mechanicznej
(po porodzie, po urazach rdzenia)
Agoniści receptora muskarynowego  zastosowanie terapeutyczne
Agoniści receptora muskarynowego  zastosowanie terapeutyczne
Suchość w jamie ustnej (po radioterapii, zespół Sjogrena)
Pilokarpina doustnie (5  10 mg trzy razy dziennie)
Cewimelina doustnie
Okulistyka
Jaskra  0,5% 4% roztwory pilokarpiny zakraplane do oka
OUN  choroba Alzheimera?
Agoniści receptora muskarynowego  działania niepożądane
Agoniści receptora muskarynowego  działania niepożądane
Napad astmy
Migotanie przedsionków (nadczynność tarczycy)
Niedociśnienie
Zaczerwienienie twarzy
Pocenie się i ślinienie
Bolesne kurcze w jamie brzusznej
Uczucie napięcia pęcherza moczowego
Zaburzenia akomodacji
Agoniści receptora muskarynowego  przeciwwskazania
Agoniści receptora muskarynowego  przeciwwskazania
Astma
Nadczynność tarczycy
Niewydolność naczyń wieńcowych
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
Agoniści receptora muskarynowego  środki ostrożności
Agoniści receptora muskarynowego  środki ostrożności
Poważne reakcje toksyczne 1

Atropina  0,5 1 mg podskórnie lub dożylnie
Epinefryna  0,3 1 mg podskórnie lub domięśniowo reakcje z układu krążenia i/lub
oddechowego)
Zatrucie muskaryną (zespół muskarynowy)
Zatrucie muskaryną (zespół muskarynowy)
Grzyby z gatunków Inocybe i Clitocybe
Objawy pojawiajÄ… siÄ™ po 30-60 minutach
Nasilone działanie przywspółczulne
Åšlinienie, Å‚zawienie
Nudności, wymioty, kolka brzuszna, biegunka
Zaburzenia wzrokowe, bóle głowy
Skurcz oskrzeli
Bradykardia, niedociśnienie
WstrzÄ…s
Leczenie: atropina 1-2 mg domięśniowo co 30 minut
Zatrucie muchomorem czerwonym (Amanita muscaria)
Zatrucie muchomorem czerwonym (Amanita muscaria)
y
ródło, z którego wyizolowano muskarynę
Mała zawartość muskaryny (0,003%)
6
 Objawy spowodowane głównie przez kwas ibotenowy i muscimol  stymulują receptory dla
aminokwasów pobudzających (działanie atropinopodobne)
Objawy  drażliwość, niepokój, ataksja, halucynacje, majaczenia uspokojenie, senność
Leczenie
PodtrzymujÄ…ce (w razie potrzeby
benzodiazepiny)
NIE podawać atropiny
Åšrodki antycholinesterazowe
Åšrodki antycholinesterazowe
Inhibitory acetylocholinesterazy = pośrednie związki cholinomimetyczne
Leki
Pestycydy i insektycydy
Gazy bojowe
Działanie AChE
Działanie AChE
AChE + ACh
Ç
AChE-Ach
Ç
AChE-reszta acetylowa + cholina
Ç
AChE* + Octan
AChE* Octan
Inhibitory AChE
Inhibitory AChE
Zapobieganie hydrolizie ACh w miejscach transmisji cholinergicznej
Nagromadzenie neuroprzekaz
nika
Wzmocnienie odpowiedzi na ACh
Bezpośrednia stymulacja cholinergiczna (np. neostygmina)
Inhibitory AChE  zależność struktura-aktywność
Inhibitory AChE  zależność struktura-aktywność
Inhibitory niekowalencyjne
 Odwracalne inhibitory karbaminianowe
ZwiÄ…zki fosforoorganiczne
Inhibitory AChE  inhibitory niekowalencyjne
Inhibitory AChE  inhibitory niekowalencyjne
Odwracalne i niekowalencyjne połączenie z centrum aktywnym AChE
Edrofonium
Nie przechodzi przez BKM
Umiarkowane powinowactwo do AChE
Szybka eliminacja nerkowa Ç krótki czas dziaÅ‚ania
Donepezyl i takryna
Swobodnie przenikajÄ… BKM
A
atwe przenikanie do lipidów, wyższe powinowactwo do AChE Ç dÅ‚uższy czas dziaÅ‚ania,
działanie na AChE w OUN
Inhibitory AChE   odwracalne inhbitory karbaminianowe
Inhibitory AChE   odwracalne inhbitory karbaminianowe
Fizostygmina
Neostygmina, pirydostygmina
Demecarium
Rywastygmina (lipofilna)
Insektycydy  karbaryl, propeoksur, aldikarb
Inhibitory AChE  właściwości farmakologiczne
Inhibitory AChE  właściwości farmakologiczne
Stymulacja odpowiedzi muskarynowych w narządach efektorowych układu autonomicznego
7
(działanie muskarynowe)
Pobudzenie, a następnie zmniejszenie aktywności lub porażenie wszystkich zwojów
autonomicznych oraz mięśni szkieletowych (działanie nikotynowe)
Stymulacja (a następnie sporadycznie spadek) aktywności cholinergicznej w OUN
Inhibitory AChE  właściwości farmakologiczne
Inhibitory AChE  właściwości farmakologiczne
Związki z czwartorzędową grupą amoniową
Słabo przenikają przez błony komórkowe
Słabo wchłaniają się z przewodu pokarmowego i skóry
W umiarkowanych dawkach nie przenikajÄ… do OUN
Działają głównie w obrębie połączeń nerwowo-mięśniowych mięśni szkieletowych
ZwiÄ…zki dobrze rozpuszczalne w lipidach
Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego i skóry
Rozległe działanie obwodowe i w OUN
Mogą być magazynowane przez długi czas w lipidach
Inhibitory AChE  właściwości farmakologiczne
Inhibitory AChE  właściwości farmakologiczne
Gałka oczna
Skurcz zwieracza z
renicy
" Zwężenie z
renicy (miosis)
" Ułatwiony odpływ cieczy wodnistej  obniżenie podwyższonego ciśnienia śródgałkowego
Skurcz mięśnia rzęskowego  zaburzone widzenie w dal
Przewód pokarmowy
Pobudzenie dolnej części przełyku
Nasilenie skurczów żołądka
Zwiększenie wydzielania soku żołądkowego
Nasilenie motoryki jelita cienkiego i grubego
Złącze nerwowo-mięśniowe
Pobudzenia asynchroniczne
Drgania pęczkowe
Odwrócenie działania kompetycyjnych blokerów złącza nerwowo-mięśniowego
Inne miejsca organizmu
Zwiększenie wydzielania gruczołów zewnątrzwydzielniczych
Nasilenie kurczu mięśni gładkich oskrzelików
Nasilenie perystaltyki moczowodów
Bradykardia (wyższe dawki  hipotonia)
Inhibitory AChE  farmakokinetyka
Inhibitory AChE  farmakokinetyka
Fizostygmina
Szybko wchłaniana z przewodu pokarmowego, tkanek podskórnych i błon śluzowych
Podana parenteralnie  rozkładana w ciągu 2 godzin
Neostygmina i pirydostygmina
Słabe wchłanianie po podaniu doustnym
Rozkładane przez esterazy osoczowe
T1/2 = 1-2 h
ZwiÄ…zki fosforoorganiczne
Duża rozpuszczalność w lipidach
Szybko wchłaniane przez skórę i błony śluzowe
Odwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy
Odwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy
Inhibitory działające bardzo krótko (5-15 min)
Edrofonium (Tensilon)  stosowany głównie w celach diagnostycznych. U chorych na miastenię
krótkotrwałe zwiększenie siły skurczu mięśni szkieletowych
8
Inhibitory działające krótko
Fizostygmina  działanie 0,5-2 godz.
jaskra
zatrucia lekami cholinolitycznymi, pochodnymi fenotiazyny i trójpierścieniowymi lekami
przeciwdepresyjnymi
Neostigmina  działanie utrzymuje się 0,5-2 godz.
miastenia
atonia jelit i pęcherza moczowego
w celu odwrócenia działania leków zwiotczających mięśnie szkieletowe
Pirydostigmina - działanie utrzymuje się do 6 godz.
Miastenia
Ambenonium  działanie utrzymuje się przez 6-7 godz.
atonia pooperacyjna jelit i pęcherza moczowego
miastenia
Distigmina
atonie pooperacyjne
pomocniczo  terapia miastenii
Przełom miasteniczny / cholinergiczny
Przełom miasteniczny / cholinergiczny
Ostro narastające osłabienie siły mięśni w przebiegu miastenii
Przełom miasteniczny  jeżeli dawka inhibitora AChE jest za mała lub spada wrażliwość
pacjenta na lek
Przełom cholinergiczny  jeżeli dawka inhibitora AChE jest za duża, przełom jest wynikiem
akumulacji ACh w synapsie i desensytyzacji receptorów
Diagnostyka  edrofonium
Odwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy
Odwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy
Takryna, donepezil, riwasygmina, galantamina
Inhibitory AChE, działające wybiórczo na aktywność tego enzymu w mózgu
Leczeniu stanów otępiennych, choroba Alzheimera
Powodują zwiększenie zdolności intelektualnych, lepszą adaptację do życia w
społeczeństwie i w rodzinie
Leczenie podtrzymujące należy prowadzić tak długo, jak długo stwierdza się korzystne
działanie preparatu
Inhibitory AChE  zastosowania terapeutyczne
Inhibitory AChE  zastosowania terapeutyczne
Atonia mięśni gładkich jelit i pęcherza moczowego  neostygmina (s.c. lub p.o.)
Jaskra pierwotna, niektóre rodzaje jaskry wtórnej  ekotiopat
Miastenia
Diagnostyka  edrofonium
Leczenie  neostygmina, pirydostygmina, ambenonium
Odwracanie efektów blokady nerwowo-mięśniowej (blokerów kompetycyjnych)
Profilaktyka zatruć inhibitorami AChE (gazami bojowymi)  pirydostygmina
Zatrucia lekami cholinolitycznymi  fizostygmina
Choroba Alzheimera
Takryna
Donepezyl, rywastygmina, galantamina
Inhibitory AChE  zwiÄ…zki fosforoorganiczne
Inhibitory AChE  zwiÄ…zki fosforoorganiczne
Gazy bojowe  tabun, sarin, soman
Insektycydy  paration, metyloparation, diazynon, chlorpyrifos, malation
Ekotiopat  okulistyka
Związki rozpuszczalne w tłuszczach  dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, skóry
9
błon śluzowych, łatwo przechodzą do OUN
Inhibitory AChE  zwiÄ…zki fosforoorganiczne
Inhibitory AChE  zwiÄ…zki fosforoorganiczne
Nieodwracalne hamowanie AChE i innych esteraz
Wysoka rozpuszczalność w lipidach
Niska masa czÄ…steczkowa
Lotność
Nieodwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy
Nieodwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy
Objawy zatrucia:
Zwiększenie wydzielania gruczołów potowych, ślinowych, łzowych, oskrzelowych, jelitowych
Nasilenie perystaltyki jelitowej i dróg moczowych
Skurcz oskrzeli
Zwolnienie pracy serca, spadek ciśnienia tętniczego
Nieodwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy
Objawy zatrucia:
Zwężenie z
renicy, porażenie akomodacji oka
Zablokowanie zwojów układu wegetatywnego
OUN  drgawki, depresja neuronów, w wyniku której może dojść do utraty przytomności i
depresji ośrodka oddechowego.
Antagoniści receptora muskarynowego
Antagoniści receptora muskarynowego
Naturalnie występujące alkaloidy tropanowe
Atropina
Skopolamina
Półsyntetyczne pochodne alkaloidów tropanowych
ZwiÄ…zki syntetyczne
Homatropina i tropikamid
Ipratropium i tiotropium
Tolterodyna i podobne
Pirenzepina i telenzepina
Antagoniści receptora muskarynowego
Antagoniści receptora muskarynowego
BlokujÄ… wiÄ…zanie ACh z muskarynowymi receptorami cholinergicznymi
Niewielka blokada receptorów nikotynowych
OUN
Atropina i zwiÄ…zki pokrewne w wysokich dawkach
na ogół stymulacja OUN, po której następuje depresja
Atropina  właściwości farmakologiczne
Atropina  właściwości farmakologiczne
OUN
Dawki terapeutyczne  łagodna aktywacja nerwu błędnego
Dawki toksyczne
" Pobudzenie ośrodkowe  niepokój, drażliwość, zaburzenia orientacji, halucynacje,
majaczenie
" Depresja OUN  porażenie, śpiączka, zapaść krążeniowa, niewydolność oddechowa
Oko
Rozszerzenie z
renicy (mydriasis) światłowstręt
Porażenie akomodacji (cycloplegia) zaburzenie widzenia z bliska
Po podaniu miejscowym działanie utrzymuje się 7  12 dni
Serce
Blokowanie wpływu nerwu błędnego na receptory M2 w węz
le SA tachykardia
Dawki ~0,5 mg często zwolnienie akcji serca o 4-8 uderzeń/minutę
10
 Krążenie obwodowe
Brak wyraz
nego wpływu
Znosi działanie estrów choliny
Układ oddechowy
Hamowanie wydzielania gruczołów
Hamowanie zwężenia oskrzeli powodowanego przez histaminę, bradykininę i eikozanoidy
Przewód pokarmowy
Działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie, hamowanie motoryki
Hamowanie wydzielania śliny i wydzielania żołądkowego
Inne mięśnie gładkie
Zmniejszenie napięcia i amplitudy skurczów moczowodu i pęcherza moczowego
Działanie przeciwskurczowe na pęcherzyk i przewód żółciowy
Zahamowanie pocenia sucha i gorąca skóra, możliwy wzrost temperatury ciała
Atropinum sulfuricum  krople do oczu
Atropinum sulfuricum  krople do oczu
Długotrwałe rozszerzenie z
renicy
Badania diagnostyczne oka oraz badania refrakcji u małych dzieci
Leczenie zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego w celu zapobiegania zrostom tęczówkowo-
soczewkowym
Atropina  działania niepożądane  objawy atropinopodobne (cholinolityczne)
Atropina  działania niepożądane  objawy atropinopodobne (cholinolityczne)
Suchość w ustach
Zaburzenia akomodacji
Światłowstręt
Tachykardia
Trudności w oddawaniu moczu
Zatrucie atropinÄ…  objawy
Zatrucie atropinÄ…  objawy
ØCzÄ™stoskurcz
ØSuchość w ustach
ØÅšwiatÅ‚owstrÄ™t
ØWzrost temperatury ciaÅ‚a
ØSkóra sucha i zaczerwieniona
ØPobudzenie psychoruchowe, omamy, Å›piÄ…czka
ØZgon wskutek porażenia oÅ›rodka oddechowego
Zatrucie atropinÄ…  leczenie
Zatrucie atropinÄ…  leczenie
ØPÅ‚ukanie żoÅ‚Ä…dka zawiesinÄ… z wÄ™glem aktywowanym
ØPodanie Å›rodka przeczyszczajÄ…cego o dziaÅ‚aniu osmotycznym
ØPodanie fizostygminy lub pilokarpiny
Skopolamina  właściwości farmakologiczne
Skopolamina  właściwości farmakologiczne
OUN
Dawki terapeutyczne
" Osłabienie czynności OUN  senność, amnezja, zmęczenie, sen
" Euforia
" Działanie na narząd przedsionkowy
Serce
Niskie dawki  zwolnienie HR wyraz
niejsze niż po atropinie
Wysokie dawki  przyspieszenie HR
Homatropina i tropikamid
Homatropina i tropikamid
Diagnostyka okulistyczna
Podanie dospojówkowe
11
 Rozszerzenie z
renicy, która staje się niewrażliwa na światło
Mydriatyki  czas działania
Mydriatyki  czas działania
Mydriatyki długo działające
Atropina  6  7 dni
Mydriatyki średnio długo działające
Homatropina  1  2 dni
Mydriatyki krótko działające
Tropikamid  kilka godzin
Ipratropium i tiotropium
Ipratropium i tiotropium
Rozszerzenie oskrzeli
Zmniejszenie wydzielania gruczołów oskrzelowych
Tachykardia
Brak wpływu na OUN
Zastosowanie: przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, astma oskrzelowa (najlepiej
stosować w postaci inhalacji)
Tiotropium  bronchoselektywny, długi czas działania
Tolterodyna
Tolterodyna
Silny, kompetycyjny antagonista receptorów cholinergicznych, wykazujący in vivo 10-krotnie
większą wybiórczość działania na pęcherz moczowy niż na ślinianki  hamuje czynność
skurczową mięśnia wypieracza
Aktywna farmakologicznie t. pochodna 5-hydroksymetylowa (CYP-450)
Wskazania  leczenie niestabilnego wypieracza pęcherza moczowego z objawami parć
naglących, częstomoczu lub nietrzymania moczu
Inne leki stosowane w zaburzeniach oddawania moczu
Inne leki stosowane w zaburzeniach oddawania moczu
Solifenacyna
Oksybutynina
Daryfenacyna
Fezoterodyna
Antagoniści receptora muskarynowgo  zastosowania terapeutyczne
Antagoniści receptora muskarynowgo  zastosowania terapeutyczne
Główne ograniczenie  działania niepożądane leków nieselektywnych
Ograniczenie działań niepożądanych
Podanie miejscowe
Stosowanie wybiórczych antagonistów podtypów receptorów muskarynowych
Drogi oddechowe
Astma oskrzelowa i POChP
" Ipratropium i tiotropium  nie wpływają na oczyszczanie oskrzeli przez nabłonek
rzęskowy
" Podawane w inhalacjach
Jama nosowo-gardłowa
" Ostry nieżyt nosa, katar sienny
" Zmniejszenie wydzielania
" Nieselektywne leki przeciwhistaminowe stosowane w mieszankach  na przeziębienie
Układ moczowo-płciowy
Nadmierna reaktywność pęcherza moczowego, moczenie nocne u dzieci
Oksybutynina, tolterodyna, chlorek trospium, daryfenacyna, solifenacyna, flawoksat
Obniżenie ciśnienia wewnątrzpęcherzowego, zwiększenie pojemności pęcherza,
zmniejszenie częstości skurczów pęcherza
Przewód pokarmowy
Schorzenia związane z zespołem jelita drażliwego, podwyższonym napięciem lub nasiloną
12
motorykÄ… przewodu pokarmowego
" Atropina, skopolamina i związki syntetyczne w połączeniu z lekami uspokajającymi i
przeciwlękowymi
Przewód pokarmowy
Choroba wrzodowa
" Ograniczone zastosowanie ze względu na działania niepożądane
" Pirenzepina  największe powinowactwo do receptorów M1
" Telenzepina  analog pirenzepiny o silniejszym działaniu
Okulistyka
Podawanie miejscowe
Rozszerzenie z
renicy  badanie dna oka, leczenie zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego,
leczenie zapalenia rogówki
Porażenie akomodacji  wyższe stężenia i dłuższy czas podawania leku  leczenie
zapalenia tęczówki i zapalenia naczyniówki, dokładny pomiar wad refrakcji
Atropina i skopolamina  bardziej skuteczne
Homatropina, tropikamid, cyklopentolat  krótszy czas działania
Układ krążenia  atropina
Wstępne leczenie zawału serca
Ciężka bradykardia
Omdlenia zwiÄ…zane z nadmiernym odruchem z zatoki szyjnej
Przedawkowanie glikozydów naparstnicy
Premedykacja chirurgiczna
Atropina  blokowanie odruchów z nerwu błędnego
Atropina lub glikopropylat  razem z neostygminą przy odwracaniu działania środków
zwiotczających mięśnie szkieletowe
OUN
Choroba Parkinsona  pomocniczo
Objawy parkinsonowskie u osób leczonych neuroleptykami
Profilaktyka choroby lokomocyjnej  skopolamina
Zatrucie środkami antycholinesterazowymi  duże dawki
Metoskopolamina  choroby przewodu pokarmowego
Homatropina, mepenzolat  skurcze przewodu pokarmowego, pomocniczo w chorobie
wrzodowej
Glikopropylat  hamowanie motoryki przewodu pokarmowego, blokowanie efektów stymulacji
nerwu błędnego
Propantelina  czynnościowe zaburzenia pracy jelit, pomocniczo w chorobie wrzodowej
Zatrucie środkami przeciwcholinergicznymi
Zatrucie środkami przeciwcholinergicznymi
Naturalne alkaloidy pokrzyku wilczej jagody
Leki przeciwhistaminowe I generacji
Fenotiazyny i trójcykliczne leki przeciwdepresyjne
Lomotil, Raesec
Przezskórne preparaty skopolaminy
Krople do oczu z atropinÄ…
Spożycie i palenie bielunia dziędzierzawy
Leczenie
Ograniczenie wchłaniania z przewodu pokarmowego
Fizostygmina
Benzodiazepiny
Podtrzymywanie oddychania, zwalczanie hipertermii
13