PIERWSZA POMOC MEDYCZNA-DWICZENIA3 Uszkodzenie powierzchni mózgu może prowadzid do obrzęku
Ułożenie boczne mózgu i utraty przytomności. Przy ograniczonym uszkodzeniu
Obrażenia klatki piersiowej i jamy brzusznej miejscowym określonych pól mózgowych mogą również wystąpid
Przy otwartych ranach klatki piersiowej lub pęknięciach miąższu kurcze. Gdy po zranieniu wytworzy się duży ubytek kostny w
płucnego powstaje łącznośd między wnętrzem klatki piersiowej a pokrywie czaszki może wystąpid wybrzuszenie na zewnątrz
powietrzem atmosferycznym. Działanie tępego urazu prowadzi z obrzękniętego mózgu, zwykle w postaci zakrwawionego  grzyba
reguły do powstania zamkniętego obrażenia klatki piersiowej. tkanki mózgowej . Zasada postępowania: każdą ranę głowy należy
Zaistniałym uszkodzeniom nie towarzyszą rany zewnętrzne ani traktowad jako uszkodzenie czaszkowo-mózgowe ze wszystkimi
otwarcie klatki piersiowej. grożącymi niebezpieczeostwami (zachłyśnięcie, bezdech, rana,
możliwośd zakażenia).
Otwarte zranienie klatki piersiowej to najczęściej rany kłute lub
postrzałowe. Gdy rana drąży tak głęboko że narusza nie tylko skórę i Najważniejszym zadaniem pierwszej pomocy jest utrzymanie lub
mięśnie lecz również opłucną ścienną i opłucną płucną oraz samo wznowienie czynności oddechowej.
płuco, elastyczne elementy miąższu płucnego mogą spowodowad
Ranę na głowie przykrywa się bez ucisku luz
nym i suchym jałowym
zapadnięcie się płuca. W chwili gdy powietrze dostaje się do
materiałem opatrunkowym. Sterczące w ranie czaszki ciała obce
przestrzeni między opłucnowej rozpoczyna się odklejanie
pozostawia się zabezpieczając, obowiązuje stała kontrola tętna i
powierzchni płuca od wewnętrznej ściany klatki piersiowej. Rozmiar
oddechu, natychmiast wzywamy karetkę. Nakładając opatrunek nie
zapadnięcia się płuca zależy od ilości nagromadzonego powietrza a
należy nacisnąd uszkodzonej okolicy czaszki czy obnażonej tkanki
ilośd tego powietrza od wielkości uszkodzenia i okresu trwania
mózgowej. Wpadniętego fragmentu mózgu nie wolno dotykad ani
komunikacji z otoczeniem. Zapadnięcie się płuca i przedostanie
wciskad go z powrotem do wnętrza czaszki.
powietrza do jamy opłucnej nazywamy odmą opłucnową
Złamanie podstawy czaszki
(pneumothorax). Odma zwykle dotyczy jednej strony. Jeżeli drugie
Powstaje w wyniku przekroczenia granicy elastyczności podstawy
płuco jest zdrowe i nie zmienione to wystarcza na utrzymanie
czaszki przez działanie ucisku na dużej powierzchni. Dochodzi do
wydolności oddechowej pod warunkiem nie wykonywania przez
szczelinowatych złamao kostnych w miejscach najbardziej podatnych
chorego żadnych wysiłków. Ostry stan groz
ny dla życia powstaje
na uszkodzenia. Typowym mechanizmem tego uszkodzenia jest
wówczas gdy w ranie ściany klatki piersiowej wytwarza się tzw.
uderzenie głową w przednią szybę samochodu podczas zderzenia
mechanizm wentylowy! Polega on na tym, że przy wdechu, powietrze
czołowego. Linie złamao uszkadzają naczynia i nerwy oraz okolice
przenika do zranionej połowy klatki piersiowej, lecz w fazie
mózgu stykające się z podstawa czaszki. Częstym objawem jest
wydechowej nie może wydostad się na zewnątrz. W takim przypadku
wyciek z nosa, uszu i ust. Wyciekiem jest krew z płynem mózgowo-
powietrze gromadzi się nadal Nawe wówczas gdy płuco uległo już
rdzeniowym. Obserwuje się obustronne podbiegnięcia krwawe w
całkowitemu zapadnięciu. Powstałe nadciśnienie przesuwa narządy
luz
nej tkance oczodołów oraz na powiekach tzw. okulary. Często
mieszczące się w śródpiersiu w stronę drugiego nieuszkodzonego
dochodzi do utraty przytomności ale nie jest to warunek koniczny do
płuca. Mechanizm ten sprawia, że śródpiersie wraz z mieszczącymi się
rozpoznania. Naruszenie tkanki mózgowej może powodowad
w nim narządami zostaje poddane uciskowi. Ucisk dużych naczyo i
zaburzenia świadomości oraz oddechu. Nieregularnośd oddechu i
serca pogarsza z minuty na minutę krążenie i oddech chorego.
krwawienie z jamy ustnej mogą spowodowad zachłyśnięcie i bezdech.
Powstaje stan groz
ny dla życia a powodem tego jest odma opłucnowa
Grozi także zakażenie powłok czaszki i mózgu. Obowiązuje kontrola
z nadciśnieniem. Zamknięte uszkodzenia klatki piersiowej występuje
oddechu i tętna co kilka minut. Nie opatrujemy krwistego wycieku z
najczęściej w czasie wypadków samochodowych gdy nie przypięty
nosa, ust i uszu. Padaczka, Epilepsja.
kierowca uderza klatką piersiową w kierownicę lub tablicę
rozdzielczą. Przy zamkniętych uszkodzenia klatki piersiowej często nie
Padaczka jest występującym napadowo schorzeniem mózgowym.
stwierdza się żadnej rany lub najwyżej podskórne podbiegnięcia
Istnieje wiele rodzajów i stopni nasilenia padaczki różniących się siłą,
krwawe. Najczęstszym uszkodzeniem są pęknięcia i złamania żeber.
częstością i odstępami czasowymi między napadami. Napady
Złamanie żebra jest bardzo bolesne ale w zasadzie nieszkodliwe jeżeli
padaczkowe występują samoistnie i łączą się zazwyczaj z utratą
nie uszkadza naczynia powierzchni płuca. W przypadku gdy złamaniu
przytomności. Napady padaczkowe są związane z niekontrolowanym
ulega większa liczba żeber powoduje to utratę sztywności klatki
wyładowaniem elektrycznym w mózgu, których przyczyna nie została
piersiowej co zaburza normalne ruchy oddechowe. W czasie wdechu
w pełni wyjaśniona. Występuje najczęściej po przebytych urazach
pozbawiona sztywności ściana klatki piersiowej zostaje wciągnięta do
mózgu, guza mózgu lub bez przyczyny. Ciężkie napady padaczki
wewnątrz przez powstałe podciśnienie nie pozwalając na rozprężenie
charakteryzują się nagłym załamaniem chorego często z
się płuca.
towarzyszeniem krzyku. Typowy jest początkowy bezdech i sinica.
Kolejny okres drgawkowy rozpoczyna się zesztywnieniem
Urazowe uszkodzenie większego naczynia może spowodowad
przechodzącym z drgawki, które w sposób niekontrolowany trwają
krwawienie wewnętrzne do jamy opłucnowej. Narastająca ilośd krwi
kilka sekund, minut ale i dłużej. Na usta występuje piana, mimowolne
powoduje stopniową utratę zdolności rozprężania się płuca uciskając
moczenie się, rozszerzone z
renice, niemożno0śc mówienia. Po
je od zewnątrz. Występuje silna dusznośd, która łącznie z utratą krwią
okresie drgawek chory popada w głęboki sen, z którego trudno go
wywołuje wstrząs krwotoczny. Wszelkie zranienia klatki piersiowej
wybudzid. Niebezpieczeostwo zachłyśnięcia. Choremu grożą urazy,
charakteryzują się dusznością spowodowaną bólowym ograniczeniem
których może doznad przypadkowo padając na ziemię lub w wyniku
wdechu i wydechu. Ranny usiłuje sam zmniejszyd dusznośd
niekontrolowanych ruchów w ataku. Bardzo często przygryza sobie
przyjmując pozycje półsiedzącą ułatwiająca oddychanie. Za
język lub wargi.
uszkodzeniem płuca przemawiają bardzo silne duszności oraz
ukazująca się często przy kaszlu żywo czerwona pienista krew.
Należy: zabezpieczyd chorego przed dodatkowymi urazami, należy
Postępujące pogorszenie się krążenia i wzrastające objawy wstrząsu,
usunąd z bezpośredniego otoczenia wszelkie przedmioty, przenieśd
dusznośd i ślady obrażeo klatki piersiowej nasuwają podejrzenie
chorego w bezpieczne miejsce, próbowad wcisnąd w usta chusteczkę.
krwawienia wewnętrznego do jamy opłucnej. Szybkie narastanie
Obowiązkowa kontrola oddechu, ułożenie w miarę możliwości na
niewydolności krążenia i oddechu nasuwa podejrzenie odmy
boku. Nie wolno unieruchamiad!
opłucnowej. Jednym z najważniejszych środków postępowania w
Bezdech
przypadku duszności jest przybranie przez chorego pozycji
Zaburzenie oddechu staje się groz
ne dla życia wówczas gdy
półsiedzącej ułatwiającej oddychanie. Przy uniesionym tułowiu jest
czynności oddechowe nie wystarczają do nasycenia krwi tlenem
lepsza wentylacja. W tej pozycji łatwiej można mobilizowad mięśnie.
wystarczającym na zapotrzebowanie. Poszczególne narządy maja
Urazy czaszkowo-mózgowe
zdolnośd przezwyciężania niedoboru tlenu bez doznania istotnych
Charakterystyczną cechą tkanki mózgowej jest jej wrażliwośd na
uszkodzeo. Najbardziej wyczulony na brak tlenu jest mózg gdzie już
ucisk i niedotlenienie. Uszkodzenia czaszko-mózgowe stanowią
po 2-3 minutach obumierają komórki mózgowe. Ze względu na to że
stosunkowo najczęstszą przyczynę zgonu w nagłych wypadkach.
ani tlen ani energia nie mogą byd magazynowane w znaczących
Uszkodzenie czaszkowo-mózgowe powstaje na skutek nagłego urazu
ilościach konieczne jest ciągłe i nieprzerwane zaopatrzenie w tlen.
mechanicznego głowy. W zależności od ostrego czy tępego urazu
Przy zaburzeniach oddychania dwutlenek węgla nie zostaje w
powstają otwarte albo zamknięte uszkodzenia czaszkowo-mózgowe.
znacznym stopniu wydalony. We krwi wzrasta zawartośd kwasu
Uraz głowy powoduje różnego rodzaju obrażenia mózgu jak:
węglowego, dochodzi do zakwaszenia tkanek co doprowadza do
wstrząśnienie, otwarte zranienie czaszkowo-mózgowe lub
dalszych uszkodzeo komórek. Na skutek dłużej trwającego bezdechu
uszkodzenie pnia mózgu. Mogą one również występowad w różnych
musi dojśd do zatrzymania czynności sercowo-krążeniowej.
kombinacjach. Występujące wówczas objawy współuczestniczących
Przyczyny bezdechu
uszkodzeo nakładają się na siebie a zagrożenia się sumują.
Bezdech obwodowy:
Zamknięte uszkodzenie czaszkowo-mózgowe.
1 zatkanie dróg oddechowych
W przeważającej liczbie przypadków urazu głowy nie stwierdza się
2 zapadnięcie się nasady języka u nieprzytomnego leżącego na
bezpośredniego zetknięcia tkanki mózgowej z otoczeniem. Siła
wznak
uderzenia przenosi się jednak w postaci fali uderzeniowej na
3 wchłonięcie przy wdechu wymiocin, krwi, śluzu, cząsteczek
zawartośd czaszki czyli na mózg. Taki przypadek nazywamy
pokarmów i zatkanie prze to dróg oddechowy
wstrząśnieniem mózgu. Zaburzenia czynności nerwowych powoduje
4 obrzęk błony śluzowej gardła np. użądlenie przez owada
utratę przytomności. Czas utrzymywania się tego stanu i jego
5 znaczny obrzęk błony śluzowej krtani i gardła w przebiegu
głębokości zależą od rozmiaru uszkodzenia. Stłuczona tkanka
chorób zakaz
nych
mózgowa ulega obrzękowi, który wywołuje dalsze zaburzenia
6 połknięcie ciała obcego
czynności mózgu. W większości przypadków są one całkowicie
7 połknięte duże ciało obce może uciskad na dno
odwracalne. Uszkodzony mechanicznie podczas wypadku mózg jest
8 zaduszenie lub utopienie
szczególnie wyczulony na niedostatek tlenu.
9 powieszenie i uduszenie
Wstrząśnienie mózgu - całkowita utrata przytomności!
10 choroby dróg oddechowych (astma oskrzelowa)
Po mocnym, tępym urazie głowy stanowi decydujący objaw
Bezdech ośrodkowy:
wstrząśnienia mózgu. Następuje zwiotczenie mięśni, wypadanie
1 uszkodzenia czaszkowo-mózgowe i uszkodzenia rdzenia
odruchów obronnych, brak reakcji na wszystkie bodz
ce, z
kręgowego
kontuzjowanym nie można nawiązad kontaktu słownego. W różnym
2 zatrucia (środki nasenne i przeciwbólowe)
czasie całkowita utrata przytomności ustępuje. Występują bóle
3 przy uszkodzeniach ośrodka oddechowego zanikają bodz
ce
głowy, zawroty, wymioty- są to już objawy obrzęku mózgu. Częstym
oddechowe, spowolnienie częstotliwości oddechu i spłycenie
objawem po wstrząśnieniu mózgu jest luka pamięci obejmująca
oddechu a to prowadzi do bezdechu
zdarzenia jakie miały miejsce bezpośrednio przed wypadkiem.
( standardowo ok. 70 razy uderzenie serca na minute i 15-16
oddechów na minute)
Po każdym wstrząśnieniu lub urazie mózgu choremu zagraża wiele
Inne zaburzenia to: mała ilośd tlenu w powietrzu, działanie prądu
niebezpieczeostw: krwawienie mózgu, utrata przytomności,
elektrycznego, zaburzenie wymiany gazowej, obrzęk, odma
zachłyśnięcie, bezdech.
opłucnowa, zablokowanie hemoglobiny, zatrucie tlenkiem węgla,
1 Krwawienie mózgu
zablokowanie oddychania wewnętrznego, działanie wysokich lub
Uraz głowy może uszkodzid naczynia krwionośne. Najczęściej
niskich temperatur, udar cieplny, przechłodzenie.
dotyczy to naczyo biegnących między powierzchnią mózgu a kostna
Cechy charakterystyczne bezdechu
pokrywą czaszki. Wynaczyniona krew nie mając drogi odpływu uciska
Utrata przytomności, sino-blada twarz (wyjątkiem jest zatrucie
coraz mocniej na tkanki mózgowe. W zależności od intensywności
tlenkiem węgla wtedy twarz jest różowa i zatrucie cyjanowodorem
krwawienia do wnętrza czaszki miękka masa mózgu jest poddawana
wtedy nie jest sina), niewyczuwalny przepływ powietrza, niewidoczne
coraz większemu ciśnieniu (wzrost ciśnienia śródczaszkowego).
ruchy.
Objawy ucisku mózgu mogą się pojawid nawet po dłuższym czasie po
urazie. Pacjent odzyskuje na krótko utraconą świadomośd tzw.
W przypadku bezdechu już po 3-5 minutach następują
 przerwa jasna po czym ponownie popada w stan nieprzytomności
nieodwracalne uszkodzenia. Należy przeprowadzid reanimacje.
gdy niewielkie ale nasilające się krwawienie powoduje ucisk mózgu.
Szanse na przeżycie są większe im szybciej po bezdechu się zacznie
reanimacje. Sztuczne oddychanie zastępuje oddychanie. Powietrze
2 Utrata przytomności
wydychane zawiera jeszcze ok. 17% tlenu i to wystarcza.
Narastający ucisk na mózg powoduje uciśnięcie określonych
ośrodków mózgowych i przesunięcie włókien nerwowych łączących
Ostre zatrzymanie krążenia
ze sobą poszczególne okolice mózgu. Dochodzi do zaburzenia
Śmierd kliniczna- mózg pracuje a serce nie, może ulec odwróceniu
świadomości a potem do jej utraty.
Śmierd biologiczna- mózg i serce nie pracują, nieodwracalna
Nagłe zatrzymanie krążenia może wystąpid jako skutek przy
3 Zachłyśnięcie
ciężkich schorzeniach serca (zator, zawał), w nie zatamowanym
Wchłonięcie do drzewa oskrzelowego. U nieprzytomnego zanikają
krwawieniu, po uszkodzeniu mózgowo-czaszkowym, zatruciach,
odruchy obronne i spada napięcie mięśniowe. Mogą ulec zatkaniu
porażeniach prądem elektrycznym, przy uszkodzeniu stymulatora
drogi oddechowe ciałem obcym lub nasada zapadniętego języka. Przy
serca, odruchowe przy nagłym zanurzeniu się w zimnej wodzie, w
równoczesnym urazie kości twarzy, krwawieo jamy ustnej czy gardła
uczuleniach. Występuje nagle ale najczęściej jest odwracalnym
u pacjenta leżącego w niekorzystnej pozycji krew napływając do dróg
zjawiskiem.
oddechowych powoduje ich niedrożnośd.
Masaż serca wykonuje się tylko wtedy gdy stwierdzono na pewno
4 Bezdech
zatrzymanie krążenia czyli: utrata przytomności, zatrzymanie
Bezdech może byd obwodowy i ośrodkowy.
oddechu, blado-szara barwa skóry(z wyjątkiem zatrucia
Bezdech obwodowy: przyczyną bezdechu może byd wchłonięcie
cyjanowodorem i tlenkiem węgla), brak tętna nad tętnicami szyjnymi,
ciała obcego do dróg oddechowych które z powodu braku odruchu
rozszerzone, sztywne z
renice.
obronnego nie może zostad wyksztuszone.
Bezdech ośrodkowy: przyczyną jest nasilający się ucisk na mózg.
Następuje przesunięcie się względem siebie poszczególnych części
mózgu. Wtedy dolna partia móżdżku zostaje wklinowana do
wielkiego otworu potylicy uciskając na rdzeo kręgowy w miejscu
przejścia mózgu w rdzeo kręgowy gdzie znajduje się ośrodek
oddechowy.
Zasadniczym działaniem w przypadku urazu mózgowo-
czaszkowego jest ochrona pacjenta przed dodatkowymi
uszkodzeniami mózgu, które mogą zaistnied na skutek niedoboru
tlenu lub ucisku mózgu. Pierwszą czynnością jaką wykonujemy jest
kontrola oddechu. Jeżeli samoistny oddech jest w normie stosuje się
ułożenie boczne dla utrzymania drożności dróg oddechowych. Jeżeli
oddech jest chrypliwy rzężący lub towarzyszą mu inne nieprawidłowe
szmery świadczy to o mechanicznej przeszkodzie w oddychaniu.
Należy ją usunąd przez oczyszczenie jamy ustnej i wygięcie głowy ku
tyłowi. Obowiązuje stała kontrola oddechu i tętna w kilku
minutowych odstępach. Brak oddechu wymaga bezzwłocznego
zastosowania sztucznego oddychania. Natychmiast wzywamy
pogotowie ratunkowe. Nawet gdy u chorego powraca świadomośd
powinien nadal leżed i najmniej się poruszad ponieważ wciąż grożą
mu niebezpieczeostwa: ucisk mózgu, ponowna utrata przytomności,
zakrztuszenie i bezdech. Po każdym przypadku wstrząśnienia mózgu
pacjent powinien ca najmniej 24 h przebywad w szpitalu.
Otwarte zranienie czaszkowo-mózgowe
Gdy w czasie urazu siła koncentruje się na stosunkowo małej
powierzchni dochodzi do uszkodzenia skóry, kości czaszki i mózgu.
Nazywamy to otwartym złamaniem czaszko-mózgowym. Krwawiące
rany najczęściej spotyka się na czole i owłosionej skórze głowy.