Pierwsza pomoc przedmedyczna
Pierwsza pomoc przedmedyczna to czynności ratunkowe (podstawowe) mające na celu
udzielenie pomocy poszkodowanemu w stanie zagrożenia zdrowia lub życia.
Doraz
nej pomocy wymaga poszkodowany, u którego w wyniku urazu lub groz
nego dla
życia zachorowania dochodzi do zaburzenia podstawowych czynności życiowych
(oddychania i krążenia krwi) lub istnieje możliwość zagrożenia zdrowia czy życia.
Pierwsza pomoc przedmedyczna opiera siÄ™ na trzech filarach (fundamentach):
Øð ObowiÄ…zek udzielania pierwszej pomocy okreÅ›lony w artykule 164 kodeksu karnego:
Par., 1 Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim
niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia
nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na
niebezpieczeństwo utraty życia lub poważnego uszczerbku na zdrowiu  podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.
Par. 2 Nie podlega karze, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się
zabiegowi lekarskiemu, albo w warunkach, w których możliwa jest natychmiastowa pomoc ze
strony instytucji lub osoby bardziej do tego powołanej.
Przesłanką obowiązku udzielania pomocy jest zgodnie z kodeksem karnym zaistnienie sytuacji
koniecznej. ObowiÄ…zek udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej ma jednak pewne
ograniczenia: należy wziąć pod uwagę nie tylko bezwzględną konieczność ratowania, ale i
obiektywną możliwość.
Øð Zasada zachowania bezpieczeÅ„stwa: ( dobry ratownik to żywy ratownik )
Jeżeli oceniając miejsce wypadku lub nagłego zachorowania pod względem bezpieczeństwa,
stwierdzamy zagrożenie dla ratujących, to odstępujemy od udzielania pierwszej pomocy do
momentu usunięcia tego zagrożenia.
Øð Priorytet ratowania życia nad ratowaniem zdrowia:
U poszkodowanego nieoddychającego, z urazem kręgosłupa (prawdopodobieństwo graniczące z
pewnością) przeprowadzamy resuscytację krążeniowo-oddechową.
Przebieg czynności ratunkowych na miejscu wypadku lub nagłego zachorowania można
przedstawić za pomocą tzw.  łańcucha ratunkowego , składającego się z pięciu ogniw. Jest on
na tyle silny, na ile silne jest najsłabsze ogniwo.
1
OGÓLNE ZASADY POSTEPOWANIA
Udzielając pierwszej pomocy przedmedycznej na miejscu nieszczęśliwego zdarzenia zawsze
przestrzegaj poniższych zasad:
Øð Zachowaj spokój i opanowanie, dziaÅ‚aj logicznie
Øð PostÄ™puj zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cymi standardami, wykorzystaj do maksimum posiadane
umiejętności praktyczne i wiedzę teoretyczną
Øð Zapewnij sobie, innym osobom i samym poszkodowanym bezpieczeÅ„stwo
Øð BezpieczeÅ„stwo wÅ‚asne zapewnisz używajÄ…c jednorazowych rÄ™kawiczek ochronnych,
maseczki do sztucznego oddychania, maseczki na twarz, okularów ochronnych; w
szczególnych sytuacjach kasku ochronnego, kamizelki odblaskowej
Øð Zabezpiecz miejsce zdarzenia wykorzystujÄ…c Å›wiatÅ‚a awaryjne swojego pojazdu, trójkÄ…t
ostrzegawczy, pachołki, taśmę odblaskową, race świetlne
Øð OceÅ„ miejsce zdarzenia pod wzglÄ™dem dodatkowych zagrożeÅ„: pożar, możliwość
porażenia prądem elektrycznym, działanie trujących gazów, chemikaliów, obecność
niebezpiecznych zwierzÄ…t
Øð OceÅ„, co siÄ™ staÅ‚o, jak do tego doszÅ‚o
Øð OkreÅ›l liczbÄ™ poszkodowanych oraz ich stan
Øð Poszukaj przesÅ‚anek sugerujÄ…cych, że liczba poszkodowanych może być wiÄ™ksza
Øð Zorganizuj do udzielania pomocy jak najwiÄ™kszÄ… liczbÄ™ osób
Øð Zbierz jak najwiÄ™cej informacji od przytomnych poszkodowanych i Å›wiadków zdarzenia
Øð Korzystaj z apteczki pierwszej pomocy, defibrylatora AED, innych Å›rodków do
udzielania pierwszej pomocy
Øð PrzenoÅ› poszkodowanych tylko, jeÅ›li jest to bezwzglÄ™dnie konieczne
Øð Nie stawiaj diagnozy, co do stanu pacjenta
Øð Nie podawaj poszkodowanym żadnych leków
Øð ZabroÅ„ poszkodowanym jedzenia, picia, palenia tytoniu
2
Øð Wezwij pogotowie ratunkowe, a jeżeli to konieczne również inne sÅ‚użby
Øð PowiadamiajÄ…c pogotowie ratunkowe okreÅ›l:
-ð Miejsce zdarzenia
-ð Co siÄ™ staÅ‚o?
-ð Ilość poszkodowanych oraz ich stan (mów, co widzisz)
-ð Ewentualne dodatkowe zagrożenia
-ð Podaj swoje imiÄ™, nazwisko oraz numer telefonu, z którego dzwonisz
-ð Odpowiadaj na pytania
-ð Nigdy nie odkÅ‚adaj sÅ‚uchawki pierwszy
NAGA
E ZATRZYMANIE KR
ŻENIA I ODDYCHANIA
NZKiO jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Nie udzielenie poszkodowanemu pomocy
lub zbędna zwłoka czasowa przekraczająca 4-5 minut spowoduje trwałe i nieodwracalne
uszkodzenie mózgu i w efekcie śmierć. Krążenie krwi wynikające z akcji serca oraz oddychanie
należą do podstawowych czynności organizmu ludzkiego. Przyczyna NZKiO u dorosłych leży
głównie po stronie układu krążenia, natomiast u dzieci po stronie układu oddechowego.
Czynności ratunkowe, jakie należy wdrożyć w sytuacji wystąpienia NZKiO określamy mianem
resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Resuscytacja to czynności ratownicze mające na celu
zatrzymanie lub odwrócenie procesu umierania poprzez zewnętrzny masaż serca i sztuczne
oddychanie. Resuscytacja może doprowadzić do przywrócenia oddechu oraz akcji serca. Jeżeli
oprócz tego zostanie przywrócona świadomość poszkodowanego, mamy do czynienia z
reanimacjÄ….
Oddech + krążenie = RESUSCYTACJA
Oddech + krążenie + świadomość = REANIMACJA
Do uzyskania efektu resuscytacji i reanimacji prowadzą identyczne czynności ratownicze.
Kolejne czynności wykonywane u osoby z NZKiO, pozwalające na przeżycie nazwano
 łańcuchem przeżycia :
Øð Wczesne rozpoznanie u poszkodowanego NZKiO i wezwanie sÅ‚użb ratowniczych
Øð Wczesne rozpoczÄ™cie resuscytacji krążeniowo-oddechowej
Øð Wczesna defibrylacja, (jeÅ›li zachodzi taka potrzeba  impuls elektryczny)
Øð Szybkie wdrożenie zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych i odpowiednia opieka
poresuscytacyjna
Ogólny schemat postępowania przy NZKiO i resuscytacji krążeniowo - oddechowej wygląda
następująco:
SCHEMAT ABCS:
Øð Airways  ocena stanu przytomnoÅ›ci i udrożnienie górnych dróg oddechowych
Øð Breathing  ocena oddechu (wykonanie sztucznego oddychania)
Øð Circulation  ocena krążenia (wykonanie poÅ›redniego masażu serca)
Øð Stop major  tamowanie silnych, zagrażajÄ…cych życiu krwotoków zewnÄ™trznych
Jeżeli podejrzewając NZKiO stwierdzimy obecność silnego krwotoku zewnętrznego, przed
oceną podstawowych czynności życiowych należy zatamować ten krwotok.
3
Zasady prowadzenia resuscytacji:
Øð Przestrzegaj zasad bezpieczeÅ„stwa
Øð Odwróć ratowanego na plecy
Øð Połóż ratowanego na twardym i równym podÅ‚ożu
Øð UnieÅ› koÅ„czyny dolne ratowanego ku górze (ok. 30cm) - jeżeli jest to możliwe
Ocena stanu przytomności:
Øð UklÄ™knij obok poszkodowanego, na wysokoÅ›ci jego tuÅ‚owia
Øð Obejmij swoimi dÅ‚oÅ„mi jego ramiona i delikatnie potrzÄ…Å›nij
Øð PatrzÄ…c na twarz poszkodowanego (obserwujÄ…c ewentualnÄ… zmianÄ™ mimiki), zadaj
dowolne, nieobraz
liwe pytanie, np. Czy Pan mnie słyszy?
Øð Możesz potrzeć policzki ratowanego opuszkami swoich palców lub delikatnie uszczypnąć
pod nosem
Ocena stanu świadomości:
Øð A - CaÅ‚kowita Å›wiadomość
Øð V - Reakcja na gÅ‚os
Øð P - Reakcja na dotyk i ból
Øð U - Brak reakcji (nieprzytomny)
Udrożniene dróg oddechowych:
Øð Połóż dÅ‚oÅ„ na czole poszkodowanego, delikatnie
odchyl głowę ku tyłowi
Øð Trzy palce drugiej dÅ‚oni oprzyj na częściach
kostnych żuchwy
Øð UnieÅ› żuchwÄ™ ku górze
Øð Umieść kciuk na brodzie i otwórz usta poszkodowanego
Øð Sprawdz
zawartość jamy ustnej
Øð Jeżeli w jamie ustnej stwierdzisz obecność ciaÅ‚a obcego usuÅ„ tylko wtedy, gdy jest
widoczne w całości
Ocena oddechu:
Uklęknij na wysokości głowy ratowanego i pochyl się nad nim
Øð Udrożnij drogi oddechowe
Øð Obserwuj ruchy klatki
piersiowej i powłok
brzusznych
Øð SÅ‚uchaj szmeru
powietrza wydechowego
Øð Wyczuj ruch powietrza na wÅ‚asnym policzku
Øð Wykonuj te czynnoÅ›ci przez 10 sekund
Sztuczne oddychanie usta-usta:
Øð Trzymaj gÅ‚owÄ™ poszkodowanego w odchyleniu,
unieś żuchwę
4
Øð ZaciÅ›nij miÄ™kkie części jego nosa
Øð Nabierz powietrza spokojnym wdechem
Øð Obejmij swoimi ustami usta poszkodowanego
Øð Wdmuchuj powietrze przez ok. 1 sekundÄ™
Øð Obserwuj, czy uniosÅ‚a siÄ™ klatka piersiowa
Sztuczne oddychanie usta-nos:
Øð Trzymaj gÅ‚owÄ™ poszkodowanego w odchyleniu, unieÅ› żuchwÄ™
Øð DociÅ›nij dolnÄ… wargÄ™ do górnej
Øð Nabierz powietrza spokojnym wdechem
Øð Obejmij ustami nos poszkodowanego
Øð Wdmuchuj powietrze przez ok. 1 sekundÄ™
Øð Obserwuj, czy uniosÅ‚a siÄ™ klatka piersiowa
Sztuczne oddychanie usta-usta-nos
Øð Trzymaj gÅ‚owÄ™ poszkodowanego w odchyleniu,
unieś żuchwę
Øð Nabierz powietrze spokojnym wdechem
Øð Obejmij ustami usta i nos poszkodowanego
Øð Wdmuchuj powietrze przez ok. 1 sekundÄ™
Øð Obserwuj czy uniosÅ‚a siÄ™ klatka piersiowa
Przeciwwskazania do prowadzenia sztucznego
oddychania metodami bezprzyrzÄ…dowymi:
Øð Zatrucie cyjanowodorem
Øð Zatrucie siarkowodorem
Øð Zatrucie pestycydami
Øð Oparzenie twarzy substancjami drażniÄ…co-parzÄ…cymi (silnymi kwasami i silnymi
zasadami)
Ocena akcji serca polega obecnie na poszukiwaniu oznak krążenia.
Oznaki zachowanego krążenia:
Øð Spontaniczny oddech
Øð Kaszel
Øð Ruch
Øð Otwieranie oczu
Øð Mowa
Potwierdzenie braku spontanicznego oddechu jest
równoznaczne z brakiem akcji serca.
Pośredni masaż serca u dorosłych:
Øð UklÄ™knij obok ratowanego
Øð UsuÅ„ odzież z klatki piersiowej
Øð Wyznacz miejsce uÅ‚ożenia rÄ…k
5
Øð PrawidÅ‚owo ułóż rÄ™ce na Å›rodku klatki piersiowej
Øð Wyprostuj rÄ™ce w Å‚okciach
Øð Wykonuj uciÅ›niÄ™cia klatki piersiowej na gÅ‚Ä™bokość 4-5 cm
Øð Wykonuj uciÅ›niÄ™cia z czÄ™stotliwoÅ›ciÄ… 100 na minutÄ™
Pośredni masaż u dzieci:
Øð UklÄ™knij koÅ‚o poszkodowanego
Øð UsuÅ„ odzież z klatki piersiowej
Øð Wyznacz miejsce uÅ‚ożenia rÄ™ki
Øð PrawidÅ‚owo ułóż rÄ™kÄ™ na Å›rodku klatki piersiowej
Øð Wykonuj uciÅ›niÄ™cia klatki piersiowej na gÅ‚Ä™bokość
2,5-3,5 cm
Øð Wykonuj uciÅ›niÄ™cia klatki piersiowej z czÄ™stotliwoÅ›ciÄ…
100 na minutÄ™
Pośredni masaż serca u niemowląt i noworodków:
Øð UklÄ™knij koÅ‚o poszkodowanego
Øð UsuÅ„ odzież z klatki piersiowej
Øð Wyznacz miejsce uÅ‚ożenia dwóch palców lub obu
kciuków
Øð PrawidÅ‚owo ułóż dwa palce lub oba kciuki na
wysokości 1/3 dolnej części mostka
Øð Wykonuj uciÅ›niÄ™cia klatki piersiowej na gÅ‚Ä™bokość 1,5-
2,5 cm
Øð Wykonuj uciÅ›niÄ™cia klatki piersiowej z czÄ™stotliwoÅ›ciÄ…
ponad 100 na minut
Najczęstsze błędy przy resuscytacji:
Øð Uginanie Å‚okci
Øð Za mocne lub za sÅ‚abe uciÅ›niÄ™cia
Øð BÅ‚Ä…d relaksacji
Øð Odrywanie rÄ…k od klatki piersiowej
Øð ZÅ‚e uÅ‚ożenie dÅ‚oni na klatce piersiowej
Øð Za sÅ‚abe lub za mocne wdechy
Øð Uciskanie z nieprawidÅ‚owÄ… czÄ™stotliwoÅ›ciÄ…
Kontynuuj resuscytacjÄ™ do momentu:
Øð Przybycia sÅ‚użb medycznych
Øð Fizycznego wyczerpania ratownika
Øð Zmiany osoby prowadzÄ…cej resuscytacjÄ™
Øð Powrotu Å›wiadomoÅ›ci u poszkodowanego
6
Øð Pojawienia siÄ™ oznak zachowanego krążenia
Grupy wiekowe w RKO
DOROÅšLI DZIECI NIEMOWL
TA NOWORODKI
Od 8 r.ż. 1 r.ż. 8 r.ż. 1 m.ż. 1r.ż. Do 1 m.ż.
Proporcja 30:2 30:2 30:2 3:1
Sztuczne Usta-usta lub Usta-usta lub Usta-usta-nos Usta-usta-nos
oddychanie usta-nos usta-nos
Masaż serca Dwoma rękoma Jedną ręką Dwoma palcami lub Dwoma palcami lub
dwoma kciukami dwoma
kciukami
Głębokość 4-5 cm 2,5-3,5 cm 1,5-2,5 cm 1,5-2,5 cm
uciskania
Częstość Ok. 100u/min Ok. 100u/min Powyżej 100u/min Powyżej 100u/min
uciskania
7
Algorytm RKO u dorosłych
Algorytm RKO u dzieci i niemowlÄ…t
8
Algorytm RKO u noworodków
AUTOMATYCZNY DEFIBRYLATOR ZEWN
TRZNY (AED)
AED dostępny jest w wersji półautomatycznej i w pełni automatycznej. Defibrylatory w pełni
automatyczne, w przypadku wykrycia rytmu do defibrylacji wykonają wyładowanie bez pomocy
ratujÄ…cego. AED sam analizuje EKG poszkodowanego i wykrywa, kiedy defibrylacja jest
wskazana. Urządzenie komunikuje się z prowadzącym RKO za pośrednictwem komunikatów
głosowych i/lub wizualnych. Standardowy AED jest przewidziany dla poszkodowanych powyżej
8. roku życia. Dla dzieci między 1. a 8. rokiem życia należy używać elektrod dziecięcych i trybu
dziecięcego w defibrylatorze, (jeżeli jest dostępny). Nie zaleca się stosowania AED u
małoletnich poniżej 1 roku życia. Programy publicznego dostępu do defibrylacji są zalecane w
miejscach, gdzie spodziewane użycie AED przez świadków NZKiO wynosi więcej niż 1 raz w
ciągu dwóch lat.
Sekwencja użycia AED:
1. Zapewnij sobie, poszkodowanemu i pozostałym świadkom zdarzenia bezpieczeństwo
2. Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha prawidłowo, poproś kogoś o
przyniesienie AED i wezwanie Pogotowia Ratunkowego
3. Rozpocznij RKO zgodnie z wytycznymi BLS z 2005r.
4. Gdy zostanie dostarczony defibrylator:
9
-ð WÅ‚Ä…cz go i naklej elektrody, (gdy jest wiÄ™cej ratujÄ…cych, RKO powinna być
prowadzona do chwili naklejenia elektrod)
-ð PostÄ™puj zgodnie z poleceniami gÅ‚osowymi i/lub wizualnymi
-ð Upewnij siÄ™, że nikt nie dotyka poszkodowanego podczas analizy rytmu przez AED
5. Jeżeli wyładowanie jest wskazane:
-ð Upewnij siÄ™, że nikt nie dotyka poszkodowanego
-ð NaciÅ›nij przycisk defibrylacji zgodnie z poleceniem (w peÅ‚ni automatyczny AED
wykonuje wyładowanie samoistnie)
-ð PostÄ™puj zgodnie z dalszymi poleceniami AED
6. Jeżeli wyładowanie nie jest wskazane:
-ð Sprawdz
oddech i jeżeli poszkodowany nie oddycha, niezwłocznie podejmij RKO,
używając sekwencji 30 uciśnięć do 2 wdmuchnięć
-ð Kontynuuj postÄ™powanie zgodnie z poleceniami AED
7. Kontynuuj RKO zgodnie z poleceniami głosowymi i/lub wizualnymi AED do chwili, gdy:
-ð PrzybÄ™dÄ… wykwalifikowane sÅ‚użby medyczne
-ð Poszkodowany zacznie prawidÅ‚owo oddychać
-ð Poszkodowany odzyska Å›wiadomość
-ð Ulegniesz wyczerpaniu
-ð KtoÅ› CiÄ™ zastÄ…pi
POZYCJA BOCZNA USTALONA
Zasady stosowania pozycji bezpiecznej:
-ð Zapobiega zachÅ‚yÅ›niÄ™ciu
-ð Zabezpiecza drożność dróg oddechowych
-ð Stosujemy jÄ… u osób nieprzytomnych, oddychajÄ…cych prawidÅ‚owo
-ð Nie stosujemy u pacjentów urazowych
Kolejność czynności:
-ð UklÄ™knij na wysokoÅ›ci tuÅ‚owia
poszkodowanego
-ð Upewnij siÄ™, że jego nogi sÄ… wyprostowane
-ð Zdejmij poszkodowanemu okulary, (jeżeli
ma założone)
-ð Zegnij rÄ™kÄ™ bliższÄ… poszkodowanego w
stawie łokciowym i ułóż do góry
(grzbietową częścią dłoni do podłoża)
-ð RÄ™kÄ™ dalszÄ… zegnij w stawie Å‚okciowym i przyłóż
do policzka bliższego poszkodowanego
(grzbietową stroną dłoni do policzka)
10
-ð PodtrzymujÄ…c rÄ™kÄ™ dalszÄ… pod policzkiem,
uchwyć poszkodowanego pod kolanem nogi
dalszej i pociągnij ją ku górze, tak, aby jego
stopa została na podłożu
-ð Chwyć poszkodowanego za biodro (caÅ‚y czas
przytrzymuj rękę dalszą poszkodowanego pod
policzkiem) i cofając się na własnych kolanach
ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej
-ð Delikatnie odchyl gÅ‚owÄ™ poszkodowanego do tyÅ‚u
-ð Ułóż nogÄ™ dalszÄ… poszkodowanego, zgiÄ™tÄ… w stawie kolanowym pod kÄ…tem prostym
-ð Regularnie, co 1 minutÄ™
sprawdzaj oddech u
poszkodowanego
OMDLENIE
Omdlenie jest to krótkotrwała (trwająca kilka, kilkanaście sekund) utrata przytomności na skutek
nagłego, chwilowego niedoboru tlenu w mózgu.
Niebezpieczeństwo grożące w razie omdlenia to możliwość doznania urazów przy upadku.
Objawy poprzedzajÄ…ce omdlenie:
Øð PostÄ™pujÄ…ce osÅ‚abienie, zÅ‚e samopoczucie
Øð Zawroty gÅ‚owy, mroczki przed oczami
Øð PrzyÅ›pieszenie akcji serca
Øð ZbledniÄ™cie powÅ‚ok skórnych
Øð Pojawienie siÄ™ potu na twarzy
Øð Przyspieszenie a nastÄ™pnie zwolnienie oddechu
Øð Czasami bóle brzucha, nudnoÅ›ci
Fizycznym objawem omdlenia jest utrata przytomności i upadek.
Czynniki sprzyjajÄ…ce omdleniu:
-ð Osoby o labilnym ukÅ‚adzie nerwowym
-ð Osoby anemiczne
-ð Osoby o niskim ciÅ›nieniu tÄ™tniczym krwi
-ð DÅ‚uższe przebywanie w pozycji stojÄ…cej
-ð Przebywanie w dusznych, zatÅ‚oczonych, z
le wentylowanych pomieszczeniach
-ð Zmienne warunki atmosferyczne (ciÅ›nienie, temperatura, wilgotność)
Postępowanie:
-ð Ocena ABC
-ð Odchylenie gÅ‚owy ku tyÅ‚owi, uniesienie żuchwy
-ð UÅ‚ożenie poszkodowanego pÅ‚asko na plecach z uniesionymi ku górze koÅ„czynami dolnymi
-ð Rozluz
nienie uciskających części ubrania
-ð Zapewnienie dostÄ™pu Å›wieżego powietrza
Po odzyskaniu przez poszkodowanego świadomości, zapewnienie mu spokoju i odpoczynku.
11
ZAWAA
MI
ÅšNIA SERCOWEGO
Zawał serca to stan spowodowany niedotlenieniem fragmentu mięśnia sercowego. Prowadzi
do niego niedrożność tętnicy wieńcowej.
Objawy:
-ð DÅ‚ugotrwaÅ‚y (o różnym charakterze - kÅ‚ujÄ…cy, piekÄ…cy, gniotÄ…cy, rozrywajÄ…cy) ból za
mostkiem, promieniujący do lewego barku i ręki oraz do żuchwy lub nadbrzusza
-ð Blada skóra pokryta zimnym potem
-ð TrudnoÅ›ci w oddychaniu (oddech staje siÄ™ szybki i pÅ‚ytki)
-ð Uczucie zaburzeÅ„ rytmu serca
-ð Uczucie lÄ™ku przed Å›mierciÄ…
-ð OsÅ‚abienie lub pobudzenie
Postępowanie:
-ð Kontrola ABC
-ð Wezwanie pogotowia ratunkowego
-ð Zakaz ruchu i wysiÅ‚ku fizycznego
-ð Wygodna pozycja półsiedzÄ…ca
-ð Zapewnienie dopÅ‚ywu Å›wieżego
powietrza
-ð Rozluz
nienie odzieży
-ð Wsparcie psychiczne,
uspokajanie
-ð Polecenie zażycia posiadanych
leków, jeżeli poszkodowany czuje ból
Może wystąpić konieczność resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
PADACZKA
Napady padaczkowe są związane z niekontrolowanymi wyładowaniami elektrycznymi w
mózgu. Występują częściej po przebytych urazach mózgu, w przypadkach guzów mózgu, u
nałogowych alkoholików, lecz zdarzają się również niezależnie od wspomnianych zaburzeń.
-ð Padaczka jest chorobÄ… nieuleczalnÄ…
-ð Atak padaczki jest stanem zagrożenia życia
-ð Po ataku może dojść do zatrzymania krążenia
-ð Po ataku poszkodowany z reguÅ‚y zasypia
-ð Okres napadu oraz czas poprzedzajÄ…cy atak objÄ™ty jest niepamiÄ™ciÄ…
Przebieg ciężkiego ataku padaczki:
Faza toniczna 20-30s
-ð Utrata przytomnoÅ›ci
-ð NagÅ‚y upadek, czÄ™sto gÅ‚oÅ›ny krzyk
-ð Bezdech lub zaburzone oddychanie
-ð y
renice rozszerzone, brak reakcji na światło
-ð Charakterystyczne uÅ‚ożenie ciaÅ‚a
Faza kloniczna ok.120s
12
-ð Powrót oddechu
-ð Åšlinotok, piana na ustach, szczÄ™koÅ›cisk
-ð NiebezpieczeÅ„stwo przegryzienia jÄ™zyka lub bÅ‚ony Å›luzowej policzka
-ð Drgawki
-ð Mimowolne oddanie moczu i stolca
Pomoc w trakcie ataku padaczki:
-ð OdsuniÄ™cie z otoczenia chorego niebezpiecznych przedmiotów
-ð Asekuracja gÅ‚owy
-ð Ochrona koÅ„czyn
Nie wolno hamować drgawek ani wkładać osobie mającej atak niczego do ust.
Postępowanie po ataku padaczki:
-ð Ocena ABC
-ð W razie koniecznoÅ›ci resuscytacja krążeniowo-oddechowa
-ð UÅ‚ożenie w pozycji bezpiecznej
-ð Opatrzenie urazów
-ð Oczekiwanie przy poszkodowanym na przyjazd pogotowia ratunkowego
-ð Udzielanie wsparcia psychicznego
CIAA
A OBCE
Ciało obce w powłokach ciała:
-ð BezwzglÄ™dny zakaz usuwania ciaÅ‚ obcych tkwiÄ…cych w ranach
-ð Duże ciaÅ‚a obce (wbity nóż, duży kawaÅ‚ek szkÅ‚a lub metalu) należy unieruchomić w ranie,
aby zapobiec ich przemieszczaniu (wykorzystując, np. plaster opatrunkowy, gazę jałową,
bandaż)
-ð CiaÅ‚a obce tkwiÄ…ce w ranie czÄ™sto speÅ‚niajÄ… rolÄ™  korka zapobiegajÄ…cego powstaniu
krwotoku
Ciało obce w oku:
Pod górną powieką:
-ð Poszkodowany kieruje wzrok ku doÅ‚owi
-ð GórnÄ… powiekÄ™ nakÅ‚adamy na dolnÄ…
-ð RzÄ™sy dolnej powieki  wymiatajÄ… wewnÄ™trznÄ… stronÄ™ górnej powieki
Pod dolnÄ… powiekÄ…:
-ð Poszkodowany kieruje wzrok ku górze
-ð Odchylamy powiekÄ™ dolnÄ… na okoÅ‚o 1cm
-ð Usuwamy ciaÅ‚o obce rożkiem gazika lub chusteczki baweÅ‚nianej
W ciele szklistym:
-ð Nie usuwamy ciaÅ‚a obcego
-ð Wzywamy pogotowie ratunkowe/udajemy siÄ™ do lekarza
-ð NieumiejÄ™tne usuwanie grozi ciężkim uszkodzeniem oka
Ciało obce w nosie:
-ð Poszkodowany zatyka palcem drożnÄ… dziurkÄ™ i sam próbuje wydmuchać ciaÅ‚o obce
13
-ð Użycie jakichkolwiek przedmiotów do usuniÄ™cia ciaÅ‚a obcego grozi krwawieniem
Ciało obce w uchu:
-ð Nie wolno manipulować w przewodzie sÅ‚uchowym
-ð Stosujemy zwyczajne potrzÄ…sanie gÅ‚owÄ…
Ciało obce w przełyku:
-ð Poszkodowany odczuwa Å›ciskajÄ…cy ból w klatce piersiowej i trudnoÅ›ci w poÅ‚ykaniu
-ð Należy polecić poszkodowanemu sprowokowanie wymiotów
Ciało obce w górnych drogach oddechowych:
-ð Należy wykonać rÄ™koczyn Heimlicha
Øð Staramy siÄ™ uspokoić poszkodowanego i zachÄ™camy go do kaszlu
Øð Jeżeli odruch kaszlowy okazuje siÄ™ nieskuteczny i dochodzi do caÅ‚kowitej niedrożnoÅ›ci
wykonujemy do 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową (po każdym uderzeniu
dokonujemy oceny skuteczności podjętych działań)
Øð Jeżeli uderzenia w okolicÄ™ miÄ™dzyÅ‚opatkowÄ… nie pomogÄ… wykonujemy do 5 uciÅ›nięć
nadbrzusza (po każdym uciśnięciu dokonujemy oceny skuteczności podjętych działań)
Øð Powtarzamy sekwencjÄ™ uderzeÅ„ i uciÅ›nięć
-ð Jeżeli w/w dziaÅ‚ania okażą siÄ™ nieskuteczne, poszkodowany straci przytomność i przestanie
oddychać przystępujemy do resuscytacji krążeniowo- oddechowej z okresową kontrolą
zawartości jamy ustnej
Pierwsza pomoc przy zadławieniu u małych dzieci (niemowląt i noworodków):
-ð Chwytamy wÅ‚asnÄ… dÅ‚oniÄ… dziecko za obie nóżki, trzymamy w powietrzu gÅ‚owÄ… skierowanÄ… w
dół i delikatnie potrząsamy ciałem
-ð Delikatnie uderzamy dÅ‚oniÄ… zwiniÄ™tÄ… w łódeczkÄ™, w okolicÄ™ miÄ™dzyÅ‚opatkowÄ… dziecka;
uderzeń może być maksymalnie 5, po każdym uderzeniu dokonujemy oceny skuteczności
podjętych działań
-ð SiedzÄ…c lub klÄ™czÄ…c kÅ‚adziemy dziecko na wolnym przedramieniu, gÅ‚owÄ… skierowanÄ… w dół;
żuchwę przytrzymujemy kciukiem oraz palcami wskazującym i środkowym ręki, na której
leży dziecko; garstkiem drugiej dłoni wykonujemy do 5 uderzeń w okolicę
międzyłopatkową; po każdym uderzeniu dokonujemy oceny skuteczności podjętych działań
-ð Obracamy dziecko na wznak gÅ‚owÄ… skierowanÄ… w dół, kÅ‚adÄ…c na wolnym przedramieniu;
palcem wskazującym i środkowym uciskamy do 5 razy dolną połowę mostka; po każdym
uciśnięciu dokonujemy oceny skuteczności podjętych działań
-ð Powtarzamy sekwencjÄ™ uderzeÅ„ i uciÅ›nięć, aż do skutku
PORAŻENIE PR
DEM ELEKTRYCZNYM
Pamiętaj, aby ratując poszkodowanego samemu nie zostać porażonym.
Uwaga! Na terenie otwartym oraz na mokrym podłożu może wystąpić tzw. napięcie krokowe -
różnica napięcia między stopami - które jest niebezpieczne dla ratującego.
Intensywność działania prądu zależy od:
-ð Natężenia (natężenie zaÅ› zależy od napiÄ™cia w obwodzie elektrycznym i oporu skóry)
-ð CzÄ™stotliwoÅ›ci (prÄ…d zmienny jest niebezpieczniejszy od prÄ…du staÅ‚ego)
14
-ð Drogi przejÅ›cia prÄ…du przez organizm (w obrÄ™bie koÅ„czyn zwykle dochodzi do cięższych
uszkodzeń)
-ð Czasu kontaktu z prÄ…dem
Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka polega głównie na pobudzeniu
układu nerwowego i mięśni:
-ð Przez okres dziaÅ‚ania prÄ…du mogÄ… wystÄ…pić skurcze w mięśniach szkieletowych (mięśniach
ramienia i dłoni, tzw.  przyklejenie się do przewodu )
-ð Jego dziaÅ‚anie na serce może spowodować zaburzenia rytmu, a nawet zatrzymanie akcji
serca
-ð Skurcze mięśni sÄ… przyczynÄ… upadku i urazowych uszkodzeÅ„ ciaÅ‚a
-ð Efektem dziaÅ‚ania prÄ…du na mózg może być w pewnych okolicznoÅ›ciach utrata
przytomności i bezdech
-ð W miejscu wejÅ›cia i wyjÅ›cia prÄ…du, w wyniku dziaÅ‚ania wysokich temperatur powstajÄ… rany
oparzeniowe skóry
Czynności ratujące:
-ð Powiadomienie Pogotowia Ratunkowego i Pogotowia Energetycznego
-ð Zapewnienie sobie i innym osobom bezpieczeÅ„stwa
-ð Przerwanie obwodu elektrycznego poprzez wyÅ‚Ä…czenie prÄ…du lub odizolowanie porażonego
(odsunięcie przewodów elektrycznych za pomocą przedmiotu nieprzewodzącego prądu) -
należy to robić zachowując szczególną ostrożność (gałęzie drzew, deski, czy nawet
konopne liny mogą przewodzić prąd o dużym napięciu)
-ð Ocena ABC (w razie braku oddechu przystÄ™pujemy do czynnoÅ›ci resuscytacyjnych)
-ð Poszkodowanych nieprzytomnych, z zachowanym oddechem ukÅ‚adamy w pozycji bocznej
ustalonej (regularnie, co 1 minutÄ™ sprawdzamy oddech)
-ð Urazy kostno-stawowe i rany oparzeniowe opatrujemy zgodnie z zasadami postÄ™powania
PRZEGRZANIE ORGANIZMU
Prawidłowa temperatura ciała wacha się w granicach 36-37 stopni Celsjusza. Temperatura
utrzymuje się na tym poziomie, jeżeli ilość ciepła wytworzonemu przez organizm równa się
ilości ciepła oddanego otoczeniu. Wzrost temperatury powyżej 38 stopni Celsjusza nazywamy
gorÄ…czkÄ….
Głównym mechanizmem obniżania temperatury ciała jest:
-ð ZwiÄ™kszenie wymiany ciepÅ‚a z otoczeniem przez zwiÄ™kszenie ukrwienia skóry
-ð ChÅ‚odzenie na skutek parowania wydzielanego pot
Utrata przytomności u osób dorosłych następuje zwykle, gdy temperatura ciała dochodzi do 42
stopni Celsjusza.
Porażenie cieplne następuje wówczas, gdy organizm podczas dużego upału, przy
niedostatecznym parowaniu potu, traci dużą ilość wody.
Objawy:
-ð Zaczerwienienie skóry, obfite poty, osÅ‚abienie, zawroty gÅ‚owy, mroczki przed oczami
15
-ð PrawidÅ‚owa temperatura ciaÅ‚a
-ð Zimna, blada skóra, uczucie marzniÄ™cia, dreszcze
-ð Szybkie tÄ™tno
Czynności ratujące:
-ð UÅ‚ożenie w cieniu
-ð Pozycja przeciwwstrzÄ…sowa
-ð Okrycie poszkodowanego
-ð Osolona woda do picia
-ð Unikanie wysiÅ‚ku fizycznego
Udar cieplny objawia się podwyższeniem ogólnej temperatury ciała na skutek zmniejszenia
wydzielania potu i co za tym idzie zmniejszenia oddawania otoczeniu ciepła.
Objawy:
-ð Wzrost temperatury ciaÅ‚a
-ð Skóra sucha, zaczerwieniona, gorÄ…ca
-ð Zaburzenia orientacji, ból i zawroty gÅ‚owy, chwiejny chód, drgawki
-ð Mrowienie koÅ„czyn
-ð Utrata przytomnoÅ›ci, zaburzenia oddychania
Czynności ratujące:
-ð UÅ‚ożenie w cieniu
-ð Przytomnego ukÅ‚adamy w pozycji leżącej z uniesionym tuÅ‚owiem i gÅ‚owÄ…; nieprzytomnego,
prawidłowo oddychającego w pozycji bocznej ustalonej; w przypadku zatrzymania oddechu
przystępujemy do resuscytacji
-ð Obniżanie temperatury ciaÅ‚a wszelkimi możliwymi sposobami, (nie gwaÅ‚townie)
-ð StaÅ‚a kontrola ABC
PRZECHA
ODZENIE I ODMROŻENIE
Przechłodzenie i odmrożenie zdarza się również w temperaturze powyżej 0 stopni
Celsjusza.
Przechłodzenie to wyziębienie całego organizmu i może zawsze, gdy zbyt lekko ubrany człowiek
przebywa przez dłuższy czas w niskiej temperaturze. Przechłodzeniu sprzyja działanie wilgoci i
wiatru, ogólne wyczerpanie, zły stan ogólny, spożyty alkohol.
Wyróżnia się trzy stopnie wychłodzenia:
Øð Okres obronny (36-34 stopni Celsjusza)
-ð Dreszcze,  gÄ™sia skórka
-ð Zimna, blada skóra
-ð Sine wargi
-ð Oddech i akcja serca przyÅ›pieszone
Øð Stadium wyczerpania (34-27 stopni Celsjusza)
-ð Ustanie dreszczy
-ð Kurczowe drÄ™twienie mięśni
-ð Zwolnienie oddechu i akcji serca
16
-ð Zanika odczuwanie bólu
-ð Apatia, senność
-ð Utrata przytomnoÅ›ci poniżej temperatury 30 stopni Celsjusza
Øð Letarg- Å›mierć mózgowa (poniżej 27 stopni Celsjusza)
-ð Porażenie wiotkie mięśni
-ð Sztywne, niereagujÄ…ce na Å›wiatÅ‚o z
renice
-ð Ustanie podstawowych czynnoÅ›ci życiowych-oddechu i akcji serca
-ð PrzyczynÄ… Å›mierci jest ustanie akcji serca po spadku temperatury gÅ‚Ä™bokiej ciaÅ‚a poniżej 24
stopni Celsjusza
Czynności ratujące:
-ð Zabezpieczenie przed dalszym wyziÄ™bieniem (przeniesienie poszkodowanego do chÅ‚odnego
pomieszczenia, zdjęcie mokrego ubrania, zawinięcie ciała w suche koce)
-ð Podanie przytomnemu do picia mocno osÅ‚odzonych, gorÄ…cych napojów (uwaga na
poszkodowanych chorujÄ…cych na cukrzycÄ™)
-ð Nie wolno nagrzewać poszkodowanego z zewnÄ…trz
-ð Nie masujemy koÅ„czyn, nie podajemy alkoholu
-ð Poszkodowany nie powinien siÄ™ ruszać, ani wykonywać ruchów biernych
-ð KoniecznÄ… resuscytacjÄ™ przeprowadzamy dopóki, dopóty temperatura ciaÅ‚a
poszkodowanego nie osiÄ…gnie 32 stopni Celsjusza
Odmrożeniem nazywamy miejscowe uszkodzenie tkanek na skutek działania zimna. Najbardziej
narażone są wystające części ciała (palce rąk i stóp, nos, uszy, broda). Sprzyja temu niska
temperatura, lekkie i obcisłe ubranie oraz wilgoć.
Wyróżniamy cztery stopnie odmrożenia:
-ð Skóra jest zaczerwieniona, przekrwiona, duża bolesność
-ð Skóra sino czerwona, przekrwiona, pojawiajÄ… siÄ™ pÄ™cherze, obrzÄ™k, silny ból
-ð Skóra niebiesko czarna, tkanki ulegajÄ… obumarciu
-ð NastÄ™puje caÅ‚kowite zamarzniÄ™cie tkanek
Odmrożona skóra stwarza zagrożenie zakażeniem.
Czynności ratujące:
-ð Przy powierzchownych odmrożeniach rozluz
niamy odzież i buty, ogrzewamy ciepłem
własnego ciała (dłonie umieszczamy pod pachami), podajemy gorące napoje, zakładamy
jałowe, suche opatrunki
-ð Przy odmrożeniach gÅ‚Ä™bokich nie ogrzewamy odmrożonych okolic ciaÅ‚a, stosujemy tylko
jałowe, suche opatrunki
-ð Nie stosujemy nacierania ani masowania, nie podajemy alkoholu; zakaz palenia tytoniu
ZRANIENIA
Każda rana powoduje ból, krwawienie i możliwość zakażenia.
Ogólne zasady opatrywania ran:
-ð Podczas opatrywania ran używamy jednorazowych rÄ™kawiczek ochronnych
-ð KażdÄ… ranÄ™ pozostawiamy w stanie, w jakim jÄ… zastaliÅ›my
17
-ð RanÄ™ opatrujemy jaÅ‚owym, suchym opatrunkiem (jaÅ‚owÄ… gazÄ…, jaÅ‚owymi gazikami,
opatrunkiem indywidualnym)
-ð BezpoÅ›rednio na ranÄ™ nie kÅ‚adziemy waty, ligniny
-ð Rodzaj i wielkość opatrunku zależy od wielkoÅ›ci i rodzaju rany
-ð Przed zaÅ‚ożeniem opatrunku należy odsÅ‚onić ranÄ™ tak, aby obejrzeć jÄ… w caÅ‚oÅ›ci
-ð Rany nie wolno dotykać, ani przemywać wodÄ… utlenionÄ… (wyjÄ…tek stanowiÄ… oparzenia
termiczne i chemiczne  schładzanie wodą)
-ð W czasie opatrywania poszkodowany powinien leżeć lub co najmniej siedzieć
-ð UdzielajÄ…cy pomocy powinien caÅ‚y czas obserwować rannego, dlatego powinien znajdować
siÄ™ z przodu opatrywanego
-ð Do opatrywania ran nie używamy żadnych domowych Å›rodków, ani żadnych lekarstw
-ð Nie należy usuwać z rany tkwiÄ…cych tam ciaÅ‚ obcych
KRWOTOKI
Udzielając pomocy przy krwotoku bezwzględnie zabezpiecz się przed kontaktem z krwią
zakładając rękawiczki. Krwotok jest wypływem krwi poza naczynia krwionośne w pełnym jej
składzie. Najczęściej przyczyną krwotoku jest uraz. Istnieje podział na krwotoki wewnętrzne i
zewnętrzne
Na miejscu wypadku możemy pomóc jedynie w opanowaniu krwotoku zewnętrznego.
Metody tamowania krwotoków:
-ð Uniesienie koÅ„czyny ku górze, powyżej poziomu serca
-ð BezpoÅ›rednie uciÅ›niÄ™cie rany
-ð UciÅ›niÄ™cie tÄ™tnicy powyżej zranienia (tÄ™tnicy ramiennej lub tÄ™tnicy biodrowej zewnÄ™trznej)
-ð ZaÅ‚ożenie opatrunku uciskowego
-ð ZaÅ‚ożenie opaski uciskowej (ostateczność)
Udzielając pierwszej pomocy używamy sterylnych opatrunków i nie dezynfekujemy ran.
Krwotoki z ran tułowia:
-ð UciÅ›niÄ™cie miejsca krwawienia
-ð PrzyÅ‚ożenie do rany jaÅ‚owej gazy
-ð Jeżeli oprócz wypÅ‚ywu krwi dojdzie do wytrzewienia (wydostania siÄ™ narzÄ…dów
wewnętrznych na zewnątrz) osłaniamy je suchą, jałową gazą i nie wkładamy z powrotem
Krwotoki z ran kończyn:
-ð Uniesienie zranionej koÅ„czyny powyżej poziomu serca
-ð UciÅ›niÄ™cie miejsca krwawienia
-ð PrzyÅ‚ożenie do rany jaÅ‚owej gazy
-ð ZaÅ‚ożenie opatrunku uciskowego
Krwotoki z nosa (bez urazu lub po uderzeniu w nos):
-ð Pochylenie siÄ™ poszkodowanego do przodu, opuszczenie gÅ‚owy w dół, aby krew nie mogÅ‚a
spłynąć do gardła
-ð Zastosowanie zimnego okÅ‚adu na kark
18
-ð Krwotoki z nosa czÄ™sto ustajÄ… samoczynnie
-ð BezwzglÄ™dny zakaz poÅ‚ykania krwi, która może odruchowo dostać siÄ™ do jamy ustnej.
Krwotoki z ran głowy:
-ð Skóra gÅ‚owy jest mocno ukrwiona
-ð UciÅ›niÄ™cie miejsca krwawienia
-ð ZaÅ‚ożenie opatrunku uciskowego
Krwotoki z ran kłutych:
-ð UciÅ›niÄ™cie miejsca krwawienia
-ð ZaÅ‚ożenie opatrunku uciskowego
-ð Jeżeli w ranie tkwi ciaÅ‚o obce stabilizujemy je i nie wyciÄ…gamy
-ð CiaÅ‚o obce potrafi zatamować krwotok
-ð WyjÄ…tek. Można usunąć, jeżeli:
Øð CiaÅ‚o obce uniemożliwia koniecznÄ… resuscytacjÄ™
Øð Krwotoku nie udaje siÄ™ opanować pomimo pozostawienia ciaÅ‚a obcego w ranie
Krwotoki z kikutów:
-ð Zwykle nie sÄ… masywne
-ð Należy ucisnąć okolice krwawiÄ…cego miejsca
-ð Amputacja jest przypadkiem, w którym można zastosować opaskÄ™ uciskowÄ…
Postępowanie z fragmentem amputowanej kończyny:
-ð AmputowanÄ… część zawijamy w suchÄ…, jaÅ‚owÄ… gazÄ™ i umieszczamy w
worku foliowym
-ð NastÄ™pnie wkÅ‚adamy do wiÄ™kszego worka wypeÅ‚nionego wodÄ… z
lodem
-ð Tak zabezpieczony fragment amputowanej koÅ„czyny przekazujemy
Pogotowiu Ratunkowemu
Zasady stosowania opaski uciskowej:
-ð Opaska uciskowa jest ostatecznoÅ›ciÄ…
-ð Stosujemy jÄ… tylko, jeżeli nie da siÄ™ inaczej zatamować krwotoku zagrażajÄ…cego życiu
poszkodowanego
-ð Można jÄ… zaÅ‚ożyć na rÄ™ce miÄ™dzy Å‚okciem a ramieniem lub na nodze powyżej kolana
-ð Opaska musi być szersza niż 2 palce
-ð Notujemy godzinÄ™ zaÅ‚ożenia opaski
-ð Raz zaÅ‚ożonej opaski nie zdejmujemy
Zastosowanie opaski uciskowej:
19
-ð Amputacja urazowa koÅ„czyny
-ð Krwotok z rozlegÅ‚ej powierzchni rany
-ð Duże ciaÅ‚a obce w ranie
-ð Otwarte zÅ‚amanie z silnym krwawieniem
-ð Rozerwanie tkanek koÅ„czyny
Krwotoki z uszu lub nosa (na skutek urazu głowy):
-ð Krwotok z uszu lub nosa u osoby po wypadku sugeruje poważny uraz (zÅ‚amanie koÅ›ci
podstawy czaszki)
-ð Poszkodowanych nieprzytomnych z zachowanym oddechem ukÅ‚adamy w pozycji bocznej
ustalonej
-ð Przytomnych ukÅ‚adamy w pozycji leżącej na plecach z uniesionym ku górze tuÅ‚owiem i
głową
-ð Krwotok taki zwykle nie jest masywny
-ð W powyższym przypadku możemy osÅ‚onić ranÄ™, nie powodujÄ…c ucisku
-ð Nie tamujemy takiego krwotoku
-ð Kontrolujemy ABC
OPARZENIA TERMICZNE
Przy oparzeniach zabrania się stosowania środków domowych i maści.
Oparzenia są uszkodzeniami skóry i leżących pod nią tkanek, mogą mieć jednak wpływ na cały
organizm.
Rozmiar uszkodzeń zależy od temperatury działającego czynnika, jego rodzaju i czasu
działania.
Ciężkość oparzenia i jego wpływ na cały organizm zależy od stopnia i rozległości oparzenia.
Powierzchnię oparzenia można ocenić na miejscu wypadku posługując się tzw. regułą
dziewiątek (Reguła Birkego):
-ð GÅ‚owa  9% powierzchni ciaÅ‚a
-ð CaÅ‚y tułów  36% powierzchni ciaÅ‚a
-ð CaÅ‚a jedna koÅ„czyna dolna  18% powierzchni ciaÅ‚a
-ð CaÅ‚a jedna koÅ„czyna górna  9% powierzchni ciaÅ‚a
-ð Krocze  1% powierzchni ciaÅ‚a
Wyróżniamy 4 stopnie oparzenia, uwzględniając jego głębokość:
-ð Pierwszy stopieÅ„ oparzenia:
Øð uszkodzeniu ulega tylko powierzchowna warstwa skóry (naskórek)
Øð wystÄ™puje, zaczerwienienie, obrzÄ™k i ból
-ð Drugi stopieÅ„ oparzenia:
Øð nastÄ™puje uszkodzenie gÅ‚Ä™bszych warstw skóry (tkanka podskórna)
Øð wÅ‚osy, gruczoÅ‚y potowe i Å‚ojowe zostajÄ… nienaruszone
Øð powierzchowna warstwa skóry ulega obumarciu, uszkodzeniu ulegajÄ… Å›cianki naczyÅ„
krwionośnych
Øð barwa jest różowa lub czerwona
Øð wydzielajÄ…cy siÄ™ pÅ‚yn tkankowy tworzy pÄ™cherze pod naskórkiem
-ð Trzeci stopieÅ„ oparzenia:
20
Øð zniszczeniu ulegajÄ… tkanki skóry wraz ze strukturami dodatkowymi
Øð barwa jest Å›nieżnobiaÅ‚a, brunatna lub czarna
Øð brak reakcji bólowej z powodu uszkodzenia nerwów
-ð Czwarty stopieÅ„ oparzenia:
Øð oparzenie gÅ‚Ä™bokie powodujÄ…ce uszkodzenie koÅ›ci, mięśni, narzÄ…dów wewnÄ™trznych
Niebezpieczeństwa wynikające z oparzeń:
Øð Możliwość wystÄ…pienia krwawienia lub nawet krwotoku przy gÅ‚Ä™bokim oparzeniu
Øð Zakażenie poprzez rany oparzeniowe
Øð Odwodnienie organizmu
Øð W wyniku zdenaturyzowaniu ciaÅ‚ biaÅ‚kowych powstajÄ… toksyny oparzeniowe, które mogÄ…
po upływie kilku dni spowodować ciężkie uszkodzenie nerek
Czynności ratujące:
-ð Usuwamy z
ródło działania wysokiej temperatury poprzez gaszenie wodą lub gaśnicą,
ewakuujemy poszkodowanego z zagrożonego terenu
-ð Zdejmujemy odzież z poszkodowanego (nie wolno zrywać ubrania, które przykleiÅ‚o siÄ™ do
skóry)
-ð Poparzonych nieprzytomnych ukÅ‚adamy w pozycji bezpiecznej
-ð Miejsca oparzone polewamy wodÄ… lub zanurzamy w naczyniu z wodÄ… tak dÅ‚ugo, póki nie
ustąpi ból, (co najmniej 15-20 minut), woda powinna mieć temperaturę od 10 do 20 stopni
Celsjusza
-ð Zamiast schÅ‚adzania wodÄ… możemy zastosować specjalny pakiet oparzeniowy (opatrunek
żelowy)
-ð W przypadku dużych powierzchni oparzenia unikamy schÅ‚adzania wodÄ…, stosujemy okÅ‚ady z
wilgotnych chust
-ð Na miejsca oparzone zakÅ‚adamy suche, jaÅ‚owe opatrunki osÅ‚onowe
-ð W przypadku oparzeÅ„ twarzy nie stosujemy w/w opatrunków
-ð Ze wzglÄ™du na szybko pojawiajÄ…cy siÄ™ obrzÄ™k zdejmujemy poszkodowanemu biżuteriÄ™,
krawat, itp.
-ð W celu uzupeÅ‚nienia utraty dużej iloÅ›ci pÅ‚ynu podajemy poparzonemu do picia letniÄ…, lekko
osoloną, niegazowaną wodę (1 łyżeczka soli kuchennej na 1 litr wody); rezygnujemy z niej
w razie zaburzeń świadomości, oparzeń twarzy, uszkodzeń przewodu pokarmowego i
nudności
OPARZENIA CHEMICZNE
Przyczyną oparzeń chemicznych mogą być silne kwasy i zasady.
Prostymi i bezpiecznymi testami możemy szybko ustalić pH:
-ð Test palec-jÄ™zyk: dotknij palcem oparzonÄ… powierzchniÄ™ i połóż palec na koniuszku jÄ™zyka;
jeśli będzie to kwas  odczujesz gorzki smak, jeśli zasada  to nie odczujesz smaku, jedynie
szczypanie i pieczenie języka
-ð Test Å›linowy: nanieÅ› nieco Å›liny z palca na ranÄ™ oparzeniowÄ…; jeÅ›li zetknie siÄ™ z zasadÄ…
wytworzy się mydłowata emulsja, kwas nie wyzwoli żadnej reakcji
Oparzenia skóry i błon śluzowych:
-ð Åšrodki drażniÄ…co-parzÄ…ce niszczÄ… skórÄ™ i bÅ‚onÄ™ Å›luzowÄ… oraz leżące pod nimi gÅ‚Ä™bsze tkanki
-ð Przy oparzeniach kwasami tworzÄ… siÄ™ na skórze i szczególnie wyraz
nie na błonach śluzowych
21
mocno przylegające strupy o charakterystycznej barwie (kwas solny  białe, kwas azotowy 
żółte, kwas siarkowy  czarne)
-ð Oparzenia Å‚ugami powodujÄ… powstanie szklistego obrzmienia
-ð Uszkodzenie skóry powoduje powstanie  wrót zakażenia
-ð CzynnoÅ›ci ratujÄ…ce:
-ð Szybkie spÅ‚ukiwanie substancji drażniÄ…co-parzÄ…cej bieżącÄ… wodÄ… przez 20-30 minut
-ð SpÅ‚ukiwany kwas lub zasada powinny mieć jak najmniejszy kontakt ze zdrowÄ… skórÄ…
Oparzenie przełyku i przewodu pokarmowego:
-ð Powoduje natychmiastowy, silny, palÄ…cy ból w ustach, gardle i przeÅ‚yku
-ð Na wargach i bÅ‚onach Å›luzowych tworzÄ… siÄ™ strupy lub szklisto-maziste zmiany, bÅ‚ony
śluzowe są zaczerwienione, czasami krwawią
-ð Pojawia siÄ™ problem w przeÅ‚ykaniu i Å›linotok
-ð Istnieje niebezpieczeÅ„stwo przedziurawienia przeÅ‚yku
-ð DoÅ‚Ä…cza siÄ™ zatrucie organizmu
Czynności ratujące:
-ð Nie wolno prowokować wymiotów
-ð Zabezpieczenie resztek trucizny lub przedmiotów mogÄ…cych jÄ… zidentyfikować
-ð Podanie poszkodowanemu do picia czystej, niegazowanej wody (poszkodowany musi być w
pełni przytomny)
Oparzenie oka:
-ð Rogówka bywa zmÄ…cona
-ð Poszkodowany mocno zaciska oko
-ð WystÄ™puje zaczerwienienie, silny ból
Czynności ratujące:
-ð Natychmiastowe i dokÅ‚adne usuniÄ™cie żrÄ…cej substancji poprzez dÅ‚ugotrwaÅ‚e (20-30 minut)
przepłukiwanie oka bieżącą wodą  niezbyt mocny strumień wody z wysokości ok. 10 cm ku
wewnętrznemu, tzn. bliższemu nosa, kątowi oka, tak, aby płyn wylewał się przez zewnętrzny
kÄ…t oka
-ð W tym czasie poszkodowany porusza gaÅ‚kÄ… ocznÄ… we wszystkich kierunkach
-ð Poszkodowany ukÅ‚ada gÅ‚owÄ™ na chorym boku
-ð Jeżeli jest dostÄ™pny należy użyć zestawu do pÅ‚ukania oka
URAZY KOSTNO-STAWOWE
Do urazów kostno  stawowych zaliczamy: złamania, stłuczenia, skręcenia i zwichnięcia.
Na miejscu wypadku ustalamy, czy jest to złamanie otwarte, czy zamknięte.
Złamanie kości jest to przerwanie jej ciągłości po zadziałaniu siły przekraczającej granicę
elastyczności tkanki kostnej. Do najczęstszych przyczyn złamań należą uderzenia, zmiażdżenia,
upadki, przygniecenia i postrzały.
Objawy złamania:
-ð Domniemane:
Øð Bolesność i obrzÄ™k w miejscu urazu
22
Øð Ograniczenie ruchomoÅ›ci lub jej zniesienie
(przyjęcie pozycji oszczędzającej/wymuszonej)
Øð LÄ™k poszkodowanego przed dotkniÄ™ciem miejsca urazu
Øð Podskórny wylew krwi
-ð Pewne:
Øð NieprawidÅ‚owe ustawienie lub patologiczna ruchomość
Øð Obecność fragmentów kostnych w ranie
(złamanie otwarte)
Wystarczy jeden domniemany objaw złamania, aby postępować jak przy
pewnym złamaniu.
Powikłania przy złamaniach:
Øð Uszkodzenie przez zÅ‚amane koÅ›ci naczyÅ„ krwionoÅ›nych i nerwów
Øð Obfite krwawienie (wewnÄ™trzne lub zewnÄ™trzne)c

Øð Zakażenie  przy zÅ‚amaniach otwartych
Øð Zator tÅ‚uszczowy zaburzajÄ…cy krążenie w mózgu i w pÅ‚ucach
Postępowanie przy złamaniach:
Øð Nie wykonujemy żadnych ruchów w miejscu zÅ‚amania, również w celu rozpoznania
złamania
Øð ZdjÄ™cie ze zÅ‚amanej koÅ„czyny pierÅ›cionków, bransoletek i zegarka
Øð ZaÅ‚ożenie jaÅ‚owego opatrunku na ranÄ™ przy zÅ‚amaniu otwartym
Øð Unieruchomienie koÅ„czyny
Øð Kontakt z dyspozytorem pogotowia
Øð Nie wolno podawać leków przeciwbólowych, jedzenia ani napojów, zakaz palenia
Zasady unieruchamiania:
Øð W przypadku zÅ‚amania koÅ›ci unieruchamia siÄ™ dwa stawy sÄ…siadujÄ…ce z miejscem
złamania
Øð W przypadku uszkodzenia koÅ›ci w obrÄ™bie stawu unieruchamia siÄ™ koÅ›ci wchodzÄ…ce w
skład tego stawu
Øð JeÅ›li pogotowie jest w drodze, a unieruchomienie przysparza problemów, rezygnuje
się z niego, aby nie zadawać poszkodowanemu dodatkowego bólu
Podstawowe unieruchamianie:
Øð Szyny Kramera
Øð Chusta trójkÄ…tna
Øð Koszula lub marynarka poszkodowanego
Øð Przybandażowanie zdrowej nogi do nogi po urazie
Øð Unieruchomienie koÅ„czyny twardym i prostym przedmiotem
Øð Bandaż elastyczny
Øð Odpowiednie przedmioty
Skuteczne unieruchomienie potrafi uśmierzyć silny ból.
Typowe złamania (objawy i postępowanie):
Złamanie żuchwy:
Objawy  ból przy ruchach żuchwą, zranienia w okolicy żuchwy, wybite zęby, rany warg i jamy
23
ustnej
Postępowanie,  jeśli ranny jest przytomny siada i pochyla się ku przodowi, podpierając rękami
głowę, w przypadku silnego krwawienia z ust kładzie się na brzuchu, opierając czoło
na skrzyżowanych przedramionach
Złamanie żeber:
Objawy  ból przy oddychaniu, oddech płytki i przyśpieszony
Postępowanie  ułożenie poszkodowanego w pozycji półsiedzącej lub położenie na chorym
boku, zastosowanie zewnętrznej stabilizacji klatki piersiowej przy użyciu bandaży elastycznych
(na wydechu)
Złamanie kręgosłupa:
Objawy  ból pleców i szyi, zaburzenia czucia - drętwienia, mrowienia, mimowolne oddanie
moczu i stolca, osłabienie lub zniesienie ruchów czynnych kończyn
Postępowanie  rannego pozostawia się w pozycji, w jakiej się zastało (wyjątek, gdy istnieje
dodatkowe niebezpieczeństwo i rannego trzeba ewakuować)
ZÅ‚amanie miednicy:
Objawy  ból w podbrzuszu w czasie poruszania nogami
i niemożność wyprostowania się
Postępowanie  podłożenie pod kolana wałka o średnicy
ok. 30cm
Złamanie kości udowej:
Objawy  ból, nienormalna pozycja kończyny, skrócenie nogi, niemożność obciążania i
poruszania
Postępowanie  unieruchomienie kończyny szyną Kramera/długim twardym
przedmiotem/przybandażowanie chorej nogi do zdrowej
Złamanie kości podudzia:
Objawy  silny ból, nieprawidłowa ruchomość, nierówność kości, niemożność obciążania
Postępowanie  unieruchomienie kończyny szyną Kramera/długim twardym
przedmiotem/przybandażowanie chorej nogi do zdrowej
ZÅ‚amanie kostki:
Objawy  obrzęk i zniekształcenie okolicy stawu skokowego, nierówność kości
Postępowanie - unieruchomienie kończyny szyną Kramera
ZÅ‚amanie obojczyka:
Objawy  opadanie barku, bolesność, ograniczona ruchomość obojczyka
Postępowanie  unieruchomienie chustą trójkątną (temblak)
Złamanie w obrębie stawu barkowego:
Objawy  zniesienie unoszenia ręki, ból, ograniczenie ruchomości
Postępowanie - unieruchomienie chustą trójkątną/szyną Kramera
24
Złamanie kości ramieniowej, przedramienia, dłoni:
Objawy  ból, obrzęk w miejscu złamania, patologiczna ruchomość, ograniczenie ruchów,
nierówność kości
Postępowanie - unieruchomienie chustą trójkątną/szyną Kramera
Złamanie kości sklepienia czaszki:
Objawy  ból, nierówność kości pokrywy czaszki, obecność rany krwawiącej głowy
Postępowanie  nieprzytomnego układamy w pozycji bocznej ustalonej na nieuszkodzonym
boku, przytomnego w pozycji leżącej z uniesieniem tułowia i głowy ku górze
ZÅ‚amanie podstawy czaszki:
Objawy - utrudniony kontakt z poszkodowanym, pogorszenie reakcji na bodz
ce, wyciek płynu
lub krwi z uszu lub nosa, nierówne lub poszerzone z
renice, zasinienie wyrostków sutkowatych
Postępowanie - ocena ABC, wezwanie pogotowia ratunkowego, ułożenie poszkodowanego na
plecach z lekko uniesioną głową, kontrola ABC, nie wolno tamować krwotoków z uszu i nosa
APTECZKA PIERWSZEJ POMOCY
Apteczka pierwszej pomocy powinna zawierać następujące wyposażenie:
Øð RÄ™kawiczki jednorazowe (rozmiar S, M, L)
Øð Ekran Anti-HIV do ochrony oczu
Øð Plaster na szpuli
Øð Plaster z opatrunkiem
Øð Opatrunek osobisty
Øð Folia NRC (koc ratunkowy)
Øð JaÅ‚owe gaziki (5cm x 5cm, 7cm x 7cm, 9cm x 9cm)
Øð JaÅ‚owe kompresy gazowe (1/2m2, 1m2)
Øð Bandaże dziane ( 5cm x 4m, 10cm x 4m, 15cm x 4m)
Øð Opaski elastyczne ( 5cm x 4m, 10cm x 4m, 15cm x 4m)
Øð Chusta trójkÄ…tna z agrafkÄ…
Øð PÅ‚yn do odkażania rÄ…k
Øð Nożyczki
Øð Maseczka do sztucznego oddychania
Øð Instrukcja udzielania pierwszej pomocy
Dodatkowe (opcjonalne) wyposażenie apteczki:
Øð Maska do sztucznego oddychania z filtrem
Øð KoÅ‚nierz ortopedyczny regulowany jedno- lub dwuczęściowy
Øð Siatka opatrunkowa  Codofix (rozmiar 3, 6, 9)
Øð Zestaw do pÅ‚ukania oka
Øð Szyna Kramera 50 x 8 cm
Øð Opatrunki żelowe na oparzenia
Øð Nóż do ciÄ™cia pasów
25
26