Pierwsza pomoc przed medyczna
Prawne podstawy udzielania pomocy
Art. 162. KK
" ż 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w poło\
eniu gro\
ącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty
\
ycia albo ciÄ™\
kiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez nara\
enia siebie
lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty \
ycia albo ciÄ™\
kiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.
" ż 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi
lekarskiemu albo w warunkach, w których mo\
liwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby
do tego powołanej.
Art. 93. KW
" ż 1. Prowadzący pojazd, który, uczestnicząc w wypadku drogowym, nie udziela niezwłocznej pomocy
ofierze wypadku, podlega karze aresztu albo grzywny.
" ż 2. W razie popełnienia wykroczenia, o którym mowa w ż 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.
" Art. 160 k.k. przewiduje karę do 3 lat pozbawienia wolności dla tego, kto nara\
a człowieka na
bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty \
ycia albo ciÄ™\
kiego uszczerbku na zdrowiu (ż1). Na mocy ż2,
karze od 3 miesięcy do 5 lat podlega sprawca czynu opisanego w ż1, jeśli cią\
ył na nim obowiązek opieki
nad osobÄ… nara\
aną na niebezpieczeństwo. ż3 penalizuje zaś nieumyślne popełnienie czynu opisanego
w ż1 lub 2 karą grzywny, ograniczenia wolności lub jej pozbawienia do roku, ż4 przewiduje klauzulę
bezkarności dla tego, kto dobrowolnie uchylił niebezpieczeństwo.
Zagro\
enia ogólne
Zdarzenia losowe w jakich mo\
e siÄ™ znalez
ć opiekun grupy
" Duszność (astma, odma), cukrzyca, drgawki, omdlenie, utrata przytomności, krwotok, wstrząs, oparzenie,
hipotermia, odmro\
enie, pora\
enie prądem, udar cieplny, udar mózgu, utonięcie, zadławienie, zawał
mięśnia sercowego, złamania, zatrucia,
" Kontakt z nieletnim będącym po za\
yciu środków odurzających: (alkohol, narkotyki, środki chemiczne)
Astma
" Jest to zespół chorobowy wywołany odwracalnym, napadowym zwę\
eniem dróg oddechowych.
Spowodowane jest ono skurczem nadwra\
liwych oskrzeli, obrzękiem błony śluzowej i nadprodukcją
wydzieliny przez gruczoły śluzowe.
" Przyczyny:
" Objawy:
" duszność wydechowa o charakterze napadowym
" tachypnoe  przyspieszenie oddechu
" ortopnoe  uruchomienie dodatkowych mięśni oddechowych spowodowane wzmo\
onym wysiłkiem
oddechowym
" przedłu\
ony wydech z towarzyszącym świstem
" tachykardia  przyspieszenie czynności serca
" sinica
" brak bólu w klatce piersiowej w trakcie ataku
" Postępowanie:
" Posadzić poszkodowanego. Dzięki temu łatwiej będzie mu oddychać
" Zapewnić dostęp świe\
ego powietrza
" Podać choremu leki wziewne  jeśli za\
ywał je wcześniej i są dostępne podczas ataku
" Zawiadomić pogotowie ratunkowe
" Oceniać regularnie podstawowe funkcje \
yciowe
Odma
" Jest to obecność powietrza w jamie opłucnowej (pomiędzy opłucną ścienną i płucną).
Przyczyny:
" uraz penetrujÄ…cy klatki piersiowej
" uszkodzenie tchawicy, oskrzeli lub miÄ…\
szu płucnego, urazowe lub samoistne
" Skutki:
Zaburzenie wentylacji przez nagromadzone w opłucnej powietrze, uciskające mią\
sz płucny.
" Wyró\
niamy 3 typy odmy:
" Odma samoistna, Odma urazowa, Odma wentylowana
" Przyczyny:
" pęknięcie pęcherzy rozedmowych, do odmy samoistnej predysponują wcześniejsze zmiany w mią\
szu
płucnym wywołane: przewlekłym nie\
ytem oskrzeli, astmÄ… oskrzelowÄ…, gruz
licą, ropniami płuc.
" mo\
e ją poprzedzić znaczny wysiłek fizyczny, silny kaszel i parcie
" Rana kłuta, złamanie \
eber,
" Objawy:
" nagły, ostry, kłujący ból w klatce piersiowej
" kaszel
" duszność
" płytki oddech
" tachypnoe (przyspieszony oddech)
" Sinica
" Przesunięcie tchawicy
" utrata przytomności
" mo\
e te\
wystąpić nagły zgon
Cukrzyca
" jest to zaburzenie metabolizmu glukozy spowodowane całkowitym bądz
częściowym spadkiem produkcji
insuliny.
" Insulina jest hormonem produkowanym w trzustce. Odpowiada za transport glukozy z krwi do komórki,
gdzie z glukozy produkowana jest energia.
" W cukrzycy, gdy nie ma dostatecznej ilości insuliny, dochodzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi. Nie
mo\
e być ona wykorzystana do produkcji energii gdy\
organizm nie jest w stanie sprawić, by wniknęła do
wnętrza komórek!
" Rozró\
nia siÄ™ cukrzycÄ™ typu I i typu II:
" 1. W pierwszym typie dochodzi do całkowitego zaprzestania produkcji i wydzielania insuliny przez
trzustkę. Brak tego hormonu musi być wyrównany wstrzyknięciami insuliny.
2. W drugim typie uwalnianie bÄ…dz
działanie insuliny na receptory w komórkach jest zmniejszone. Gdy
stopień zaawansowania choroby jest niedu\
y, leczenie mo\
e ograniczać się do odpowiedniej modyfikacji
diety i zalecenia większej ilości ruchu. Przy wzroście zaawansowania potrzebne stają się doustne leki
hipoglikemizujÄ…ce. W bardziej zaawansowanym stadium choroby (gdy nie da siÄ™ ju\
bardziej
wystymulować trzustki do zwiększania produkcji insuliny) konieczne staje się podawanie insuliny jak w
cukrzycy pierwszego typu.
" Hiperglikemia
" Hipoglikemia
Drgawki
" Drgawki to reakcja układu nerwowego spowodowana ró\
nymi czynnikami. TowarzyszÄ… jej zmiany
świadomości. Wyró\
nia siÄ™:
" drgawki toniczne - długoutrzymujące się naprę\
enie mięśniowe
" drgawki kloniczne - skurcze mięśniowe o du\
ej częstotliwości
" Przyczyny:
" Padaczka, urazy czaszkowo-mózgowe, zaburzenia przemiany materii, zatrucia, niedotlenienie,
długotrwały brak snu, zespół abstynencji poalkoholowej i polekowej, zespół odstawienia narkotyków,
wysoka temperatura ciała (u dzieci)
" Rozpoznanie:
" Upadek, utrata świadomości, skurcze, ślinotok, mo\
e dojść do przegryzienia języka  krew,
niekontrolowane moczenie się, okres braku świadomości lub dezorientacji po ustaniu ataku
" Postępowanie:
" Sprowadza się do zapewnienia poszkodowanemu warunków ograniczających mo\
liwość dalszych
obra\
eń:
" zabezpieczenie przed upadkiem i urazami
" udro\
nienie dróg oddechowych, przytrzymywanie głowy
" nie zaleca się wkładania w usta poszkodowanego jakichkolwiek przedmiotów
" nie zaleca się silnego krępowania ciała poszkodowanego
" uło\
enie w pozycji bocznej ustalonej po zakończeniu napadu drgawkowego
" kontrola dro\
ności dróg oddechowych i funkcji \
yciowych
" wezwanie pomocy medycznej w przypadku gdy:
 drgawki trwają dłu\
ej ni\
5 minut
 drgawki powracajÄ…
 w wyniku napadu doszło do urazu
 poszkodowany nieprzytomny lub splÄ…tany powy\
ej 5 minut po ustaniu napadu
Krwotok
" Dzielimy go na zewnętrzny i wewnętrzny.
Jeśli nie zostanie zatamowany, mo\
e dojść do znacznej utraty krwi co w konsekwencji najczęściej
prowadzi do rozwinięcia wstrząsu hipowolemicznego.
" Krwotok zewnętrzny
" Nie ma trudności w jego rozpoznawaniu, widać wypływającą z rany krew.
" Krwotok wewnętrzny
" W przeciwieństwie do krwotoku zewnętrznego, tutaj nie ma miejsca wypływ krwi z rany na zewnątrz ciała.
" Krwawienie z nosa
" Krwotok zewnętrzny
" Nie ma trudności w jego rozpoznawaniu, widać wypływającą z rany krew.
" Postępowanie:
" ocena stanu poszkodowanego: świadomości, oddechu, tętna
" wezwanie pomocy
" nało\
enie jałowego opatrunku i uciśnięcie miejsca krwawienia
" umocowanie opatrunku banda\
em; kontynuować ucisk do ustania krwawienia. Taki opatrunek nazywamy
opatrunkiem uciskowym (nie mylić z opaską uciskową!)
" jeśli opatrunek przesiąka krwią - doło\
yć kolejne warstwy nie zdejmując starego i nie zwalniając ucisku
" jeśli krwawienie nadal nie ustaje, unieść krwawiącą kończynę nie zwalniając ucisku
" unieruchomić krwawiącą kończynę
" jeśli powy\
sze metody zawodzą  zastosować ucisk na tętnice powy\
ej miejsca krwawienia (tętnica
ramienna poni\
ej dołu pachowego na kończynie górnej albo tętnica udowa w pachwinie na kończynie
dolnej)
" w ostateczności stosować opaskę uciskową; powinna być stosowana raczej w bardzo cię\
kich urazach
jak amputacje lub zmia\
d\
enia.
" U\
ycie opaski uciskowej nie jest zbyt bezpieczne; potencjalne powikłania:
" uszkodzenie nerwów, mięsni bądz
naczyń krwionośnych (głównie przy stosowaniu zbyt wąskiej opaski!)
" martwicy tkanek poło\
onych obwodowo od opaski (gdy zało\
ona jest zbyt długo i dojdzie do
niedokrwienia)
" Zakładając opaskę nale\
y pamiętać, \
e:
" nie wolno zakładać jej na kończynach poni\
ej łokci lub kolan oraz nigdy nie na tułowiu
" nale\
y stosować szeroki banda\
albo podło\
yć pod wąski szeroki opatrunek (aby powierzchnia ucisku
była jak największa)
" nie nale\
y poluz
niać raz zało\
onej opaski uciskowej
" opaska musi być widoczna przez cały czas, nie wolno jej przykrywać
" nale\
y opisać opaskę hasłem  opaska uciskowa oraz godziną jej zało\
enia.
" Technika zakładania opaski uciskowej:
" powy\
ej miejsca krwawienia ratownik kilkukrotnie owija kończynę szerokim banda\
em
" Krwotok wewnętrzny
" W przeciwieństwie do krwotoku zewnętrznego, tutaj nie ma miejsca wypływ krwi z rany na zewnątrz ciała.
" Rozpoznanie:
" Na podstawie objawów mogących świadczyć o krwotoku:
" zmiana zabarwienia skóry (ciemnoniebieskie-fioletowe), zwane potocznie  siniakiem
" wymiotowanie krwiÄ… bÄ…dz
oddawanie smolistych stolców to często objaw krwawienia z wrzodu \
ołądka
lub dwunastnicy
" oddawanie stolca podbarwionego krwią  krwawienie z końcowego odcinka przewodu pokarmowego
" oddawanie moczu podbarwionego krwią  krwawienie z układu moczowego
" wykrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią lub krwi  krwawienie z płuc
" powiększenie się obwodu brzucha, zasinienie pod którymś z łuków \
ebrowych  krwawienie z narządów
jamy brzusznej (wątroby, śledziony)
" krwawienie towarzyszące złamaniom zamkniętym; mo\
e towarzyszyć temu obrzęk, zasinienie,
zwiększone ucieplenie.
" Postępowanie:
" ocena stanu poszkodowanego  świadomości, oddechu, tętna
" wezwanie pomocy
" zbadanie poszkodowanego i ustalenie rozpoznania
" przy krwawieniu wewnątrz kończyn  unieruchomienie
" uło\
enie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej (z lekko uniesionymi kończynami dolnymi)
" okrycie poszkodowanego
" okresowa kontrola parametrów \
yciowych
" NIE podawać poszkodowanemu niczego doustnie.
" Krwawienie z nosa
" Przyczyny:
" urazy twarzoczaszki
" choroby krwi, np. hemofilia
" nadciśnienie tętnicze
" zapalenie zatok obocznych nosa
" infekcje górnych dróg oddechowych
" zamieniona śluzówka (np. w zbyt częstym u\
ywaniu kropli do nosa!)
" Postępowanie:
" przy podejrzeniu złamaniu podstawy czaszki (w wywiadzie uraz głowy, widoczny wypływ krwi z uszu i
nosa) nale\
y unieruchomić głowę i przykryć miejsce krwawienia (nos, uszy) jałowym opatrunkiem, bez
ucisku. Nie tamować wypływu krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego.
" gdy nie podejrzewamy urazu czaszki:
" A. poszkodowany nieprzytomny:
 wezwać pomoc
 udro\
nić drogi oddechowe
 skontrolować zawartość jamy ustnej (krew mo\
e spływać po tylnej ścianie gardła)
 stosować ucisk na skrzydełka nosa do ustania krwawienia
 sprawdzać oddech i krą\
enie
" B. poszkodowany przytomny:
 posadzić poszkodowanego, uspokoić go, pochylić do przodu (aby poszkodowany nie połykał bądz
nie
zakrztusił się krwią)
 stosować ucisk na skrzydełka nosa do ustania krwawienia
 przyło\
yć zimny opatrunek (lód) bezpośrednio na nos i na szyję w miejscu przebiegu du\
ych naczyń.
WstrzÄ…s
" WstrzÄ…s jest stanem zagro\
enia \
ycia, który najogólniej wynika z niedostatecznego zaopatrzenia
narządów w krew.
" Szerzej, stan ten polega na zaburzeniu przepływu krwi na poziomie mikronaczyń, co powoduje niedobory
zaopatrzenia tkanek w tlen i substancje od\
ywcze oraz zaburza odbieranie produktów przemiany materii.
W porównaniu do niewydolności krą\
enia wstrząs jest stanem który wygląda podobnie, ale jego nasilenie
i postęp jest o wiele większy i szybszy ni\
niewydolności.
" Potoczne określenie  szok nie powinno być stosowane zamiennie, gdy\
oznacza jedynie reakcję układu
nerwowego na traumatyczne prze\
ycia i wyra\
a siÄ™ w postaci dr\
enia mięsni i bladości skóry.
" Wyró\
niamy 3 etapy wstrzÄ…su:
" Niepostępujący, gdy uruchomione mechanizmy kompensacyjne są wydolne i zapewniają minimalny
przepływ krwi przez narządy obwodowe.
" Postępujący, gdy wydolność mechanizmów kompensacyjnych ulega zmniejszeniu lub jest
niewystarczająca dla przeciwdziałania utrzymującej się przyczynie wstrząsu (np. trwającej utracie krwi),
co doprowadza do postępującego niedokrwienia narządów obwodowych.
" Nieodwracalny, gdy niewydolność mechanizmów kompensacyjnych powoduje niedokrwienie,
niedotlenienie i martwicę komórek prowadzącą do niewydolności narządów.
" Na początku organizm radzi sobie ze wstrząsem dzięki tzw. centralizacji krą\
enia. Polega ona na
ograniczeniu zaopatrzenia w krew mniej wa\
nych dla prze\
ycia części ciała (skóry, mięsni kończyn, jelit) i
zapewnienia go dla \
yciowo wa\
nych narządów: mózgu, serca i płuc. Co wa\
ne, usunięcie przyczyny
wstrząsu w dwóch pierwszych etapach umo\
liwia przywrócenie prawidłowej funkcji układu krą\
enia.
" W zale\
ności od mechanizmu powstania, wyró\
niamy:
" WstrzÄ…s hipowolemiczny, kardiogenny, anafilaktyczny
Oparzenie
" Oparzenie to uraz tkanek spowodowany działaniem wysokiej temperatury (90% oparzeń), płynów \
rÄ…cych
(5%) oraz prądu elektrycznego lub wyładowania atmosferycznego (5%).
" W zale\
ności od temperatury i czasu jej działania uszkodzenia tkanek wahają się od przemijających
zmian zapalnych (zaczerwienienie, obrzęk) a\
do nieodwracalnych zmian  martwicy.
" Ka\
de oparzenie uszkadza funkcję ochronną skóry. W wyniku oparzenia znacznej powierzchni ciała
organizm traci du\
e ilości płynów tkankowych, soli i białka. Takie rany łatwo ulegają zaka\
eniu, co mo\
e
prowadzić do powstania ropni i du\
ych blizn.
" CiÄ™\
kość oparzenia oraz rokowanie ustalane jest na podstawie rozmiarów oparzenia, jego lokalizacji oraz
wieku ofiary (gorzej rokują dzieci i ludzie starsi). Ryzyko oparzenia jest największe u 5. letnich dzieci.
" Postępowanie:
" Odsunięcie poszkodowanego do z
ródła ciepła. Ugaszenie odzie\
y. Przyczepiony do ubrania palÄ…cy siÄ™
materiał musi zostać usunięty, podczas gdy przyczepiony do skóry powinien tam pozostać.
" Zabezpieczenie dro\
ności dróg oddechowych (nale\
y usunąć oparzonego z pomieszczenia
zadymionego)
" Natychmiastowe schładzanie zimną wodą oparzonej powierzchni przez kilkanaście minut (zmniejsza to
stopień oparzenia, poniewa\
zimna woda odbiera oparzonej skórze ciepło, działa przeciwobrzękowo a
ponadto uśmierza ból). Nale\
y pamiętać, \
e woda powinna być czysta i mieć temperaturę ok. 20 st.C.
Mo\
na zanurzyć poszkodowanego w wannie, na co najmniej 20 minut.
" Przy oparzeniach w obrębie jamy ustnej i gardła poszkodowany powinien płukać gardło zimną wodą albo
ssać kawałki lodu.
" W przypadku oparzeń chemicznych np. kwasem lub zasadą, nale\
y spłukiwać oparzoną powierzchnię
strumieniem bie\
Ä…cej wody przez 15 minut. Jedynie w przypadku ofiar oparzonych wapnem niegaszonym
przed zmywaniem oparzonej powierzchni nale\
y najpierw na sucho wytrzeć wapno ze skóry.
" Trzeba koniecznie zdjąć obrączki, pierścionki, krawat itp.  ze względu na szybko pojawiający się obrzęk.
" W celu uniknięcia zaka\
enia nale\
y zaopatrzyć ranę jałowym opatrunkiem.
" W przypadku stwierdzenia objawów wstrząsu nale\
y uło\
yć poszkodowanego w pozycji przeciw
wstrzÄ…sowej. Nale\
y przewiez
ć oparzonego do szpitala.
" Czego nie wolno robić:
" Po oparzeniu nie wolno zrywać ubrania, które przykleiło się do skóry, nale\
y ostro\
nie ściągać pozostałą
odzie\
.
" W przypadku oparzeń o du\
ej powierzchni, ciało nale\
y schładzać tylko wilgotnymi chustami, nie wolno
polewać bie\
Ä…cÄ… zimnÄ… wodÄ…!
" Nie wolno stosować na świe\
e oparzenie \
adnych maści, kremów lub innych powszechnie stosowanych
okładów np. z kwaśnego mleka.
Hipotermia
" Jest to znacznego stopnia oziębienie ciała, stwierdzone przez zbadanie temperatury głębokiej ciała (np. w odbycie,
na błonie bębenkowej).
" Wyró\
nia siÄ™: lekkÄ… hipotermiÄ™  temperatura gÅ‚Ä™boka od 34°C do 36°C, Å›redniÄ… hipotermiÄ™  temperatura gÅ‚Ä™boka
od 30°C do 34°C, ciÄ™\
ką /znaczną hipotermię  temperatura głęboka poni\
ej 30°C
" Czynniki wpływające na wychłodzenie:
" niska temperatura otoczenia: powietrza lub wody przy topieniu, wiatr, du\
a wilgotność powietrza, brak ruchu
poszkodowanego, upojenie alkoholowe, za\
ywanie narkotyków, za\
ywanie leków uspokajających, nasennych,
choroby psychiczne, wiek - bardziej podatne na hipotermiÄ™ sÄ… dzieci i osoby starsze
" Skutki hipotermii:
" Następuje centralizacja krą\
enia, przez co skóra i końcowe części kończyn szczególnie nara\
one sÄ… na zmniejszony
przepływ krwi i w ten sposób na brak ogrzewania.
" Następuje tak\
e obni\
enie ciśnienia i tętna, a co najwa\
niejsze - zwolnienie metabolizmu i spadek zapotrzebowania
na tlen (korzystny skutek).
" Objawy kliniczne:
" utrata przytomności, oddech płytki, zwolniony lub jego brak, tętno zwolnione, słabo wyczuwalne lub nie
wyczuwalne, skóra chłodna
" Postępowanie:
" W pierwszej kolejności nale\
y zabezpieczyć poszkodowanego przed dalszą utratą ciepła poprzez zdjęcie mokrej
odzie\
y i ogrzanie go.
" Nale\
y uło\
yć poszkodowanego na plecach i nie poruszać nim.
" W przypadku:
 Lekkiej hipotermii - stosujemy bierne ogrzanie poprzez okrycie kocami i przeniesienie do ciepłego
pomieszczenia lub, gdy jest taka mo\
liwość, czynne ogrzewanie zewnętrzne poprzez zastosowanie ciepłego
powietrza, ciepłej kąpieli.
 Åšredniej hipotermii - stosujemy jak wy\
ej - bierne ogrzanie lub te\
czynne ogrzanie zewnętrzne, ale tylko
tułowia.
 CiÄ™\
kiej hipotermii - postępowanie jak w średniej plus konieczne jest zastosowanie ogrzewania czynnego
wewnętrznego np. wentylowanie poszkodowanego ciepłym, nawil\
onym tlenem (jest to ju\
postępowanie
przyrzÄ…dowe).
" Je\
eli brak jest oddechu i tętna - prowadzenie wentylacji i masa\
u serca - Resuscytacja krÄ…\
eniowo-oddechowa.
Uwaga! - obecność oddechu i krą\
enia w hipotermii sprawdza się dłu\
ej - nawet do jednej minuty!
Odmro\
enie
" Odmro\
enie to miejscowa zmiana powstająca w tkankach na skutek wpływu na nie zimna.
Predysponowane części ciała to: stopy, dłonie, twarz, nos, uszy. Czynniki sprzyjające to: nadu\
ycie
alkoholu, narkotyków, palnie papierosów, choroby przewlekłe naczyń obwodowych. Do odmro\
enia
dochodzi poprzez pozakomórkowe zamarzanie wody, co prowadzi do odwodnienia i rozpadu komórek.
" Objawy:
W zale\
ności od głębokości odmro\
enia wyró\
niamy trzy stopnie:
" I stopień: Obejmuje zasięgiem powierzchowne warstwy naskórka. Skóra jest blada, zimna, odczuwalne
jest mrowienie w odmro\
onych częściach ciała, występuje upośledzenie ruchów palców, zachowane jest
czucie bólów.
Postępowanie: przerwanie nara\
enia na zimno, zdjęcie mokrej odzie\
y, ogrzanie odmro\
onej części
ciała, odmro\
one dłonie mo\
na okryć własnymi bądz
wło\
yć je pod pachy lub między uda.
" II stopień: Obejmuje wszystkie warstwy naskórka oraz sięga ogniskowo do skóry właściwej. Skóra jest
biała, woskowa, twarda. Pojawiają się pęcherze, obrzęk, po ogrzaniu zaczerwienie, czucie jest
zachowane.
Postępowanie: przerwanie nara\
enia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego
pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzie\
y, odmro\
onych części ciała nie nale\
y pocierać gdy\
kryształki
lodu mogłyby pogłębić uszkodzenia  nale\
y je ogrzać własnymi dłońmi następnie okryć jałowym,
suchym opatrunkiem. Poszkodowanego powinno się okryć np. kocem, aby nie nara\
ać go na dalszą
utratę ciepła.
" III stopień: Obejmuje skóre i głębiej poło\
one tkanki oraz narządy. Skóra jest biała i twarda, są obecne
pęcherze i obrzęk wykraczający poza granice odmro\
enia, równie\
martwica, całkowity brak mo\
liwości
poruszania objętą częścią ciała, utrata czucia.
Postępowanie: przerwanie nara\
enia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego
pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzie\
y, ogrzewanie części ciała najbardziej nara\
onych, szczególnie
kończyn, w ciepłej wodzie; innych części ciała takich jak nos czy uszy- własnymi dłońmi. Po osuszeniu
ogrzanych części ciała nale\
y okryć te miejsca jałowym, suchym opatrunkiem a w przypadku odmro\
enia
stóp opatrunek mo\
na umieścić tak\
e między palcami. Jest wskazane okrycie kocem (zahamowanie
dalszej utraty ciepła) i podawanie ciepłych płynów do picia.
Pora\
enie
" Do pora\
enia prądem dochodzi na skutek przepływu prądu elektrycznego przez ciało człowieka.
Mechanizm:
" Poszczególne części ciała mają ró\
ny opór elektryczny, który stanowi przeszkodę na drodze prądu i
ogranicza jego przepływ. Oporność ciała zale\
y od:
" napięcia dotyku (przy napięciu >100V skóra nie stanowi oporu)
" oporności wewnętrznej, drogi przepływu prądu- najni\
sza oporność jest na drodze ręce - plecy
" natÄ™\
enia i częstotliwości prądu
" czasu trwania ra\
enia
" temperatury i wilgotności skóry (mokra skóra = mniejszy opór)
" wielkości powierzchni kontaktowych
" Rodzaje prÄ…du elektrycznego:
" przemienny (taki jak w mieszkaniach), najniebezpieczniejszy. PrÄ…d samouwolnienia wynosi dla niego
10mA (jest to maksymalne natÄ™\
enie, przy którym nie dochodzi jeszcze do skurczu tę\
cowego mięśni
ręki i mo\
liwe jest jej cofnięcie)
" stały, u\
ywany w samochodach, kopalniach; nieco bezpieczniejszy. Tu prÄ…d samouwolnienia wynosi
30mA.
" wysokoczęstotliwościowy, stosowany w radarach, radiostacjach, kuchenkach mikrofalowych- najmniej
niebezpieczny, powoduje głównie oparzenia skóry.
" Skutki:
" Pora\
enie prÄ…dem mo\
e prowadzić do:
" utraty przytomności, zatrzymania krą\
enia, zatrzymania oddechu, skurczu mięśni (czasem jest tak silny,
\
e prowadzi do zwichnięć i złamań!), oparzeń, martwicy i zwęgleń, na skutek upadku z wysokości tak\
e
do urazów kręgosłupa i głowy, natychmiastowej śmierci
" Rodzaje obra\
eń:
" Oparzenia
Przepływający prąd powoduje powstanie w miejscu kontaktu okrągłych lub owalnych zmian zwanych
oparzeniem Joule a. Podobne zmiany powstają w miejscu  wyjścia prądu. (najczęściej plecy lub stopy).
Wewnętrznie tak\
e dochodzi do zmian martwiczych- mięśni, naczyń krwionośnych, nerwów- nazywanych
oparzeniem elektrycznym.
" Zaburzenia rytmu serca
Przepływający przez ciało prąd zaburza fizjologiczny rytm serca i mo\
e spowodować zatrzymanie
krÄ…\
enia.
" Mnogie uszkodzenia ciała
Głównie spowodowane są one bardzo silnym skurczem mięśni (złamania, zwichnięcia) oraz upadkiem z
wysokości (uraz głowy, kręgosłupa)
" Postępowanie:
" Usunięcie przyczyny, która spowodowała pora\
enie prÄ…dem.
" Ratownik musi te\
zadbać o własne bezpieczeństwo i uwa\
ać, aby samemu nie zostać pora\
onym!
Dlatego przede wszystkim nale\
y wyłączyć z
ródło prądu a jeśli to jest niemo\
liwe- odciągnąć
poszkodowanego za pomocą nieprzewodzących materiałów, np. kawałka suchego drewna lub drą\
ka
izolacyjnego.
" Ocena objawów \
yciowych i jeśli to konieczne rozpoczęcie resuscytacji. Gdyby masa\
serca był
niemo\
liwy z powodu sztywności klatki piersiowej, nale\
y wykonywać sztuczne oddychanie do czasu a\

klatka piersiowa stanie się na powrót podatna na ucisk mostka.
" Wezwanie karetki pogotowia
" Ocena obra\
eń ciała:
 unieruchomienie przy złamaniach i zwichnięciach
 chłodzenie i zabezpieczanie ran przed zaka\
eniem w oparzeniach
" W zale\
ności od stanu przytomności poszkodowanego:
 jeśli jest przytomny i nie wymaga pilnej interwencji na miejscu zdarzenie to i tak chory musi być
bezwzględnie przetransportowany do szpitala celem dalszej obserwacji skutków odległych (np.
odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, zaburzenia rytmu serca)
Udar cieplny
" Udar cieplny jest stanem zagro\
enia \
ycia, w którym temperatura ciała niekontrolowanie wzrasta, ustaje
pocenie siÄ™ i mo\
e dojść do utraty przytomności spowodowanej wyczerpaniem się lub całkowitym
brakiem mechanizmów regulujących ciepłotę ciała.
" Organizm ludzki utrzymuje stałą temperaturę dzięki wielu mechanizmom regulacyjnym. Przed
nadmiernym przegrzaniem broni się, oddając ciepło do otoczenia np. poprzez rozszerzenie naczyń
skórnych i zwiększone pocenie się. Mo\
liwości regulacji ciepłoty ciała są jednak ograniczone, szczególnie
w gorącym i wilgotnym klimacie, gdy wilgotność względna przekracza 75%. Nale\
y pamiętać, \
e do udaru
cieplnego mo\
e dojść tak\
e wtedy, gdy przebywa się zbyt długo w samochodzie (szczególnie dzieci!)
podczas upalnych dni.
" Objawy:
" zaczerwieniona, gorąca i sucha skóra
" wysoka temperatura ciała
" chwiejny chód
" przyśpieszone tętno
" przyśpieszony oddech
" ból i zawroty głowy
" nudności, wymioty
" mrowienie kończyn
" mo\
e dojść do wzmo\
enia odruchów i napadów drgawek
" zaburzenia świadomości
" z czasem tak\
e zatrzymanie krÄ…\
enia
" Postępowanie:
" Przeniesienie poszkodowanego w ciemne i chłodne miejsce, uło\
enie w pozycji pół siedzącej, gdy
poszkodowany jest przytomny (lub przynajmniej uniesienie głowy).
" Udro\
nienie dróg oddechowych i kontrola wa\
nych funkcji \
yciowych.
" Rozebranie poszkodowanego.
" Jak najszybsze obni\
enie temperatury ciała poprzez polewanie zimną wodą, owinięcie całego ciała
łącznie z głową mokrymi, zimnymi chustami, wachlowanie powietrzem.
" Opieka nad poszkodowanym do czasu przybycia lekarza.
Udar mózgu
" Udarem mózgu określa się zaburzenia neurologiczne spowodowane przerwaniem dopływu krwi do
określonego obszaru mózgowia.
" Niedokrwienny udar mózgu - przyczyną jest niedro\
ność naczynia krwionośnego spowodowana
zatorem lub zakrzepem. Zator jest efektem uwięz
nięcia w naczyniu mózgowym materiału pochodzącego
spoza układu nerwowego - najczęściej są to skrzepliny pochodzące z serca. Zakrzep to stopniowe
odkładanie się skrzepliny zamykające światło naczynia krwionośnego. Szczególnie nara\
eni sÄ… chorzy z
mia\
d\
ycą naczyń.
" Krwotoczny udar mózgu - przyczyną jest uszkodzenie tętnicy w obrębie OUN spowodowane najczęściej
nadciśnieniem tętniczym lub pęknięcie tętniaka. Wynaczyniająca się krew tworzy krwiak uciskający
tkankę mózgową - dochodzi do niedotlenienia i obumarcia tkanki mózgowej w tym obszarze.
" Objawy kliniczne:
" pora\
enie mięśni twarzy o ró\
nym nasileniu, trudności z mówieniem
" pora\
nie mięśni ciała, parali\
, zmienny stan świadomości (dezorientacja, śpiączka)
" utrata czucia, zawroty głowy zaburzenia równowagi i zawroty głowy, chwiejny chód, skłonność do
upadków, niewyraz
na, chaotyczna mowa, zaburzenia widzenia
" Postępowanie:
" Ocena dro\
ności dróg oddechowych i funkcji \
yciowych - oddechu i krÄ…\
enia. Resuscytacja krÄ…\
eniowo-
oddechowa
" Badanie poszkodowanego. Badanie porównawcze napięcia mięśniowego, czucia i funkcji kończyn
górnych i dolnych (poruszanie, ściskanie dłoni).
" UÅ‚o\
enie w pozycji bocznej ustalonej poszkodowanego nieprzytomnego. Zasadą jest uło\
enie na
pora\
onej stronie.
" Kontrola dro\
ności dróg oddechowych i funkcji \
yciowych - oddechu i krÄ…\
enia.
" Nie zaleca się podawania pokarmów i płynów.
Utonięcie
" Utonięcie jest to uduszenie z powodu zalewnia wodą dróg oddechowych. Mechanizm tonięcia:
" Skutki tonięcia: zatrzymanie krą\
enia itd.
" Tonięcie w wodzie słodkiej. Woda słodka w porównaniu z krwią ma ni\
sze stÄ™\
enie jonów i dostając się
do płuc jest wchłaniana do naczyń włosowatych krą\
enia płucnego na zasadzie wyrównania ciśnień.
DostajÄ…c siÄ™ do krwi powoduje rozpad czerwonych krwinek i uwalnianie z nich potasu, stÄ…d ryzyko
migotania komór serca.
Tak więc przy tonięciu w wodzie słodkiej w płucach nie ma wody, poniewa\
cała przenika do układu
krÄ…\
enia!
" Tonięcie w wodzie słonej. Woda słona w porównaniu z krwią ma wy\
sze stÄ™\
enie jonów, co powoduje
napływanie wody z naczyń krwionośnych płuc do pęcherzyków płucnych na zasadzie wyrównywania
ciśnień, wywołując obrzęk płuc. Mieszanie jej z naturalną zawartością pęcherzyków płucnych (np.
surfaktantem) prowadzi do powstania piany, której nie da się usunąć z płuc bez u\
ycia ssaka.
" Postępowanie:
" Postępowanie zawsze zaczynamy od stabilizacji kręgosłupa szyjnego połączonego z równoczesnym
udro\
nieniem dróg oddechowych. Szczególnie jest to istotne w przypadku podejrzenia skoku do płytkiej
wody!
" Sprawdzenie przytomności poszkodowanego
" Nawet jeśli poszkodowany jest przytomny nale\
y cały czas (do momentu dowiezienia do szpitala)
stabilizować kręgosłup szyjny!
" Wezwanie pomocy.
" Udro\
nienie dróg oddechowych nieprzytomnego. Nale\
y oczyścić jamę ustną z zanieczyszczeń (rośliny,
wymiociny). Nigdy jednak nie nale\
y kierować głowy na bok (ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego!). Z
tego samego powodu udra\
niając drogi oddechowy nie odchyla się głowy poszkodowanego ku tyłowi,
tylko unosi siÄ™ \
uchwÄ™.
" Poniewa\
w górnych drogach oddechowych mo\
e znajdować się woda, aby ją wydostać mo\
na na palec
nało\
yć banda\
, gazik lub chusteczkę i wło\
yć go na chwilę do jamy ustnej (nie za głęboko) tak, aby
woda mogła się wchłonąć
" Sprawdzenie oddechu.
" Przy braku oddechu bardzo wa\
ne jest jak najszybsze rozpoczęcie sztucznego oddychania.
" Je\
eli istnieje podejrzenie aspiracji ciała obcego do dróg oddechowych mo\
na wykonać rękoczyn
Heimlicha.
" Sprawdzenie tętna na tętnicy szyjnej.
" Przy braku tętna rozpoczęcie masa\
u serca.
Zadławienie
" Je\
eli poszkodowany jest przytomny nale\
y:
" nakłonić poszkodowanego do odruchu kaszlu
" uderzyć 5 razy w okolicę międzyłopatkową
" wykonać 5 razy rękoczyn Heimlicha - wywołanie odruchu kaszlu poprzez uciśnięcia nadbrzusza.
Ratownik staje z tyłu poszkodowanego, obejmuje go rękoma kładąc jedną pięść na nadbrzuszu (między
wyrostkiem mieczykowatym a pępkiem) drugą ręką chwyta pięść pierwszej. Wykonuje silne uciśnięcia w
kierunku górno-tylnym. Z uwagi na mo\
liwość utraty przytomności przez poszkodowanego ratownik
powinien go asekurować - wstawić stopę między stopy poszkodowanego i oprzeć poszkodowanego o
swoje biodro.
" Powtarzać punkty 2 i 3 do momentu udro\
nienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez
poszkodowanego
" Je\
eli poszkodowany jest nieprzytomny nale\
y:
" Wezwać pomoc
" Skontrolować zawartość jamy ustnej. Usunąć widoczne ciało obce. Zastosować manewr wymiatania na
ślepo - sięgnąć palcem wskazującym do tylnej ściany gardła i usunąć ciało obce.
" Udro\
nić drogi oddechowe. Wykonać jeden z rękoczynów:
 Stań z boku poszkodowanego. Odegnij głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole poszkodowanego i unieś
\
uchwę dwoma palcami drugiej ręki.
 Stań za głową poszkodowanego. Wysuń \
uchwÄ™ ku przodowi i unieÅ› uciskajÄ…c z obu stron w okolicy
jej kąta. Rękoczyn ten stosuje się przy podejrzeniu urazu głowy lub kręgosłupa.
" Próba wentylacji - 2 wdechy i kontrola rezultatów - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.
" Repozycja głowy - powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika.
" Ponowna próba wentylacji - 2 wdechy i kontrola rezultatów - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.
" Rękoczyn Heimlicha 5 razy - ratownik klękając nad poszkodowanym kładzie część dłoniową nadgarstka
jednej ręki na nadbrzuszu poszkodowanego, drugą dłoń opiera na pierwszej i wykonuje silne uciśnięcia w
kierunku głowy i grzbietu poszkodowanego.
Zawał mięśnia sercowego
" Zawałem mięśnia sercowego nazywamy ostre niedokrwienie ściany mięśnia sercowego spowodowane
najczęściej niedro\
nością naczynia wieńcowego. Niedokrwienie powodujące niedotlenienie doprowadza
do martwicy i dysfunkcji.
" Objawy towarzyszące: nudności, wymioty, niepokój, strach przed śmiercią, osłabienie, duszność, zimne
poty, powikłania, zaburzenia rytmu serca, obrzęk płuc, nagłe zatrzymanie krą\
enia
" Rozpoznanie: poszkodowany pobudzony, w większości przypadków przytomny (utrata przytomności w
rozległych zawałach z powikłaniami), oddech od normalnego do przyspieszonego i spłyconego
" tętno , przyspieszone - wywołane stresem, nieregularne - zaburzenia rytmu, dodatkowe skurcze,
zwolnione - świe\
y blok przewodzenia, nitkowate lub niewyczuwalne - wstrzÄ…s kardiogenny, pienista
wydzielina z ust - przy towarzyszącym obrzęku płuc, poszerzenie \
ył szyjnych - zastoinowa niewydolność
krÄ…\
enia, Wywiad zebrany od poszkodowanego, jego rodziny lub świadków wypadku obejmujący
wcześniejszy stan zdrowia poszkodowanego a tak\
e okoliczności i zdarzenia, które poprzedziły wypadek
(stres, sytuacja rodzinna, w pracy), jest pomocny w rozpoznaniu.
" Postępowanie
" UÅ‚o\
enie w pozycji siedzącej lub półsiedzącej - zmniejsza powrót krwi \
ylnej obwodowej do serca i obni\
a
jego obciÄ…\
enie.
" Ograniczenie ruchów poszkodowanego. Wysiłek zwiększa zapotrzebowanie na tlen tak\
e w obrębie
niedotlenionego obszaru serca - powiększenie zmian martwiczych.
" Zapewnienie komfortu psychicznego - stres zwiększa zapotrzebowanie na tlen.
" Rozluz
nienie krawata, rozpięcie kołnierzyka koszuli.
" Dostęp świe\
ego powietrza
" Je\
eli poszkodowany leczy się na serce i posiada nitroglicerynę, podać podjęzykowo, je\
eli ból nie ustąpi
w ciągu 5 minut, dawkę powtórzyć.
" Mo\
na podać aspirynę doustnie (przeciwwskazania: choroba wrzodowa, alergia).
" Wezwanie pomocy.
" Kontrola stanu poszkodowanego z uwagi na mo\
liwość gwałtownego pogorszenia się.
" W przypadku zatrzymania oddechu i krÄ…\
enia - Resuscytacja krÄ…\
eniowo-oddechowa
ZÅ‚amania
" Złamanie jest to przerwanie ciągłości kości.
" Podział złamań:
" zamknięte  nie ma przerwania ciągłości skóry w okolicy uszkodzonej kości
" otwarte  uszkodzona jest tak\
e skóra; w tym przypadku zawsze przyjmujemy, \
e rana jest zaka\
ona!
" Ka\
demu złamaniu mo\
e towarzyszyć krwawienie (Patrz: Krwotok), dlatego szczególnie przy złamaniach
du\
ych kości np. udowej nale\
y przewidywać mo\
liwość rozwinięcia się wstrząsu hipowolemicznego
(Patrz: WstrzÄ…s hipowolemiczny)
" Objawy złamania:
" ból
" obrzęk i zmiana zabarwienia skóry (zasinienie)
" zniekształcenie kończyny (wygięcie w nienaturalny sposób, skrócenie)
" przy złamaniu otwartym  widoczne kości i tkanki je otaczające
" utrata funkcji złamanej kończyny
" czasami słyszalne tarcie o siebie odłamów kostnych. Uwaga! NIE WOLNO poruszać złamaną kończyną,
by to sprawdzić, poniewa\
złamane, ostre końce kości mogą spowodować uszkodzenie naczyń i nerwów
biegnÄ…cych w pobli\
u!
" Skręcenie
" Jest to uszkodzenie struktur okołostawowych (więzadeł, torebki stawowej itp.)
Nie towarzyszy mu uszkodzenie kości.
" Najczęściej skręcenie ma miejsce w obrębie następujących stawów:
" barkowo-obojczykowego
" palców
" odcinka szyjnego kręgosłupa
" kolanowego
" skokowego.
" Objawy skręcenia:
" ból
" obrzęk oraz zmiana zabarwienia skóry (zasinienie)
" zniekształcenie stawu na skutek narastającego obrzęku
" utrata ruchomości stawu.
" Zwichnięcie
Jest to przemieszczenie przylegajÄ…cych do siebie powierzchni stawowych.
Mo\
e towarzyszyć mu uszkodzenie torebki stawowej.
" Objawy:
" ból
" zniekształcenie stawu
" przymusowe uło\
enie
" zasinienie kończyny, ochłodzenie, brak wyczuwalnego tętna  obwodowo w stosunku do zwichnięcia 
jeśli ma miejsce ucisk na naczynia
" brak czucia, pora\
enie kończyny  obwodowo w stosunku do zwichnięcia  jeśli ma miejsce uszkodzenie
nerwów.
" W ka\
dym z przedstawionych powy\
ej trzech przypadkach postępowanie praktyczne jest podobne,
dlatego w razie wątpliwości na miejscu zdarzenia nie ma potrzeby ustalenia właściwego rozpoznania 
czy jest to złamanie, skręcenie, czy zwichnięcie.
Zatrucia
" Zatrucie - zespół objawów chorobowych wywołanych działaniem substancji trującej na organizm. Mo\
na
dokonać podziału zatruć według ró\
nych kryteriów :
" czasu działania substancji toksycznej
 zatrucie ostre
 zatrucie przewlekłe
" przyczyny wystÄ…pienia zatrucia
 zatrucie przypadkowe (omyłkowe przyjęcie trucizny, ska\
enie środowiska naturalnego)
 zatrucie umyślne (zbrodnicze, samobójcze, samozatrucie bez tendencji samobójczych, egzekucja)
 zatrucie chorobowe (bakteryjne)
 zatrucie przemysłowe (ska\
enie środowiska pracy).
" Podstawowe zasady leczenia zatruć to :
" usunięcie z organizmu niewchłoniętej trucizny lub niedopuszczenie do jej wchłonięcia
" zastosowanie odtrutki
" usunięcie ju\
wchłoniętej trucizny z organizmu (lub przyśpieszenie jej wydalania)
" zapobieganie i leczenie następstw toksycznego działania trucizny na organizm.
Odurzeni
Alkohol
" Zgodnie z rządowym Programem Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości wśród Dzieci i
MÅ‚odzie\
y ka\
da szkoła do grudnia 2004 miała wprowadzić specjalne procedury postępowania z nieletnimi, którzy
są pod wpływem alkoholu lub narkotyków.
" Przede wszystkim nie wolno pijanego nieletniego wypuścić samego do domu, zgłaszamy dyrektorowi i ten dzwoni
do domu z informacjÄ… i odbiera rodzic albo zawozi pedagog do domu.
" Marginalizacja problemu, zrobiono badania na 2500 uczniach gimnazjum i 50% z nich pije np. alkohol na
dyskotece.
Narkotyki
" Rodzaje narkotyków
" Pobudzające: stymulanty (speedy) - substancje pobudzające fizycznie lub umysłowo, substancje o działaniu
euforycznym lub zwiększające (czasowo) mo\
liwości kondycyjne lub intelektualne, a tak\
e obni\
ające próg
zahamowań - np. kokaina, amfetamina
" Depresanty (głównie opiaty) - substancje znieczulające, uspokajające, otępiające - np. morfina, heroina (odmiana
Polska to kompot), fentanyl, GHB tzw. "koktail gwałt", barbiturany (luminal).
" substancje psychozomimetyczne (halucynogeny) - substancje powodujące halucynacje, wywołujące złudzenia
wzrokowe i słuchowe, uwydatniające wyobraz
nię - np. grzyby halucynogenne, niektóre zioła (np. pospolite jak:
bieluń (czarcim zielem), piołun (psia ruta)), syntetyczne substancje jak LSD, PCP (Fencyklidyna ), DXM
(Dekstrometorfan stosuje się przeciw kaszlowo jako Acodin, Tussidex, Tussal ), 2C-I (sprzedawano ją w duńskich
smartshopach pod nazwÄ… "Soma" , 5-MeO-AMT (nale\
y do tryptamin jest legalnym środkiem na świecie).
Leki
" Rodzaje leków,
" Wpływ na organizm
Substancje chemiczne
" Kleje, benzyny, rozpuszczalniki, farby, spraye i itp.
Wywołują nagłą euforię, poczucie niewa\
kości. Działają destruktywnie na układ nerwowy niszcząc komórki w
mózgu. Mogą powodować apatię, otępienie, niedowagę. Dłu\
sze stosowanie mo\
e w konsekwencji doprowadzić do
nieodwracalnych zmian w organizmie a nawet do śmierci.
Resuscytacja krÄ…\
eniowo-oddechowa
Zasada:
- Osoby nie będące medycznie wykształcone wg Europejskiej Rady Resuscytacji mogą tylko wykonywać masa\
,
oznacza to \
e lepiej coś robić ni\
nic nie robić.
- W przypadku jednego ratownika 2:30 dwa wdechy, 30 uciśnięć klatki piersiowej.
PrezentacjÄ™ przygotowano na podstawie:
Kilkunastu stron internetowych, między innymi Polskiej Rady Resuscytacji, Medycyny Praktycznej, i wielu innych
Pousada L., H.,H., Osborn D., B., Levy. Medycyna Ratunkowa, 1999. Wydawnictwo medyczne Urban & Partner,
Wrocław
Oraz własnej wiedzy zdobytej w czasie kształcenia na Ratownika Medycznego, uczestnictwa w kursach BTLS oraz
kilkuletnim praktykowaniem wiedzy w Pogotowiach..